Eğitim olgusu içinde çok önemli bir yer tutan öğrenme kavramı araştırmacılar ve uzmanlar tarafından farklı şekillerde tanımlanmıştır. Öğrenme, tecrübe ya da yaşantılar doğrultusunda davranış ve ya davranış repertuarında ortaya çıkan görece olarak devamlı değişiklikler şeklinde ifade edilmektedir (Cangöz, 2011). TDK (2019) tarafından öğrenme için yapılmışmış olan tanımlar;
• Kavramsal düzeltmelerin yapılmış olduğu süreç,
• Alıştırma ve uygulamaların fazlasıyla süreklilik gösterdiği etkilerinin adı,
• Belirli bilgi, beceri ve fikirlerin kazanımı,
• Tepki ya da davranışlar üzerinde hep ve ya bazı durumlarda yaşantıların gerçekleştirdiği değişim şeklindedir.
Schunk’a göre (2014) öğrenme, davranışlar üzerinde ve ya öğrenilen şekilde davranabilme yetisinde ortaya çıkan pratikten, tecrübenin diğer şekillerine kadar farklı alanlarda sonuç ortaya koyan kalıcı bir değişimdir (Akt. Altun, Yurga, Zahal ve Gürpınar, 2015). Dış çevre ile var olan etkileşimler doğrultusunda ortaya çıkan fikir, duyuş ve davranış değişmesi de öğrenmedir (Nakiboğlu, 1999). Hesapçıoğlu (2011) öğrenme üzerine çalışan kişilerin tanımlarındaki ortak ifadeleri şu şekilde belirtmiştir;
“-Öğrenme, uyarıca (stimulus) ile davranım (response) arasında bağ kurmadır. (I. Pavlov, E. C. Tolman, R.L. Thorndike, B.F. Skinner)
-Öğrenme, hem zekanın, hem güdülenmenin, hem de transferin ürünüdür (M. Vvertheimer, W. Köhler, K. Kofka, J. Bruner, D.P. Ausubel).”
Genel bir ifade ile öğrenme, evre ile olan etkileşim doğrultusunda kişide ortaya çıkan oluşan davranışsal, bilişsel, duyuşsal ve nörofizyolojik değişimlere dikkat çeken fazlasıyla karmaşık bir kavram şeklinde tanımlanabilir (Ekici, 2002). Yapılan bu tanımlara bakıldığında her biri öğrenmenin yaşantıya ve ya etkileşime bağlı olarak ortaya çıktığını ve kalıcı izli olduğunu göstermektedir. Yine tanımlarda ortak nokta öğrenmenin kişinin
24
değişim süreci olduğu ve süreçte bilişsel, duyuşsal ya da davranışsal olarak yansımaların bulunmasıdır (Cevher, 2017).
2.6.1. Öğrenme stilleri
Yapılan araştırmalar sonucunda görülmüştür ki, her birey öğrenmeyi aynı şekilde gerçekleştiremez. Bu doğrultuda uzmanlar bu farklılıkları araştırmıştır ve öğrenme stilleri şeklinde tanımlamışlardır. Öğrenme stili üzerine uzmanların yapmış olduğu tanımların bazıları şu şekildedir;
Kolb’a göre (1984) öğrenme stili kişinin bilgiyi alma ve işleme aşamasında seçtiği yöntemdir. Felder ve Silverman (1988) ise bilginin edinimi, tutulması ve işlemden geçtiği süreçte bireyin kişisel güçlük ve seçimleri olarak ifade etmişlerdir (Akt. Cevher, 2017).
Keefe’e (1979) göre de öğrenme stilleri, öğrencilerin öğrenme ortamlarını ne şekilde algıladıkları ve ne şekilde etkileşim ve geri dönüt sağlayacaklarını belirleyen bilişsel, duyuşsal ve psikolojik göstergeler olarak ifade edilir (Akt. Alşan, 2009).
Kişide doğuştan var olan ve başarı düzeyini etkileyen karakteristik özelliği olan öğrenme stili ile alakalı ilk sistemli çalışma Rita Dunn tarafından 1960 yılında gerçekleştirilmiştir. Rita Dunn’ göre (1993) öğrenme stili, öğrencilerin yeni ve zor olan bilgiyi öğrenmeden önce, öğrenme sürecinde ve hatırladığı zamanlarda değişik ve kendilerine göre yollar aracılığıyla öğrenmesidir (Akt. Boydak, 2015). Kişinin öğrenme üzerine tercih ve seçimlerini gösterdiği özellikleridir ve her kişinin kendisine özgüdür (Güven ve Kürüm, 2006).
2.6.1.1. Öğrenme stillerinin sınıflandırılması
Boydak (2015) öğrenme stillerini görsel, işitsel ve kinestetik/dokunsal şeklinde üç ana sınıfta incelenmiştir;
• Görsel: Görsel olarak öğrenen kişiler kendi hayatlarında da düzenli ve titizlerdir.
Dağınıklık ve karmaşıklık onlara göre değildir. Derslerde düz anlatım şeklini yeterli düzeyde anlamazlar.
25
• İşitsel: İşitsel öğrenme stiline sahip kişiler çocukluktan itibaren kendileri ile konuşmaktadırlar. Bu kişiler muhabbeti ve başka bireylerle çalışmayı tercih ederler.
Birilerinin anlatım yapması ile anlama düzeyleri artar.
• Kinestetik/dokunsal: Dokunsal öğrenen bireyler oldukça hareketlidirler. Uzun süreler boyunca sabit kalamazlar bu yüzden sınıf ortamında da hareketlidirler ve yaramaz olarak adlandırılmaları mümkündür. Öğrenebilmeleri için mutlaka dokunmalıdırlar ve yaparak yaşayarak öğrenme biçimi onlar için oldukça uygundur.
2.6.1.2. Grasha ve Riechmann öğrenme stilleri modeli
Grasha (1972) çalışmasında, öğrencilerin kullanmış olduğu öğrenme stili değiştirebilmesi için belirlenmiş bazı öğrenme stillerine uyan öğretim yöntemlerinin kullanılmasının gerektiğini; bu duruma örnek olarak işbirlikli ve katılımcı stil konusunda güçsüz olan öğrenciler üzerinde işbirlikli öğrenmenin kullanılmasının daha iyi olacağından bahsetmiştir (Akt. Koçak, 2007).
Grasha (2002) öğrenme stilini ise; öğretmenler ve öğrenciler arasındaki eğitim ve öğretim aşamalarında sürekli ve tutarlı bir biçimde ortaya çıkardıkları davranış biçimleridir şeklinde tanımlar. Grasha (1995), öğrenme stilleri ile ilişkili yapmış olduğu çalışmada bireylerin bilgiyi kazanmasının daha iyi ve kalıcı olmasına yönelik vardığı sonuçlardan bazıları şu şekildedir;
• Öğrencilerin en iyi öğrenme şekli yaparak, akıllarında canlandırarak ve çevrede bulunan insanları izleyerek öğrenirler.
• Öğrenme süreçlerinin kolaylaşması için görsel ögelerden faydalanılmalıdır.
• Gerçekleştirilen sorumluluklarda zamanın doğru kullanılması öğrenme açısından önem taşır.
• Bilginin kalıcılığı ve kazanılması sosyal yönden girişken olarak daha kolay gerçekleşir.
• Öğrencilere ödül verilmesi öğrenmeye olan ilgiyi arttırır (Bilgin ve Durmuş,1994, akt. Öztürk 2007).
Grasha ve Riechmann öğrenme stillerini üç alt boyutta bağımsız - bağımlı, katılımcı - pasif ve işbirlikçi - rekabetçi şeklinde toplamıştır;
• Bağımsız öğrenme stilindeki kişiler merak duyarlar ve özgüvenleri yüksektir.
26
Kendi başlarına çalışarak daha iyi öğrenirler. Bağımlı öğrenme stilindeki kişiler bilginin çıkış noktasını öğretmen olarak görür ve öğretmenin öğretileri aracılığıyla öğrenmeyi tercih ederler, istenilenden fazlasını ise öğrenmezler.
• Katılımcı stile sahip kişiler öğrenmeye aktif katılım sağlar ve öğrenilen şeylerden keyif duyarlar. Pasif öğrenenler ise öğrenmeye meyilli olmayan kişilerdir.
Etkinliklere katılım sağlamayı sevmezler.
• İşbirlikçi stildeki öğrenenler grup etkinliklerini sever ve işbirliği yapmayı tercih ederler. Rekabetçi stile dahil olanlar ise öğrenmede kazanca ve kayba bakarlar.
Öğrenme ve çalışma sebepleri kazanmaktır. Grup etkinliklerini tercih etme nedenleri ise grupta birinci olabilmektir (Koçak, 2007).
BÖLÜM III
YÖNTEM