söylediklerini tekrar ederek tepki almaya çabalıyorsa üçüncü
kişi dönüp, tepki vererek bu 31-36
31-36
İfade Edici Dil Gelişimi BAŞKALARIYLA İLETİŞİM (Bİ) AY
KAZANIM: Bİ 1.31. İletişim talebine tepki almak için dokunarak, daha yüksek sesle konuşarak ya da söylediklerini tekrar ederek ısrarcı olur.
ÖN KOŞULLAR: Çocuğunuzun alttaki kazanımı yerine getirdiğinden emin olunuz.
• SOİ 2.6. Sözel ifadeleri anlamak için ipucu almak amacıyla kendisi ile konuşan kişinin yüzünü dikkatle izler.
• Bİ 1.28. Anlaşılmadığında hayal kırıklığı veya üzüntü yaşadığını gösterir.
DEĞERLENDİRME
Çocuk bu beceriyi yapabiliyor mu?
Çocuğunuzu bir hafta boyunca gözlemleyiniz. Çocuğunuz karşılıklı sohbette tepkisiz kaldığınızda, üç denemenin ikisinde iletişim talebine tepki almak için dokunarak, daha yüksek sesle konuşarak ya da söylediklerini tekrar ederek ısrarcı oluyorsa bu kazanım için artı veriniz.
ETKİNLİK Materyaller
-UYGULAMA
Çocuğunuz bu dönemde iletişimin karşılıklı olduğunun bunun bir etki-tepki ilişkisi içinde gerçekleştiğini kavramaya başlar. Daha önceki dönemde anlaşılmadığında üzülüp, hayal kırıklığı yaşaması gibi bu döneme geldiğinde de anlatmak istediğinin anlaşılıp anlaşılmadığına ilişkin dönüt almak önemli hâle gelir. Çocuğunuz artık bu dönemde iletişimi sürdürmek ve aktif olarak karşılıklı bir iletişimi gerçekleştirmek için dokunarak, daha yüksek sesle konuşarak ya da söylediklerini tekrar ederek ısrarcı olur.
Bu dönemde çocuğunuz henüz bu davranışları sergilemiyorsa üç kişiden oluşan bir sohbet ortamı oluşturun ve çocuğunuzun üçüncü kişiyle etkileşime geçmesi için onun ilgisini çekecek örneğin birlikte oyuncakları yıkama, puding yapma gibi eylem ve nesnelerden oluşan bir bağlam oluşturunuz. Ardından üçüncü kişiyle (baba/abla/ağabey) karşılıklı etkileşim başlatınız. Üçüncü kişi (baba/abla/ağabey) çocuğunuzun ilk birkaç iletişim girişimine tepki verdikten sonra tepkisiz kaldığında çocuğunuzu gözlemleyiniz. Çocuğunuz dokunarak, sesini yükselterek, çekiştirerek, söylediklerini tekrar ederek tepki almaya çabalıyorsa üçüncü kişi dönüp, tepki vererek bu durumu pekiştirmelidir. Çocuğunu-zun böyle bir girişimi olmuyorsa siz ona model olarak üçüncü kişi ile iletişime geçiniz ve çocuğunuzun sizi izlediğinden emin olduktan sonra, üçüncü kişi, bu sefer size karşı tepkisiz kalsın. Siz, üçüncü kişiden tepki alabilmek için ona dokunarak, daha yüksek sesle konuşarak ya da üçüncü kişinin söylediklerini tekrar ederek çocuğunuza model olunuz. Çocuğunuzun tepki vermediği durumlarda tepki vermesini sağlamak için hafifçe omzuna dokunarak, çenesinden çevirerek, söylediklerinizi tekrar ederek çocuğunuzun karşılıklı iletişimde tepki vermesinin önemli olduğunu kavramasını sağlayınız.
DİKKAT EDİLECEK KONULAR
• Günlük rutin ve etkinlikler sırasında her zaman sıra almaya özen gösteriniz. Çocuğunuzun sırasını geçiştirmeyiniz. Gerekirse gerekirse model olarak tekrar bekleyiniz. Çocuğunuzu dinlemeye özen gösteriniz.
• Etkinlik sırasında, yaptığınız sohbetlerin çocuğunuzun yaş ve gelişim düzeyine uygun olmasına dikkat ediniz.
• Uygulama öncesi, seçtiğiniz oyuncak veya nesnelerin çocuğunuzun yumruğundan daha büyük olduğundan emin olunuz.
• Uygulama sırasında, çocuğunuzun size, kitaba, oyuncağa ve o an yaptığınız eyleme dikkatini verdiğinden emin olunuz.
• Uygulama sırasında, ses tonunuzun yumuşak, sevecen ve coşkulu olması gerektiğine dikkat ediniz.
• Uygulama sırasında, çocuğunuzun sizi rahatça izleyebilmesi için onunla yüz yüze olduğunuzdan emin olunuz.
YETERSİZLİKLERE GÖRE ETKİNLİKLERDEKİ UYARLAMALAR
• Görme yetersizliği olan çocuk için, etkinliği gerçekleştirirken etkinliğe üçüncü bir kişi dâhil edilmişse çocuğunuzun ona dokunarak tanımasını sağlayınız. Etkinlik sırasında, çocuğunuza diğer yetişkinin oturduğu yeri belirtiniz.
• Görme yetersizliği olan çocuk için, etkinliği gerçekleştirirken işlem basamaklarını çocuğunuza betimleyerek açıklayınız.
• Fiziksel yetersizliği olan çocuk için etkinliği uygularken çocuğun konuşmasına engel bir durum varsa onu, söylemek istediği sözcüğe ilişkin nesneyi göstermesi ve iletişim kurma çabası için gerekli durumlarda, fiziksel olarak destekleyiniz.
• İşitme yetersizliği olan çocuk için, önce kullandığı işitmeye yardımcı teknolojinin (işitme cihazı veya koklear implant) çalışıp çalışmadığını kontrol ediniz sonra etkinliklere başlayınız.
• Otizm spektrum bozukluğu olan ya da otizm spektrum bozukluğu riski taşıyan çocuk için, cümle kurmakta zorlanıyorsa seçtiğiniz birkaç basit cümle ile sık tekrar yapabilirsiniz. Görsel kaynaklar kullanmanız da işinizi kolaylaştıracaktır.
ETKİNLİK ÇEŞİTLEMELERİ VE GENELLEME
• Çocuğunuzun ilgisini çeken nesne, kişi ya da eylemler ile genelleme çalışmalarını sürdürünüz.
• Uygulama sonrası bu etkinliği gün içinde tekrarlayınız.
• Bu kazanımı gün içinde uygun zamanlarda ve uygun yerlerde desteklemek için etkinlikler/oyunlar düzenleyiniz.
• Bu etkinliği çocuğunuzun diğer aile üyeleriyle (örneğin teyze, baba, dayı vb.) gerçekleştirmesine fırsat veriniz.
SON DEĞERLENDİRME
Çocuğunuz bir hafta boyunca gözlemleyiniz. Çocuğunuz karşılıklı sohbette tepkisiz kaldığınızda, üç denemenin ikisinde iletişim talebine tepki almak için dokunarak, daha yüksek sesle konuşarak ya da söylediklerini tekrar ederek ısrarcı oluyorsa bir sonraki kazanıma geçebilirsiniz.
31-36
31-36
İfade Edici Dil Gelişimi DİL BİLGİSEL SÖZCÜK, EK VE YAPILARIN ÜRETİMİ (DBS) AY
KAZANIM: DBS 4.18. Yapım ekleri ile “şeker”, “şeker-ci” gibi yeni isimler üretir.
ÖN KOŞULLAR: Çocuğunuzun alttaki kazanımı yerine getirdiğinden emin olunuz.
• SÜ 3.9. En az 50 tane sözcük (isim, fiil, sıfat) kullanır.
DEĞERLENDİRME
Çocuk bu beceriyi yapabiliyor mu?
Çocuğunuzu bir hafta boyunca gözlemleyiniz. Yapım eklerini kullanıyor mu? Kullanıyorsa bu kazanım için artı veriniz.
ETKİNLİK Materyaller
-UYGULAMA
Yapım ekleri bir sözcükten başka bir sözcük üretmek için kullanılan eklerdir. Bu ekler yeni sözcükler üretmeye yarar. Yapım ekleri isim yapan yapım ekleri ve fiil yapan yapım ekleri olarak gruplandırılır. Örneğin şeker-şekerlik, kö-mür-kömürlük, çay-cı, sanat-çı, Türk-çe isimden isim dondur-ma, as-ma, giy-ecek, dol-muş fiilden isim su-lamak, göz-lemek isimden fiile dönüştürmede sık kullanılan yapım eklerine örnek verilebilir.
Çocuğunuz bu dönemde artık dilde giderek daha yetkin hâle gelmeye ve farklı sözcükler üretmeye başlar. Şeker sözcüğünden şekerlik ya da şekerci gibi sözcükler üretmeye başlar. Çocuğunuz şekerlik sözcüğünün şeker konan kap, şekerci sözcüğünün de şeker satan kişi olduğunu ve şeker sözcüğü ile ilişkili ancak farklı anlamları olan sözcükler olduğunu anlar. Çocuğunuza bol yaşantı ve dil girdisi sunarak bu yapıyı edinmesini kolaylaştırabilirsiniz.
DİKKAT EDİLECEK KONULAR
• Etkinlikler sırasında her zaman sıra almaya özen gösteriniz. Çocuğunuzun sırasını geçiştirmeyiniz. Gerekirse model olarak tekrar bekleyiniz. Çocuğunuzu etkinlikler sırasında dinleyiniz.
• Çocuğunuzla yaptığınız sohbetlerin onun ilgisini çekecek nitelikte olmasına dikkat ediniz.
• Yaptığınız sohbetlerin çocuğunuzun yaş ve gelişim düzeyine uygun olmasına dikkat ediniz.
• Uygulama sırasında, çocuğunuzun size, kitaba, oyuncağa ve o an yaptığınız eyleme dikkatini verdiğinden emin olunuz.
• Uygulama sırasında, çocuğunuzun sizi rahatça izleyebilmesi için onunla yüz yüze olduğunuzdan emin olunuz.
• Etkinlik sırasında, çocuğunuz yapım eklerini doğru kullanıyorsa onu alkışlayarak, başını okşayarak veya ona yiyecek vererek çocuğunuzu pekiştiriniz.
YETERSİZLİKLERE GÖRE ETKİNLİKLERDEKİ UYARLAMALAR
• Görme yetersizliği olan çocuk için, etkinliği yaparken çocuğun anlamasını desteklemek amacıyla ona, uygulayacağınız işlem basamaklarını betimleyiniz.
• Fiziksel yetersizliği olan çocuk için etkinliği uygularken çocuğun konuşmasına engel bir durum varsa onu, söylemek istediği sözcüğe ilişkin nesneyi göstermesi ve iletişim kurma çabası için gerekli durumlarda, fiziksel olarak destekleyiniz.
• İşitme yetersizliği olan çocuk için, önce kullandığı işitmeye yardımcı teknolojinin (işitme cihazı veya koklear implant) çalışıp çalışmadığını kontrol ediniz sonra etkinliklere başlayınız.
• Otizm spektrum bozukluğu olan ya da otizm spektrum bozukluğu riski taşıyan çocuk için, görsel kaynaklar (nesne kartları vb.) kullanmanız da işinizi kolaylaştıracaktır.
ETKİNLİK ÇEŞİTLEMELERİ VE GENELLEME
• Etkinliğe çocuğunuzun ilgisini çeken nesne, kişi ya da eylemler ile devam ederek genelleme çalışmalarını sürdürebilirsiniz.
• Uygulamayı gün içinde uygun bağlamlarda fırsat buldukça tekrarlayabilirsiniz.
• Uygulama sonrası bu kazanımı gün içinde uygun zamanlarda ve uygun yerlerde desteklemek için etkinlikler/oyunlar düzenleyebilirsiniz.
SON DEĞERLENDİRME
Çocuğunuzu bir hafta boyunca gözlemleyiniz. Yapım eklerini kullanıyor mu? Kullanıyorsa bir sonraki kazanıma geçebilirsiniz.