Çin’de Afet Sonrası Kamusal Mekan Kullanımı

Pekin, felaketin hafifletilmesinde açık alanın rolünü özel olarak ele alan ilk şehir gibi görünmektedir. 2001 yılında Pekin Hükümeti, "gerekli çimenlere, meydanlara ve boş yerlere" önem verilmesini öngören, deprem durumunda tahliye ve sığınmayı kolaylaştırmak için yeni bir yasa çıkarmıştır. Ekolojik, estetik ve eğlence arasında değişen işlevler sağlayan parklara ek olarak, yönetmelik, bunların afetlerin önlenmesinde de bir rol oynaması gerektiğini, özellikle yerinden edilmiş insanlar için barınak sağlaması gerektiğini belirtmektedir (French, 2017).

Yuan Hanedanı Kalıntıları Parkı, 2003 yılında Moğol liderliğindeki Yuan hanedanlığının başkenti Khanbaliq veya Dadu'nun kuzey şehir duvarının kalıntılarını korumak için kurumuştur (URL-44).

Sur kalıntılarına dayanan Yuan Hanedanı Kalıntıları Parkı, Haidian ve Chaoyang semtlerinden geçen 9 km uzunluğunda ve 1.1 milyon metrekarelik bir kuşağı andırmaktadır. Park, Richter ölçeğine göre 8.0 büyüklüğündeki bir depreme dayanabilmektedir. 2003 yılında, Pekin'in ilk acil tahliye yeri parkta inşa edilmiştir. Aynı zamanda deprem ve diğer afetlerde ne yapılması gerektiği konusunda eğitim için bir alan oluşturmaktadır. Her ne kadar sıradan bir park gibi görünse acil bir durumda hayat kurtarabilecek birçok "yaşam çizgisi" ile donatılmıştır. Parkın taş döşemelerinin altında su boruları ve acil durum elektrik şebekesi vardır. Anıt duvarının ortasında işaretlenen kırmızı daire, aslında acil durum uçakları için bir park alanıdır. Yerde umumi telefonlar, yangın söndürme aparatları, geçici tuvaletler ve malzeme rezervleri dışında acil durum komuta merkezi, sanitasyon ve anti-salgın istasyon ve acil durumlarda sığınak olarak kullanılmak üzere boş odalar da bulunmaktadır. Parkın bir kısmı, Olimpiyat Parkı ile birlikte Pekin'in kuzey ekseninde ve Ulusal Stadyum da dahil olmak üzere birçok Olimpik mekanın yakınında yer almaktadır. Güzel manzarası, zengin tarihi, kültürü ve yüksek teknolojili çevre korumasını bütünleştiren park aynı zamanda güneş enerjisi gibi kirletici olmayan enerji kaynaklarını kullanan ekolojik bir parktır. Uzun park, çok iyi korunmuş tarihi doğal noktalara sahiptir. Açık hava müzesinde, Kubilay Han, İpek Yolu'nu Çin'e seyahat eden ilk Batılılardan biri olan Marco Polo ve ünlü gökbilimci Guo Shoujing de dahil olmak üzere Yuan Hanedanlığı'ndan 19 ünlü kişi heykeli bulunmaktadır (Yuankaı, 2008).

62

Şekil 4. 28. Yuan Hanedanı Kalıntıları Parkı'ndaki helikopterler için acil iniş noktası (Yuankaı, 2008)

Şehrin hâlihazırda deprem veya savaş durumunda kullanılabilecek iyi donanımlı bir yeraltı acil durum sığınağı olan park yaklaşık 250.000 Pekin sakini için güvenli bir sığınağa dönüşebilmektedir. Eğreti tuvaletler beton kapaklarla eklenir ve üzerleri çim ile, acil durum kuyuları ise plastik döşeme ile kapatılmıştır. Heykellerin kaideleri oyuktur ve depo olarak kullanılabilmektedir (China Daily, 2004).

63 4.3. Bölüm Sonucu

Kamusal mekanları fonksiyonel hale getirmek, kimliğini vurgulamak ve canlandırmak olası bir afet sonrası için çok önemlidir. Kentsel planlama kararlarında afete duyarlı bir planlama yapmak, afet risklerini belirleyip önlem almak, alanı gündelik hayat dışında olabilecek olaylara hazırlamak gerekmektedir.

Ülkemiz açısından baktığımızda, afete duyarlı afet eksenli bir planlama yaklaşımı bulunmamaktadır. Afet odaklı planlamanın yapılaşma kararlarında göz ardı edildiği acı bir gerçektir. Bunun yanı sıra kentsel boşlukların, yeşil alanların konumu, büyüklüğü ve nitelik olarak yetersizliği günlük hayattaki rekreasyon ihtiyacını karşılamazken bu alanların afet sonrası kullanımı da göz ardı edilmektedir. Yakın zamanda yaşanılan depremler sonrasında belirlenen toplanma, geçici barınma alanları ve bu alanların seçim kriterleri AFAD tarafından açıklanmıştır. Ülkemiz kentleri için genel kriterler belirlenmiş olup yöreye veya sahip olduğu farklı doğa olayları özelinde bir planlama söz konusu değildir.

Dünyada konumları nedeniyle farklı doğa olaylarına maruz kalan Japonya, A.B.D. , Yeni Zelanda ve Çin’in kent planlamasında afet olgusunu nasıl değerlendirdiğini, planlama kararlarına ve gündelik hayata nasıl entegre ettiğini örnekler üzerinden inceledik. Ülkelerin kentsel planlama kararlarında rekreasyon alanları afet sonrasında bir merkez haline gelerek görev yapabilmektedir. Kullanılan alanları incelediğimizde;

sadece yeşil alandan oluşan, içerisinde belirli birimleri ve spor alanlarını barındıran, daha komplex planlanan, günlük hayatta ofis, restoran olarak hizmet veren ama altyapı ve özellik olarak afet sonrası için gerekli fonksiyonları barındıran, kullanımı, ölçeği, konumu ve amaçları farklı alanlar görmekteyiz. Fiziksel ihtiyaçların bir afet sonrasında karşılana bilirliğinin yanı sıra kentsel planlamadaki bazı alanlar Yeni Zelanda’daki topluluk bahçeleri gibi sosyal ve psikolojik olarak da hayata dönmek için kullanılmaktadır.

Yerleşim alanları içinde bulunan her kent parkı veya yeşil alanlar toplanma ve afet sonrası acil barınma için uygun alanlar değildir. Afet sonrası toplanma ve barınma alanları olarak kabul edilebilmeleri için, çevrelerindeki riskler değerlendirilip var olan ve olması gereken işlevlere sahip olması, ihtiyaç anında afetzedelere barınma imkanı sunabilecek planlamaya sahip olması gerekmektedir. Afet ve afet sonrası panik,

64

karmaşa ve kaos ortamlarında düzenleyici olabilen, ana ve tali ulaşım arterlerine kolay ve sorunsuz bağlanabilecek konumda olan herkes için erişilebilir alanlar seçilmelidir.

Bu nedenle, ülkemiz genelinde afet sonrası toplanma ve acil barınmayla ilgili planlamaya yönelik sorunları anlayabilmek için, her an bir deprem afetiyle karşı karşıya kalabilecek olan, hem nüfus yoğunluğu hem de sosyo-ekonomik nedenlerle ülkemizin en büyük metropol kenti olan İstanbul’da mevcut planlanmış deprem parklarının incelenmesi düşünülmüştür.

65

5. İSTANBUL’DA MEVCUT TOPLANMA VE GEÇİCİ BARINMA