Ölüm Sonrası Gelenekleri

Ölü, Kur’an-ı Kerim okumasını bilen köy hocaları, cami imamı veya daha önce bu işi yapmış eli yakışan birisi tarafından yıkanır. Sultandağı ilçesinde ölü yıkama işleriyle ilgilenen KK5, KK19, KK20 aracılığıyla öğrendiğimiz bilgiler aşağıda sırasıyla verilmiştir:

• Ölü genellikle gasilhanede yıkanır. Eğer yoksa teneşirde yıkanır.

• Yıkamak için önceden bir kazanda su ısıtılır. Suyun kaynar olmamasına özen gösterilir.

• Kırca kasabasında ölünün yıkanacağı su kamış yakılarak ısıtılır. Kamış acı acı kokar, dumanı kara olur. O dumanı gören uzaktakiler cenaze olduğunu anlar.

• Cenaze taslarıyla birlikte ölü önceden ıslatılır.

• Bir kapta sabun köpürülür. O kabın içine üç tane lif, üç tane de sabun konulur. O lifle ölünün her yeri silinir.

194 • Önce taharet lifleriyle ölünün alt kısmı temizlenir. İki kere vücudu sabunlanır

üç kere başı sabunlanır abdest aldırılır.

• Önceden hoca sol tarafıyla taharet bezi kullanarak altını temizler. Bunu avret yerlerini görmeden göbeğinin üzerinden su dökerek yapar.

• Önce sağ, sonra sol tarafından su verilerek iki el birlikte yıkanır.

• “Niyet ettim Allah rızası için gasil boy abdestine" denir.

• Abdest aldırılırken devamlı olarak gafur rahim, gafur rahman, gafur rahim, denir.

• Normal bir insan nasıl abdest alıyorsa o şekilde abdest aldırılır. Sonra sağ tarafından tekrar su dökülür.

• Yıkmaya işlemi yapılırken cenazeye su dökmek isteyenler gelip bir tas su döker.

• Başına baş havlusu serilir. İkinci havlu alınır bir daha kurulanır.

• Yıkama işlemi bittikten sonra “Allahümme salli ala seyyidina Muhammed bu meftaya rahmet” denir.

• Teneşirdeki ıslaklık alınır.

• Ölü yıkayana teşekkür etmek için havlu, sabun, patik veya para verilir.

195 • Ölünün yıkama suyundan arta kalan cesedi silmek için kullanılan havlular

yıkanır (KK1).

• Ölünün yıkandığı suyla şifa amaçlı herkes yüzünü yıkar (KK4).

• Ölünün yıkandığı suyun üzerinden geçmek iyi olmaz. Bundan dolayı ölü yıkandıktan sonra suyu hemen kurutulmaya çalışılır (KK13).

• Ölünün yıkandığı su ayak basılmadık bir yere dökülür (KK15).

• Ölünün yıkandığı su ile abdest alınır. El yüz yıkanır (KK34).

3.1.5.3.2. Kefenleme

Cenaze yıkama işleminden sonra kefenleme işlemi gelmektedir. Kefenleme cenazenin yıkandığı yerde yapılır. Ölüyü yıkayan kişiler cenazeyi kefenleyerek tabuta koyarlar. KK5, KK19, KK20, KK40, KK42 aracılığıyla öğrendiğimiz kefenleme işlemi aşağıda sırasıyla verilmiştir:

• Erkek kefeni beş, kadın kefeni yedi parçadan oluşur.

• Kefen lifafe, izâr, kamîs, bel ve göğüsten bağlamak için iki kuşaktan oluşur.

• Kadınların ise bunlara ek olarak hımâr (başörtüsü) ve göğüs örtüsü vardır.

• Kefenleme işleminden önce ölünün ağzı, burnu, kulakları ve avret yerine pamuk tıkanır.

• Önce çenesi başından ve ayak başparmakları birbirine ölünün vücuduna zarar vermeyecek bir ip yardımıyla bağlanır.

196 • Daha sonra kamîs denilen gömlek giydirilir.

• Kamîs önce ölünün sol tarafından örtülür. Daha sonra sağ tarafı örtülür.

• İzâr, kamîse göre daha uzundur. Ölünün yüzü ile vücudu örtülür.

• Kadınlarda izârdan sonra göğüs örtüsü göğüslerinin üzerine gelecek şekilde örtülür.

• Lifafe en büyük ve geniş olan bez parçasıdır. Diğer örtüleri tamamen saracak şekilde önce sol sonra sağ taraftan örtülür.

• Kadınlarda lifafeden önce başörtüsü takılır.

• Son olarak baş ve ayak kısımları ölüyü çok sıkmayacak şekilde bağlanır.

• Ölüyü mezara bırakırken kolaylık olması için göğüs ve bel kısımlarından kemer veya şerit ile bağlanır.

Yörede kefenleme işlemi yapılırken ölünün üzerine böcek gelmesin diye kefenin içine çörek otu, kına, karanfil atılır. Güzel koksun diye gül suyu da dökülmektedir.

3.1.5.3.3. Cenaze Namazı

• Ölü yıkanıp kefenlendikten sonra tabuta konularak camiye getirilir.

• Tabut, cami bahçesindeki musalla taşına bırakılır.

• Cenaze namazını kılmak için sadece erkekler camiye gider.

197 • Cenaze namazı kılındıktan sonra hoca halktan ölen kişi adına üç kere helallik

ister.

• Daha sonra ölenin başta yakın akrabaları olmak üzere tabutu omuzlanır. Mezarlık yakınsa oraya gidene kadar taşımak isteyenler tabutu taşır.

• Mezarlık uzaksa cenaze aracına konur ve mezarlığa araçla birlikte gider.

3.1.5.3.4. Ölünün Gömülmesinden Sonraki İşlemler

• Cenaze sahibi cenazeye katılanlara yemek yedirir. Buna ölü yemeği denir (KK1, KK2, KK3, KK4, KK12, KK13, KK20, KK35, KK40, KK42).

• Üçünde ya da yedisinde helva dağıtılır (KK1, KK2, KK4, KK13, KK40, KK42).

• Kırkında, elli ikisinde yemek yedirilir. Kırk gün Yasin, Tebareke, Amme sureleri okunur. Bir de kabirde sıkıntı çekmesin diye her gün kabir duası okunur (KK2, KK3, KK4, KK20).

• Ölü evinde yemek pişmez, komşular bir gün arayla anlaşarak cenaze evine yemek götürür. Ancak günümüzde bu anlayış terkedilmiş, mezarlıktayken bile ölü yemeği dağıtılmaya başlanmıştır (KK2, KK4, KK13, KK20).

• Karapınar kasabasında komşular iki ay boyunca ölü evine yemek taşır. Cenaze evinde asla yemek yapılmaz. Sabah, öğlen, akşam köylüler kendi arasında anlaşır ona göre yemek taşınır. Cenaze çıkan evde fenerle ışık yakılır ya da dışarının ışığı açık bırakılır. Bunun sebebi atalar kültünden gelmektedir. Ölen aile büyüklerinin ruhlarının yaşayan aile fertlerini ziyarete geldiğine inanılır. Dolayısıyla ruh evi çabuk bulsun diye yapılan bir gelenektir (KK12, KK13, KK14).

198 • Orta Asya’dan beri sürüp gelen bir diğer gelenek ise şudur:

“Eskiden mezarlıklar ormanın kenarına yapılırdı. Sırtlan, çakal, ayı vs. cenazeye zarar verirmiş. Bunun önüne geçmek için mezarın üzerine barut serpilir, ateşle yakılır o barut kokusuna vahşi hayvanlar yaklaşmazlar. Ondan dolayı cenaze defnedildikten sonra genellikle kadınlar kabri ziyarete gider, mezarın üzerine barut serper ve yakarlar. Buna barut kaldırma denir. Dolayısıyla o kokuya hiçbir hayvan yaklaşmaz. Bu durum yirmi, yirmi beş gün sürer. Kırk gün sonra da kemik etten ayrılır. Dolayısıyla cenazeye zarar verme ortadan kalkar” (KK12, KK13).

• Ölen kişi evini en çok üç aylarda, kandillerde, cuma günü ziyarete gelmektedir (KK1, KK2, KK4, KK13, KK20, KK38).

• Evden cenaze çıktıktan sonra ölünün ruhunun tekrar geldiği sevdiklerine baktığı evini dolaşıp geri gittiğine inanılmaktadır (KK1, KK4, KK13, KK38, KK39).

• Ölen kişinin eşyalarının evde durması iyi sayılmaz. Kıyafetleri en kısa zaman içerisinde yıkanıp ihtiyaç sahiplerine dağıtılır. Bunu ölü azap çekiyorsa azabını hafifleteceğine inandıkları için yaparlar (KK2, KK3, KK4, KK13, KK38, KK39).