Öğrenme Durumları

Öğrenme durumları ders işleme sürecinde işe koşma açısından sıra ile ele alınmıştır.

1) Dikkati çekme: Öğretimin hedefler doğrultusunda gerçekleşmesi için, öğrencinin dikkatinin öğretilecek materyale veya sürece çekilmesi gerekir. Öğretmen bu amaçla birçok görsel (resim, film, tablo, harita vb.) ve sözel (fıkra, günlük yaşantıdan seçilecek bir örnek vb.) uyarıcıdan yararlanabilir (Clark, 2018; Erden ve Akman, 2006). Dikkat çekme, konuyla ilişkili ve şaşırtıcı olursa öğretime daha çok hizmet edecektir. Güncel eğitim anlayışlarının giriş etkinlikleri de dikkat çekme becerisini geliştirmeyi ve yönelmeyi temel almaktadır.

2) Hedefden haberdar etme: Öğretime başlamadan öğrenciye öğretilecekler hakkında bilgi vermek, öğrenmeye hazırlanması açısından fayda sağlayacaktır. Dersin başında ne öğreneceğini ya da kendisinden ne beklendiğini bilen öğrenci, ders sırasında verilen uyarıcılardan hangilerinin önemli olduğunu daha kolay kavrar, öğretmenin sunduğu

uyarıcılardan önemli olanlarını seçerek, kısa ve uzun süreli belleğe kodlar (Clark, 2018; Erden ve Akman, 2006).

3) Ön bilgilerin hatırlatılması: Bilgiyi işleme kuramında görüldüğü gibi, kısa süreli bellekteki bilgilerin uzun süreli belleğe anlamlı bir biçimde kodlanabilmesi için ön bilgilerle ilişkilendirilmesi gerekir. Bu nedenle yeni bir bilgi sunulmadan önce, öğrencinin bu bilgiyle ilişkili ön bilgisinin hatırlatılması gerekir. Böylece öğrenci, yeni gelen bilgiyi uzun süreli belleğine anlamlı ve örgütlü biçimde kodlayabilir. Öğrenme daha hızlı ve kolay gerçekleşir (Wong, 2018; Erden ve Akman, 2006).

4) Uyarıcının sunulması: Öğrenci yukarıda açıklanan işlemlerle öğrenmeye hazırlandıktan sonra, öğretilmek istenilen davranışlarla ilgili uyarıcılar öğretim ortamına sunulur. Sunuş sırasında çeşitli öğretim yöntem, teknik ve materyalden yararlanılabilir. (Wong, 2018; Erden ve Akman, 2006). 5) Öğrenciye yol gösterme (rehberlik etme): Öğrenme ortamında

öğrencilerin başarılı olmalarının sağlanması için onlara rehberlik edilmesi gerekir (Wong, 2018). Bu amaçla, öğrenciye neyi nereden çalışacağı, öğrenme sırasında nelere dikkat etmesi gerektiği, anlamlı kodlama yapabilmesi için yeni bilgilerin hangi ön öğrenmelere birleştirileceği konularında ipuçları verilmelidir (Erden ve Akman, 2006).

6) Davranışı ortaya çıkarma: Davranışı ortaya çıkarma deneme imkanları, performans alanları, ürün tasarlama gibi etkinliklerin yanısıra yazılı ve sözel sorular gibi ölçme araçları ile gerçekleştirilebilir. Öğrencilerde kazandırılmak istenen davranış gözlenemediği durumlarda, öğretim süreci ve ortamında uyarlamalara gidilmeli, gerekirse öğrenciye yeni ipuçları verilmelidir (Wong, 2018; Erden ve Akman, 2006).

7) Dönüt-Düzeltme verme: Öğrenci gösterdiği davranışın doğruluğu hakkında bilgi almak ister. Öğrenci gösterdiği davranışın doğru olduğuna dair mesajlar alırsa davranışı pekiştirir ve öğrenmeye karşı güdüsü artar. Öğrencinin gösterdiği davranış yanlışsa ve bu yönde yapılan dönütler varsa, öğrenci davranışta düzenlemeye gider ve bir daha aynı hatayı tekrarlamaması ve yanlış öğrenmeye neden olunmaması için hatanın düzeltilmesi gerekir (Clark, 2018; Erden ve Akman, 2006).

8) Değerlendirme: Öğretim durumunun sonunda bir öğrencinin istenen davranışı ne kadar kazandığı sorulmalıdır. Birkaç davranışı gayri resmi yollarla gözlemledikten sonra, öğretmen öğrenmenin gerçekleşmesinden memnun olabilir. Seviye belirleme ve takip testleri ile değerlendirme resmi olarak daha sistematik bir şekilde yapılabilir. Ayrıca istendiğinde bireyin ön koşullu öğrenme eksiklikleri, hazırbulunuşluk düzeyini belirleyecek düzeyde olabilir. Değerlendirme hem tanıma, izleme, seviyelendirme hem de kalıcılık ve genelleme için kullanılabilir.

9) Tutma ve öğrenilenlerin aktarımı sorunu: Bu öğe, bilginin uzun süreli belleğe kazanılması için standardı belirler. Aynı zamanda öğrenilen mesaj aktarımının yansımasını ve öğrenilenin yaşamla ilişkisini gösterir. Yeni öğrenilen mesajın kalıcı olması ve kolayca hatırlanabilmesi için uzun süreli hafızada iyi organize edilmesi ve düzenli aralıklarla tekrarlanması gerekir. Tekrarlama, öğrenme sırasında yoğun veya aralıklı olarak yapılabilir (Wong, 2018; Clark, 2018). Bilginin hafızada iyi organize edilmesi için öğrenilen başka bir bilgi verilir. Bu temelli öğrencilere, kazandıkları bilgileri uygulayabilecekleri problem durumları verilmelidir. Böylelikle hem öğrenme açığı farkedilip giderilebilmekte hem de yeni öğrenilen şema güçlendirilmektedir (Wong, 2018; Clark, 2018; Erden ve Akman, 2006).

2.3.4.2. Gagne’ye Göre Öğrenme Kategorileri

Gagne'ye göre öğretimin amacı öğrencilerin problem çözme becerilerini geliştirmektir (aktaran Wong, 2018; Clark, 2018). Öğrenme, dış uyaranların bilişsel süreçlerle yapılandırılmasına dayanan bir süreçtir. Öğrenme, öğretim materyali, pekiştirme ve tekrar gibi iç faktörlerin etkileşimine bağlıdır. Ancak bilişsel stratejilerde bireyin duygusal özelliklerini tanımlayan ilgi, beklenti, tutum ve değerlerde önemli faktörlerdir (Wong, 2018). Bu nedenle, Gagne'nin yaklaşımı bilişsel öğrenme teorilerinin orijinal bir sentezi olarak düşünülebilir.

Gagne, öğretim sürecinde öğrenme kategorileri hakkında iki temel sorunun sorulması gerektiğini savunuyor:

1) Öğrencinin eğitim sürecinin sonunda ne bilmesini veya yapabilmesini istiyorsunuz?

2) Bir öğrencinin bu sonuca ulaşmak için bilmesi ve yapabilmesi gerekenler nelerdir?

Bu soruların cevaplarından bir öğrenme hiyerarşisi oluşturulmalıdır. Gagne'ye göre öğrenme, birbiriyle ilişkili sekiz kategoriden oluşan bir süreçtir. Öğrenmenin en karmaşık şekli olan problem çözme hiyerarşisinin en üstünde noktayla en basit öğrenme hiyerarşinin en altındadır (Wong, 2018; Clark, 2018). Bu sekiz öğrenme kategorisi şunlardır:

1) Öğrenmeyi öğrenme: Öğrenmenin en alt adımıdır. Örneğin, çocuk sesin, değerin, renginin farkına varır.

2) Uyaran ilişkisi ilişkisini öğrenmek Örneğin, bu aşamada kişi uyaran ile davranış arasındaki bağlantıyı öğrenir.

3) Uyarıcı davranış ilişkileri kurarak uyaran-davranış zincirleri oluşturmak: Bu adımda kişi zincir davranışlar oluşturur. Örneğin, arabayı çalıştırmak, kaset çalmak ve kasetleri doldurur.

4) Sözel karşılıkları ile uyaran-davranış zincirlerini öğrenmek: Örneğin, kelimelerin anlamlarını öğrenmek ve iki kelime arasında ilişki kurar.

5) Ayırt etmeyi öğrenmek: Örneğin, bu aşamada kişi farklı düşünce ve düşünceleri ayırt eder. Kediyi köpekten, anne babadan, masa sandalyeden ayırt eder.

6) Kavram öğrenme: Örneğin, kişi bu adımda kavramların ne anlama geldiğini öğrenir. Devlet, okul, eğitim, öğretim, pekiştirici gibi kavramların anlamlarını bilir.

7) İlke öğrenimi: Kişi bu aşamada kavramlar, neden-sonuç, öncelik-sonrası ilişkisi arasındaki ilişkileri öğrenir. Yasaların, ilkelerin ve genellemelerin nerede ve nasıl kullanılacağını bilmek bu duruma bir örnektir.

8) Problem çözme: Bu aşamada kişi bir problemi çözmeyi ilgili kanun, ilke, kuraldan öğrenir. Matematik, fizik, kimya, biyoloji, felsefe, sosyoloji vb. alanlarda problemlerin çözebilir (Wong, 2018; Clark, 2018; Senemoğlu, 2007).

Bu öğrenmelerden ilk beşi davranışçı kuramcılar tarafından açıklanan öğrenmelerdir. İşaret öğrenme “klasik koşullanma” uyarıcı davranım bağı ile motor ve sözel zincirlerin öğrenilmesi ve ayırt etme ise “edimsel koşullanma” ile açıklanmaktadır. Ancak Gagne daha sonraki yıllarında son dört öğrenme türü üzerinde durmuştur. Bunlar kendi aralarında sıkı bir aşamalılık ilişkisi gösterirler. Örneğin kavram öğrenmek için ayırt edebilmek, ilke öğrenmek için ilkeyle ilgili kavramları, problem çözmek için ise problemle ilgili ilke ve kavramları bilmek gerekmektedir

(Wong, 2018; Clark, 2018). Bu nedenden dolayı Gagne’e göre öğrenme, birikimler sonucu gerçekleşir (Senemoğlu, 2007).