Çeviklik

Çeviklik, bir noktadan diğerine hareket ederken vücudun yönünü mümkün olduğunca hızlı, akıcı, kolay ve kontrollü şekilde değiştirebilme yeteneğidir. Kısaca çeviklik, kişinin pozisyonunu değiştirme hızı ile ilişkilidir. Jansen ve Fisher’e göre çeviklik 12 yaşına kadar yani ergenlik dönemine kadar hızla gelişir. Bu dönemde 3yıl sonra çeviklik performansı azalır. Hızlı gelişim döneminden sonra çeviklik olgunluğa erişilinceye kadar bir kez daha artar. Ergenlikten önce erkek ve kızların çeviklik performansları arasında az bir fark var iken ergenlikten sonra erkeklerin çeviklik performansları daha iyidir.

Çeviklik yön değiştirme ve sürati içene alan diğer motorik özelliklerle de iç içe olan bir özelliktir. Farklı kombinasyonlarda geri geri koşu, yana, ileri ve dikey yönde yapılan hareketleri içerir. Denge, patlayıcılık ve koordinasyon bu çeviklikte

olması gereken unsurlardır. Bu yüzden bu özelliklerin etkili kullanılması bize performans açısından katkı sağlamaktadır. Pliometrik diriller genellikle durma, başlama ve yön değiştirmede patlayıcı bir tarz içerir. Bu hareketler çevikliği geliştirmeye yardım eden unsurlardır(Craig, 2004) Çeviklik antrenmanı, sinirsel-kassal koşullamayla ve kas liflerinin, golgi tendon organlarının ve eklem hareket algısının sinirsel adaptasyonu yoluyla motor programlamanın güçlendirilmesidir.

Hareket sırasında denge ve kontrolü iyileştirerek, çeviklik teorik olarak gelişmelidir.

Pliometriğe bağlı olarak kuvvet ve verimlilik artışının çeviklik antrenman hedeflerini yükselteceği öne sürülmüştür (Stone, 1984). Ayrıca futbol ve tenisin yanı sıra çevikliğin sporcular için yararlı olabileceği diğer spor olaylarında da Pliometrik hareketler kullanılmıştır(Parsons ve Jones,1998; Renfro,1999). Çeviklik yeteneği antrenmanlarla kısa zamanda geliştirilebilir. Maximum yapılan hareketlerde kompleks insan vücudunda birçok motorik özellik çalışmaktadır.

1.11.1 Çeviklik Diğer Motorik Özelliklerle İlişkisi

Çeviklik bir atletin neredeyse bütün fiziksel özelliklerinin zirve noktası olarak tanımlanabilir(Foran, 2001). Bu yüzden çeviklik birçok farklı motorik özelliği kapsar ve bu özellikler sporcunun hareketlerinde gözlenir. Çevikliği etkileyen en önemli iki unsur koordinasyon ve beceridir.

Şekil 6: Çeviklik ve fiziksel özellikler (Foran, 2001)

Sporcular farklı çeşitlerde çeviklik gösterebilirler. İlki kaçma veya kandırma hareketlerinde çeviklik tüm vücudun yatay olarak yön değiştirmesi, ya da sıçrama ve atlama sırasında vücudun dikey olarak yön değiştirmesi ve son olarak tenis, squash ve hokey gibi sporlarda hareket kontrolü için vücut parçalarının hızlı hareketleri olabilir(Foran,2001).

Çeviklik yeteneği antrenmanlarla kısa zamanda geliştirilebilir. Maximum yapılan hareketlerde kompleks insan vücudunda birçok motorik özellik çalışmaktadır. Bu özellikler özel maçlar ve çalışmalarla geliştirilebilir ve akıllı antrenörler bu çalışmalardan yararlanarak genç oyuncuların çevikliğini artırarak geliştirir.

Birçok hareket normal ritimde maçtan önce yüzlerce kez tekrarlanmaktadır.

Antrenman yapılırken hareketler yavaş olmaktadır. Bu hareketler bize yeteri kadar çalışma süresi tanıyarak tekniğin, dengenin, koordinasyonun ve konsantrasyonun gelişimine katkı sağlamaktadır.

1.11.2 Çeviklik Çalışmalarında Dikkat Edilecek Noktalar

Çalışmalar 10 sn. den uzun sürmemeli ve anaerobik sisteme yönelik olmalıdır. En az 2 veya 3 kez yön değiştirilmelidir. Yana yapılan hareketler odaklanmalı. Farklı yöne hareketler ileri veya geri hareketlerle hızlı rotasyon sağlanmalıdır. Çalışmaların farklı yönde yapılması sağlayarak bilek çevikliği geliştirilmelidir. Bu çalışmalarda en iyi verimi maksimum süratte ve yoğunlukta alınmaktadır. Eğer çalışmalarda aşırı yorgunluk olduğunda toparlanma sağlana kadar durdurulmalı sonra devam edilmelidir.

Antrenman programı geliştirirken seçilecek dirillerin mevcut spordaki gelişimi iyileştirmeye yönelik olması çok önemlidir. Uygulanacak her dirilin arzulanan motor beceriye katkısına göre (yüzde olarak) bu diriller gruplanmalıdır ve genel, özel ya da belirli bir spor dalında belirli bir hareketi geliştirmeye yönelik olarak düzenlenmelidir (Foran, 2001).

2. GEREÇ VE YÖNTEM

Bu çalışmada 8 haftalık özel düzenlenmiş pliometrik antrenmanın genç erkek futbolcuların güç ve çevikliği etkisini ortaya çıkarmak amacıyla planlanmıştır.

Bu araştırmada, çeviklik ve güç birlikte gözlenmiş ve ölçülmüştür. Buna ek olarak, çevikliği çok yönlü ölçmek için değişik odaklı bir takım testler yapılmıştır ve parametreler sayesinde çeviklik ve güç ilişkisi daha objektif halde ortaya konmaya çalışılmıştır.

Pliometrige bağlı olarak kuvvet ve verimlilik artışının çeviklik antrenmanını hedeflerini yükselteceği öne sürülmüştür (Stone ve O’Bryant,1984). Ayrıca futbol ve tenisin yanı sıra çevikliğin sporcular için yararlı olabileceği diğer spor olaylarında da pliometrik hareketler kullanılmıştır (Parsons ve Jones, 1998;Renfro,1999).

Pliometrik antrenmanın performans değişkenlerini yükselttiği gösterilse de, pliometrik antrenmanın gerçekten çevikliği iyileştirdiği hakkında mevcut çok az bilimsel veri vardır. Bu yüzden bu çalışmanın amacı 8 haftalık pliometrik antrenmanın çevikliğe ve güce etkilerini belirlemektir.

2.1 Araştırmaya Katılan Deneklerin özellikleri

Deney grubu ve kontrol grubu, 14-15 yaş grubundaki Kartal Spor yıldız futbol takımı oyuncularından oluşmuştur. Futbolcuların çalışmalar öncesi kişisel bilgi formları doldurularak ön test ölçümleri alındı. Ölçümler Kartal spor Altyapı tesislerinde yapıldı. Her ölçüm aracı deneklere test uygulayıcısı tarafından tanıtıldı.

Araştırmaya 14-15 yaşında erkek futbolculardan oluşan 15’şer kişilik 2 ayrı grupla gerçekleştirilmiştir. Denekler rastgele iki gruba ayrıldı. Çalışmaya 15 kişilik pliometrik antrenman grubu, 15 kişilik kontrol grubu olmak üzere toplam 30 kişi katılmıştır. Denekler çalışmaya gönüllü olarak katılmıştır. Sporcuların çalışmaya katılmalarında sağlık yönünden herhangi bir engel olmadığı tespit edilmiştir.