Klasik el ile toplama yönteminin yanı sıra araştırma bölgelerinde çukur tuzaklar ile materyal toplanmıştır. Çukur tuzak ile toplanan örneklerde epigeik (yüzeyde yaşayan) karıncalar için çukur tuzaklar kurulduğu gibi, hipogeik (genellikle toprak altında yaşamını sürdüren, çok nadir olarak yüzeye çıkan) karıncalar için çukur tuzaklar kurulmuştur. Çukur tuzaklar 30 Nisan 2015 tarihinde kurulmuş her hafta bir kez tuzak içerikleri %96 etil alkol+%5 gliserin içeren kavanozlara alınarak laboratuvara getirilmiştir. 30 Nisan 2015 tarihinde kurulan tuzaklar 26 Kasım 2015 tarihinde toplanarak 30 hafta boyunca kontrolleri yapılmıştır.
4.1.1.2.2.1. Epigeik çukur tuzak
Epigeik çukur tuzaklar için standart olarak 6cm ağız çapı, 8cm yüksekliği olan cam kavanozlar kullanılmıştır (Şekil 4. 6, Şekil 4. 7). Cam kavanozların içine kurumayı engellemek için 50ml %96’lık etil alkol ve buharlaşmayı yavaşlatmak için 2,5ml gliserin konmuştur. Cam kavanozların üzerine 5cm çapındaki plastik borudan yapılan bir aparat ile çatılar oluşturulmuştur. Plastik boru cam kavanozun ağzına kolayca geçecek şekilde kesilmiş, daha sonra üzerine canlı organizmalar geçmesi için boşluk bırakıldıktan sonra
23
kavanoz kapağından oluşan çatıyı tutmak için pay bırakılarak kesilmiştir. Kavanoz kapağı çatı üzerine silikon yapıştırıcı ile kalıcı olarak yapıştırılmıştır (Şekil 4. 6, Şekil 4. 7).
İki farklı çatı tipi oluşturulmuştur. Bunlardan ilki kavanoza tutturulan çatıdan canlıların tuzağa düşmesi için 1,5cm boşluk bırakılan tip ile 3cm boşluk bırakılan tiptir (Şekil 4. 6, Şekil 4. 7).
Epigeik çukur tuzaklar araziye 1 metre ara 3 sıra halinde kurulmuştur. Her sırada 3 adet çukur tuzak olmak üzere 1 seri epigeik çukur tuzak setinde toprağa gömülmüş toplam 9 adet kavanoz bulunmaktadır (Şekil 4. 8).
24
Şekil 4. 7. Epigeik çukur tuzak çatı tipleri a. 1,5cm çatı aparatı kapaksız, b. 3cm çatı aparatı kapaksız, c. 1,5cm çatı aparatı kapaklı, d. 3cm çatı aparatı kapaklı e. 1,5cm çatı aralıklı çukur tuzak, f. 3cm çatı aralıklı çukur tuzak.
Şekil 4. 8. Epigeik tuzakların arazideki genel görünümleri.
25
Çukur tuzak kavanozları toprağa boğaz seviyesine kadar gömülerek üzerilerine çatı mekanizması yerleştirilmiştir (Şekil 4. 9, Şekil 4. 10).
Çukur tuzak kavanozlarının gömülmesinde 2 farklı metot uygulanmıştır. Bunlardan ilki toprakta 6cm’lik çapı olan cam kavanozlara uygun olacak şekilde bir delik açan özel yapılmış aparat (Şekil 4. 11) ile çevrede delikten başka hiçbir bozucu etki bırakmayan çukurlara gömülen tuzaklardır (Şekil 4. 9). İkinci tip ise çukur tuzak kavanozlarını toprağa gömmek için küçük bir çapa kullanılarak ve dolayısıyla tuzak çevresinde gözle fark edilir şekilde tahribatın yapılarak açıldığı çukurlara gömülen tuzaklardır (Şekil 4. 10).
26
Şekil 4. 10. Çevre bozunumlu çukur tuzakların toprağa yerleştirilmesi.
Şekil 4. 11. Toprakta tuzak deliklerinin açılması.
Sonuç olarak her iki habitata 4’er set epigeik çukur tuzak kurulmuştur. Bunlar çatı aralığı modifikasyonu ve tuzak kavanozlarının yerleştirilmesinde çevrenin tahrip edilip edilmediği modifikasyonlardır. Bunlar:
27 1. 1,5cm çatı aralıklı ve çevre bozunumsuz 2. 1,5cm çatı aralıklı ve çevre bozunumlu 3. 3cm çatı aralıklı ve çevre bozunumsuz 4. 3cm çatı aralıklı ve çevre bozunumlu
30 Nisan 2015 tarihinde araziye kurulan epigeik çukur tuzaklar haftalık (7 gün) aralıklar ile içerikleri alınmıştır. İçerikler alınırken 9 kavanozdan oluşan her epigeik çukur tuzak seti için bir adet 1lt’lik kavanoz kullanılmıştır. İçerikler büyük kavanoz içine boşaltılarak üzerine gerekli isimlendirmeler yapılarak laboratuvara taşınmıştır. İçerikler büyük kavanoz içine boşaltılarak üzerilerine lokalite ve tuzak tipleri ile ilgili rumuzlar (Çizelge 4. 1) yazılarak laboratuvara taşınmıştır. 26 Kasım 2015 tarihinde araziden toplanan tuzaklar ile toplam 30 hafta materyal toplandığından her araştırma alanında bulunan 4’er set epigeik tuzaktan 240 kavanoz içindeki materyal ile laboratuvara getirilmiştir.
4.1.1.2.2.2. Hipogeik çukur tuzak
Hipogeik tuzaklar için derinliği 12cm, ağız açıklığı 11cm olan plastik üzeri kapak ile kapanabilen küçük kulplu polietilen kovalar kullanılmıştır. Kovaların orta kısmına (zeminden 5,5cm yükseğe) birbirine eşit mesafede 1cm çapında 8 delik açılmıştır. Kovaların içine iki adet 5cm derinlikte ve 3cm ağız çapında küçük kaplar diplerinden yapıştırılmak suretiyle eklenmişlerdir (Şekil 4. 12, Şekil 4. 13). Küçük kaplardan birine ton balığı diğerine bal konmuştur. Ayrıca ton balığı ve bal için gelen canlıların bu besinlere ulaşmalarını engellemek için plastik kovanın içine kutuların yarısını geçecek kadar su konmuştur.
28 Şekil 4. 12. Hipogeik tuzak çizimi.
29
Hazırlanan hipogeik çukur tuzak düzeneği her habitata 1’er set olarak kurulmuştur. Düzenekler araziye 1 metre ara ile 3 sıra halinde kurulmuştur. Her sırada 3 adet çukur tuzak olmak üzere 1 seri hipogeik çukur tuzak setinde toprağa gömülmüş toplam 9 adet hipogeik çukur tuzak düzeneği bulunmaktadır. Çukur tuzaklar toprağa gömüldüğü için 1 hafta sonra toplanmak üzere kolay bulunmaları için toprak üzerlerine kırmızı sprey boya ile yuvarlak işaret konmuştur (Şekil 4. 14, Şekil 4. 15). Hipogeik çukur tuzakların içlerinde bulunan besinlerin tilki gibi memeli hayvanları cezbetmesi nedeniyle kazılmak suretiyle gömüldükleri yerlerden çıkartılmalarını engellemek için göz aralığı 7,5cm olan bahçe teli iki kazık arasına konarak üzeri büyük bir taş ile desteklenmiştir (Şekil 4. 16).
30
Şekil 4. 15. Antropojenik step ekosistemindeki hipogeik çukur tuzakların yerleştirilmesi.
31
30 Nisan 2015 tarihinde araziye kurulan hipogeik çukur tuzakların içerikleri bir haftalık (7 gün) aralıklarla alınmıştır. İçerikler alınırken 9 kavanozdan oluşan her epigeik çukur tuzak seti için bir adet 1lt’lik kavanoz kullanılmıştır. İçerikler büyük kavanoz içine boşaltılarak üzerlerine lokalite ve tuzak tipleri ile ilgili rumuzlar (Çizelge 4. 1) yazılarak laboratuvara taşınmıştır. 26 Kasım 2015 tarihinde araziden toplanan tuzaklar ile toplam 30 hafta materyal toplandığından her iki lokalitede 1’er set hipogeik çukur tuzak kurulduğundan toplam 60 kavanoz içindeki materyal ile laboratuvara getirilmiştir.
Çizelge 4. 1. Tuzak rumuzları ve anlamları.
Rumuz Anlamı
15NDDK Doğanköy 1,5cm çatı aralıklı ve çevre bozunumsuz 15DDK Doğanköy 1,5cm çatı araklıklı ve çevre bozunumlu 3DDK Doğanköy 3cm çatı aralıklı çevre bozunumlu 3NDDK Doğanköy 3cm çatı aralıklı çevre bozunumsuz
HPGDK Doğanköy Hipogeik
15NDBİ Büyükismailçe Köyü 1,5cm çatı aralıklı ve çevre bozunumsuz 15DBİ Büyükismailçe Köyü 1,5cm çatı araklıklı ve çevre bozunumlu 3DBİ Büyükismailçe Köyü 3cm çatı aralıklı çevre bozunumlu 3NDBİ Büyükismailçe Köyü 3cm çatı aralıklı çevre bozunumsuz HPGBİ Büyükismailçe Köyü Hipogeik