4. BULGULAR VE YORUM
4.2. Öğretmenlerin Örgütsel Özdeşleşmeye İlişkin Görüşleri ve Demografik Değişkenlere
103
bulunmuştur. Sıra ortalamaları dikkate alındığında görev yaptıkları ortaöğretim kurumunda 0-500 arası öğrenciye sahip olan öğretmenlerin 1501 ve üzeri öğrenciye sahip kurumlarda görev yapan öğretmenlere göre örgütsel saygınlığa ilişkin görüşlerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. Okulların küçük ölçekli olması yönetilmesini ve iç iletişimin akışının daha sağlıklı ve işlevli olmasına neden oluyor olabilir. Okullarının disiplinli ve işleyişte bir aksaklığın olmaması öğretmenlere okullarının daha saygın olduğunu düşündürtebilir. Fen liselerinde görev yapan öğretmenlerin sırasıyla Anadolu Lisesinde ve Meslek Lisesinde görev yapan öğretmenlere göre örgütsel saygınlığa ilişkin görüşleri daha yüksektir. Fen liseleri toplum tarafından genelde itibarı yüksek olan okullar olarak değerlendirilmektedir. Merkezi sınavlardaki sıralaması ile başarılı öğrencilerin kaydolduğu Fen Liseleri, bu konuda görev yapan öğretmenlere de gurur veriyor olabilir. Bu sebeple Fen Liselerinde görev yapan öğretmenler okullarının diğer okullara göre daha saygın olduğunu düşünmesi beklenen bir sonuçtur.
4.2. Öğretmenlerin Örgütsel Özdeşleşmeye İlişkin Görüşleri ve Demografik
104
benimsedikleri söylenebilir. Toplum içerisinde okullarının iyi bir konumda olmasını istediklerini ve eleştirel veya olumsuz bir yorum, konum içerisinde yer almasının öğretmenleri rahatsız edeceğini belirtmişlerdir. Okulları ile bütünleşen öğretmenler, görev yaptıkları okul hakkında olumlu veya olumsuz yorumların yapılmasını öznel olarak algılamakta ve kendilerine söylendiğini düşünerek övünç veya utanç duymaktadırlar.
Araştırmada öğretmenlerin örgütsel özdeşleşmeye ilişkin görüşleri demografik değişkenlere göre incelenmiştir. Ortaöğretim kurumlarında görev yapmakta olan öğretmenlerin farklı yaş grupları, cinsiyet, öğrenim durumu, öğretmenin çalıştığı okul türü, okulun yaşı ve büyüklüğü ve kıdemleri ile örgütsel özdeşleşme görüşleri üzerindeki farka bakılmıştır.
Öğretmenlerin cinsiyetleri, medeni durumları, öğrenim durumları ve çalıştıkları okul türü değişkenlerini incelemek üzere ise parametrik bir test olan T-testi (independent sample T-test) uygulanmıştır. Tablo 4.6’da öğretmenlerin örgütsel özdeşleşmeye ilişkin görüşlerinin cinsiyet, medeni durum, öğrenim durumu ve okul türü değişkenlerine göre yapılan analiz sonuçları verilmiştir.
Tablo 4. 6. Cinsiyet, Medeni Durum, Öğrenim Durumu ve Okul Türü Değişkenlerine Göre Örgütsel Özdeşleşmeye İlişkin T-Testi Sonuçları
Değişken Kategori n x̄ Ss sd t p Fark
Cinsiyet Kadın 292 4,00 ,722
458 1,539 ,138 Yok Erkek 168 411 ,664
Medeni Durum Evli 355 4,07 ,711
458 1,357 ,437 Yok Bekar 105 3,96 ,668
Öğrenim Durumu Lisans 348 4,05 ,720
453 ,442 ,204 Yok Lisansüstü 107 4,01 ,652
Okul Türü Devlet 307 4,01 ,726
458 -1,436 ,109 Yok Özel 153 4,11 ,648
* p<.05
Tablo 4.6 incelendiğinde, örgütsel özdeşleşmeye ilişkin öğretmen görüşleri arasında;
cinsiyet [t(458)= 1,539 p>.05], medeni durum [t(458)= 1,357 p>.05], öğrenim durumu [t(453)= ,442 p>.05] ve okul türü [t(458)= -1,436 p>.05] değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Öğretmenlerin özdeşleşme görüşlerinde cinsiyet, medeni durum, öğrenim durumu ve okul türü değişkenlerine göre bir farklılık yoktur.
Öğretmenlerin yaş ve kıdem değişkenlerini incelemek üzere ise parametrik bir test olan tek yönlü ANOVA testi uygulanmıştır. Öğretmenlerin örgütsel özdeşleşmeye ilişkin görüşlerinin yaş ve kıdem değişkenlerine göre yapılan analiz sonuçları Tablo 4.7’de verilmiştir.
105
Tablo 4. 7. Yaş ve Kıdem Değişkenlerine Göre Örgütsel Özdeşleşmeye İlişkin ANOVA Testi Sonuçları
Değişken Gruplar n x̄ ss Sd F p Anlamlı
Fark (LSD) Fark Yaş
1.23-33 Yaş 93 4,02 ,705
3;456 ,662 ,576 Yok
2.34-44 Yaş 181 4,10 ,653 3.45-55 Yaş 148 3,99 ,772 4.56-65 Yaş 38 4,03 ,640
Kıdem
1.0-5 Yıl 204 3,95 ,741
4;455 4,657 ,001
4-1
Var*
2.6-10 Yıl 82 4,08 ,720 4-3
3.11-15 Yıl 57 3,87 ,625 5-1
4.16-20 Yıl 69 4,27 ,563 5-3
5.21 Yıl ve üzeri 48 4,24 ,660
* p<.05
Tablo 4.7 incelendiğinde, ortaöğretim kurumlarında görev yapmakta olan öğretmenlerin örgütsel özdeşleşmeye ilişkin görüşleri ile yaş [F(460)= ,662; p<.05] değişkeni arasında anlamlı bir fark yoktur. Ancak, ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel özdeşleşmeye ilişkin görüşleri ile kıdem [F(460)= 4,657; p<.05] değişkeni arasında anlamlı bir fark vardır. 16-20 yıl arası kıdeme sahip olan öğretmenlerin, sırasıyla 21 yıl ve üzeri, 0-5 yıl ve 11-15 yıl kıdeme sahip olan öğretmenlere göre örgütsel özdeşleşme görüşleri daha yüksektir.
ANOVA analizlerinde gruplar arasında anlamlı farklılık olduğunda, bu farklılığın etki büyüklüğüne bakılmaktadır. Kıdem değişkeninde gruplar arası kareler toplamı 8,914; toplam kareler toplamı 226,634’tür. Etki büyüklüğü yaklaşık 0,04 olarak hesaplanmıştır.
Öğretmenlerin örgütsel özdeşleşmeye ilişkin görüşlerinin farklılaşmasında öğretmenlerin kıdemlerinin etki büyüklüğü küçüktür. Görev süreleri bitmesine yakın öğretmenlerin özdeşleşme seviyeleri diğer kıdeme sahip olan öğretmenlere göre daha yüksek bulunmuştur. 21 ve üzeri kıdeme sahip olan öğretmenlerin 16-20 yıl arası kıdeme sahip olan öğretmenlerden daha düşük çıkması örneklem büyüklüğünden kaynaklıyor olabilir. Bu durum ele alındığında mesleklerinde belli bir kıdem ve üstüne sahip olan öğretmenlerin görev yaptıkları okullara bir bağlılık gösterdiği söylenebilir. Okullarındaki çalışanları bir aile gibi görerek kendilerini de ailenin bir parçası gibi hissetmeleri ve bu yüzden bağlılık hissetmeleri muhtemeldir.
Öğretmenlerin örgütsel özdeşleşmeye ilişkin görüşleri ile branşları, okulun kuruluş yılı, okulun öğrenci sayısı ve lise türü değişkenlerine göre incelemek üzere ise nonparametrik bir test olan Kruskal-Wallis testi uygulanmıştır. Öğretmenlerin örgütsel özdeşleşmeye ilişkin görüşlerinin branş, ortaöğretim türü, okulun öğrenci sayısı ve okulun kuruluş yılı değişkenlerine göre yapılan analiz sonuçları Tablo 4.8’de verilmiştir.
106
Tablo 4. 8. Branş, Ortaöğretim Türü, Okulun Öğrenci Sayısı ve Okulun Kuruluş Yılı Değişkenlerine Göre Örgütsel Özdeşleşmeye İlişkin Kruskal-Wallis Testi Sonuçları
Değişken Gruplar n Sıra Ort. sd x2 p
Anlamlı Fark (U Testi)
Branş
Sayısal 139 230,24
5 4,20 ,820
Sözel 154 232,89
Spor 15 212,20
Sanat 18 191,72
Yabancı Dil 65 230,85
Meslek 63 218,69
Okulun Kuruluş Yılı
1.1919 ve öncesi 19 327,13
5 11,93 ,036
1-2 1-5 1-6
2.1920-1939 16 191,84
3.1940-1959 23 223,67
4.1960-1979 63 232,59
5.1980-1999 91 226,19
6.2000-2018 247 226,33
Okulun Öğrenci Sayısı
0-500 229 234,12
3 5,74 ,125
501-1000 131 209,24
1001-1500 71 251,37
1501 ve üzeri 29 246,83
Lise Türü
1.Anadolu Lisesi 233 224,45
5 17,96 ,003
3-1 6-1 2-5 3-5 4-6 5-6 2.Çok Programlı Ana. Lis. 16 289,13
3.Fen Lisesi 29 290,53
4.İmam-Hatip Lisesi 38 234,87
5.Meslek Lisesi 132 211,39
6.Diğer 12 321,04
* p<.05
Tablo 4.8 incelendiğinde; ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel özdeşleşmeye ilişkin görüşleri ile branş [X2 (5) = 4,20; p<.05] ve okulun öğrenci sayısı [X2 (5)
= 5,74; p<.05] değişkenleri arasında anlamlı bir fark bulunmamıştır. Ancak elde edilen verilere göre, ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel özdeşleşme görüşleri ile okulun kuruluş yılı [X2 (3) = 11,93; p<.05] ve görev yaptıkları lise türü [X2 (5) = 17,96; p<.05]
değişkenlerine göre anlamlı bir farklılık bulunmuştur. Bu farklılıkların hangi gruplar arasında olduğunu belirlemek üzere Kruskal-Wallis testi sonrası parametrik olmayan çoklu karşılaştırma testi ve Mann- Whitney U testi yapılmıştır.
Mann- Whitney U testi sonucunda 1919 ve öncesi ile 1920-1939 [U = 70,00; p<.05]
arası kurulan okullarda ve 1919 ve öncesi ile 1980-1999 [U = 480,50; p<.05] arası kurulan okullarda ve 1919 ve öncesi ile 2000-2018 [U = 1317,00; p<.05] arası kurulan okullarda görev yapan öğretmenlere göre örgütsel özdeşleşmeye ilişkin görüşlerinin daha yüksek olduğu görülmektedir. 1919 ve öncesi kurulan ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin sırasıyla 2000-2018, 1980-1999 ve 1920-1939 arasında kurulan ortaöğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlere göre örgütsel özdeşleşmeye ilişkin görüşleri daha yüksektir. Eski ve
107
köklü bir geçmişe sahip olan okulların örgüt kültürü ve yönetimi oturmuştur. Bu durum da öğretmenlerin var olan kültüre ve işleyişe uyum sağlamasını kolaylaştırarak özdeşleşmelerini sağlamada etkili olabilir. 1919 ve öncesi kurulan okullarda göreve başlayan öğretmenler diğer meslektaşlarından örgütün kültürünü iç iletişim sayesinde öğrenebilir ve kolaylıkla uyum sağlayabilir.
Yapılan Mann- Whitney U sonucunda Fen Lisesinde görev yapan öğretmenlerin Anadolu Lisesi [U = 2433,00; p<.05] ile Meslek Lisesi’nde [U = 480,50; p<.05] görev yapan öğretmenlere göre örgütsel özdeşleşme görüşleri daha yüksektir. Diğer grubunda yer alan öğretmenlerin özdeşleşme seviyeleri Anadolu Lisesi’nde [U = 832,00; p<.05] görev yapan öğretmenlere göre örgütsel özdeşleşme görüşleri daha yüksektir. Çok programlı Anadolu Liselerinde görev yapan öğretmenlerin Meslek Lisesi’nde [U = 670,00; p<.05] görev yapan öğretmenlere göre örgütsel özdeşleşme görüşleri daha yüksektir. İmam-Hatip liselerinde görev yapan öğretmenlerin özdeşleşme seviyeleri Diğer lise türlerinde [U = 139,00; p<.05] görev yapan öğretmenlere göre örgütsel özdeşleşme görüşleri daha yüksektir. Meslek Liselerinde görev yapan öğretmenlerin Diğer lise türlerinde [U = 409,00; p<.05] görev yapan öğretmenlere göre örgütsel özdeşleşme görüşleri daha yüksektir. Fen liselerinde görev yapan öğretmenler okullarının toplumda başarılı bir konumda olmasından dolayı okulları ile gurur duyarak bütünleşmesi ve bu doğrultuda hareket ediyor olması muhtemeldir. Çevrenin yüksek anlam ve itibar yüklediği Fen Liselerinde görev yapan öğretmenler bu durumdan hoşnut olarak okulları ile daha güçlü bağlar kurmaktadır.
4.3. Öğretmenlerin Sosyal Rol Kimliğine İlişkin Görüşleri ve Demografik Değişkenlere