Özkaynaklar ve Kapsamlı Karla İlgili Ertelenmiş Vergiler

Gelecek dönemlerde vergisel zararlar, geçmiş yıllar vergisel zararları; vergi avantajları da geçmiş yıllar vergi avantajları olarak vergisel kardan indirildi-ğinde, ertelenmiş vergi varlığının da iptal kaydının yapılması gerekir.

R) Toplam Vergi Gideri, S) Ertelenmiş Vergi Gideri, Ş) Ertelenmiş Vergi Geliri ve H)

Kurumlar Vergisi Gideri

Şekil 2’de görüldüğü gibi toplam vergi gideri, kurumlar vergisi giderine, ertelemiş vergi giderinin eklenmesi ve bu vergi giderlerinin toplamından ertelemiş vergi gelirlerinin çıkarılmasıyla elde edilir.

A) Muhasebe Karı veya Zararı, R) Toplam Vergi Gideri ve T) Dönem Net Karı veya Zararı

Yine Şekil 2’de görüldüğü gibi işletmenin muhasebe karından (dönem ka-rından, vergi öncesi kardan) toplam vergi giderinin çıkarılması veya muha-sebe zararına (dönem zararına, vergi öncesi zarara) toplam vergi giderinin eklenmesiyle dönem net karı veya zararı bir başka deyişle vergi sonrası kar veya zarar elde edilir.

3.2. Özkaynaklar ve Kapsamlı Karla İlgili Ertelenmiş Vergiler

Muhasebe kar veya zararından hareketle vergisel kar veya zarar hesap-lanırken, muhasebe karından çıkarılan veya muhasebe zararına eklenen vergiye tabi olmayan gelirler ve muhasebe karına eklenen veya muhase-be zararından çıkarılan vergi açısından kabul edilmeyen giderler içinde özkaynaklarla ilgili geçici farklar yer almamaktadır. Çünkü bu tür geçici farklar cari dönemde ne muhasebe kar veya zararını ne de vergisel kar veya zararı etkilememekte; ancak özkaynaklarda artışa veya azalışa neden olmaktadırlar. Vergiye tabi olmayan gelirler ve vergi açısından kabul edil-meyen giderler içindeki geçici farklara ilaveten ortaya çıkan ve kar zararla ilişkilendirilmeyip doğrudan özkaynaklarla ilişkilendirilen varlık ve borçlar-la ilgili geçici farkborçlar-lara ilişkin hesapborçlar-lanan ertelenmiş vergi gelir ve giderleri

/2014-1

özkaynaklar grubunda dönem kar veya zararından ayrı başlıklarda izlen-mektedir. Bu nedenle tür geçici farklardan dolayı ortaya çıkan ertelenmiş vergi gelir ve giderleri gelir-gider tablosunda yer almazken, kapsamlı gelir tablosunun bir unsuru olarak kapsamlı gelir tablosunda yer almaktadır. Öz-kaynaklarda artış ve azalışa göre ertelemiş vergiler aşağıdaki gibi şematik olarak gösterilebilir.

Özkaynaklarda Artışa Neden Olan Geçici

Farklar

Özkaynaklarda Azalışa neden Olan

Geçici Farklar

MM) Ertelenmiş

Vergi Yükümlülüğü PP) Ertelenmiş Vergi Varlığı

SS) Ertelenmiş Vergi

Gideri ŞŞ) Ertelenmiş Vergi Geliri

Şekil 3: Özkaynaklar ve Kapsamlı Gelirle İlgili Ertelenmiş Vergiler

3.2.1. Özkaynaklarda Artışa Neden Olan Geçici Farklar ve Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü

Genellikle varlıklarda değer artışları veya borçlarda değer azalışları nede-niyle ortaya çıkan özkaynaklarda artışa neden olan bu tür geçici farklar gelecek dönemlerde işletmenin hem muhasebe karı veya zararını hem de vergisel kar veya zararını etkileyebilirler. Dolayısıyla bu tür geçici farklarla ilgili ertelenmiş vergi yükümlülüğü kaydının yapılması gerekmektedir.

Doğrudan özkaynaklara kaydedilecek ertelenmiş vergi yükümlülüklerine ilişkin hususların bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

-Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile iştirak, bağlı ortaklık ve iş ortaklığı yatırımlarının yeniden değerlenmesinden kaynaklanan kayıtlı de-ğerdeki bir artış,

-Muhasebe politikasındaki bir değişikliğin geçmişe uygulanması veya bir hatanın düzeltilmesi nedeniyle geçmiş dönem zararlarının açılış bakiyesin-deki bir düzeltme,

/2014-1

-Yabancı bir işletmenin mali tablolarının raporlama yapan işletmenin para birimi cinsinden ifade edilmesinden kaynaklanan yabancı para çevrim farkları.

Örneğin dönem içinde 500.000 liraya satın alınan bir arsanın dönem sonu itibariyle gerçeğe uygun değerinin 600.000 lira olduğu tespit edilmiştir. Ar-sanın satılması veya kullanılması halinde kayıtlı değer ile gerçeğe uygun değer arasındaki farkın ortadan kalkacağı ve elde edilen gelir üzerinden vergi ödeneceği dikkate alındığında, yeniden değerleme sonucu ortaya çı-kan 100.000 liralık fark vergilendirilebilir geçici fark olarak nitelendirilir. Bu nedenle vergi oranının yüzde 20 olması halinde 100.000 liralık fark üzerin-den 20.000 liralık ertelenmiş vergi yükümlülüğünün kaydedilerek finansal tablolarda raporlaması gerekmektedir. Dolayısıyla 100.000 liralık değer ar-tışıyla ilgili aşağıdaki gibi kayıt yapılabilir.

31/12/...

2.. ARAZİ VE ARSALAR 100.000

5.. MDV YENİDEN DEĞERLEME ARTIŞLARI

100.000 .../.../...

31/12/...

5.. ERTELENMİŞ VERGİ GİDERLERİ 20.000

4.. ERTELENMİŞ VERGİ YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Ertelenmiş Vergi Yükümlülüğü 100.000 x 0,20 = 20.000

20.000

.../.../...

3.2.2. Özkaynaklarda Azalışa Neden Olan Geçici Farklar ve Ertelenmiş Vergi Varlığı

Genellikle varlıklarda değer artışları veya borçlarda değer artışları nede-niyle ortaya çıkan kar zararla ilişkilendirilmeyip özkaynaklarda azalışa ne-den olan bu tür geçici farklar gelecek dönemlerde işletmenin hem muha-sebe karı veya zararını hem de vergisel kar veya zararını etkileyebilirler.

Dolayısıyla bu tür geçici farklarla ilgili ertelenmiş vergi varlığı ve ertelemiş vergi geliri kaydının yapılması gerekmektedir. Doğrudan özkaynaklara kay-dedilecek ertelenmiş vergi varlıklarına ilişkin hususların bazıları aşağıdaki gibi sıralanabilir:

-Maddi ve maddi olmayan duran varlıklar ile iştirak, bağlı ortaklık ve iş ortaklığı yatırımlarının yeniden değerlenmesinden kaynaklanan kayıtlı

de-/2014-1

ğerdeki bir düşüş,

-Muhasebe politikasındaki bir değişikliğin geçmişe uygulanması veya bir hatanın düzeltilmesi nedeniyle geçmiş dönem zararlarının açılış bakiyesin-deki bir düzeltme,

-Yabancı bir işletmenin mali tablolarının raporlama yapan işletmenin para birimi cinsinden ifade edilmesinden kaynaklanan yabancı para çevrim farkları.

Örneğin işletmenin dönem içinde yapmış olduğu 100.000 liralık iştirak ya-tırımının değerinin dönem sonunda 90.000 lira olduğu tespit edilmiştir.

31/12/...

5.. GERÇEĞE UYGUN DEĞER FARKI 10.000

2.. İŞTİRAKLER 10.000

.../.../...

31/12/...

2.. ERTELENMİŞ VERGİ VARLIĞI 2.000

5.. ERTELENMİŞ VERGİ GELİRLERİ Ertelenmiş Vergi Varlığı

10.000 x 0,20 = 2.000

2.000

.../.../...

4. ÖZKAYNAK YAKLAŞIMINA GÖRE GEÇİCİ FARKLARIN BELİRLENMESİ VE