Örneklerin Analizi

Ağır metal (Cd, Cr, Cu, Fe, Mn, Ni, Pb ve Zn) analizleri bal, polen ve bal arısı örneklerinde; renk, kül, toplam fenolik madde ve antioksidan kapasitesi analizleri bal ve polen örneklerinde; suda çözünür kuru madde, refraktif indeks, nem, pH, elektriksel iletkenlik ve serbest asitlik analizleri ise sadece bal örneklerinde yapılmıştır.

3.4.1. Ağır metallerin analizi

Oda sıcaklığında kurutulup -18 o_{C’de muhafaza edilen polen, homojen bir} numune elde etmek için öğütülmüştür (Kaçar ve İnal, 2008).

Öğütülen polen numuneleri ve -18 o_{C’de muhafaza edilen arı örneklerinden} yaklaşık 2’şer g alınıp analizde kullanmadan önce sabit ağırlığa gelinceye kadar 70°C’de etüvde (hava sirkülasyonlu kurutma dolabı) kurutulmuşlardır. Etüvde kurutma işlemi sonrası her bir lokasyondan elde edilen örneklerde farklı olmakla birlikte, polen örneklerinde ortalama % 4.92’lik, bal arısı örneklerinde ise ortalama % 68.88’lik ağırlık kaybı tespit edilmiştir.

Ağır metallerin analizinde tüm lokasyonlardan elde edilen 5’er adet bal, polen ve arı (bütün arı olarak) numunelerinden ısıya dayanıklı teflon kaplar içine 0,2 g tartılmış, tartılan örneklerin üzerlerine 5 ml konsantre HNO3 (Nitrit Asit) ve 2 ml H2O2 (Hidrojen Peroksit) (% 30 w/v) ilave edilmiş ve örnekler mikro dalga cihazında (Cem MARSXpress) yüksek ısı (210 °C) ve basınç (200 PSI) altında çözdürülmüştür. Analizin güvenilirliğini sağlamak için 40 hücrelik mikrodalga seti içerisine 1 kontrol (boş) ve 1 sertifikalı referans materyal (Peach Leaves, NIST, SRM 1547) ilave edilmiştir. Çözdürülen numunelerin hacimleri deiyonize su ile 20 ml’ye tamamlanıp mavi bantlı filtre kâğıdıyla süzülerek buzdolabında +4°C’de okuma yapılıncaya kadar muhafaza edilmiştir.

Örneklerin ağır metal içerikleri (toplam Pb, Cd, Cr, Zn, Cu, Ni, Mn ve Fe) ICP- AES (Inductively Coupled Plasma Atomic Emission Spectrometry, Varian-Vista Model, Axial) cihazı ile tespit edilmiştir (USDA, 2004). Yapılan okuma sonucu elde edilen ham sonuçlar (okuma değerleri) her örnek için belirlenen katsayı (yakma sonrası tamamlanan hacim/başlangıçtaki örnek ağırlığı) ile çarpılmış ve böylece örnek içindeki element miktarları tespit edilmiştir. Örneklerin element miktarları Cd ve Cr için µg/kg cinsinden, diğer elementler için ise mg/kg cinsinden verilmiştir.

3.4.2. Renk tayini

Sekiz farklı lokasyondan elde edilen 5’er adet bal ve polen örneklerinin renk değerleri (L*, a*, b*, h ve C*) MINOLTA CM-5 (Japonya) model kolorimetre ile belirlenmiştir. Bal örneklerinde cihazın 10 mm'lik cam küveti (CM-A131), öğütülmüş polen örneklerinde ise cihazın petri kutusu/ölçüm hücresi (CR-A502) kullanılarak renk

ölçümleri yapılmıştır. L* (lightness, renk aydınlığı, 100: beyaz, 0: siyah), a* (+: kırmızı; -: yeşil), b* (+: sarı; -: mavi), C* (chroma, renk parlaklığı veya renk doygunluğu, +: parlak, –: mat veya soluk) ve h (hue açı) değerleri belirlenmiştir. Renk tayininden önce cihaz beyaz referans bir tabaka ile kalibre edilmiştir (Akbulut ve Coklar, 2008; Sağlam, 2015). Şekil 3.7. ve Şekil 3.8.’de CIE renk alanı renksellik diyagramı ve küresi verilmiştir.

Şekil 3.7. CIE renk alanı renksellik diyagramı Şekil 3.8. CIE renk alanı renksellik

(Anonymous, 2019c) küresi (Anonymous, 2019b)

3.4.3. Briks (suda çözünür kuru madde)

Her bir lokasyondan elde edilen 5’er adet bal numunelerinin suda çözünür kuru madde miktarının belirlenmesi, refraktometre (Atago HSR-500) yardımıyla, 20 ± 2ºC sabit sıcaklıkta yapılmıştır. Bunun için analiz numunesinden bir miktar alınıp refraktometrenin prizması üzerine konulup, hava kabarcığı kalmayacak şekilde kapağı kapatılmış ve okuma yapılmıştır (Cemeroğlu, 1992).

3.4.4. Refraktif indeks

Sekiz farklı lokasyondan elde edilen 5’er adet bal örneğinin refraktif indeksi refraktometre (Atago, Japan) kullanılarak 20 ± 2 ºC sabit sıcaklıkta belirlenmiştir (AOAC, 1990).

3.4.5. Nem miktarı

Tüm lokasyondan elde edilen 5’er adet bal örneğinin % nem miktarının belirlenmesinde elde edilen refraktif indeks değerleri kullanılmış, indeks değerin karşılığı olan nem içeriği Wedmore tablosuna bakılarak verilmiştir (AOAC, 1990).

3.4.6. pH

Her bir lokasyondan elde edilen 5’er adet bal örneğinin pH değerlerini belirlemek için 10 g bal örneği saf su ile 50 g’a tamamlanarak (% 20’lik çözelti) manyetik karıştırıcı ile sürekli karıştırılmış ve WTW inoLab 720 (Weilheim, Almanya) cihazı kullanılarak pH değeri belirlenmiştir (AOAC, 1990).

3.4.7. Serbest asitlik

Farklı lokasyondan elde edilen 5’er adet bal örneğinin serbest asitliğini belirlemek için 10 g bal örneği saf su ile 50 g’a tamamlanarak %20’lik bal çözeltisi hazırlanmış, çözelti manyetik karıştırıcı ile sürekli karıştırılmış ve bal çözeltisi % 0.05 N (normal, normalite) NaOH (sodyum hidroksit) çözeltisi ile pH değeri 8.1 oluncaya kadar WTW inoLab 720 (Weilheim, Almanya) cihazı kullanılarak titre edilmiştir. Harcanan baz çözeltisi miktarından titrasyon asitliği, sitrik asit cinsinden hesaplanmıştır (AOAC, 1990; Cemeroğlu, 1992).

3.4.8. Elektriksel iletkenlik

Tüm lokasyondan elde edilen 5’er adet bal numunelerinin elektriksel iletkenliğinin belirlenmesi için 7 g bal saf su ile 35 g’a tamamlanarak % 20’lik bal çözeltisi hazırlanmıştır. WTW inoLab Ph/Cond Level 1 (Weilheim, Almanya) cihazı ile okuma yapılmış ve sonuçlar μS/cm olarak verilmiştir (AOAC, 1990).

3.4.9. Kül

Her bir lokasyondan elde edilen 5’er adet bal ve polen örneklerinin kül miktarlarının belirlenmesi için, porselen krozelere örneklerden 3’er g tartılmıştır.

Sıcaklığı ayarlanabilen kül fırınında (Nüve MF 120 Ankara, Türkiye) 550 ± 25 ºC’de örneklerin yakılmasıyla kül miktarları % olarak belirlenmiştir (AOAC, 1990).

3.4.10. Toplam fenolik madde

Toplam fenolik madde miktarı Folin-Ciocalteu kolorimetrik yöntemine göre belirlenmiştir.

Farklı lokasyonlardan elde edilen 5’er adet bal numunelerinden 2 g bal, saf su ile 20 g’a tamamlanarak seyreltilmiştir. Farklı lokasyonlardan elde edilen 5’er adet polen numunelerinden ise, 0,1 g alınıp 25 ml metanol ilave edilerek ultrasonik olarak ekstrakte edilmiş (% 50 güç, 35 kHz frekans, 37 o_{C’de 25 dk) ve 8000 rpm’de 5 dk} santrifüj edilerek süpernatant alınmıştır.

Bal çözeltisi ve polen ekstraktlarından 250 µl alınarak üzerine 1250 µl 0.2 N Folin- Ciocalteu reaktifi ve 1000 µl NaCO3 (sodyum karbonat) çözeltisi (75 g/L) ilave edilmiştir. Oda sıcaklığında ve karanlık ortamda 2 saat inkübasyondan sonra 765 nm dalga boyunda saf suya karşı absorbans değeri okunmuştur. Sonuçlar hazırlanan gallik asit standardı kurvesine göre hesaplanmış ve bal örnekleri mg gallik asit eşdeğeri (GAE)/kg olarak polen örnekleri ise mg GAE/g olarak verilmiştir (Singleton ve Rossi, 1965).

3.4.11. Antioksidan kapasitesi (DPPH)

Antioksidan kapasitesi analizi DPPH (2,2-Diphenyl-1-picrylhydrazyl) radikalinin bal örneğindeki antioksidan etkili bileşiklerce indirgenmesi sonucunda, 515 nm dalga boyundaki absorbans farkı sayesinde belirlenmiştir. Antioksidan kapasite analizinde her bir lokasyondan elde edilen 5’er adet bal ve polen örneği kullanılmıştır. Seyreltilmiş bal ve ekstrakte edilmiş polen örneklerinden 0.1 ml alınarak üzerine 3.9 ml DPPH çözeltisi ilave edilmiştir. 30 dk sonra 515 nm dalga boyunda absorbans değerleri okunmuş ve sonuçlar hazırlanan troloks standardı kurvesine göre hesaplanarak mmol troloks eşdeğeri (TE)/kg olarak verilmiştir (Akbulut ve Coklar, 2008).