Doğal Bitki Örtüsü

Bitkilerin yeryüzünde dağılıĢını ve yetiĢmesini etkileyen faktörler iklim, toprak, topoğrafya, kara ve denizlerin durumu ile hidrolojik özelliklerdir. Ġnsan ise doğrudan ya da dolaylı olarak bitkilerin yaĢam ortamına etki etmektedir. Bu coğrafik özellikler bitkilerin yeryüzünün değiĢik yerlerde yetiĢmesini veya yetiĢmemesini belirler. Ġklim, toprak ve relief gibi özelliklerin tamamının uygun olduğu sahalarda gür bir bitki örtüsü vardır (Efe, 2004: 121).

Ġklim, topoğrafyanın Ģekillenmesi, toprak oluĢumu, canlıların (flora ve fauna) yetiĢmesi, dağılıĢı, organik maddenin ayrıĢması vb. üzerinde etkilidir. Ülkemizde bitki örtüsünün dağılıĢını, çeĢitli bitki tür ve topluluklarının, geniĢ manada vejetasyon formasyonlarının yayılıĢını tayin eden en önemli faktörü iklim elemanları oluĢturmaktadır (Atalay-Efe, 2015: 150). Bitkilerin geliĢmesi, büyümesi ve fotosentez yapabilmesi için belirli bir sıcaklığa ihtiyaç vardır. Sıcaklık ihtiyaçları enleme bağlı olarak değiĢir. Ekvator ve ekvatora yakın alanlarda sıcaklık isteği yüksek, kutuplar ve kutuplara yakın yerlerde sıcaklık isteği düĢük olan bitkiler yer almaktadır. Birçok bitki türü için en alt ve en üst sıcaklık değerleri -40 ile +40 derece arası olarak belirlenmiĢtir. Fakat en alt ve en üst değerler her bitki türü için farklıdır (Efe, 2004: 132). AraĢtırma sahasında yıllık ortalama sıcaklıklar 0 derecenin üzerindedir. Sıcaklıkların yüksek olması, don olayının yaĢanmaması bitki hayatı için avantajlı bir ortam yaratmaktadır. Sıcaklık ile birlikte yağıĢ miktarı, yağıĢ türü ve yağıĢın mevsimlere dağılıĢı da bitki örtüsünün gür ya da cılız olmasını etkilemektedir. Kurak ve yarı kurak alanlarda cılız bitki örtüsü yer alırken nemli ve yarı nemli alanlarda gür bitki örtüsüne rastlanılmaktadır (Efe, 2004: 124). AraĢtırma sahamızda yağıĢların mevsimlere dağılımına bakıldığında mevsimler arasında yağıĢ miktarı bakımından büyük farklılıkların olmadığı görülür. Bu durum ilçede gür ormanların oluĢumuna olanak tanımıĢtır.

AraĢtırma sahamızda en geniĢ yayılıĢa sahip olan toprak tipi kahverengi orman topraklarıdır. Su tutma kapasitesinin yüksek olduğu bu toprak örtüsü üzerinde genelde nemli ormanlar yayılıĢ göstermektedir.

Yer Ģekillerinin bitki örtüsüne etkisi dolaylı Ģekilde olmaktadır. Yükselti arttıkça sıcaklık ve basınç değerleri azalırken yağıĢ miktarı artmaktadır. Bu nedenle dağlık alanlarda dikey yönde paralel sıralanmıĢ bitki kuĢakları oluĢur (Efe, 2004: 143). AraĢtırma sahamızda yükseltinin az olduğu alanlarda geniĢ yapraklı ağaçlardan oluĢan ormanlar, yükseltinin arttığı kesimlerde ise karıĢık ormanlar görülmektedir.

Avcı (1998)'nın çalıĢmasında belirtildiği üzere Türkiye için ayırt edilen üç flora bölgesinden Avrupa- Sibirya flora bölgesinin Öksin provensine dâhil olan kuzey Anadolu'nun hâkim bitki formasyonu, yüksek kesimlerde içine iğne yapraklı ağaçların da karıĢtığı yayvan yapraklı orman formasyonudur (Avcı, 1998: 260).

Batı Karadeniz bölümünde daha çok nemli ılıman geniĢ yapraklı ormanlar görülmektedir. Atalay ve Mortan tarafından, Devrek suyu ile Filyos çayı arasındaki engebeli kesimlerde ortalama 1000m'ye kadar kayın ağaçlarının bulunduğu, 1000m'den sonra ise göknarların hâkim duruma geçtiği, bunların arasında titrek kavak, kayın, karaçam ve sarıçamlarının da yer aldığı, 1500m'den sonra ise sarıçamların hâkim olmaya baĢladığı ve nemli ormanların güneye bakan yamaçları boyunca 1100 m' ye kadar indiği tespit edilmiĢtir (Atalay-Mortan, 2007: 62).

Gökçebey Ġlçesi’nde bitki formasyonu olarak ormanların hâkim olduğu görülmektedir. Filyos vadisinin tarım sahaları ile dağlık alanlardaki ormanlardan açılarak oluĢturulmuĢ mera ve tarım sahaları dıĢındaki kesimler ormanlarla kaplıdır. Tür ve sıklık açısından farklı karakterlere sahip ormanlar vardır. Kuzey yamaçlar nemli ormanlarla kaplı iken güney yamaçlarda meĢe, karaçam gibi kurakçıl türlerden oluĢan ormanlar yaygındır (Harita 12).

Fotoğraf 3: Gökçebey Ġlçesi Anıt Ağacı Kaynak: Google Haritalar

Ġlçede bulunan dağlık kütlenin kuzey yamaçlarında kayın (Fagus orientalis), kestane (Castanea sativa), göknar (Abies), gürgen (Carpinus betulus), karaçam (Pinus nigra), titrek kavak (Populus tremula) görülürken güney yamaçlarda ıhlamur (Tillia), meĢe (Quercus), kızılçam (Pinus brutia), kayacık (Ostrya virginica) ve ahlat (Pyrus elaeagnifolia) görülmektedir. Filyos vadisi ve yan dereler boyunca söğüt (Salix), çınar (Planatus), diĢbudak (Fraxinus excelsior), kızılağaç (Alnus gulunitosa), yalancı akasya (Robinia pseudoacacia) türleri görülmektedir. Orman altı bitki örtüsünde ise dağ çileği, üçgül, adi fındık, kızılcık, yaban gülü, eğrelti otu, böğürtlen, ısırgan otu türleri bulunmaktadır.

Ġlçedeki ormanların %80' ini kayınlardan oluĢmaktadır. Su isteği orta derecede, sıcaklık isteği ise aza yakın olan kayın ağacı kuzey yamaçlarda 150m yükseltiden

itibaren 1000 m yükseltiye kadarki sahada görülür. Kuzey yamaçlarda yer alan bir baĢka tür olan gürgen ise 100m yükseltiden itibaren 1000 m yükseltiye kadar kayınla karıĢık olarak görülmektedir.

150 m yükseltiden itibaren görülmeye baĢlanan bir diğer tür olan karaçam 500 m' ye kadarki yükseltide yer alır. Buradan sonra ise 850m' ye kadar göknar ağaçları görülür. Güney yamaçlarda meĢeler 51m yükseltiden baĢlayarak 850m yükseltiye kadar görülür. Ihlamur ise 500m yükselti ile 1000m yükseltileri arasında yayılıĢ gösterir. Akdeniz iklimine ait olan kızılçam ağaçlarına ise 90m-400m yükseltileri arasında rastlanmaktadır.

Su isteği yüksek olan söğüt Filyos vadisi ve Filyos'u besleyen yan dereler boyunca 50m-500m yükseltileri arasında görülmektedir. Su isteği yüksek olan bir diğer tür ise kızılağaçtır. 400m-600m yükseltileri arasında görülmektedir. DiĢbudak ve çınar 51 m yükseltiden baĢlayıp 650m yükseltiye kadar görülebilmektedir.

Karabük Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu tarafından Veyisoğlu Köyü'nde bulunan 500 yıllık palamut meĢesi ''Anıt Ağaç'' olarak tescillenmiĢtir. 2013 yılında çevre düzenlemesi yapılarak ziyarete açık hale getirilen anıt ağaç ilçe merkezine 2 km uzaklıkta bulunmaktadır. Yöre halkı tarafından yoğun ilgi gören anıt ağaç ilçenin turizm potansiyellerinden birini oluĢturmaktadır (Fotoğraf 3).