Ölçme ve Değerlendirme

Eğitim, genel anlamıyla, öğrencilerde istenilen yönde davranış değişikliği sağlamak, öğrencileri geliştirmek, var olan yanlış davranışları düzeltmek amacıyla gerçekleştirilen faaliyetlerin tümü olarak tanımlanmaktadır.

“Eğitim: 1.Belli bir konuda, bir bilgi ve bilim dalında yetiştirme ve geliştirme, eğitme işi. 2.Çocukların ve gençlerin toplum yaşayışında yerlerini almaları için gerekli bilgi, beceri ve anlayışları elde etmelerine, kişiliklerini geliştirmelerine yardım etme, terbiye. 3.Eğitim bilimi olarak tanımlanmaktadır. Eğitimcilerin ilk, orta ve yüksek okuldaki faaliyetleri; kurslardaki daktilo kullanmayı öğretme, bir müzik aleti kullanma vb. gibi öğretimler; meslek öğretimi eğitimin farklı örnekleridir (TDK 2005:435).”

Eğitimin pek çok yönü vardır. Bu yönlerden biri de ölçme ve değerlendirmedir. M. Fuat Turgut (1997:1), ölçme ve değerlendirmenin neden gerekli olduğunu şu ifadelerle anlatmaktadır:

“Uygulanan eğitim ve öğretimin başarılı olup olmadığının, başarılı ise ne derecede ve hangi öğrenciler için başarılı olduğunun bilinmesi istenir. Eğitim işlemi devam ederken, başarısızlığın ve başarısız bireylerin erken tanınması, önlem alınmasını kolaylaştırır. Başarı derecesinin bilinmesi ve başarısızlık hallerinin ortaya çıkarılması, ileride girişilecek benzer eğitim etkinliklerinin daha gerçekçi esaslarla planlanmasına yardım eder. Fakat başarı derecesinin bilinmesi ve başarısız olanların tanınması; ancak öğrencilerde meydana gelen davranış değişikliklerinin ölçülüp değerlendirilmesi ile mümkün olur.”

Ölçme ve değerlendirme ile elde edilen sonuçlara dayanılarak öğrencilerle ve dersin işlenişi ile ilgili önemli kararlar alınır. İşlenen konuların seviyeye uygunluğu, eğitim ve öğretimde kullanılan yöntem ve tekniklerin isabetli olup olmadığı, konuların yeterince ve doğru olarak anlaşılıp anlaşılmadığı, öğrencilerin başarısı vb. konulardaki kararlar alınırken, bu kararlara dayanak olacak yeterli bilgi toplanması, toplanan bilgilerde önemli hatalar bulunmaması ve bu bilgilerin doğru yorumlanması gerekir.

Ölçme ve değerlendirme ile ilgili verilen bilgiler, Türkçenin eğitim ve öğretimi için çok önemlidir. Türkçenin öğretiminde dersin amacına ulaşıp ulaşmadığı; öğrencilerde dört temel becerinin doğru, tam ve dengeli olarak geliştirilip geliştirilmediği; öğrencilerin yazılı anlatımlarının planlı ve istenilen seviyede olup olmadığı; imla ve noktalama kurallarını doğru kullanılıp kullanmadığı; dil bilgisi konusundaki bilgilerinin yeterli olup olmadığı vb. konular ölçme ve değerlendirme yapılarak anlaşılabilir. Bu ölçme ve değerlendirmeler sonucunda eğitim ve öğretim faaliyetlerini planlamak gerekmektedir. Amaçlanan hedefe ulaşabilmek, doğru yapılmış ölçme ve değerlendirmeye bağlıdır. Doğru ölçme ve değerlendirme yapmak da doğru ölçme araçlarını kullanmakla mümkündür.

Ölçme ve değerlendirme, genel kullanımda birbirinden ayrı anlam taşıyan iki kavramdır. Öğretmenlerimizin bu kavramları birbirine karıştırarak kullandıkları

görülmektedir. Bu yanlışlık, bazı Batı kaynaklarında değerlendirme kavramına, ölçmeyi de içine alacak kadar geniş anlam verilmesinden doğmuştur. Bu çalışmada ölçme ve değerlendirme kavramlarının ayrı ayrı kullanılmasına özen gösterilmiştir.

3.2.1.1. Ölçme

Tekin’e göre (2003: 31) ölçme; belli bir nesnenin ya da nesnelerin belli bir özelliğe sahip olup olmadığının, sahip oluş derecesinin gözlenip gözlem sonuçlarının sembollerle ve özellikle sayı sembolleriyle ifade edilmesidir.

“Ölçme işleminde öğrencide belirlediğimiz davranışları gözleme ve bunları sayılarla ya da çeşitli sembollerle gösterme esastır. Gözlem sonuçlarını belirlerken objektif olabilmekte, kullandığımız ölçme araçları etkili olmaktadır (Demirel 1996: 97).”

Belli bir özelliğe sahip olup olmama ya da sahip oluş derecesi bakımından bireyler arasında farklar vardır. Fark kavramı, ölçme için temeldir. Bir anlamda denebilir ki ölçme, farktan doğmuştur (Tekin 2003: 31).

“Eğitimde; eğitim programının sağlam olup olmadığını anlama, öğretimde başvurulan metotların etkililik derecesini saptama, öğrencileri başarılı olabilecekleri düşünülen alanlara yönlendirme, öğrenme güçlüklerini tespit etme, öğrenci başarısını saptama ve ölçme ve değerlendirme ögesinin iyi işleyip işlemediğini görme gibi amaçlarla yapılan değerlendirmelerin hepsi ölçme sonuçlarına dayanır (Baykul 2000: 89-90).”

Ölçme; eğitim faaliyetlerinin düzenlenmesi, öğrenciler arasındaki farkların belirlenmesi, öğrenci başarısının ortaya konması, öğretim programının öğrencilere uygunlu vb. pek çok sebeple eğitimin önemli bir parçasıdır.

“Eğitimde başarının ölçülmesi dolaylı yoldan yapılır. Başarı doğrudan ölçülemeyeceği için bireyin tepkide bulunabileceği koşullar yaratılır. Bunun için öğrencilerin, bilgi, beceri ve tutumlarına yönelik uyarıcılar (ölçme araçları) hazırlanır ve bu uyarıcılara tepkide bulunmaları istenir. Öğrencilerin uyarıcılara verdikleri tepkilere göre başarıları ölçme yoluna gidilir. Ancak, ölçme sonucuna

göre elde edilen sıfır puanı, o öğrencinin hiç bilgisi olmadığı; yirmişer puan alan iki öğrencinin eşit bilgiye sahip olduğu ya da kırk puan alan öğrencinin yirmi puan alan öğrencinin bilgisinin iki katı bilgiye sahip olduğunu söyleyemeyiz (Kaynak 2000: 11-12).”

Ölçmede, ölçme konusu olan şey, bir nitelik ve bu niteliğin gözlenmesidir. Nitelik doğrudan ölçülebileceği gibi bu başka bir yolla, dolaylı olarak da ölçülebilir.

3.2.1.2. Değerlendirme

“Değerlendirme, ölçümlerden bir anlam çıkarmak ve ölçülen nesneler hakkında bir değer yargısına ulaşmaktır (Tekin, 2003: 39).”

“Genel anlamda değerlendirme ölçme sonucunda belirlenen durumla ilgili olarak verilen kararlar bütünüdür. Şüphesiz bu kararlar içerisinde en somut olarak düşünülen öğrencinin başarılı veya başarısız ilân edilmesidir. Ancak, bu tür bir yaklaşım değerlendirmenin çok basit anlamda algılanması anlamını taşır. Çünkü her sınav tek tek her öğrenci için bir değer ifade ettiği gibi. o değerler toplamı, sınıf veya ders öğretmeni için de bir anlam taşır. Bu anlam sınavda sorulan sorulara verilen cevaplardaki ortak başarılarda ve ortak hatalarda saklıdır (Cemiloğlu 2001:185).”

“Değerlendirmede ölçme sonuçları alınır; ölçütle karşılaştırılır ve ölçme sonucunun, ölçütle belirlenen koşulu karşılayıp karşılamadığına bakılır. Değerlendirme, ölçülen özelliğe ilişkin bir kararla sonuçlanır. (Özçelik 1998: 221).” Verilen kararla ölçülen özelliğin belli bir amaçla işe yarayıp yaramadığı ortaya çıkar.

“İlköğretim Kurumları Yönetmeliğine (2003: 12) göre öğrencilerin, edindikleri bilgi, beceri, görüş, tutum ve davranışlarda oluşan kazanımlara ne ölçüde ulaştıklarını ölçmek için değerlendirme yapılır (Madde 32/h).”

Değerlendirme, kendisi de dâhil olmak üzere, eğitim sistemindeki ögelerin iyi işleyip işlemediğini, varsa işlemeyen yönlerini ortaya koyar; böylece sistemin onarılmasını sağlar (Baykul 2000: 89).

“Ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak bir değer yargısına ulaşma işidir (Turgut 1997).”

Değerlendirme, kesin olarak bir ölçme sonucu ile bir ölçütü gerektirir. Ölçütsüz değerlendirme olmaz. Ölçüt, bir yargıya varmak veya değer vermek için başvurulan ilke, kıstas olarak tanımlanmaktadır.