Öğretmenler Tarafından Yaygın Olarak Kullanılan Stresle Başa Çıkma

Öğretmenler, stres ile başa çıkmak için çeşitli stratejilerden yararlanmaya ihtiyaç duymaktadırlar. Bu stratejilerin neler olabileceği bazı bilim insanları tarafından özellikle merak edilmiş ve öğretmenlerin stresle başa çıkmada tercih ettikleri etkili yolları belirlemek için birçok araştırma yapılmıştır. Örneğin Cockburn (1996), ilkokul öğretmenlerinin stresle mücadelede kullandıkları en etkil yöntemi belirlemek

37

için bir ankat çalışması yapmıştır ve bu anketten elde ettiği veriler sonucunda ilkokul öğretmenleri tarafından aşağıdaki yöntemlerin kullanıldığı söylenebilir;

1) Öğretmenlik yapılacak olan alanın iyi bilindiğinden emin olmak, 2) Derse hazırlıklı gitmek,

3) Zaman zaman mizah kullanmak,

4) Kaygıları diğer meslektaşlar ile tartışmak, 5) Öğrencileri bireysel olarak tanımak, 6) Öncelikleri belirlemek,

Benzer bir şekilde başka bir çalışma da 1998 yılında Benmansour tarafından ortaöğretim öğretmenleri tarafından yaygın olarak kullanılan stresle başa çıkma yöntemlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Bu araştırma sonuçları şu şekildedir;

1) Dersleri önceden planlamak ve organize etmek,

2) Öğrenci perfomansını artırıcı yöntemler belirlemek ve uygulamak, 3) Gerçekçi olmak ve değişimlere ayak uydurmak,

4) Problemler hakkında meslektaşlarla konuşmak, 5) İşten sonra dinlenmek.

Öğretmenler tarafından kullanılan stresle başa çıkma yöntemleri ile ilgili yapılan bu iki çalışma ve diğer çalışmalar (Borg ve Falzon, 1990; Pithers ve Soden, 1998; Travers ve Cooper, 1996) analiz edildiğinde, en sık kullanılan yöntemlerin; problemlerin göz önünde tutulması, karşı karşıya gelmekten kaçınmak, işten sonra dinlenmeye çalışmak, problemlerin üstesinden gelebilmek için harekete geçmek, hisleri kontrol etmek, problemleri başkalarıyla tartışmak ve hissedilen olumsuz duyguları onlara anlatmak, iyi birev hayatına sahip olmak, önceden plan yapmak ve öncelikleri belirlemek, bireyin kendi sınırlarının farkında olması, bireyin kendine has stratejiler belirlemesi, aşrı uyarılmanın engellenmesi, doğrudan hamle yapmak, değişen durumlara uyum sağlamak, stres kaynaklarını ortadan kaldırmak olduğu belirlenmiştir.

Öğretmenlerin kullanabileceği en etkili stresle başa çıkma stratejilerinden biri, öğretmenin problemi göz önünde tutmasıdır. Birçok öğretmen, zıtlığı ve hoş olmayan

38

ve gerilim gibi olumsuz duygulara kapılmayı engellerler. Öğretmen, öğrenciyle ilgili istenmedik birdurumla karşılaştığında, bu durumu mesleki yaşantısının bir parçası olarak görüp, hayatta daha can sıkıcı şeyler olabileceğini düşünür. Problemleri gereğinden fazla önemsemez ve sorunlardan kaynaklanan stresle kolaylıkla başedebilir.

Stresi azaltmada bir diğer strateji, karşı karşıya gelmekten kaçınmaktır. Öğretmenler mesleki deneyimleri arttıkça karşılaşılabilecek problemleri önceden sezme becerisine ulaşırlar. Davranış bozukluğu gösteren öğrencilerle ders esnasında herhangi bir çatışma yaşamadan önce, gerilimi önceden sezip, öğrenciyle yanlız görüşerek istenmeyen bir durumun engellenmesi bu strateji kapsamındadır. Bunun yanında, meslektaşlarla da karşı karşıya gelmenizi gerektirecek durumlar yaşanılabilir. Agresif ya da gereğinden fazla uysal bir tavır sergilemekten ziyade, kendini kabul ettirme becerisi sergilendiğinde, meslektaşlarla karşı karşıya gelinecek gerilim yaratıcı durumlarla kolaylıkla başa çıkılabilir.

Gerginlik hissetmek stresin en belirgin göstergesidir. Yorucu bir okul gününün sonunda öğretmen kendisini dinlendirecek herhangi bir şey yaptığında, iş kaynaklı yorgunluk ve stresten kurtulmuş olur. Böylelikle, ertesi gün okula dinlenmiş, ruhsal ve fiziksel açıdan yeteri kadar iyi bir halde gitmek mümkün olacaktır. Diğer taraftan, işteki stres ev hayatına yansıtıldığında, evde de stress oluşması kaçınılmaz olacaktır. Bunun sonucunda, ev ve işteki stres birbirini beslemeye başlar ve kısır bir döngü oluşur.

Öğretmenlerin muhtemel bir problem durumunu önceden sezip, bu durumu bir stres kaynağı olmadan önce engelleyebilmesi herzaman mümkün olmayabilir. Dolayısıyla zaman zaman stress yaratacak problemler yaşamak kaçınılmazdır. Stres yaratan bir problemin ihmal edilmesi ise doğru değildir. İhmal edilen, çözümü ertelenen stres kaynağı gitgide daha can sıkıcı ve gerginlik yaratıcı bir hal almaya başlar. Ertelenen bir problem de aslında zihni yorar ve zihinsel olarak bitkinlik hissetmenize sebep olur. Ancak problemle ilgilenilmeye başlanması bireyde, pozitif bir durum oluşmasını, olayların kontrolünün kendisinde olduğunu ve kendisinden karşılaması beklenilen beklentileri karşılayabildiği hissinini oluşturur. Bu pozitif ruh hali,

39

karşılan stres kaynaklarıyla kolaylıkla mücadele edilebilmesini, bireyin kendisine güvenmesini sağlaması açısından oldukça önemlidir.

Kızgınlık, bunalım ve engellenmiş olma hissinden dolayı stres yaşadığını hissetmek, bazen öğretmende içinde bulunduğu durumun kaçınılmaz sonucu olduğu hissini yaratabilir. Bu duygusal tepkiyi azaltmak veya tamamen ortadan kaldırmak mümkündür. Bunun için öncelikle yapılması gereken şey, stresli duruma nasıl tepki gösterileceğinin farkında olunmasıdır. Bazı öğretmenler stresli olduklarında kendilerini kaybetmeye meyilliyken, bazıları da fazlasıyla demoralize olabilirler. Bu tür duygusallıkları azaltmanın iki etkili yolu vardır. Birincisi, rahat olmaya çalışmak, bieyin kendisini pozitif olup, sakin kalması konusunda telkin etmesidir. Ikincisi ise, durumu daha da kötüleştirecek şekilde düşünmeyip, daha fazla gayret ve çabayla çalışmaktır.

Yapılan araştırmalar, disiplinli olmak için çok fazla çaba sarfetmenin bazı öğretmenlerde stres yarattığını göstermiştir (Cockburn, 1996). Stresli bir durumda, birisine vurmanın, kapıyı veya sırayı çarpmanın, bağırmanın, kaba söz söylemenin, birçok insan için doğal bir içgüdü olduğu söylenebilir. Ancak iyi öğretmenler, bu tür davranışlar sergilemenin kabul edilemez olduğunu bilirler ve stresli drumlarda hislerini kontrol etmek için yoğun bir gayret gösterirler.

Kaygı ve problemlerin diğer meslektaşlarla tartışılması yöntemi de öğretmen stresinin kontrol altında tutulmasını sağlayabilir. Öncelikle; paylaşımda bulunulan kişi(ler), karşısındaki meslektaşına öğüt verebilir, rehberlik edebilir ve stres mücadele etmede pratik yardımda bulunabilir. Bunun yanında, paylaşımda bulunulan çalışma arkadaşları, problem yaşayan kişiyle empati kurabilirler ve böylelikle de moral desteği verirler.

Yukarıda bahsedilen yöntemlerden farklı olarak öğretmenlerin stres ile mücedele etmek için yapabilecekleri şeyler; iyi birev hayatına sahip olmak, önceden plan yapmak ve öncelikleri belirlemek, kendi sınırlarının farkında olmak ve kendine has stratejiler belirlemek şeklinde sıralanabilir.

40