(akt. Oxford 1995). Buna göre hizmet öncesi öğretmenlik uygulamaları ayrı bir öneme sahiptir.
2.5 Öğretmenlik Uygulaması
Öğretmen adayları öğretmen eğitiminin teorik olması ve gerçek okul, sınıf ortamından farklı olması sebebiyle öğretmenlik uygulamalarını önemli görmektedirler. (Adler, 1994). Neimser (1983) de uygulamaların öğretmen eğitiminin en faydalı ve en gerekli kısmını oluşturduğunu belirtmiştir. Öğretmenlik uygulamaları, öğretmen adaylarının aldıkları teorik dersler ile sınıf problemleri arasında ilişki kurmaları açısından fayda sağlamaktadır. Bu sayede adaylar edindikleri kuramsal bilgiler ile yaptıkları uygulamalar arasında bağlantı kurmaktadırlar (Neimser, 1983).
John Dewey uygulamaların öğrenmeler için esas olduğunu ancak her uygulamanın eğitimsel yönünün olmadığını belirtmiştir (Dewey, 1997). Buna göre yapılan her uygulama ile öğretmen adaylarının öğretim yapmayı öğrenemeyeceği söylenebilir. Öğretmen adaylarının uygulamalar süresince aktif olarak bilgileri yapılandırması gereklidir. (Adler, 1994). Buna göre öğretmen adayları uygulamalar sırasında karşılaştığı problemleri çözebilmek, öğrencilerin beklenmeyen öğrenme ihtiyaçlarına cevap verebilmek, onların öğrenmesini sağlamak; nasıl ve ne zaman öğretim yapacağına yönelik derinlemesine bilgi edinmek için devamlı olarak araştırma yapılmalı, kendi deneyimleri ve meslektaşlarının deneyimlerini gözlemleyerek sürekli öğrenme içerisinde olmalıdırlar (Darling – Hammond, 2006). Bunun için de öğretmen adaylarının yansıtıcı düşünerek araştırmalarından gelen bilgiyi kullanabilen, uygulamaları süresince edindiği bilgileri geliştirebilen bireyler olarak yetişmeleri gerekmektedir. (Adler, 1994).
21
Kaliteli öğretmen profili sayesinde uluslaraarası sınavlarda başarı gösteren Finlandiya’nın öğretmen eğitim sistemine bakıldığında uygulamaların iki yıl sürdüğü görülmektedir. Öğretmenlik uygulamaları üçü fakülteye ait uygulama okullarında ve biri de devlet okullarında olmak üzere 4 aşamada gerçekleşmektedir. Stajlar süresince öğretmen adaylarının kendisi, akranları ve üniversitedeki danışman öğretim elemanı ve uygulama okulunda yer alan danışman öğretmeni arasında etkileşim kurulmaktadır. Bu etkileşimin amacı adayların bilişsel yeteneklerini geliştirme ve teoriği uygulamaya aktarmalarına yardımcı olmaktır. Stajlar süresince her bir adaya eğitim fakültesinden bir danışman öğretim görevlisi uygulama okullarından da bir danışman öğretmen görevlendirilir. Danışman öğretim elemanları adayları uygulama okullarında belli zamanlarda izlemekle görevlidir. Uygulama okulunda yer alan danışman öğretmen ise adayların değerlendirilmesinde aktif bir rol üstlenmektedir. Bu süreçte adayların sınıf içindeki performansının yanı sıra iletişim becerileri, öğrencilerle ilişkilerini değerlendirmekten sorumlu olan danışman öğretmen adayların uygulama okullarındaki genel performansını daha ileriye taşıyacak şekilde onlara rehberlik etmektedir. Uygulama okullarındaki danışman öğretmen staj süresince adaylarla birebir ilgilenmekte, onlarla değerlendirme toplantıları yapmakta, ders materyalleri hazırlamalarında da yardımcı olmaktadır. Bu süreçte adayların okula uyum sağlayıp benimsemeleri için de çalışma yapmaktadır. Stajların sona ermesiyle de adaylar uygulama okulundaki danışman öğretmenler ve danışman öğretim elamanı ile stajın tüm aşamalarındaki performanslarına bağlı olarak değerlendirilmektedir. Başarısız görülen öğretmen adayları ise tekrar staj yapması gerekmektedir (Ekinci ve Öter, 2010).
Türkiye Cumhuriyeti’nde 1998 yılında YÖK ile Milli Eğitim Bakanlığı’nın işbirliğinde eğitim fakültelerinin yapılandırılması ile öğretmenlik formasyonu
22
dersleri yeniden düzenlenerek uygulamaya dönük bir program uygulanmıştır. Yapılandırılan programda hizmet öncesi eğitim programlarının önemli bir bölümü okul uygulamalarına ayrılmış, öğretmenlik formasyon dersleri de uygulamaya dönük olarak düzenlenerek adayların sınıf iyi uygulamalar ile öğretmenlik becerisi kazanması amaçlanmıştır (YÖK, 1998). Yeni programlarda yer alan uygulama dersleri Okul deneyimi I, II ve Öğretmenlik Uygulaması adıyla (YÖK, 1998) yer almış; fakülteler, okullar ve milli eğitim bakanlığı arasındaki işbirliğine dayalı olarak planlanmıştır (YÖK, 1998). Uygulama odaklı bu düzenleme ilköğretim programlarının 2004 – 2005 öğretim yılında yeniden yapılandırılmasına kadar sürmüştür.
İlköğretim programlarının 2005 yılında yeniden yapılandırılması ile öğrenmeyi öğreten öğretmen profilini eğitmek ve uygulanan programların eksik kalan kısımlarını tamamlamak amacıyla öğretmen eğitim programlarında değişikliğe gidilmiştir. Buna göre düzenlenen programların uygulama boyutu ikinci plana itilerek teorik derslerin ön plana alınmıştır. Programlarda yer alan bazı dersler değiştirilip öğretmenlik meslek bilgisi derslerinde düzenlemeler yapılarak bazı derslerin kredileri değiştirilmiştir. Uygulama okulları bulmada ortaya çıkan sorunlar sebebiyle de programda yer alan uygulama derslerinin saatleri azaltılmıştır. Uygulama dersleri Öğretmenlik uygulaması I ve II olarak programlarda yer almış (YÖK, 2007); dersin yürütülmesinde ise önceki programda esas alınan fakülte – okul işbirliğine dayandırılmıştır. Buna göre öğretmen adaylarının uygulamalarından fakültedeki öğretim elemanlarının yanı sıra uygulama okulunda yer alan öğretmenler ve milli eğitim bakanlığı sorumluluk üstlenmektedir (YÖK, 1998). Öğretmen adayları bir uygulama öğretim elemanı ve okulda yer alan bir uygulama öğretmeni ile işbirliği içerisinde staj süresince çalışmaktadır. Uygulama öğretim elemanı
23
adayların okuldaki çalışmalarını gözlemleyerek onlara rehberlik ve danışmanlık hizmeti sunmaktadır. Uygulama öğretmeni ise adayların okuldaki uygulamalarını gözlemleyen, değerlendiren onlara rehberlik ve danışmanlık yapan öğretmendir. Uygulama öğretim elemanı ve uygulama öğretmeni işbirliği içerisinde adayların mesleki yönden geliştirmektedir. Uygulamalar süresince uygulama öğretim elemanı ve uygulama öğretmeni tarafından doldurulan ders gözlem formları ile adayların performansı değerlendirilmektedir. Bu formlar üzerinden adayların güçlü, zayıf yönlerini belirleyen yapıcı dönütler verilmektedir. Öğretmenlik uygulaması dersinde gözlem formları esas alınarak düzenlenen değerlendirme formu ile uygulama öğretim elemanı ve uygulama öğretmeni tarafından öğretmen adaylarının uygulama başarı notu belirlenmektedir. Ayrıca gözlem ve değerlendirme formları adaylarının yanı sıra uygulamalar süresince yaptığı etkinlikleri içeren dosyalar da değerlendirmeye dahil edilmektedir (YÖK, 1998).
KKTC’de ise 2011 yılında yürürlüğe girmiş olan TC ve KKTC’ de yer alan üniversitelerin karşılıklı tanınmasına dair yapılan anlaşma doğrultusunda KKTC’de yer alan üniversitelerin lisans ve önlisans programları YÖK’e uygun olarak düzenlenmiştir. Bu bağlamda KKTC’de yer alan üniversitelerin eğitim fakültelerinde uygulama eğitimi TC ile aynı doğrultudadır (YÖK KKTC Denklik İşlemleri, 2011).
KKTC’de yer alan üniversitelerden farklı olarak Atatürk Öğretmen Akademisi KKTC Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı ilkokullara sınıf öğretmeni yetiştirmekle sorumlu özerk bir kurumdur (Atatürk Öğretmen Akademisi Kuruluş Yasası, 2000). Bu bağlamda sınıf öğretmenliği eğitim programında uygulanan uygulama dersine yönelik ayrıntılı bilgi verilmeden önce Atatürk Öğretmen Akademisi hakkında ayrıntılı bilgi verilecektir.