Ölçek geliştirme

Bu çalışmada İSG Önleme Maliyetleri, Çalışan Memnuniyeti, İSG Performansı ve İş Kazası Maliyetlerinde Azalma olmak üzere dört ölçek geliştirilerek kullanılmıştır. Bu ölçeklerden İSG Önleme Maliyetleri ve İş Kazası Maliyetlerinde Azalma ölçekleri literatüre ilk defa kazandırılmıştır. Araştırmada kullanılan ölçekler ve değişkenleri Tablo 5.6.’da sunulmaktadır. Aşağıda ölçeklerin nasıl geliştirildiği ve değişkenlerin nasıl ölçüldüğü konularında izahatlar verilecektir.

5.3.3.1. İSG önleme maliyetleri

İSG önleme maliyetleri ile ilgili olarak inşaat sektörüne ait literatürde birkaç çalışma bulunmaktadır (Panopoulos, 2003; Zou ve ark., 2010; Cıngıllıoğlu, 2012). Bu

FAALİYET ALANI (NACE Kodu)

TÜMÜNDE ^{KATILIMCI FİRMA BÜYÜKLÜĞÜ} 0-50 50-99 100-249 250-500 > 500 Mik. (%) Mik. (%) Mik. (%) Mik. (%) Mik. (%) Mik. (%) Madencilik (07, 08) 5 3 1 20 2 40 2 40 Gıda Ürünleri İmalatı (10) 10 6 1 10 3 30 2 20 1 10 3 30 Ağaç, Tekstil ve Deri İm.

(14, 15, 16) ^{11 7 1 9 1 9 2 18 2 18 5 46} Kimyasal, Kauçuk ve Plastik

Ürünler (20; 22) ^{22 14 3 14 1 5 6 27 3 14 9 41} Metalik Olmayan Ürünler -Cam,

Seramik, hazır beton vb. İmalatı (23)

15 9 1 7 1 7 4 27 4 27 5 33 Metal Sanayi (24, 25) 25 16 1 4 6 24 4 16 4 16 10 40 Elektrikli Teçhizat İmalatı (27) 10 6 1 10 4 40 0 2 20 3 30 Makine, Taşıt ve Çeşitli

Ekipman İmalatı (28, 29, 30) ^{13 8 2 15 2 15 1 8 1 8 7 54} Diğer imalatçılar (31; 84) 7 4 3 43 4 57 Elektrik, Gaz, Su ve Kanalizasyon Hizmeti (35, 36, 37) 11 7 1 9 3 27 3 27 1 9 3 27 Konaklama ve yiyecek içecek

hizmeti (55, 56) ^{5 3 0 1 20 2 40 2 40} Mühendislik, Danışmanlık ve

ticaret sanayi odası faaliyetleri (71; 94)

8 5 4 50 2 25 2 25 Çeşitli Kamu Hizmetleri

(49; 84, 85, 86) ^{9 6 2 22 2 22 5 56} İnşaat Sektörü (41, 42) 8 5 1 13 3 38 1 13 3 38 GENEL TOPLAM 159 100 18 11 24 15 30 19 26 16 61 38

çalışmalardan yararlanarak sekiz değişkenden oluşan İSG önleme maliyeti ölçeği geliştirilmiştir. İSG önleme maliyetlerini ölçmek amacıyla “Çalışanların Toplu Korunması için Yapılan Harcamalar” değişkeni risklerden korunma ilkelerinden olan toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik verilmesi ilkesi göz önüne alınarak bu çalışmanın yazarı tarafından önerilmiştir. İSG Önleme Maliyetleri 5’li Likert tipi ölçek (“1=Hiç Harcama Yapılmaz”, “2=İSG Maliyet Unsuru Olarak Gözetilerek Mümkün Olduğunca Az Harcama Yapılır”, “3=Asgari Yasal Şartları Karşılayacak Kadar Harcama Yapılır”, “4=Yasal ve İSGYS Şartlarını Tam Sağlayacak Kadar Harcama Yapılır” ve “5=Yasal ve İSGYS Şartları ile Sıfır İş kazası Hedefini Tam Sağlayacak Kadar Harcama Yapılır”) kullanılarak ölçülmüştür.

Tablo 5.6. Ölçek ve değişkenler listesi

Önleme Maliyetleri PRV1- İSG Personeli için yapılan harcamalar

PRV2- Çalışanların İSG Eğitimi için yapılan harcamaları PRV3- Teknolojik Yatırım Harcamaları

PRV4- Çalışanların Toplu Korunması için yapılan harcamalar PRV5- KKD ve diğer İş Güvenliği Ekipmanlarına yapılan harcamalar PRV6- İş Güvenliği işaret ve levhaları için yapılan harcamalar PRV7- Dış hizmet alımı harcamaları

PRV8- Yangın ve Acil Durum yönetimi için yapılan harcamalar İş Kazası Maliyetleri

ACC1- Tedavi Giderleri azaldı.

ACC2- Çalışanlara yapılan ödemeler azaldı. ACC3- Yönetim Giderleri azaldı.

ACC4- İşgücü kayıpları kaynaklı maliyetler azaldı. ACC5- Üretim kayıpları azaldı.

ACC6- Siparişin zamanında teslim edilememesi kaynaklı maliyetler azaldı. Çalışan Memnuniyeti

SAT1- Çalışanların performansı iyileşti. SAT2- Çalışanların devamsızlığı azaldı

SAT3- Çalışanların işletmeye zarar verici davranışları azaldı SAT4- Çalışanların fiziksel ve ruhsal sağlık durumları iyileşti SAT5- İşgücü devir oranı iyileşti

İş Güvenliği Performansı PER1- Kaza Sıklık Oranı iyileşti

PER2- Kaza Ağırlık Oranı iyileşti

PER3- Ölümcül / Uzuv Kayıplı İş Kazası azaldı. PER4- Maddi zarar azaldı.

PER5- Kazaya Ramak Kala Oranı iyileşti.

5.3.3.2. İSG performansı

İSG Performansını ölçmek amacıyla ulusal iş kazası istatistiklerinde de düzenli olarak izlenen ve sonuç performans göstergeleri sınıfında yer alan Kaza Sıklık Oranı, Kaza Ağırlık Oranı, Ölümcül / Uzuv Kayıplı İş Kazası Sayısı, Maddi Zarar ve Ramak Kalalar kullanılmıştır. Geçmiş dönemler ile son üç yıllık veriler karşılaştırdığında, katılımcıların bu değişkenlerle ilgili algılarını “1=Kesinlikle katılmıyorum”, “2=Katılmıyorum”, “3=Ne katılıyorum ne katılmıyorum”, “4=Katılıyorum” ve “5=Kesinlikle katılıyorum” şeklinde 5’li Likert tipi ölçekte belirtmeleri istenmiştir.

5.3.3.3. Çalışan memnuniyeti

Çalışan memnuniyeti ölçeği için Mossink (2002), Muñiz ve ark. (2009), Öğer (2009), Van den Broek ve ark. (2011) ve Muñiz ve ark. (2012) tarafından yapılan çalışmalar incelenmiştir. Çalışan memnuniyeti seviyesinin; işgören performansı, işgören devir hızı, devamsızlık, işletmeye zarar verici davranışlar ve işgören sağlığı üzerinde etkilerinin ortaya konulduğu Öğer (2009) tarafından yapılan çalışma esas alarak beş değişkenden oluşan Çalışan Memnuniyeti ölçeği geliştirilmiştir. Bu ölçeği oluşturan değişkenlerle ilgili katılımcıların geçmiş dönemler ile son üç yıl karşılaştırıldığında bu beş değişkene ait şirket düzeyinde değişim algılarını “1=Kesinlikle katılmıyorum”, “2=Katılmıyorum”, “3=Ne katılıyorum ne katılmıyorum”, “4=Katılıyorum” ve “5= Kesinlikle katılıyorum” şeklinde 5’li Likert tipi ölçekte belirtmeleri istenmiştir.

5.3.3.4. İş kazası maliyetlerinde azalma

Şirket düzeyinde iş kazası maliyetlerinin ele alındığı Mossink (2002), HSE (2005), Aaltonen ve ark. (2006) ve Abiuso ve De La Figuera (2014) tarafından hazırlanan araştırma ve analizler ile Rikhardson ve İmpgaard (2002), Lahiri ve ark. (2005), Koç ve Akbıyık (2011) ve Battaglia ve ark. (2014) tarafından yapılan çalışmalar incelenmiş olup, bu çalışmalardan yararlanılarak ilk üç değişkeni doğrudan, son üç değişkeni dolaylı maliyet kategorisinden olmak üzere altı değişkenden oluşan iş kazası maliyetlerinde azalma ölçeği geliştirilmiştir. Geçmiş dönemler ile son üç yıl

karşılaştırıldığında katılımcıların bu değişkenlerle ilgili algılarını “1=Kesinlikle katılmıyorum”, “2=Katılmıyorum”, “3=Ne katılıyorum ne katılmıyorum”, “4=Katılıyorum” ve “5=Kesinlikle katılıyorum” şeklinde 5-Likert tipi ölçekte belirtmeleri istenmiştir.

BÖLÜM 6. BULGULAR

Bu bölüm; önerilen araştırma modeli ve geliştirilen hipotezlere yönelik bulgular, tanımlayıcı istatistikler ve sektörel bulgular olmak üzere üç başlık altında ele alınacaktır. Araştırma modeli bulguları başlığı altında literatür taraması çerçevesinde ortaya koyduğumuz araştırma modeli ve hipotezlerimizin doğruluğu istatistiksel analiz yöntemleri kullanılarak analiz edilecektir. Tanımlayıcı istatistikler bölümünde ölçekler ve değişkenlere yönelik istatistiki bulgular verilecektir. Son olarak, ölçekler için katılımcılardan elde edilen sektörel (NACE kodu) bulgular tartışılacaktır.