Bireylerin hedef davranıĢları gerçekleĢtirme düzeylerini belirlemek için birçok ölçme ve değerlendirme yönteminden yararlanılmaktadır. Özellikle eğitimde davranıĢçı yaklaĢımın hâkim olduğu dönemlerde çoktan seçmeli sınavlar, yazılı sınavlar gibi belli baĢlı ölçme ve değerlendirme yöntemlerinden yararlanılırken, yapılandırmacı yaklaĢımla birlikte farklı ölçme ve değerlendirme yöntemleri kullanılmaya baĢlanılmıĢtır. Ölçme ve değerlendirme yöntemleri, geleneksel ölçme- değerlendirme ve alternatif ölçme- değerlendirme yöntemleri olmak üzere 2 grupta incelenebilir.
2.7.1. Geleneksel Ölçme ve Değerlendirme Yöntemleri
Öğretim sürecinin belirli aĢamalarında öğrencilerin ders içeriğinde yer alan davranıĢları (bilgi, beceri), kazanıp kazanmadığını ölçmek için çoktan seçmeli, doğru-yanlıĢ tipi, eĢleĢtirmeli, kısa cevaplı ve açık uçlu sorulardan oluĢan testlerle ölçülmesi geleneksel ölçme ve değerlendirme olarak ifade edilmektedir (Nartgün, 2006). Öğrencilerin üst düzey becerilerini göz önüne almayan, tutum, değer gibi yargılarını tam olarak değerlendirmeyen bu ölçme ve değerlendirme etkinlikleri ürüne yönelik yöntemlerdir (Sefer, 2006). Bu değerlendirme yaklaĢımını kapsayan ölçme ve değerlendirme araçları genel itibariyle öğrencinin bilgi düzeyini belirlemeye yönelik araçlardır (Algan, 2008). Geleneksel değerlendirme yöntemleri; öğrencilerin dönem baĢında hazırbulunuĢluk düzeylerini, dönem içerisinde öğrenme
eksikliklerini ve bu eksikliklere yol açan nedenleri, dönem sonunda ise öğrenme düzeylerini belirlemek amacıyla periyodik olarak sınavlarla düzenlenmekte ve bu doğrultuda da ilgililere önerilerde bulunulmaktadır (Özyenginer, 2006). Ayrıca geleneksel ölçme ve değerlendirme araçlarının belirli aralıklarla yapılıp birbirlerinden ayrı olarak değerlendirilmektedir. Bu durumun öğrencinin devamlı takibinde yetersiz kaldığı söylenebilir. Geleneksel ölçme ve değerlendirme araçlarını Ģu Ģekilde sıralayabiliriz:
Kısa cevaplı yazılı yoklamalar Uzun cevaplı yazılı yoklamalar BoĢluk doldurma soruları Doğru-YanlıĢ testleri Sözlü sınavlar
Çoktan seçmeli testler EĢleĢtirmeli testler
2.7.2. Alternatif Ölçme ve Değerlendirme Yöntemleri
Öğrenme ve öğretme sürecinin en önemli ögelerinden biri olan ölçme ve değerlendirme ile ilgili yapılan araĢtırmalar neticesinde öğretmenler tarafından uygulanan ve sadece ürüne bakarak yapılan ölçme ve değerlendirme anlayıĢı öğrencinin kendi kendisini değerlendirebildiği bir değerlendirme anlayıĢına bırakmıĢtır (Adanalı. 2008). Bu değerlendirme öğrencinin ne yaptığını ve ne yapabileceğini gösteren bir değerlendirmedir. Burada, öğrencinin öğretim sürecinde aldığı yol hakkında öğrenciye öğretim süreci içerisinde bilgilendirme sağlamaktır (Erdin, 2010). Alternatif ölçme ve değerlendirme, sadece tek doğru cevabı olan çoktan seçmeli testlerin de içinde bulunduğu geleneksel ölçme ve değerlendirme dairesinin dıĢında kalan bütün değerlendirmeleri kapsar (Green ve Emerson, 2008; Bahar vd., 2012). Alternatif ölçme ve değerlendirme yaklaĢımlarında, geleneksel ölçme ve değerlendirme yaklaĢımlarının aksine öğrencinin hangi davranıĢları ne düzeyde kazandıkları ile değil, öğrencileri öğrenme ortamlarında destekleyerek sahip oldukları yetenekleri ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır (Irmak, 2013). Bu değerlendirme yaklaĢımında sadece ürünün değil sürecinde önemli bir yeri olduğundan öğrencilerin yaratıcılıkları, üst biliĢsel becerileri ön plana alınmıĢtır
(Uysal, 2008). Alternatif ölçme ve değerlendirmelerde biliĢsel boyutun dıĢında deviniĢsel öğrenmeler ile duyuĢsal özelliklerde değerlendirilmektedir (Aydoğdu ve Kesercioğlu, 2005; KarakuĢ, 2010). Ayrıca bu değerlendirme yöntemlerinde, sürecin baĢında öğrenci nasıl değerlendirileceğini bildiği için öğrencinin derse karĢı ilgi ve motivasyonları artmaktadır (Mintah, 2003). Alternatif ölçme ve değerlendirme araçlarından bazılarını Tablo 3’te gösterildiği gibi sıralayabiliriz:
Tablo 3. Alternatif Değerlendirme Yöntemleri
Yukarıda genel hatları belirtilen geleneksel ve alternatif ölçme-değerlendirme yöntemleri arasındaki farklılıklar Tablo 4’te gösterilmiĢtir (Özeren, 2013):
Tablo 4. Geleneksel ve Alternatif Ölçme-Değerlendirme Yöntemleri Arasındaki
Farklar
GELENEKSEL ALTERNATĠF
Öğretmen merkezlidir. Öğrenci merkezlidir.
Zaman sorunu yoktur. Çok fazla zaman gerektirdiğinden
zaman sorunu vardır.
Kalabalık gruplar sorun oluĢturmaz. Kalabalık gruplarda uygulaması zordur.
Hazırlaması kolaydır. Hazırlaması zor ve zaman alıcıdır. Değerlendirme ürüne yöneliktir. Değerlendirme sürece yöneliktir.
Objektiflik fazladır. Subjektiflik fazladır.
Süreç içerisinde bilgilendirme yoktur. Süreç içerisinde bilgilendirme yapılır. Öğretmen eğitime hâkimdir. Öğretmenlerde yetersizlikler olabilir. Araç kullanımı (kâğıt kalem hariç)
gerektirmez.
Daha çok araç gerece bağlıdır. Değerlendirme basittir. Değerlendirme zaman almaktadır.
Sınıf ön plandadır. Bireysellik ön plandadır.
Öğrenci aktif olmadığından sıkıcıdır. YaĢayarak öğrenme vardır.
Öğrencinin bilgiye ulaĢması kolaydır. Bilgiye ulaĢması öğrencinin kendi baĢarısına bağlıdır.
Performans Değerlendirme GörüĢme
Portfolyo Akran ve Grup Değerlendirme
Kavram Haritaları Proje
YapılandırılmıĢ Grid Gözlem
Kelime ĠliĢkilendirme Testi Poster
Öz Değerlendirme Gösteri
Tablo 4’te görüldüğü gibi geleneksel ölçme ve değerlendirme araçlarının hazırlanması açısından kolay oluĢu, kalabalık gruplara uygulanabilirliği, zaman kaybının çok olmaması, daha objektif değerlendirmeler yapılabilmesi ve uygulayıcıların ölçme ve değerlendirme yeterliklerine sahip oluĢu bu tür değerlendirme araçlarının kullanılma avantajlarından görülmektedir. Ancak öğrenci merkezli olması, öğrencinin sürecin tamamında değerlendirilmesi ve bilgiye ulaĢmada öğrenciyi araĢtırmaya sevk etmesi ve problem çözme becerilerinin geliĢmesine olanak sağlaması açısından uygulayıcıları alternatif ölçme ve değerlendirme araçlarına yönlendiren önemli özelliklerdir. Dolayısıyla her iki değerlendirme yönteminin avantajları ve dezavantajları düĢünüldüğünde öğretim sürecine bu değerlendirme yöntemleri birlikte entegre edilmelidir. Bu durum, daha sağlıklı bir ölçme ve değerlendirmenin ortaya çıkmasını sağlayacaktır.