Çocuk Kitaplarında İçerik

1.2.5.1. Çocuk Kitaplarında Konu

Konu, çocuk kitaplarında önemli bir unsurdur. Konuların; gerçek yaşama uygun, çocukların hayal güçlerini geliştiren, ahlak değerlerini çocuğa aşılayan, insani değerleri öğreten nitelikte olması gerekmektedir. Çocuk kitaplarındaki konular çocuğu hem eğlendirmeli hem de düşündürebilmelidir. Muhakeme gücünün gelişmesine katkı sağlamalıdır. Aile sevgisi ve değerlerini önemsemeli, vatan sevgisini öğretmeli, yardımlaşma, arkadaşlık ilişkisi, hayvan sevgisi gibi bazı kavramları da çocuğa benimsetebilmelidir.

Çılgın'ın da belirttiğine göre (2006:14); “Çocuğun anlayabileceği her olay, çocuğa uygun olan her duygu, çocuklar için yazılan eserlerin konusu olabilir. Bu noktada edebiyat -yani yetişkinler için kaleme alınan edebi eserler- ile birbirinden ayrılırlar. Ancak birleştikleri bir nokta vardır. O da konuyu işleyiş tarzının önemidir.

Çocuklar kendilerine anlatılan güzel bir masal veya hikâyeyi ilgiyle ve zevkle dinlerler. Beğendikleri bir kitabı ellerinden bırakmak istemezler. Bunun sebebi, sanatın insanı derinden etkileme ve ruha nüfuz etme gücüdür. Bu güçten, çocuğu eğitirken ve hayata hazırlarken mutlaka faydalanmak lazımdır”. “Çocuğa yönelik her konu çocuk edebiyatı içinde yer alabilir. Önemli olan nelerin yazılacağı değil, nasıl yazılırsa çocuğa göre olacağıdır. Çocuk kitabı yazarı çocuksu duyarlığı yansıtarak günlük yaşantının gerçeğini de yazabilir” (Şirin, 1998:189). Bu yüzden, çocuk kitaplarında konu gerçekçi ve içinde bulunduğumuz hayata uygun,

kültürünü öğretirken evrensel ve bilimsel gerçekleri de göz önünde bulundurabilmeli, insani ve ahlaki değerleri de çocuğa aşılayabilmelidir.

Her çocuk için farklı konular ilgi çekici olabileceğinden çocuğa uygun her konuya önem verilmelidir. Çocuk kitapları çocuğu hem eğlendirmeli hem de düşünmeye yöneltmelidir. Düşündürürken farklı yorumlara sebep olabilecek ifadelere yer verilmemesine dikkat edilmelidir. Konular; aile kavramı ve aileye bağlılık, arkadaşlık ilişkileri, inanç ve değerleri öğretmek, görgülü olmak, büyüklere karşı saygılı olmak, hoşgörü, dürüstlük ve kibarlık gibi ahlaki değerleri geliştirmek, girişken ve yeni fikirler üretebilmeye yatkın olabilmek ve hayvan sevgisinin önemini öğretebilmek biçiminde sıralanabilir. Çocukların yaş düzeyine göre, kültürel değerleri de göz önünde bulundurularak konular belirlenebilir. Kısacası, konu ve ana fikir arasında bağ kurulmalı ve karmaşık konulara ayrışmadan verilmek istenen fikre güçlü bir biçimde yer verilmelidir.

1.2.5.2. Çocuk Kitaplarında Kahraman

Çocuk kitaplarında kahramanlar önemli bir yere sahiptir. Kahramanlar, çocukları olumlu ya da olumsuz özellikleriyle etkileyebilmektedir. Çocuklara doğruyu öğretebilmek amacıyla kahramanların olumlu özellikleri ön plana çıkarılmalıdır. Ayrıca evrensel ve toplumsal değerler çocuklara bu kahramanlar aracılığıyla öğretilebilir. “Çocuklar kahramanları benimseyerek model alabilir. Bu yüzden öğretilmesi istenilen düşünce doğru kahraman özellikleriyle aktarılmalıdır.

İnandırıcı, eğlendirici, başarılı bir çocuk kitabında hikâye boyunca gelişen ana kahramanlar olmalıdır. Hayal gücü ile hayat tecrübelerini birleştiren yazar geçmişleriyle, gelecekleriyle, aileleriyle, umutlarıyla, korkularıyla, üzüntüleriyle, mutluluklarıyla okuyucunun kendisini özdeşleştirebileceği kahramanlar yaratmak zorundadır. Çünkü çocuk okuduğu eserlerdeki kahramanlarla özdeşleşmek ister.

Özdeşleşme çocuğun sosyal gelişimi açısından son derece önemlidir. Ve özdeşleşmenin gerçekleşebilmesi için örnek olarak sunulan kahraman ile çocuk arasında duygusal bir bağın oluşması gerekir” (Çılgın, 2006:81).

Çocuklar kahramanlar aracılığıyla insanları tanır, onlarla düşsel yoldan arkadaşlık kurar ve çoğu zaman sevdiği kahramanlar gibi düşünmek ve davranmak

ister. Kahramanların problem çözmede izledikleri yol çocuğu etkileyerek, çocuğa bir model oluşturabilir. Bu sebeple kahramanların ruhsal ve fiziksel özellikleri güçlü yansıtılmalıdır. Bu biçimde çocuğu olumlu etkilemesi sağlanabilir. Ayrıca kahramanlar da gerçek hayattaki insanlar gibi hata yapabilmeli, başarısız olabilmeli, korkabilmeli, tehlike içinde olabilmelidir. Burada yazar kahramanların böyle durumlarda nasıl davranması gerektiğini ve çözüm bulma konularını ön plana çıkararak çocuk için zor durumlarla başa çıkabilme gücünü öğretebilmelidir.

1.2.5.3. Çocuk Kitaplarında Olay Örgüsü

Olay örgüsü, birden fazla olayın sebep sonuç ilişkisine bağlı bir biçimde bir bütün olarak sunulmasıyla oluşturulmaktadır. Bir eserde yer alan, yaşanan olayların tümü biçiminde ifade edilebilir.

“Çocuklar için eser hazırlayan yazarların, ortaya koymayı düşündükleri bir eserin olay örgüsünü kurarken veya geliştirirken okurların bilgi seviyelerini, anlayış güçlerini ve ilgilerini hesaba katmaları gerekir. Çocuk eserlerinde olay örgüsüne çok önem verilmelidir. Zira hoşlandıkları bir hikâyeyi anlatmaları istendiğinde çocuklar genellikle hikâyenin planını veya aksiyonun düzenini naklederler. Çocuklar iyi bir planı olan kitap isterler. Hareket, heyecan, biraz merak, ilgiyi devam ettirecek kadar çatışma. İyi bir olay örgüsü çocukların kendilerini de o olayın içinde hissetmelerine, olaylar meydana gelirken heyecanın en yüksek derecesinin farkına varmalarına ve mutlu sona izin verir” (Çılgın, 2006:8).

Eğer iyi bir olay örgüsü kurulamazsa kitap çocukların ilgisini çekmeyeceğinden bu durum çocuklarda kitabı okuma isteğinin söndürülmesine sebep olabilecektir. Olayların içinde kendisini hissedemeyen çocuk, kitaba karşı bir merak duymayacak ve kitaba olan ilgisini yitirecektir. Olay örgüsünün iyi kurulmadığı ve olayların birbirini takip etmediği eserlerde olaylar akıcı değildir. Anlam bütünlüğü sağlanmamıştır. Dolayısıyla merak ve heyecan da uyandırmaz. Bu durum aynı zamanda kafa karışıklığına sebep olur. Kitabı okuyan çocuklar, okuduğu eserden bir şey anlamaz. Bu yüzden, çocuğun ilgisini ve isteğini devamlı tutacak, anlam bütünlüğü ve olayların akışı iyi düzenlenmiş eserler tercih edilmelidir. Bu tür eserler

çocukta kitap okuma sevgisi ve isteğini arttıracağından kitap seçiminde bu nitelikler göz önünde bulundurulmalıdır.