Çavdar (Secale cerale L.) bitkisine artan dozlarda çiftlik gübresi uygulamasının bitkinin Fe, Cu, Zn ve Mn içerikleri üzerine olan etkileri aĢağıdaki Çizelge 4.7’ de görülmektedir.
29 Çizelge 4.7. Çiftlik gübresi uygulamasının çavdar bitkisinin bazı mikro besin elementi (Fe, Cu, Zn ve Mn) içerikleri üzerine etkileri, mg/kg, *, **, ***
Çiftlik gübresi
*: değerler üç paralel ortalamasıdır, **: her bir element ayrı ayrı değerlendirilmiĢtir,
***: % 5 düzeyinde önemli
Çizelge 4.7 incelendiğinde artan miktarlarda çiftlik gübresi uygulamasının çavdar bitkisinin (Secale cerale L.) bazı mikro bitki besin elementi (Fe, Cu, Zn ve Mn) içerikleri üzerine olan etkilerinin kontrole göre olumlu bir biçimde olduğu tespit edilmiĢtir.
Diğer bir ifade ile artan miktarlarda çiftlik gübresi uygulaması ile birlikte çavdar bitkisinin (Secale cerale L.) Fe, Cu, Zn ve Mn içerikleri kontrole göre önemli ölçüde artmıĢ olduğu görülmektedir. Söz konusu bu artıĢlar istatistiksel olarak % 5 düzeyinde önemli bulunmuĢtur.
Alam ve ark. (2007) tarafından patates bitkisi kullanılarak yapılan bir araĢtırmada bitkinin bazı mikro bitki besin elementi içeriklerinin bir organik gübre olan solucan gübresinin artan dozları ile birlikte artmıĢ olduğu belirlenmiĢtir. Söz konusu bu bulgular bu araĢtırma sonuçları ile uygunluk içerisindedir.
30 5. SONUÇ VE ÖNERĠLER
Bu araĢtırmadan elde edilen bulgulara göre çavdar bitkisine (Secale cerale L.) artan miktarlarda leonardit ve çiftlik gübresi uygulaması ile birlikte bitkinin kuru madde miktarlarında % 5 düzeyinde önemli artıĢlar saptanmıĢtır. Diğer taraftan söz konusu bu organik materyallerin çavdar bitkisinin (Secale cerale L.) bazı makro bitki besin elementi içerikleri üzerindeki etkileri ise farklılık göstermiĢtir.
Artan miktarlarda leonardit uygulamaları ile birlikte bitkinin N içeriklerinde istatistiksel olarak % 5 düzeyinde önemli artıĢlar belirlenmiĢtir. Fakat aynı uygulamaların bitkinin P, K, Ca ve Mg içeriklerindeki artıĢları istatistiksel olarak önemli bulunamamıĢtır.
Konuya çiftlik gübresi uygulamaları açısından bakıldığında ise, artan çiftlik gübresi dozları bitkinin N, P, K içeriklerinde önemli artıĢlar sağlamıĢtır. Bu artıĢlar istatistiksel olarak % 5 düzeyinde önemli bulunmuĢtur. Ancak bitkinin Ca ve Mg içeriklerindeki artıĢlar ise önemsiz bulunmuĢtur.
Çavdar bitkisine (Secale cerale L.) artan miktarlarda leonardit uygulamaları ile bitkinin mikro besin elementi içerikleri üzerindeki etkileri farlılık göstermiĢtir. Çavdar bitkisinin Fe ve Zn içeriklerinde artan leonardit dozlarının etkisi ile birlikte % 5 düzeyinde önemli artıĢlar belirlenmiĢtir. Ancak leonardit dozlarının bitkinin Cu ve Mn içerikleri üzerindeki etkileri istatistiksel olarak önemli bulunamamıĢtır.
Bunun yanında artan çiftlik gübresi uygulamaları çavdar bitkisinin (Secale cerale L.) Fe, Cu, Zn ve Mn içerikleri üzerindeki etkileri leonardite göre daha yüksek
31 olmuĢtur. Söz konusu bu bitki besin elementlerinin tamamının çavdar bitkisindeki miktarları çiftlik gübresinin artan dozlarının etkisi ile birlikte artmıĢ ve bu artıĢlar istatistiksel olarak % 5 düzeyinde önemli bulunmuĢtur.
Dünyada tarımda ileri gitmiĢ ülkeler günümüzden 20- 30 yıl öncesine kadar birim alana daha fazla kimyasal gübre kullanılması gerektiği görüĢünü savunmakta ve buna göre gübreleme programları oluĢturmaktaydılar. Ancak günümüzde bu tip bir gübreleme programının son derecede yanlıĢ olduğu bilinmektedir. Çünkü ürün verimini artırmak için birim alana kontrolsüz ve yoğun kimyasal gübre verilmesi toprakların sürdürülebilir verimliliğini olumsuz etkilemiĢ ve baĢta toprak ve su kaynakları olmak üzere doğal kaynakları ciddi boyutlarda kirletmiĢtir.
Artık günümüz tarımında yoğun kimyasal gübre kullanımından vazgeçilmiĢtir.
Son yıllarda gündeme gelen iyi tarım uygulamaları ve organik tarım uygulamaları ile birlikte kimyasal gübre kullanımı sınırlandırılmıĢtır. Bitkilerin besin elementi ihtiyaçlarının karĢılanması için son yıllarda organik gübre kullanımı hızla artmıĢtır.
Çünkü yoğun kimyasal gübre kullanımı toprakların besin dengelerinin büyük ölçüde bozulmasına neden olmuĢ, sağlıksız ürün ortaya çıkararak insan sağlığını ciddi boyutlarda tehdit etmeye baĢlamıĢtır.
Bu soruna çözüm bulmaya çalıĢan bilim adamları ürünün bozulan kalitesinin iyileĢtirilmesi ve daha fazla bozulmaması için organik gübre kullanımının artık bir zorunluluk haline geldiğini yaptıkları birçok araĢtırma ile ortaya koymuĢlardır.
Bununla birlikte yoğun kimyasal gübre kullanımı sonucunda ülkemiz tarım alanlarının önemli bir bölümünde organik madde yetersizliği ortaya çıkmıĢtır. Bu soruna çözüm olarak ülkemizde tarım alanlarının organik madde miktarlarının daha fazla azalmaması ve artırılması artık bir zorunluluk halini almıĢtır.
32 Ülkemiz topraklarının organik madde miktarlarının artırılması için baĢta çiftlik gübresi olmak üzere leonardit gibi çeĢitli organik kaynaklı materyallerin ülkemiz tarımında kullanılmasının yaygınlaĢtırılması gereklidir. Söz konusu bu tip uygulamalar ile ülkemiz toprakların organik madde içeriklerinin artırılmasına katkı sağlanabileceği gibi bitkilerin bazı kalite parametrelerinin iyileĢtirilmesinde de önemli bir görev üstlenmiĢ olunacaktır.
Çiftlik gübresi ve leonardit organik materyalinin tarımsal üretimde kullanılmasının yaygınlaĢtırılması ile birlikte topraklarda kimyasal gübrelerin neden olduğu kirlilik ve besin dengesi bozuklukları ıslah edilmiĢ olabilecektir. Ayrıca konusu bu gübrelerin kullanımını yaygınlaĢtırılması ile birlikte daha az kimyasal gübre kullanımı da gündeme gelecektir.
Yapılan bu araĢtırma ile birlikte leonardit ve çiftlik gübresinin çavdar bitkisi (Secale cerale L.) ile tarımda rahatlıkla kullanılabileceği ortaya konulmuĢtur.
Türkiye’de tarım topraklarının önemli bir bölümünde organik madde yetersizliğinin olduğu dikkate alındığında da bu tip organik materyallerin kullanımının yaygınlaĢtırılmasının ne derecede önemli olduğu ortaya çıkmaktadır.
Ülkemizin farklı tarım bölgelerinde ve çok sayıda değiĢik kültür bitkileri ile birlikte leonardit ve çiftlik gübresinin tarımda kullanılabilirliği üzerinde fazla sayıda tarla ve sera deneme ve araĢtırmalarının yapılması gereklidir. Ayrıca bu organik gübreler baĢta olmak üzere organik gübre kullanımının ülkemiz tarımsal üretiminde kullanımının yaygınlaĢtırılması ve teĢvik edilmesi, çiftçilerin bu konuda yeterli ve gerekli düzeyde bilgilendirilmesi ve bilinçlendirilmesi gereklidir. Çünkü organik gübre kullanımının artırılması ile birlikte daha az kimyasal gübre kullanılacak, ürünün kalitesi de artacak, toprakların bozulan besin dengeleri iyileĢtirilebilecek ve toprakların sürdürülebilir verimliliği de korunmuĢ olacaktır.
33 6. KAYNAKLAR
Addiscott, T.M., 2005. Nitrate, Agriculture and the Environment. Wallingford, Oxfordshire, UK, CABI Publishing.
Adiloğlu A., Eryılmaz Açıkgöz F., Adiloğlu S. ve Solmaz Y., 2015. Akuakültür atığı ve solucan gübresi uygulamalarının salata (Lactuca sativa L. var. crispa) bitkisinin verim, bazı bitki besin elementi içeriği ile bazı agronomik özellikleri üzerine etkisi. Namık Kemal Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projesi No:
NKUBAP.00.24.AR.15.11.
Adiloğlu A., Karaman M.R., Adiloğlu S. ve KarakaĢ Ö. 2012. Humik madde kaynağı olarak üzüm posası uygulamasının farklı özellikteki toprakların bazı kimyasal özellikleri üzerine etkisi. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, 14 (1): 317- 325.
Alagöz Z., Yılmaz E. ve Öktüren F., 2006. Organik materyal ilavesinin bazı fiziksel ve kimyasal toprak özellikleri üzerine etkileri. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 19 (2): 245- 254.
Alam M.N., Jahan M.S., Ali M.K., Ashraf M.A., and Islam M.K., 2007. Effect of vermicompost and chemical fertilizers on growth, yield and yield components of potato in barind soils of Bangladesh. J. Appl. Sci. Res., 3 (12): 1879-1888.
Arı N., Özkan C.F., DemirtaĢ E.I., Güven D., 2014. Antalya’da domates yetiĢtiriciliği yapılan seraların demir beslenme durumunun belirlenmesi. 10. Sebze Tarımı Sempozyumu, 2- 6 Eylül, s: 189, Tekirdağ.
34 Bai B.A., and Malakouti M.J., 2007. The effect of different organic manures on some
yield and yield quality parameters in Onion. Iran Soil and Water Sciences Journal, 21 (1): 43-33.
Beman J.M., Arrigo K. and Matson P.M., 2005. Agricultural runoff fuels large phytoplankton blooms in vulnerable areas of the ocean, Nature, 434: 211–214.
Celis J., and Sandoval M., 2010. Agricultural potential of salmon wastes used as metodları. A.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları, No: 1021, Ankara.
Edmeades D., 2003. The long term effects of manures and fertilizers on soil productivity and quality: A review. Nutrient Cycling in Agroecosystems, 66:
165- 180.
Eryılmaz Açıkgöz F., Adiloğlu A., Dağlıoğlu F., Adiloğlu S. ve Çelikyurt G., 2012.
Artan dozlarda azot uygulamasının komatsuna (Brassica rapa var. perviridis) bitkisinin bazı biyolojik özellikleri üzerine etkisi. 9. Ulusal Sebze Tarımı Sempozyumu Bildiriler Kitabı s: 49- 54, 12- 14 Eylül, Konya.
Gezgin S., Dursun N. ve Gökmen Yılmaz F., 2012. Bitki yetiĢtiriciliğinde humik ve fulvik asit kaynağı olarak TKĠ- Humas’ın kullanımı. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, 14 (1): 159- 163.
35 Gollany H.T., Molina J.E., Clapp C.E., Allmaras R.R., Layese M.F., Baker J.M., and
Cheng H.H., 2004. Nitrogen leaching and denitrification in continuous corn as related to residue management and nitrogen fertilization, Environmental Management, 33: 289–298.
Graber A., and Junge R., 2009. Aquaponic Systems: Nutrient recycling from fish wastewater by vegetable production. Desalination 246: 147–156.
Jahan F.N., Shahjalal A.T.M., Paul A.K., Mehraj H., and Uddin A.F.M.J., 2014.
Efficacy of Vermicompost and Conventional Compost on Growth and Yield of Cauliflower. Bangladesh Research Publications Journal, 10 (1): 33-38.
Kacar B., Ġnal A., 2010. Bitki Analizleri. Nobel Yayın, No: 849, 659s, Ankara.
Karaman M.R., ġahin S., Geboloğlu N., Turan M., GüneĢ A. ve Tutar A., 2012.
Humik asit uygulaması altında farklı domates (Lycopersicon esculentum L.) çeĢitlerinin demir alım etkinlikleri. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi 14 (1): 301-308.
Kumbul B., 2000. Deniz Yosunlarının Bahçe Bitkilerinde Kullanım Alanları. Akdeniz Üniv. Zir. Fak. Bahçe Bitkileri Bölümü, Bitirme Tezi.
Le Villo M., Arruays D., Deslais W., Clegeot D., Daroussin J. and Bissonnais Y., 2004. Interest ot the compost as a source of organic matter to restore and maintain physical properties of French soils. Symposium no: 57, paper no:
1529. http://www.sfst.org.
Lindsay W.L., and Norvell W.A., 1978. Development of a DTPA soil test for zinc, iron, manganase and copper, Soil Sci. Soc. Am. J., 42: 421- 428.
Ruiz J.M., and Romero L., 1999. Cucumber yield and nitrogen metabolism in response to nitrogen supply, Scientia Horticulturae, 82: 309–316.
Sağlam M., Özel E. Z. ve Bellitürk K., 2012. Ġki farklı tekstüre sahip toprakta leonardit organik materyalinin mısır bitkisinin azot alımına etkisi. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, 14 (1): 383- 391.
36 Sağlam M.T., 2012. Toprak ve Suyun Kimyasal Analiz Yöntemleri, Namık Kemal
Üniversitesi, Yayın No: 2, Tekirdağ.
Salazar F.J., and Saldana R.C., 2007. Characterization of manures from fish cage farming in Chile. Bioresource Technology 98: 3322–3327.
Stumpe H., Garz J., Schliephake W., Wittenmayer L. and Merbach W., 2000. Effects of humus content, farmyard manuring and mineral N fertilization on yield and soil properties in a long term trial. J. of Plant nutrition and Soil Science, 163 (6): 657- 662.
Tepecik M., Ongun A.R., Okur B., Bozkalfa K. ve EĢiyok D., 2012. Farklı organik materyallerin ıspanak bitkisinin (Spinacea oleracea L.) bazı besin elementi, kalite öğeleri ve verim özellikleri üzerine etkisi. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, 14 (1): 243- 252.
Tuncay H., 1994. Toprak Fiziği Uygulama Kılavuzu. E. Ü. Ziraat Fakültesi Teksir No:
29, Ġzmir.
Werner M., 1997. Earthworm team up with yard trimmings in orchards. Biocycle 38 (6):
64-65.
Yazıcı M. A., 2001. Sera koĢullarında toprağa uygulanan gidya’nın buğdayın büyümesi, yeĢil aksamı, bor ve çinko konsantrasyonu üzerine etkisi. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi.
Yılmaz C. ve Gülser F., 2012. Gidya ve kimyasal gübre uygulamalarının biber (Capsicum annuum L.) bitkisinin geliĢimine ve besin elementi içeriğine etkileri.
9. Ulusal Sebze Tarımı Sempozyumu Bildiriler Kitabı s: 554- 558, 12- 14 Eylül, Konya.
Yılmaz E. ve Alagöz Z., 2009. Organik materyal (elma posası) uygulamasının toprağın bazı verimlilik özelliklerine etkisi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22 (2): 233- 250.
37 Yourtchi M.S., Hadi M.H.S. and Darzi M.T., 2013. Effect of nitrogen fertilizer and vermicompost on vegetative growth, yield and NPK uptake by tuber of potato (Agriacv.). Int. J. Agric. Crop Sci. 5 (18): 2033-2040.
Zand-Parsa S., Sepaskhah A.R., and Ronaghi A., 2006. Development and evaluation of integrated water and nitrogen model for maize, Agricultural Water Management, 81: 227–256.