Araştırmamız neticesinde Hafif Zihinsel Engelli Bireylerin İstihdamı için eğitimlerini de içine alan ve paydaşlarında sorumluluklarının olduğu, devlet organlarının da ger- çekleştirmesi gereken fonksiyonlar konusunda aşağıdaki önerilerin hayata geçiril- mesi sorunu büyük oranda çözecektir.
Zihinsel yetersizliği olan bireylere yönelik verilen mesleki eğitimin iş piyasasında karşılığı olan , yerel ve ulusal istihdam imkanlarına göre şekillenen donanım ve içe- riğe sahip bir eğitim düzenlemesine sahip olmalıdır..
Mevcut eğitim ve istihdam politikaları taleplere karşılık vermediği gibi, zihinsel engelli bireylere yönelik bir pozitif ayrıcalık içermemektedir. Bu sebeple yeni düzenlemeler- le yeni istihdam politikalarının geliştirilmesi gerekmektedir.
4857 sayılı İş Kanunu’nun 30.maddesi uyarınca, verilen kotadan en az yararlanan Hafif düzeyde zihinsel engelli bireyler olup daha fazla yararlanmalarını sağlayacak çalışmaların ve kanuni düzenlemelerin yapılması önerilmektedir.
Hafif düzeyde zihinsel engelli bireylere karşı bilgi eksikliğinden kaynaklanan toplum- sal bir duyarsızlık mevcut olup bunu giderecek bilgilendirmeler, farkındalığı yarata- cak , kamu spotu, haber , konferans vb yapılması önerilmektedir.
Özel eğitim meslek okullarındaki alanlar , yerel bazda iş piyasası ve istihdam analizi yapılarak, istihdamın olabileceği bu potansiyeli içeren alanlara yönelik olması gerek- tiği önerilmektedir.
Hafif düzeyde zihinsel engelli bireylere verilen eğitimin akademik anlamda ve du- rumlarına uygun gelişimi sağlayacak eğitimin verilmesi noktasında özel eğitim alan öğretmenlerinin bu okullara atanmasının yapılması, boş kadroların farklı alan mezu- nu ücretli öğretmenler yerine Özel Eğitim alan öğretmenlerince doldurulması öneril-
mektedir. Ayrıca bu okullarda görev yapacak idareci , personel ve kültür ve meslek öğretmenlerine yönelik hizmet içi eğitimler verilmeli , yeni tayin olanlar için ise bir özel eğitim bilgi sınavı yapılması, Fen Liseleri vb. sınavla öğretmen alan okullarda olduğu gibi bir seçme yöntemi önerilmektedir.
Hafif düzeyde zihinsel engelli bireylerin İstihdam sürecinde kamu görevi yapan ve danışmanlık hizmeti veren İŞ KUR danışmanlarının bilgilendirilmesi için hizmet içi faaliyetler düzenlenmelidir. Bu şekilde öğrencilerin çalışabilecekleri işlerle ilgili daha isabetli yönlendirmeler yapabilecekleri önerilmektedir.
Zihin yetersizliği olan bireylerin istihdamının artırılması için iş verenlere yönelik teş- viklerin cazip hale getirilip fazlalaştırılması önerilmektedir. Toplumların gelişmişlik düzeyi , dezavantajlı guruplara yönelik hayat geçirdiği pozitif ayrımcılıklar ve sağla- nan fırsatlarla ölçülmektedir. Genel anlamda Engelli bireylerin istihdamına yönelik yapılan çalışmalar elbette önemlidir. Ama Hafif düzeyde zihinsel engelli bireylerin daha fazla istihdamı için engelliler düzeyinde bir ayrıma gidilip engel durumlarına göre kontenjanlar belirlenmelidir. Bu şekilde bir düzenlemenin daha fazla istihdam sağlayacağı önerilmektedir.
Engelli çalıştırma kota zorunluluğunun, 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri ve kamu kuruluşları şeklinde belirtilmesi yüksek bir oran oluşturmakta bunun daha aşa- ğılara çekilerek 20 ve üzeri işçi çalıştıran şeklinde olması istihdamı arttıracaktır. Hafif düzeyde zihinsel engelli bireylerin iş başı eğitimi zorunlu hale getirilmeli ve iş yerleri diğer meslek okullarında olduğu gibi Özel Eğitim Meslek okulu öğrencilerine de zorunlu staj imkanı sağlamalıdır. Bu şekilde bir düzenleme Hafif düzeyde zihinsel engelli bireylerin işverenler tarafından tanınması ve istihdamının yolunu açacaktır düşüncesi önerilmektedir.
Özel Eğitim Meslek Okulu idarecisi olarak şu önerilerin hayata geçirilmesi istihdamı arttıracak düşüncesindeyim.
Hafif düzeyde zihinsel engelli bireylerin eğitim gördüğü Özel Eğitim Meslek Okulları ile ilgili olarak, Proje okulları ve pilot okullar uygulaması geliştirilebilir. Sektörlerle yapılacak protokollerle bu okulların eğitimleri sektörün ihtiyacını karşılayacak şekilde düzenlenip öğrencilere bu doğrultuda eğitim verilebilir. Kısa ve uzun vadeli hedefler ortaya konup bunların gerçekleştirilmesi noktasında takibi yapılıp sorunlar giderilip kendini yenileyen ve geliştiren bir sistem oluşturulmalıdır. Bu şekilde bir çalışma Hafif düzeyde zihinsel engelli bireylerin istihdamını arttıracaktır.
Engellilerle ilgili toplumsal algı bir handikap olup, bu konuda öncelikle ailelerin hakla- rı ve durumları hakkında bilgilendirilmesi önemlidir. Bunun için şu çalışmaların ya- pılması önerilebilir;
Aile eğitimleri ve ailelerin bilinçlendirilmesi şeklinde olmalı, Ailelerin genelde ekono- mik yönden en alt gelir seviyesinde olması ve çalışan aileler olması nedeniyle yapı- lan çalışmalara katılamaması . Bu noktada yasal bir düzenleme ile engelli velisi olup ta çalışan velilerin ayda 2 gün yapılacak toplantılara katılımının zorunlu olması ve bunun çalışma , mesai saatinden sayılması sağlanabilir.
Özel Okullarımızın genelde yerleşim yerlerine uzak olmasından dolayı taşıma ihale- sine eklenecek maddelerle velilerin okula gelmesi kolaylaştırılabilir.
Devlet tarafından yapılan engelli bakım ücreti vb. yardım imkanlarından yararlanma- sının bu eğitimlere zorunlu olarak katılma şartıyla verilmesi, eğitimlerin kademeli olması her kademe sonunda sertifika verilmesi ve yardımlardan , katıldıkları eğitim- lere göre kademeli olarak yararlanılması, en düşük miktarda başlayıp en üst miktarı alabilmesi için eğitimlerin zorunlu hale getirilmesi ailelerin bilinçlenmelerine yardımcı olacaktır.
Bu aile eğitimleri için uzman psikolog ve pedagoglardan yararlanılması ve buna uy- gun eğitim modülü hazırlanmalıdır.
Toplumda Engelli algısının insan onuruna yakışır bir şekilde ve farkındalık oluştur- ması için , etkin bir medya çalışmasının yapılması, bu çalışmaların acımanın ötesine geçerek engellileri “FARKLI” bireyler olarak algılayacak bir çalışma olmasının sağ- lanması gerekmektedir.
Sanayici ve kurumsallaşmış iş sektörü ile protokoller yapılarak, atölyelerin donanım- larının onlar tarafından sağlanması ve bu amaçla okullarda eğitim vermeleri istihda- mı kalıcı hale getirecektir. Bu çalışmanın öncelikle sanayi bölgelerinde pilot okullar seçilerek yapılması ve bu çalışmanın yapılacağı Pilot Okullarda ki öğrencilerin staja gitmek yerine okullarda stajının yapılmasının ve 12. Sınıftan sonra “ADAY İŞÇİ” ola- rak 1 yıl sanayi kuruluşunda çalışması adaylık sürecinden sonra istihdamları sağla- nabilir.
Okulların birer üretim merkezi haline dönüşmesi için, fason üretim işi alabilmelerinin yolu sağlanmalı. Öncelikle kamu kurum ve kuruluşlarının ihtiyacı olan ürünlerin okul- larımızda üretilmesinin ve teminin yolu açılmalı.(Matbaa bölümlerinde kırtasiye , promosyon vb. ihtiyaçları, tekstil bölümlerinde askeriye vb. ihtiyaçlarının belli oranla- rı gibi)
Merkezi bir Döner Sermaye sistemi, okullarda yapılan çalışmaların denetimini sağ- ladığı gibi bu anlamda rekabet ve üretmeye de teşvik edecektir. Yapılan ürünler ve elde edilen üretim miktarı ve rekoltesi Engelli Algısının değişmesinde, engellilerin üreten birey , topluma yararlı birey algısını pekiştirecektir.
Üretim yapılan bölümlerle ilgili çalışmaların bir süreli yayında sektörel bazda düzen- lenip basılması ve sektördeki firma ve kuruluşlara ulaştırılması bilgi akışını kalıcı hale getirecektir.
Büyük sanayi ve sektör fuarlarında stand temin edilip buralarda yapılan çalışmaların sergilenmesi sağlanmalıdır. ( Örneğin MÜSİAD FUARI, MATBAA fuarı, EMİT, GASTRONOMİ Fuarı vb gibi ulusal ve uluslararası fuarlar)
Her yıl geleneksel hale getirilecek ve reel sektörle buluşmayı sağlayacak, sponsor desteği sağlanarak ,ürün ve üretim fuarı düzenlenmeli. Ulusal bazda bu çalışmanın zamanla uluslararası düzeye ulaşması sağlanmalı. Böyle bir çalışma engelli algısı- nın değişmesine yol açacaktır.
Yukarıda önerdiğimiz hususların hayata geçirilmesi zihinsel engelli bireylerin istih- damını arttırmada katkı sağlayacaktır.
.