Örgüt İklimi İle İlgili Araştırmalar

2.5.1.1. Yurt Dışında Yapılan Araştırmalar

Örgüt iklimi kavramı 1950’lerin sonlarında iş ortamındaki değişkenler üzerine çalışan sosyal bilimciler tarafından ortaya atılmıştır. Eğitim örgütleriyle ilgilenen araştırmacılar (Pace ve Stern, 1958; Halpin ve Croft, 1963) örgüt ikliminin boyutlarını ölçmeye ve belirlemeye çalışmışlardır. İlk olarak eğitim araştırmacıları tarafından kullanılan bir kavram olsa da çok geçmeden iş örgütleri üzerine çalışan araştırmacılar da bu kavramı kullanmaya başlamışlardır. İklim başlangıçta örgütsel yaşamın kalitesini devam ettirmeyi ifade eden bir kavram olarak kullanılmıştır. Taguiri (1968)’ye göre kişisel karakteristik özellikler nasıl bir kişiliği oluşturuyorsa, çevrenin, sosyal sistemin ve kültürün de sabit karakteristik özellikleri iklimi oluşturur. Gilmer (1966) örgüt iklimini “örgütteki insan davranışını etkileyen ve örgütü diğer örgütlerden ayıran özellikler” olarak tanımlamıştır. Litwin and Stringer (1968)’a göre örgüt iklimi aynı çevrede yaşayan ve çalışan insanların, ortak algılamaları sonucu oluşan ve davranışlarına yol gösterdiği düşünülen, iş ortamının ölçülebilen özelliklerinin toplamıdır. Gilmer’ a göre psikolojik iklim kavramı Gellerman (1960) tarafından işletme psikolojisi literatürüne kazandırılmıştır, ancak diğer yazarlar (Forehand & Gilmer, 1964; Halpin &Croft, 1963; Tagiuri, 1968) da ilk yapılan tanımlarına benzer iklim tanımlamaları yapmışlardır. Özet olarak örgüt iklimi kabaca örgütün kişiliği olarak tanımlanabilir (Hoy, Tarter ve Kottkamp,1991: 3).

Pritchard ve Karasick (1973)’in araştırmasındaki bulgulara göre iklimi, örgütün tamamı ve örgütteki alt birimler etkiler. İklim fazlasıyla alt birimlerin performansı ve bireysel iş doyumlarıyla ilişkilidir. Performans ve iş doyumu hem birbirini hem de örgüt iklimini etkilemektedir. Örgüt iklimini, örgütü diğerlerinden ayıran içsel çevresinin niteliği olarak tanımlamıştır (Ertekin, 1978: 18).

Kelley, Thornton ve Daugherty (2005), liderlik, okul iklimi ve etkili okul arasındaki ilişkileri araştırmışlardır. Bu çalışmada seçilen liderlik boyutları ve iklim ölçümleri karşılaştırılmıştır. Araştırma sonucunda öğretmen algılarına dayalı olarak

müdürlerin etkililikleri ile iklim boyutları arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Buna göre, müdürler etkili olarak algılandıklarında okul iklimi olumlu, etkili olarak algılanmadıklarında okul iklimi olumsuz algılanmaktadır. Barr (2006), “Orta Ögretim Okulları İklimi Üzerine Liderliğin Etkisi Hakkında Bir Çalışma” adlı doktora çalışmasında liderlik biçiminin okul iklimi ile ilişkisini araştırmıştır. Araştırma sonucunda, müdürün olumlu liderlik etmesi durumunda bundan hem okul ikliminin olumlu etkilendiği hem de öğretmenlerin olumlu davranışlar geliştirdiği görülmüştür (Boztaş, 2007: 49).

2.5.1.2. Yurt İçinde Yapılan Araştırmalar

Türkiye’de örgüt iklimi konusunda araştırmalardan biri Ertekin (1978) tarafından yapılmıştır. Ertekin araştırmasında İçişleri Bakanlığı ve Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü'nün örgütsel iklimlerini incelemiş ve karşılaştırmıştır. Bu araştırmada her iki örgütün iklim yönünden özellikleri saptanmış ve örgütsel iklim 24 boyutta incelenmiştir. Araştırmada İçişleri Bakanlığı'nın erke ve biçimsel kurallara dayalı bir iklime sahip olduğu, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü'nde ise daha içten, açık ve özendirici bir iklim olduğu saptanmıştır.

Bilgen (1990), Milli Eğitim Bakanlığı Teftiş Kurulu’nun örgüt iklimi boyutunu analiz etmek için bir araştırma gerçekleştirmiştir. Bakanlık müfettişlerinin teftiş kurulu örgüt iklimini oluşturan örgüt çevresi, örgüt, yönetim, personel ve maddi kaynaklar faktörlerini nasıl algılayıp yorumladıklarını tespit etmeyi amaçlamıştır. Araştırma sonuçlarına göre teftiş kurulu çok verimli ve etkili çalışmaktadır. Bu algı teftiş kurulunun örgüt iklimini aynı oranda etkilemektedir. Güven, örgüt iklimini etkileyen en önemli faktörlerden biridir. Müfettişler yapmakta oldukları işi çok sevmektedir (Bilgen, 1990:126- 127).

Öge (1996), araştırmasında örgütsel iklimin ilgili örgütteki idari personel tarafından nasıl algılandığını, akademik olmayan yöneticilerin davranışları ve akademik olmayan yönetilenler ile olan ilişkilerini çözümlemeye çalışmıştır. Araştırma sonucuna göre örgüt ikliminin sadece bireyi güdülemekle kalmayıp, örgütün etkililiğine de katkıda bulunan bir etmen olduğunu söylemek olanaklıdır.

Küçükgöde (2005), Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi öğretim üyelerinin örgüt iklimi hakkındaki düşüncelerine yönelik bir araştırma gerçekleştirmiştir. Araştırma sonuçlarına göre kurumdaki örgüt iklimi öğretim üyelerinin yaşları ile bağlantılı bulunmuştur. 50 yaş ve üzerindeki öğretim üyeleri kurumdaki iletişime, güven ve saygıya, kararlara katılıma daha pozitif bakmaktadır

Gayef (2006), özel hastanelerde uygulanan liderlik yaklaşımlarının üst düzey yöneticilerin takım çalışması ve örgüt iklimi algılamaları üzerine etkisini incelemiştir. Araştırma sonuçlarında, tepe yöneticilerin dönüşümsel liderlik yaklaşımlarının astlarının takım çalışması ve örgüt iklimi algılamaları üzerinde güçlü ve pozitif yönde arttırıcı etkisi olduğu tespit edilmiştir.

Gürkan (2006), örgütsel iklimin örgütsel bağlılık üzerindeki etkisi ve Trakya Üniversitesi’nde örgüt iklimi ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkiyi inceleyen bir araştırma gerçekleştirmiştir. Araştırmada, örgütsel bağlılığın alt boyutlarının algılanmasında ise yalnızca içsel değer alt boyutunu algılamada örgütte çalışma yıllarının % 10 luk önem seviyesinde bir farklılık yarattığı görülmüştür. Bunun dışında, cinsiyet, yaş, unvan ve çalıştıkları birimler örgütsel bağlılık alt boyutlarını algılamada farklılık yaratmadığı sonucu elde edilmiştir.

Çelik (2007), örgüt kültürü ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkiyi ele almıştır. Analizlerde özellikle ne gibi faktörlerin örgütsel bağlılığı arttırdığı, hangilerinin ise bağlılığı olumsuz etkilediği üzerinde durulmuştur. Bu yapılırken bağlılık biçimleri de ayrıştırılmış ve hangi faktörlerin hangi bağlılık biçimlerini ne yönde etkilediği araştırılmıştır

Baykal (2007), ilköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin çalıştıkları okula ilişkin algılarının nasıl olduğunu ve bu algılarının kendi performanslarını ne derece etkilediğini ortaya çıkarmak için bir araştırma yapmıştır. Öğretmenlerin örgüt ikliminin destekleyicilik, yönlendiricilik, profesyonellik, içtenlik ve samimiyet, ilgi boyutlarını algılamalarının, kıdem değişkenine göre incelendiğinde, kıdemi 0-5 yıl olan öğretmenler lehine anlamlı bir fark görülmüştür. Okulun bulunduğu bölgenin sosyoekonomik yapısı değişkenine göre incelendiğinde yüksek derecede algılayanların

lehine anlamlı bir fark görülmektedir. Okul türü değişkenine göre incelendiğinde, özel okullar lehine anlamlı bir fark görülmüştür.

Çağlar (2008), benzer bir konuyu ele alarak örgütsel iklimin bağlılık üzerindeki etkilerini araştırmıştır. Analizlerde özellikle ne gibi faktörlerin örgütsel bağlılığı arttırdığı, hangilerinin ise bağlılığı olumsuz etkilediği üzerinde durulmuştur. Bu yapılırken bağlılık biçimleri de ayrıştırılmış ve hangi faktörlerin hangi bağlılık biçimlerini ne yönde etkilediği araştırılmıştır