Okul kültürünün oluşturulmasında, sürdürülebilmesinde ve gelişmesinde okul müdürlerinin kültürel ve öğretimsel liderlik rolleri ön plana çıkmaktadır. Müdürlerin kültürel ve öğretimsel liderlik dereceleri okul kültürünün oluşturulma, sürdürülebilme ve geliştirilebilmesindeki başarı düzeylerini etkiler. Kültürel liderler içsel bütünleşmeyi sağlayabilmek için iş birliği kültürüne ihtiyaç duyarlar. (Güçlü, 2014, s. 220).
Okul programlarının planlanması, kaynakların hazırlanması, öğretim birliği, çalışanların birbirlerinin öğretim şekillerini gözlemlemeleri ve mentörlük gibi etkinlikler iş birlikçi çalışmayı gerekli kılar (Halsall, 1998, akt. Balcı, 2014, s.194). Öğretim liderliği ile okul kültürü arasındaki olumlu ilişki arttığında öğrencilerin öğrenme düzeylerini yükselten öğretmen iş birliği ortaya çıkmaktadır (Grunert, 1998, akt. Gümüşeli ve Eryılmaz, 2011).
Etkili okul yöneticisi bir öğretim lideri olarak görülmektedir (Balcı, 2014, s. 128). Etkili okullarla ilgili yapılan araştırmalarda öğretim liderliği ile iş birlikçi kültür etkili okul özellikleri arasında yer almaktadır. Öğretim liderliğinin boyutlarından okul misyonunu tanımlama, öğretim programını yönetme, okul öğrenme ikliminin geliştirilmesi için iş birlikçi okul kültürünün gerekli olduğunu söyleyebiliriz.
Öğretim lideri okulun misyonunu tanımlarken okul toplumundan girdiler alır ve belirlenen misyonu bütün okul çevresine duyurur (Hallinger, Murphy, 1985). Okul paydaşları kendi fikirlerinin de dikkate alındığı bir misyonu içselleştirir ve gerçekleştirmek için iş birliği hâlinde çalışır.
Quiambao (2004, s. 23) okullarda iş birliği kültürü arttığında liderlik kapasitesinin de arttığını belirtmektedir. Öğretim liderliği ile okul kültürü arasındaki olumlu ilişki arttığında öğrencilerin öğrenme düzeylerini yükselten öğretmen iş birliği ortaya çıkmaktadır (Grunert, 1998, akt. Gümüşeli ve Eryılmaz, 2011).
Ali’nin (2017) araştırmasında öğretim liderliği ile okul kültürü arasında yüksek bir korelasyon olduğunu tespit etmiş, öğretim liderliğinin okul kültürünü geliştirerek okulun verimliliğine katkıda bulunacağı belirtmiştir.
Şahin (2003) araştırmasında dönüşümcü ve sürdürümcü liderliğin okul kültürü üzerinde olumlu etkisi olduğunu tespit etmiştir. Şahin (2011) çalışmasında öğretim liderliği ile okul kültürü arasında pozitif bir ilişki tespit etmiş, müdürlerin iş birlikçi ve pozitif bir okul kültürü inşa etmek için yöneticiliği paylaşmaları, mesleki gelişimi desteklemeleri ve öğretmen iş birliğini sağlamaları gerektiğini belirtmiştir. Bununla birlikte müdürlerin öğretimsel liderlik davranışlarını uygun bir şekilde göstermelerinin sonunda okulda öğrenci başarısını ve okul etkililiğini sağlayan olumlu okul kültürü oluşacağını ifade etmiştir.
Blase ve Blase (1999) çalışmasında etkili öğretimsel liderlik ve okul kültürü arasında yüksek düzeyde ilişki tespit etmiş ve etkili öğretimsel liderliğin, okul kültürünün içine gömülü bir şekilde olduğunu belirtmiştir. Bununla birlikte etkili öğretim liderliğinin eğitimciler arasında profesyonel diyaloğu teşvik etmek amacıyla, akran koçluğunu, araştırmayı, iş birliğini, yansıtıcı tartışmayı ve çalışma gruplarını bütünleştirdiğini belirtmiştir. Aynı zamanda eğitimle ilgili gelişmeleri takip eden öğretmenlerin düşüncelerini ve yenilikleri öğretim programına yansıtan, okulda görünür olan, sınıflara giren öğretim programının uygulanması konusunda mentörlük vazifesi yapan, öğretmenlere ve öğrencilere geri dönütte bulunan, uygun materyallerin teminini sağlayan müdürlerin okullarında iş birliği kültürü oluştuğunu, öğretmenlerin güven duyduğunu belirtmiştir.
Budhal (2000), öğretim liderliğinin okulda öğretme ve öğrenme kültürü üzerindeki etkisini araştırdığı çalışmasında okul müdürlerinin öğretim liderliği davranışlarının okul öğrenme ve öğretme kültürü üzerinde büyük bir etkiye sahip olduğunu tespit etmiştir. Buna göre yeniliklerden haberdar olan ve bunları okula yansıtan, öğretmenlerini programın oluşması aşamasına katan, okulda görünür olup ders dışı zamanlarda öğrenci ve öğretmenlerle konuşan, derse katılıp öğrencilerin öğrenmelerini ve öğretmenlerin performansını kontrol edip uygun geri dönüşlerde bulunan, okulun problemlerini öğrenci ve öğretmenlerle paylaşıp çözüm önerilerini dikkate alan, öğretmenlerin birbiri ile bilgi paylaşımına ortam sağlayan müdürlerin bulunduğu okullarda iş birliği kültürünün yüksek olduğu belirtmiştir. Bununla birlikte bu okullarda öğrenci ve öğretmenlerin motivasyonlarının yüksek olduğu, kendilerine güven duydukları, okul müdürlerini eğitim lideri olarak görüp ondan gelecek geri dönütleri kendilerini geliştirme olanağı olarak gördüklerini söylemiştir. Böyle bir
ortamda idareci, öğretmen ve öğrencilerin akademik olarak yüksek seviyeye çıkmak için iş birliği hâlinde severek çalıştıkları böylece yüksek düzeyde iş birliği kültürü oluştuğunu vurgulamıştır.
Recepoğlu (2004, s. 219) okul paydaşlarıyla ortak hazırlanmış vizyon, açık ve net belirtilen misyonun, güçlü okulda iş birliği kültürü olan okullarda görülmekte olduğunu belirtmiştir. Bununla birlikte karara katılan bireylerin verilen görevleri istekle yapacaklarını, okula bağlılıklarının, iş doyumlarının ve motivasyonlarının artacağını ifade etmiştir. Buna göre okul paydaşlarının ortak hazırladıkları vizyon, hedefler ve anlaşılır bir şekilde açıklanan misyon için istekle birlikte çalıştıklarını, kendi fikirlerinin de olduğu misyon ve kararlar için okulda aidiyet duygusu, yüksek motivasyon, iş doyumu ve bağlılıkla iş birliği içinde çalıştıkları bunun da okulda iş birliği kültürü oluşturduğunu belirtmiştir.
Öğretim liderliği, diğer liderlik modellerinden farklıdır. Liderlik modellerinde liderin örgüt üyelerine etkisi vardır, öğretim liderliğinde ise etkiden çok yönlendirmeye odaklanma vardır. Öğretim lideri öğrenmeye ve öğrenme uygulamalarında öğretmen davranışlarına odaklanır. Öğretim liderinin etkisi, öğretmenler vasıtasıyla öğrenci öğrenmesini hedef alır. Burada vurgu etkinin kendisine değil yönünedir (Bush, 2018, s. 16-17). Öğretim liderliğinde öğrenci öğrenmesini en üst seviyeye çıkarabilmek için öğrenci ve öğretmenlerin takip ve yönlendirilmeleri vardır. Takip edilen öğrenci ve öğretmenler benimsedikleri okul beklentilerinin gerçekleşmesi için iş birliği hâlinde çalışır (Blase ve Blase 1999; Şişman, 2014a).