ÇEVRE VE TOPLUM Kazanım ve Açıklamaları

9.2.1. Yerleşmelerin yer seçimini belirleyen ve gelişimini etkileyen faktörleri analiz eder. 9.2.2. Yerleşme doku ve tiplerinin oluşumunda etkili olan faktörleri örneklerle açıklar.

a. Toplu ve dağınık yerleşmelerin oluşumunda etkili olan faktörlere yer verilir. b. Kır ve şehir yerleşmelerinin oluşumunda etkili olan faktörlere yer verilir.

9.2.3. Türkiye’de yerleşmelerin dağılışını etkileyen faktörleri örneklerle açıklar.

Türkiye’deki ilk yerleşme örneklerine (Göbeklitepe, Çatalhöyük, Alacahöyük) yer verilir. 9.2.4. Türkiye’deki yerleşim birimlerini fonksiyonel özellikleri açısından ayırt eder.

a. Fonksiyonel özelliklerine göre yerleşmelere yer verilirken Türkiye’nin idari yapısına değinilir. b.Türkiye’nin idari yapısı verilirken ülkenin mevcut sınırlar dâhilinde bölünmez bütünlüğüne vurgu yapılır.

Yerleşmelerin doku ve tiplerinin oluşumunda ve yerleşmelerin dağılışında etkili olan faktörlerin analizinde göstergelere yer verilmemiştir. Konunun hangi açılarla ele alınacağı belirsizlik taşımaktadır. Ekonomik faaliyetlerinin, üretim ilişkilerinin, doğal kaynakların, kültürün ve sosyal ilişkilerin, insanları göçe zorlayan nedenler gibi pek çok olgunun yer almaması ilişkisellik ve bütünsel bir bakış açısı kazandırma amacına hizmet etmemektedir.

9.3. KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER VE ÜLKELER Kazanım ve Açıklamaları

9.3.1. Dünyadaki farklı bölge örneklerini, özellikleri ve bölge belirlemede kullanılan kriterler açısından değerlendirir.

a. Türkiye’den de doğal ve beşeri bölge örneklerine yer verilir.

b. Türkiye’deki farklı bölge örneklerinin varlığından ve bu zenginlikten hareketle ülke sevgisine vurgu yapılır.

9.3.2. Bölge sınırlarının amaca göre değişebilirliğini örneklerle açıklar.

9.3.3. Harita kullanarak çeşitli coğrafi kriterlerle belirlenmiş bölgelerde bulunan ülkeleri sınıflandırır.

Konu başlığı küresel ortam ve bölgeler olmasına karşın kazanımlar içerisinde daha çok Türkiye’nin özelliklerine atıf yapılmıştır. Bu durum hem dünyanın diğer bölgelerinin yeterince tanınmasını engellemekte hem de başlık ve kazanımlar arasında çelişki oluşturmaktadır.

9.4. ÇEVRE VE TOPLUM Kazanım ve Açıklamaları

9.4.1. İnsanların doğal çevreyi kullanma biçimlerini örneklendirir.

Ordu-Giresun Hava Limanı, Maltepe Sahil Parkı, Karadeniz Sahil Yolu, BAE-Dubai Palmiye ve Marmaray gibi örneklere yer verilir.

Coğrafya program taslağındaki örnekler mevcut hükümet tarafından yapılan projeler (Ordu-

Giresun Hava Limanı, Marmaray vb.) veya yapılardan oluşmakta hükümetin propaganda broşürü

gibi bir görüntü içerisindedir. Örnekler içerisinde Cumhuriyetten bugüne yapılan eserler gösterilmemektedir. Ayrıca sadece İslam coğrafyasından örnekler ön plana çıkarılmakta dünyanın farklı bölgelerinden örnekler sunulmamaktadır. Programın amaçlar bölümünde yazılan evrensellik iddiası bu vb. örneklerle çelişkili hale gelmektedir.

10. SINIF ÜNİTE, KAZANIM VE AÇIKLAMALARI

10.1. DOĞAL SİSTEMLER

10.1.2. Jeolojik zamanların özelliklerini tektonik olaylarla ilişkilendirerek açıklar. Jeolojik zamanların adlandırılması sadece Türkçe olarak yapılır.

Jeolojik zamanların adlarının sadece Türkçe olarak yapılması bilimin evrenselliğini yok saymakta, bireylerin başka dillerle yapılmış bilimsel keşiflerden ve terimlerden uzaklaştırılmasına, milliyetçi ve tek dilci ideoloji altında öğrencilerin biçimlendirilmeye çalışılmasını gözler önüne sermektedir. Bireyin, insanlığın ortak mirasından yararlanabilme hakkının da sınırlandırılması demektir ki bu insan haklarına aykırıdır. Programdın amaç bölümünde yazılan evrensel bakış açısı hedefiyle çelişmektedir.

10.2. BEŞERİ SİSTEMLER Kazanım ve Açıklamaları

10.2.1. İstatistiki verilerden yararlanarak nüfus özellikleri ve nüfusun önemi hakkında çıkarımlarda bulunur.

a. Nüfus artış ve azalışının olumlu ve olumsuz etkilerine örnek ülkeler üzerinden yer verilir.

b. Nitelikli genç nüfusun ülkelerin kalkınmasındaki önemi vurgulanır. c. Nüfus artış hızı ile ülkelerin kalkınması arasındaki ilişkiye yer verilir.

Ünite kazanımlarına bakıldığında;

Nüfus, sadece istatistiki ve nicel verilerle sayısal değer olarak ele alınmakta nitel yönleri yani insani, sosyal özellikleri yok sayılmaktadır. Şirketlerin ekonomi üzerinde egemen olduğu kapitalist ekonomik sistemde nüfus ucuz işgücü ya da işgücü potansiyeli ve tüketici oluşuyla şirketin sermaye birikimi için faydalı bir araç olarak kullanılmakta yada kullanılma potansiyeli taşımakta iken yanıltıcı bir manipülasyonla “ülke kalkınması” söylemi altında şirket çıkarları ülke çıkarlarıymış gibi gösterilmekte ve nüfusun sayısal özellikleri bu bağlamda ele alınmaktadır.

Ayrıca nüfusu oluşturan insan topluluğu sürekli olarak araç olarak görülmektedir. Çocuklar, kadınlar, yaşlıların varlığı göz ardı edilmektedir. Hatta çalışma ve tüketici olma potansiyeli nedeniyle genç nüfusun önemi vurgulanıp yaşlı nüfusun zararlı olduğu algısı oluşturulmaktadır. Nüfusun artışı ve azalışı ülke düzeyinden ele alınmakta bireylerin yaşam koşulları üzerindeki etkileri ve insan yaşamı üzerindeki önemine değinilmemektedir. Nüfus artış ve azalışı şirket kazanımları üzerinden işgücü ya da tüketici nüfus olarak değerli görülmektedir. Nüfusun genç olmasının öneminin vurgulanması işgücü olarak değerlendirildiğinin göstergesidir. İnsanın sayı yada işgücü ve tüketici olarak görülmesi insanlık onuruna aykırı ve toplumsal yaşamı bozucu, insanı insana yabancılaştırıcı etkiler yaratacaktır.

10.2.4. Nüfus piramitlerinden hareketle nüfusun yapısıyla ilgili çıkarımlarda bulunur. a. Temel nüfus piramitlerinin özellikleri verilir.

b. Nüfus piramidi oluşturulması sağlanır.

10.2.5. Tarihî metin, belge ve haritalardan yararlanarak dünyadaki göçlerin nedenleri ve sonuçları hakkında çıkarımlarda bulunur.

a. Tarihteki önemli Türk göçlerinin sebepleri üzerinde durulur.

Sadece Türk kimliğini ön plana çıkaran ve vurgulayan bir diğer bakış açısı diğer kimlikleri yok sayan tekçi ideolojik yaklaşımın bir sonucudur. Ülkede Türkler dışındaki diğer topluluklar hiç göç etmemiş midir? Onların göçe dair yaşam deneyimleri yok mudur? Böylesi tekçi bakış açısı ülkedeki duygusal birliği ayrıştırmaya ve bölmeye hizmet eder. Öte yandan insanlık tarihi

göçler nedeniyle kimliklerin ve kültürlerin etkileşim tarihidir. İzole olmuş bir tarihi coğrafya bakış açısı bilimsel değildir.

10.2.11. Ekonomik faaliyetleri temel özelliklerine göre ayırt eder. a. Birincil, ikincil, üçüncül, dördüncül ve beşincil faaliyetlere yer verilir. b. Ulaşım ve iletişimin ekonomik faaliyetler üzerindeki etkilerine değinilir.

10.2.12.Ekonomik faaliyet türlerinin oransal dağılımına ilişkin verileri, ülkelerin gelişmişlik düzeyleriyle ilişkilendirerek çıkarımda bulunur.

Ekonomik faaliyetlerin sınıflandırılması ve içerisinde insan faktörünün yer almaması ekonominin insan emeğinin ürünü olduğu gerçeğine aykırı, ilişkisellik kurmaması yönüyle de özelde coğrafya genelde de bilimin genel ilkelerine aykırı bir durumdur. Ekonomik faaliyetler insandan bağımsız olarak ele alınamaz. Böylesi bir ekonomik coğrafya konusu anlatımı eğitimin yakından uzağa ilkesine ters düştüğü için öğrenciler tarafından da anlaşılması zor, soyut ve sıkıcı konular olarak kalacaktır.

10.3. KÜRESEL ORTAM: BÖLGELER VE ÜLKELER