Öğretim Programları Komisyonu Raporu

Giriş

Eğitim sistemimiz içinde öğretim programlarının Atatürk İnkılâp ve İlkeleri, Anayasa ile birlikte Türk Millî Eğitiminin genel amaçları ve temel ilkeleri, Kalkınma plânları doğrultusunda, kişinin ve toplumun her alandaki ihtiyaçlarına uygun, çağdaş, üretime yönelik, bilgi ve beceri kazandırıcı; çağın ve geleceğin bilgi, teknoloji ve ha- berleşme toplumuna uyabilen, millî kalkınma için gerekli insan gücünün yetiştirilme- sini dikkate alabilecek nitelikte olması; öğrenciye, hür ve demokratik düşünceyi, sev- giyi, hoşgörüyü kazandırması, teoriyi uygulamaya dönüştürebilmesi yeteneğinin geliş- tirilmesine yönelik usûl ve tekniklere uygun şekilde hazırlanması gerekmektedir.

Ayrıca öğretim programlarının, muhteva bakımından genç nesillere millî kim- lik kazandırmasında, millî birlik ve bütünlüğümüzün sürekli ve sağlam temeller üzeri- ne oturtulmasında, kendi geçmişlerini, manevî ve millî kültür değerlerini öğrenmede yardımcı olacak şekilde, sürekli olarak ilmî bir yöntemle geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır.

Her kademe ve türdeki okulların bütün faaliyetlerini ve çocuğun öğrenimi ve bütün hayatım etkileyen eğitim programları, belli bir eğitim kademesine has olarak öğretilen disiplinlerden oluşan öğretim programları ile her dersin amaçlarını, fonksi-

yonlarını, ünitelerini ve uygulama ilkelerini kapsayan ders programları, birbirinin i- çinde helezoni biçimde ele alınmalıdır.

Öğretimin niteliğini tayin eden programlar ve bunların geliştirilmesinde dikka- te alınan amaç, süre, muhteva, metod ve değerlendirme yanında programlara etki eden bütün, canlı ve cansız faktörleri dikkate alınmasına özen gösterilmelidir.

Hedefler

Öğretim programları, bir eğitim sisteminin hedef aldığı insan tipini yetiştirme- de en önemli araçtır. İnsan tipinin esaslarını ise, millet ve ülkenin özellikleri, ihtiyaç- ları, değişen ve gelişen yurt ve dünya şartları tayin eder.

Eğitim bu hususları temin eden yegâne araçtır. Burada eğitimin iki önemli fonksiyonu ortaya çıkmaktadır: Millî Kültür değerlerinin korunması ve yenilikçilik. Eğitim programlarının geliştirilmesinde bunların birbirine tercihi önceliği söz konusu olmamalı ve iki fonksiyonun dengelenmesine dikkat edilmelidir.

Millî Eğitimin Temel Kanunu'nda ifadesini bulan, Türk insanının; 1. Atatürk İnkılâp ve İlkeleri, Atatürk Millîyetçiliğine bağlı;

2. Türk milletinin millî, ahlâkî, insanî, manevî ve kültürel değerlerini benimse- yen, koruyan ve geliştiren;

3. Ailesini, vatanını, milletini seven ve daima yüceltmeye çalışan;

4. İnsan haklarını ve Anayasanın başlangıcındaki temel ilkelere dayanan de- mokratik, lâik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyetine karşı görev ve sorumluluklarını bilen ve bunları davranış haline getiren;

5. Beden, zihin, ahlâk, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde ge- lişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya gö- rüşüne sahip;

6. İnsan haklarına saygılı;

7. Kişilik ve teşebbüse değer veren; 8. Topluma karşı saygı duyan; 9. Yapıcı, yaratıcı ve verimli;

kişiler olarak yetiştirilmesi, ilgi, istidat ve kabiliyetleri geliştirilerek gerekli bilgi, beceri, davranış ve birlikte iş görme alışkanlığı kazandırılması suretiyle hayata hazırlanması, kendilerini mutlu kılacak ve toplumun mutluluğuna katkıda bulunacak bir meslek sahibi olmalarının sağlanması hedef alınmıştır.

Mevcut resmi metinlerin esas itibariyle iyi vatandaş medeni şahsiyetli fertler yetiştirmeyi hedef almasına, samimi ve ciddi gayretlere rağmen metod eksikliği, malî imkânsızlıklar ve standartların bulunmayışı gibi sebeplerle hedefe ulaşmak mümkün olmamıştır.

Öte yandan, eğitimde yeni teknolojilerin kullanılmayışı derslerin zevkle istekle takibine mani olmaktadır.

İleri kitle haberleşme araçlarının yaygınlığı ülkeler arasındaki sınırları ortadan kaldırmaktadır. İnsanlar ve milletlerin birbirlerini etkilemeleri kolaylaşmıştır.

Milletlerarası iktisadi münasebetler artmıştır. Milletlerarası ittifaklar çoğalmış ve çeşitlenmiştir.

İşte bu sebeplerle 21. yüzyıla girerken milletimizin bütün fertleri bir taraftan kendi meselelerine ve kültürüne, diğer taraftan da dış dünya ile ilgili münasebetlere vâkıf, milletlerarası menfaat ilişkilerinin idrakinde, ülkesinin menfaatlerini savunabi- len, ülkesini tanıtabilen ve kapasitesi ile saygı toplayan insanlar olarak yetiştirilmek mecburiyetindedir. Öğretim programlarının hazırlanmasında bu mecburiyetler de göz önünde bulundurulmalıdır.

Teklifler

1. Öğretim programlarının düzenlenmesinde vazgeçilmez bir zorunluluk olarak görülen millîlik özelliğinin yanında, sevgi esasına dayanan demokratik davranış geliş- tirme, hür düşünce ve hoşgörü unsurlarına yer ve önem verilmelidir.

2. Millî Eğitimden beklenenlerin test edilebilir ve gerçekleştirilebilir nitelikte yeniden ifade edilmesi, öğretim programlarının Millî Eğitimin amaçlarıyla tutarlı ola- rak geliştirilmesi ve bu programlar doğrultusunda ders kitaplarının yeniden değerlen- dirilmesi gereklidir.

3. Öğretim programları kendisinden beklenen faydayı sağlamalıdır. Bu ise programın, hazırlanmasından uygulama sonucuna kadar takibi ve değerlendirilmesini

gerektirir. Her kademedeki öğretim programlarında bütünlüğe dikkat edilmesi, ders programlarının birbiriyle çelişmesinin önlenmesi, o öğretim kademesinden beklenen fayda ve sonucun gözetilmesi, öğrencinin sâdece bilgi sahibi olmak yerine, bilgileri kullanan ve davranış hâline getiren kişiler olarak yetiştirilmesi esası gözönüne alına- rak, ders programları yapılmalı ve uygulanmalıdır.

4. Öğretim ve ders programlarının hazırlanmasında öğretim kademesinin özel- liği, çocuğun yaş grubu, o derse ayrılan süre hesaba katılmalı, çocuğun ilgi, yetenek ve kapasitesi gözönünde bulundurulmalıdır.

5. Temel eğitim programları bir bütün olarak ele alınmalıdır.

6. Mecburi olan İlköğretimde temel vatandaşlık bilgisi ve davranışlarım ka- zandıracak şekilde programlar düzenlenmelidir.

7. Millî Eğitim Temel Kanununda ve diğer kanunlarda eğitim ve öğretimle il- gili temel kavramların anlaşılmasında ve kazandırılmasında sübjektifliğe meydan vermemek için bir “Temel Kavramlar Öğretmen Rehberi” hazırlanmalıdır.

8. Bütün öğretim kademeleri itibariyle, değişen ve gelişen ilim ve teknolojiye paralel şekilde öğretim programları ve ders kitapları devamlı değerlendirilmeli, gerek- tiğinde değiştirilmeli ve geliştirilmelidir.

9. Meslek liselerinin müfredat programları yeniden gözden geçirilmeli, bu sis- tem içinde genel kültür derslerinin sayısı ve saatleri dengelenmeli, öğrencilerin mesle- ki ve teknik becerilerinin geliştirilmesine yönelik meslek dersleri arttırılmalıdır.

10. İnsanımızın düşünce ve manevî yapısının teşekkülünde önemli yeri olan Tarih, Coğrafya, Türkçe ve Edebiyat, Din ve Ahlâk Bilgisi gibi derslerin muhtevasının tayininde, hedef alınan insan tipinin yetiştirilmesi gözönünde bulundurulmalıdır. Bu dersler bilgi ezberletici değil, düşündürücü, araştırıcı ve davranış kazandırıcı dersler olarak düşünülmelidir. Ayrıca, yine bu derslerin muhtevasının belirlenmesinde özel- likle ilkokullarda merkezden çevreye ilkesi dikkate alınmalıdır.

11. Tarih dersleri, Türk Tarihinin bütünlüğünü, olayların sebep-sonuç ilişkile- rini ortaya koyacak ve tarih şuuru ve perspektifi kazandıracak şekilde ele alınmalıdır.

12. Türkçe eğitim ve öğretiminde programlardaki ve uygulamadaki yetersizlik- ler giderilmeli, Türk çocukları Türkçeyi doğru, güzel konuşur ve yazar hale getirilme- li, gereken yerlerde ders saatleri arttırılmalıdır.

13. Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi derslerinin Programları yeniden gözden geçi- rilmeli, Anayasa'nın öngördüğü çerçeve içinde Din eğitimine ağırlık verilmelidir.

14. Matematik ve fen derslerinin programları son gelişmeleri ihtiva edecek şe- kilde düzenlenmelidir.

15. Resim ve Müzik gibi uygulamalı sanat derslerinin programları geliştirilmeli, Sanat Tarihi dersleri, Resim, Müzik, Türk ve İslâm sanatları bilgisini de içine alacak şekilde ve Sanat Kültürü kazandıracak ölçüde yeniden geliştirilmelidir.

16. Sağlık Bilgisi programları çocuklarımızın kendilerini tanımasına ve sağlık- larını korumasını imkân verecek şekilde diğer dersler içinde yeterince işlenmelidir.

17. Ders kitapları gözden geçirilerek anlaşılır bir dil ve ifadeyle yazdırılmalı, öğrencilerin zevkle okumalarına imkân verecek resim, şekil ile zenginleştirilerek bas- tırılmalıdır.

18. Yurt dışındaki işçi çocuklarımızın eğitimi için özel programlar geliştirilme- li ve vakit geçirilmeden uygulanmalıdır.

19. Rehberlik faaliyetleri, öğrencilerin kendilerini tanımalarına, karşılıklı mü- nasebetlerde gerekli becerileri kazanmalarına ve öğrendikleri bilgilerin davranış haline gelmesine imkân verecek şekilde yapılmalıdır.

20. Aileden gelen yetersizlikleri gideren, çalışan ailelerin çocuklarına bakım ve eğitim imkânı veren ve çocuklarımızın ilkokula daha uyumlu bir geçiş yapmalarını sağlayan okul öncesi eğitim programı geliştirilmelidir.

21. Kırlık kesim ve göçer ailelerin eğitimi için özel olarak örgün ve yaygın eğitim programları hazırlanmalı, gezici eğitim ve öğretim kursları düzenlenmelidir.

Sonuç

Ekonomik ve sosyal alanda süratle gelişen, Avrupa Topluluğu üyeliğinin eşi- ğindeki Türk toplumunun fertlerini sahip olması gereken vasıflarla yetiştirmek; gele- ceğimizin teminatı olan çocuklarımızın ve gençlerimizin Atatürk İnkılâp ve İlkelerine bağlı, modern ve ileri Türkiye idealini, millî, manevî, ahlâki ve estetik değerleri be- nimsemiş, bilgili, ilmî düşünceye saygılı, herkese sevgi, saygı ve hoşgörü besleyen birer insan olarak yetişmelerini en kısa zaman içerisinde sağlamak amacıyla bütün öğretim programları yeniden incelenmeli ve geliştirilmelidir.

1.4.3. Öğretim Programları Komisyonunda İlköğretimle İlgili Alınan