Öğrenen Örgütlerin Kültürel Özellikleri

İnsan ilişkileri ve örgüt kültürüne ilişkin araştırmalar uzun süredir devam etmektedir. Sağlık alanında araştırma yapanlar, son yıllarda örgüt kültürünün değişik sağlık hizmeti alanlarında verilen hizmetin kalitesini etkilediğini fark etmişlerdir. Sağlık alanında bu yönde yapılan araştırmalar bilgi aktarımının etkinliği ve sağlık planlamasına önemli katkılar sağlamıştır (Laufven vd., 2015:7). Öğrenen örgüt bir örgütte çalışanların rolleri, örgütün temel prensipleri nelerdir ve örgütün içinde bulunduğu ortamla nasıl bir ilişki içinde bulunduğu ile ilgili konuların açıklanmasını zorunlu kılar. Bu açıklamalar da örgüt kültürü ile doğrudan ilgili olup örgüt kültürünün bir parçasıdır (Tuna ve Çakırer, 2008:257).

Öğrenen örgüt kavramı, örgüt üyelerinin yeni bilgi yaratması bilgiyi diğer örgüt üyeleri ile paylaşması, bilgiyi örgütsel hafızaya kazandırma, sorunların çözümünde örgütsel hafızadaki bilgilerden yararlanma faaliyetlerini etkin bir şekilde gerçekleştiren örgütleri ifade eder. Öğrenme faaliyetini etkin olarak gerçekleştiremeyen örgütler rekabet güçlerini kullanamazlar (Erigüç ve Balçık, 2007: 77).

Örgüt kültürü zamanla gelişen örgütün kendine has yaşam biçimidir. Bu yaşam biçimini oluşturan öğeler, değerler, tutum, inanç, varsayımlar, beklentiler, iletişim, etkileşim, normlar, duygular ve teknolojidir (Balcı, 2014: 8).

Örgütsel kültür örgüt üyelerinin paylaştığı temel değerlerden inanışlardan anlayışlardan ve normlardan oluşan bütündür. Bu bütünlüğün gerçekleştirilebilmesi ve devam ettirilebilmesinin temelinde örgüt üyelerinin karşılıklı paylaştığı inanç ve değerler vardır. Paylaşılan bu inanış ve değerleri örgüt üyelerinin davranışları, çalışma ortamının düzeni, karşılıklı iletişim, toplantı alışkanlıkları, örgüt üyelerinin kılık kıyafet düzeni gibi görsel olarak ve örgütün günlük işleyişinde görmek mümkündür (Pınar, 1999: 38).

Kültür öğrenen örgüt sürecini etkileyen önemli değişkenlerden birisidir. Örgütlerin öğrenen örgüt olabilmesi için örgütsel öğrenme kültürünün örgüt içinde kabul görmüş ve yerleşmiş olması gerekir (Şimşek ve Yıldırım, 2004: 2).

Örgütlerin faaliyet sonucu elde ettiği ürünler, örgütlerin çalışma kapasitesinin seviyesi, ortaya çıkarılan potansiyel güç örgütün temel unsuru olan bireylerin bireysel yada grup halinde çalışması sonucu oluşur. İnsan odaklı kültürel değerleri kısaca sıralayacak olursak:

1- İyi bir fikrin sahibi herkes olabilir bu yüzden çalışanlar örgütsel hafızaya kolaylıkla ulaşıp bilgi edinilebilmeli,

2- Sorunları sorunun çıktığı bölümdeki çalışanlar daha iyi tanımladıkları için çözüm konusunda da en iyi fikirler onlara ait olabilir. Bu yüzden çalışanlara sorun çözümünde yetki verilmelidir,

3- Öğrenme olumlu olarak örgüt içinde en üst kararlardan en alta herkesi etkiler,

4- Yeni düşünce, fikir ve projeler teşvik edilip desteklenmeli aralarından örgüt için başarıyı getiren fikir ya da proje ödüllendirilmelidir,

5- Hata yapmaktan korkulmaması, hata yapılsa bile bunun öğrenme fırsatına çevrilebileceği çalışanlara eğitim, toplantı, seminerlerle anlatılmalı ve alışkanlık haline getirilmelidir.

Öğrenen örgütlerde açık kültür özelliği; çalışanların aklındaki soruları azaltarak, katılımcı ve daha yapıcı faaliyetler ortaya koymak amacıyla örgüt hafızasındaki gerekli bilgilere ulaşabilmesi, kendi görüşlerini rahatça açıklayabilmesi ve bununda yasal güvence altında olmasını ifade eder (Pınar, 1999: 49- 52).

Öğrenen örgütlerdeki eşitlikçi kültür özelliği ise; öğrenen örgütlerde her birey değerlidir anlayışı ile tüm bireylerin kişisel ve mesleki gelişiminin teşvik edilip desteklenerek faaliyet alanında çalışanların potansiyellerinden en üst seviyede fayda sağlanarak ve faaliyetler sırasında tüm çalışanların görüşlerine saygı duyarak eşit şekilde ki muameleyi ifade eder (Pınar, 1999: 51-52).

Örgütler öğrenirken farklı yöntemler kullanırlar dolayısı ile bu yöntemler örgütten örgüte farklılık gösterir. Her örgütün öğrenmeye olan istekliliği farklıdır. Örgütlerin bazıları öğrenmeye daha yetenekli ve istekli iken bazıları da direnç gösterirler. Örgütlerin yenilik ve değişime daha hızlı ve etkin bir şekilde uyum sağlayabilmesi için uygun bir öğrenen örgüt kültürüne ihtiyaç vardır (Arıkan, 1999: 22). Uygun bir öğrenen örgüt kültürü şu genel özellikleri taşımalıdır:

1- Örgütün işleyiş sistemini insana önem verme anlayışı üzerine kuran ve çalışanlarına gereken hak ettikleri değeri veren bir örgüt olmak,

2- Gelişme ve yeniliklere uyum sağlayarak yeni uygulamaların hızlı benimsenebilmesi için yeni ve değişik fikirlere önem veren bir örgüt olmak, 3- Örgütün varlığını devam ettirirken aynı zamanda büyümesi amacıyla ortaya

atılan girişimci fikir ve uygulamalara teşvik ederek destek olan bir örgüt olmak,

4- Çalışanlar için çalışma saatlerini en uygun hale getirerek çalışanların bilgi, birikim ve becerilerinden maksimum seviyede yararlanan bir örgüt olmak, 5- Gerçekleştirilmesi planlanan değişim ve dönüşümü en iyi şekilde yönetecek

lider ve yöneticilere sahip olmaya çalışan bir örgüt olmak,

6- Örgüt içinde var olan değer, inanış ve normların tüm çalışanlar tarafından benimsenmesi sağlayacak birleştirici güce sahip bir örgüt olmak (Pınar, 1999: 39).

Her örgütün kendine özgü bir kültürü vardır. Örgüt seviyesinde sürekli yenilenebilir olmak için kültürü yapılandırıp inşa ederken içinde bulunun çevre ve teknolojik şartlardan faydalanılmalıdır. Yeniliklerin doğuşunda ve yeniliklere uyum sağlamak için örgüt kültürü önemlidir. Yeniliğin ortaya çıkışında etkili olan kültürel özelliklerin yeniliğin olumlu yönde sürdürülmesi için gerekli önemli unsurlar; risk almayı teşvik ve destekleyen nitelikte yönetim anlayışı, başarısızlıkları hoşgörü ile yaklaşan lider ve yöneticilerin modern görüşlerini ortaya koymaları ve başarısızlıklardan ders almayı alışkanlık haline getiren örgüt üyelerinin istekli çalışma özellikleri olarak sayılabilir. Belirlenen misyon ve vizyonun da yeniliğe ve fikir alışverişine açık olması gerekir (Çetin ve Topaloğlu, 2018: 459-460).

Örgütler belirledikleri amaçlara göre faaliyet gösterirler. Örgüt çalışanlarının faaliyetler sırasındaki ve örgüt içindeki davranışlarını örgüt kültürü belirler. Örgüt kültürü başarıların, başarısızlıkların, örgüt içi kaynaşmanın ya da örgüt içinde kutuplaşarak ayrılmanın nedeni olabilir (Güngören, 2017: 13).

Örgüt kültürü örgütün yönetilme şeklini, örgütün kararlarını, seçenekler ya da kararlar arasında belirlenecek tercihleri ve stratejik planları etkileyen önemli unsurlardandır. Güçlü bir örgüt kültürüne sahip olmak örgütler için örgütlerin kendine özgü değerlerinin kuvvetli bir şekilde sahiplenilmesini ve örgüt içinde daha çok yaygınlaşmasını sağlar. Güçlü bir örgüt kültürüne sahip örgütlerde örgüt kültürünün

bileşenleri olan inançlar, değerler, hikâyeler, kahramanlar, normlar, ilkeler ve liderler daha çok benimsenerek daha kuvvetli hale gelir (Avcı,2017:8).

5. GEREÇ ve YÖNTEM