Geçtiğimizyılınilkyarısında,çalışmanınbaş- langıcındanbuyanagözlenenenyüksekdeğer-lereulaştıktanikinciyarıdadikkatedeğerölçüde
gerileyenTürkiyeTasarrufEğilimleriAraştırma-sının temel eksenini oluşturan kentsel nüfusta
tasarrufsahipliğioranı2015’eyönelikilkveride
%13.2’yledikkatedeğerbirartışkaydetti.
Yıla petrol fiyatlarındaki aşağı yönlü sey-rin büyüme, enflasyon ve dış denge başta ol-maküzereTürkiye’ninekonomikperformansını
olumluetkileyeceğibeklentileriylebaşlansada,
özellikleOcaksonundanitibarengerekküresel
piyasalarda sıklığı artan dalgalanmaların yur-tiçineyansımalarıgerekseMerkezBankası’nın
politika uygulamalarına yönelik eleştiriler dö-viz piyasasında baskıyı arttırdı. TL’nin önemli
ölçüde değer kaybettiği bu dönemde genelde
finansal piyasalardaki özelde kurdaki oynaklık
2014’ün üçüncü çeyreğinden itibaren gerile-yen tüketici güveninin bu eğilimini koruyarak
2015’inilkçeyreğindesonüçyıldakiendüşük
düzeyegelmesindebelirleyicioldu.
Tüketici Güveni* (sağ) Tasarrufum var (%)
9.0
2011Ç1 2014
Ç4
taSaRRUf ORaNıNıN SEYRİ
71.8 79.3
74.5 77.7
68.9
75.8 76.0 76.1
71.4
Kaynak: TÜİK, Türkiye Tasarruf Eğilimleri Araştırması (Sabancı Üniversitesi - IPSOS KMG - ING Bank)
24
ING Bank 2015 1. Çeyrek RaporuEnflasyon (ç/ç)
Tasarruf Oranı Tasarrufum var (%)
Reel Mevduat Faizi
9.0
REEL faİzLER
2.7
* Reel Mevduat Faizi = Mevduat Faizi - MB Beklenti Anketi (12 Aylık) Kaynak: TCMB, ING Bank
25
ING Bank 2015 1. Çeyrek Raporu
* Dönem ortalamalarının değişimi, TCMB kurları ** Reuters kurları
Kaynak: TÜİK, TCMB, Thomson Reuters, Türkiye Tasarruf Eğilimleri Araştırması (Sabancı Üniversitesi - IPSOS KMG - ING Bank) Tasarrufum var (%)
Enflasyon (ort. ç/ç)
USD/TRY artışı *
Mevduat Faizi (ortalama) 2-yıllık gösterge tahvil faizi (ortalama) Altın (ortalama, USD) USD/TRY (ortalama) **
50:50 EUR:USD döviz sepeti (ortalama) **
%50 USD: %50 EUR döviz kuru sepeti artışı * Tarımdışı işsizlik (unadj, quarterly avg)
2011Ç4
Öte yandan, Türkiye’de enflasyondaki seyrin
tasarruforanınaetkisidikkatealındığında;yılba-şından bu yana gıda fiyatlarındaki yukarı yönlü
seyrinbaskıyarattığı,sondönemdekurdakiyük- selişingörünümübozucuetkilerinindüşüşsüre-cindekizorluklaraişaretettiğienflasyontarafında
buyılınilkçeyreğindeönemlibirartışkaydedilme-si ekonomideki belirsizlik algısını arttırmaktadır.
Bunagöre,enflasyondakiartış,yadaekonomide-ki belirsizliğin artıp güven ortamının bozulması,
geneldeözelkesiminözeldehanehalkınınınted-birmotiflitasarrufetmetercihinidesteklemekte
vetasarruforanındakiiyileşmeyiaçıklamaktadır.
Ek olarak, özellikle Ocak sonrasında piyasa-lardaki oynaklığı da dikkate alarak daha tedbirli
bir tavır takınan ve likiditeyi sıkılaştırıcı uygula-malarla gecelik faizleri yukarı iten MB’nin diğer
piyasafaizlerinin,özellikledemevduatoranlarının
yüksekseyretmesinenedenolmuştur.INGBank
Hanehalkı Tasarruf Eğilimleri Araştırması’ndan
eldeedilentasarruforanıilebutasarruflarınde-ğerlendirildiğienönemliyatırımaraçlarındanolan
bankalarınyeniaçtıklarıTLmevduatlarauygula- dıklarıfaizingelecekbiryıllıkdönemdekienflas-yon beklentisiyle reele çevrilerek elde edilen ge-tiriylekuvvetliilişkisidikkatealındığında;2015’in
ilk çeyreğinde reel mevdut faizlerinin yükselme-sinintasarruforanınıyukarıyaçektiğinisöylemek
mümkündür.
2015’edairilksonuçlar,tasarrufsahipleriara-sında düzenli tasarruf yapma oranı şimdiye ka- darkienyüksekseviyesiolan%69’ageldiğiniorta-yakoymaktadır.Tasarrufunbiralışkanlıkyadabir
davranış biçimi olduğunu gösteren bu orandaki
artışınsürmesiorta-uzunvadedeözeltasarrufla-rakatkısağlayacakunsurlardanbirisidir.
26
ING Bank 2015 1. Çeyrek RaporuING Bank’ın Tasarruf Eğilimleri Araştırması
dadahilolmaküzereçeşitliçalışmalardatasarruf
eksikliğinin temel sebebi olarak gösterilen “gelir
yetersizliği” ağırlığını korumaktadır. Nitekim, ilk
çeyrek anket sonuçlarının detaylarına göre ge-lir yetersizliğine ek olarak, “borçların/ödemelerin
olması”tasarrufyapılmamasındaroloynayanbir
diğerfaktördür.Buikianasebebin%90’ınüzerin-debirağırlıklatasarrufyapamamanınarkasında
yatan faktör olarak sıralanması, genel tasarruf
eğilimindeçokyüksekoranlarakısavadedeulaş-manınzorluğunubirkezdahateyitetmektedir.
Hanehalkıfinansalvarlıklarınınkompozisyo-nu incelendiğinde ise, öncelikle mali sistem dışı
varlıkların(yastıkaltıaltınvediğerdeğerlitaşve mevduatınnetbirağırlığasahipolduğu,buağır-lığın 2014’ün üçüncü yarısından bu yana arttığı
gözlenmektedir.2015’inilkçeyreğindesözkonusu
yatırımaracınınağırlığının%35’eulaşmasımevdu-atların reel getirisindeki artışa koşut bir gelişme
olarakdeğerlendirilmelidir.Aynıdönemdevadesiz aracıolan“Bireyselemeklilikfonları/hayatsigorta-ları” kaleminin toplam yatırım araçları içerisinde-kipayı%17ile2013sonundaulaştığıenyüksek
düzeyinegeridönmüştür.Dönemseldalgalanma- lararağmen,sistemdışıtasarruflardışarıdabıra-kıldığında BES TL vadeli mevduatın ardından en
yüksekikincipayasahiptasarrufaracıkonumunu
pekiştirmişgözükmektedir.Bilindiğigibi,2012or- tasındayapılanbiryasaldüzenlemeyle,brütasga-riücrettutarınıntoplamıilesınırlıolmakkaydıyla,
sisteme dahil katılımcının ödediği miktarın %25’i
kadar da ek devlet katkısı sağlanmaktadır. Yatı-rımcıtabanınıgenişletenbukamudesteğininde
katkısıyla bireysel emeklilik sistemindeki katılım-cısayısı2014sonunda5milyonuaşarken,katkı
miktarı37.8mlyrTL’yeulaşmışveGSYH’yeoran
açısından %4’ü aşmıştır. Uzun vadeli bir yatırım
alternatifiolmasınedeniylebukalemzamaniçe-risinde finansal derinleşme, refah düzeyinin art-masıgibifaktörlerindeetkisiyleönemkazanmaya
devamedecektir.
Sonuç olarak, Türkiye Tasarruf Eğilimleri
Araştırması’nagörekentselnüfustatasarrufsa-hipliği oranı 2014’ün ikinci yarısında önemli öl-çüde geriledikten sonra, 2015’in ilk çeyreğinde
kısmen toparlanmıştır. Pek çok makro ve mikro
faktörün etkilediği tasarruf oranındaki bu geliş-mede, piyasalardaki dalgalanmaların ve yüksek
düzeylienflasyonunnedenolduğuekonomikbe-lirsizliğinyanında,mevduatgibienağırlıklıyatırım
ürünündekireelgetirininyükselmesininbelirleyici
olduğunusöylemekmümkündür.
Prof. Dr. Alpay Filiztekin SabancıÜniversitesi
Dr. Muhammet Mercan BaşEkonomist,INGBank
info@tasarrufegilimleri.com
INGBankgirişimiilehayatageçirilen“Türkiye’nin Tasarruf Eğilimleri Araştırması“,Sabancı
Üniversitesigözetimindeyürütülmekte,sahaaraştırmasıIPSOSKMGtarafındanyapılmaktadır.
ÖNEMLİ AÇIKLAMA:
“Buradayeralanyatırımbilgi,yorumvetavsiyeleriyatırımdanışmanlığıkapsamındadeğildir.Yatırım
danışmanlığıhizmeti;aracıkurumlar,portföyyönetimşirketleri,mevduatkabuletmeyenbankalarile
müşteriarasındaimzalanacakyatırımdanışmanlığısözleşmesiçerçevesindesunulmaktadır.Burada
yeralanyorumvetavsiyeler,yorumvetavsiyedebulunanlarınkişiselgörüşlerinedayanmaktadır.Bu
görüşlermalidurumunuzileriskvegetiritercihlerinizeuygunolmayabilir.Bunedenle,sadeceburada
yeralanbilgileredayanılarakyatırımkararıverilmesibeklentilerinizeuygunsonuçlardoğurmayabilir.“
5. İletişim Bilgileri
27
ING Bank 2015 1. Çeyrek Raporu