Çocuk Esirgeme Kurumu

Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumunun kurulmasına 3518 sayılı kanunun 35. Maddesince Bakanlar Kurulu tarafından karar verilmiştir (BCA, 030.18, 127. 83.9, 22. 11. 1961, Ek.02). 10 Haziran 1921’de Atatürk tarafından hayata geçirilmiştir. Kurtuluş Savaşında yetim ve öksüz kalan çocukları koruma amaçlı kurularak ordu ve halk arasında umutla karşılanmıştır. Çocuk Esirgeme Kurumu, yurt çapında hızla yayılma alanı bulduğu gibi çocuklar ve fakirler için de birtakımfaaliyetler yapmıştır. Kimsesiz çocuklara meslek kazandırmak, kütüphane kurmak, sosyal etkinlikler düzenlemek, çocuk haklarını korumak, onları geleceğe hazırlamak, denetlemek kurumun hizmetleri arasında yer almıştır. Bu hususta Türk Kadını, Çocuk, Yuva Dergileri yayınlanmıştır (Bilgin, 1997: 15).

Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu kanun ibaresinde çevresel veya kişinin kendisinden kaynaklı sorunlardan ötürü devlet tarafından ihtiyaçların karşılanması, eğitim, sağlık hizmetlerinin tümüne verilen isimdir. Korunmaya muhtaç çocuklar içerisinde yer alanlar olarak annesiz ve babasız olanlar aynı zamanda anne ve babası belirsiz, terk edilen, ihmal edilen, kötü alışkanlıklara terk edilen, çevresel ve Ailevi olumsuz tüm bu şartlara maruz kalan çocuklar korunmaya muhtaç grubuna girer. Devletin bünyesinde denetim sağlandığı gibi

halkın vermiş olduğu desteklerle de beraber hizmetler yürütülmüştür. Kurum çalışmaları, hizmetleri Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu tarafından beyan edilerek yönetmelikler ile belirlenmiştir. Sosyal Hizmetler sahasında işlerlik gösteren tüm kurum ve kuruluşlar işbirliği esası çerçevesinde ihtiyaç kaynaklarının en iyi şekilde kullanılmasına özen gösterilmiştir. Sosyal Hizmetler kapsamında öncelik çocuklara, engelli bireylere ve yaşlılara verildiği gibi aynı zamanda din, dil, ırk farkı gözetilmeksizin muhtaç olan tüm bireylere eşit fırsatlar verilmiştir. Sosyal Hizmetlerin sunulmasında, coğrafi etkenlere takılmadan yurt genelinde eşit şekilde hizmet verilmeye çalışılmıştır.

Sosyal Hizmet kuruluşları kurulurken belli birtakım koşullara bağlı olarak belirlenen esas ve usullere uygun sosyal hizmet verme gerekliliği şartı vardı. Hizmet verilirken kişinin kişilik ve onuru zedelenmeyecek şekilde hizmet verme anlayışı içerisinde olunmuştur. Çalışan kadronun bilgi ve niteliklerine dikkat edilerek görev verilmiştir. Tüm bu çalışmalar yürütülürken çocuğu, manevi, örf, adet ve ahlaki bağlamda topluma yarar sağlayacak bir düzey ve gayret içerisine yetiştirmeye özen gösterilmiştir. Atatürk inkılapları doğrultusunda hareket edilerek çocuklar yetiştirilmeye özen gösterilmiştir.

Kurumun görevlerine bakacak olduğumuzda, Sosyal Hizmet politikalarına, amaçlarına ve projelerine uygun bir şekilde programı yürütmek, ilgili kurum, bakanlık ve birimler ile çalışma içerisinde olunmuştur. Ailenin, çocuğu eğitimli ve donanımlı bir şeklide yetiştirmesi için sosyal yardım hizmetleri aracılığı ile Aileye eğitim ve destek verilmiştir. Çalışan anne ve babalara kolaylık sağlanması adına çocuklar için bakım birimleri kurularak maddi durumu yetersiz Aileler için de birtakım imkânlar sağlanmıştır. Çocuk Esirgeme Kurumu maddi hususta kampanya faaliyetleri yürütmek için halk ile yakın bir diyalog hâlinde olmuştur. Halkın örf ve adetleri gereğince yaptıkları bağış ve yardımlar ile birlikte çeşitli kurumların yapacağı yardımlar sayesinde kurumun birçok ihtiyacı giderilmiştir. Kurum çeşitli dernek, birim ve vakıfların Sosyal Hizmetler alanına aktif şekilde katılmalarını sağlamak, bütçelerini verimli şekilde kullanmaları hususunda uyarmak, aynı zamanda bu dernek ve kurumlar ile fikir alışverişi hâlinde olmak gibi vasıfları yerine getirmiştir. Fakir Ailelere maddi ve manevi destek olmak için kampanya ve çalışmalar yürütülmüştür. Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme

Kurumu Genel Müdürlüğü, merkez ve taşra birimi ile genel müdürlüğünden meydana gelir (Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu, 1983: 355-360).

1941-1942 yılları arasında İstanbul Çocuk Esirgeme Kurumunun Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumuna katılması için İstanbul Çocuk Esirgeme Kurumu başkanı tarafından İsmet İnönü’ye çocukların içerisinde bulunduğu durum anlatılarak buna dair rapor hazırlanmıştır. 1937’de bakanlar kurulunca dernek statüsü konumunda olan Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu ülkenin genelinde şubeler açmıştır. Her yerde şubelerinin olması birçok sorunu da beraberinde getirdi(Salim, 2011: 48-52). Türk Hava Kurumu tarafından Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanlığına yazılan mektupta, Çocuk Esirgeme Kurumu, Türk Hava Kurumu ve Kızılay derneklerine bağışlanan fitre zekât bağışlarına parti teşkilatının usulsüzlük karıştırdığı ve bu durumdan ötürü şikayetlerin olduğu bildiri mektubunda belirtilmiştir. Yaşanan bu hadisenin tekrarlanmaması için Demokrat Partiye, Cumhuriyet Halk Partisine ve Millet Partisi başkanlık birimlerine uyarı mahiyetinde bildiri gönderilmiştir (BCA, 490.01, 600. 78. 4,04. 04. 1952).

Başvekâlet Kanunlar ve Kararnamede, Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu Nizamnamesinin onay ve kararnamesinin kaldırılarak Dâhiliye Vekaletine devredilmesi, İcra Vekilleri tarafından kararlaştırıldığı belirtilmiştir (BCA,030.18,146.26.20, 22.05.1957, Ek:1). 1935 yılından sonra dilde sadeleşme hareketlerinden sonra Ankara Himâye-i Etfâl Cemiyeti, Çocuk Esirgeme Kurumu olarak kamu yararına çalışan dernek olarak faaliyet göstermiştir. 1960 Darbesinden sonra Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına bağlı olarak çalışmalarını sürdürmekle beraber Cemal Gürsel kuruma başkan olarak seçilmiştir.

1980 Darbesinden sonra ise çıkan ekonomik sebeplerden dolayı resmi gazetede ve 5 Mayıs 1981 tarihinde ki karar ile kurum dağıtılmış olup Türkiye Çocuk Esirgeme Kurumu 27 Mayıs 1983 yılında Resmi Gazetede yayınlanan karar ile işlevini yitirmiş oldu. Bundan sonra Kamu Tüzel Kişilik olarak Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığına bağlı olarak hizmet vermiştir. Sosyal hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu 1991’de kanun hükmünde kararname ile Başbakanlığa

bağlanarak 3 Haziran 2011 tarihinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı olarak faaliyetlerine devam etmiştir. Çocuk Esirgeme Kurumuna başkan olan bazı isimler şunlardır: Dr. Mehmet Fuat Umay (30 Haziran 1921- 14 Kasım 1948), Dr. Muzaffer Canbolat (14 Kasım 1948- 10 Ocak 1951), Dr. Osman Şevki Çiçekdağı (18 Ocak 1951- 3 Kasım 1956), Dr. Osman Refet Aksoy (3 Kasım 1956- 16 Haziran 1960), Dr. Galip Göker (16 Eylül 1961- 13 Aralık 1963), Av.Emin Halim Ergün (13 Aralık 1963- Eylül 1968), Ali Rıza Zorluoğlu (Aile ve sosyal politikalar bakanlığı, 2019:18).