Çeki performans testleri

Çeki performansı testlerine başlamadan önce traktörün motor/tekerlek ve motor/p.t.o aktarma oranları, imalatçının verdiği değerlere göre kontrol edilmekte ve her vites kademesi için nominal devire göre ilerleme hızları hesaplanmaktadır. Değerler bilgisayarda bulunan katsayılar tablosuna yazılarak hesaplanmaktadır. Traktörün lastik hava basınçları, firmanın tavsiye ettiği veya katalog değerlerine göre kontrol edilerek çeki performansını arttırmak için lastik basıncı azaltılmaktadır. Daha sonra tekerlek çevresi pist üzerinde ölçülerek bilgisayarda bulunan sicil tablosuna kaydedilmektedir.

Çeki pistine alınan traktörün çeki demiri yüksekliği imalatçının verdiği ölçüye göre kontrol edilmekte, yatay olarak çeki arabasına bağlanmakta ve yerden yükseklik ölçüsü değeri bilgisayarda bulunan sicil tablosuna kaydedilmektedir. Traktörün çeki kuvvetine uygun olan load-cell (yük hücresi), çeki demiri ile çeki arabasının bağlantı lamasına açı yapmayacak şekilde bağlanmaktadır. Yük hücresinin bilgisayar ile bağlantısı uygun şekilde yapılarak 24 V elektrik enerjisi sağlanmakta ve sıfırlaması yapılmaktadır.

Kuyruk mili devrini ölçecek sistemin bilgisayara bağlantısını yapılarak devirlerin doğruluğu kontrol edilmektedir. Yakıt tüketimini ölçmek için, yakıt ölçüm sisteminin traktöre bağlantıları uygun şekilde yapılmakta ve yakıt yoğunluğu ölçülerek

66

kaydedilmektedir. Atmosfere ait nem, basınç, sıcaklık, traktöre ait soğutma suyu ve motor yağı sıcaklık değerlerini almak için ölçüm cihazları ilgili yerlere yerleştirilmektedir. Çeki arabasının (Şekil 3.3) jeneratörünün soğutma kulelerinin kapakları açılmaktadır. Testlere başlarken traktörü kullanan operatör, gaz kolu konumunu bütün vitesler için tam gaz konumuna getirmektedir. Traktörün geliştirdiği güce bağlı olarak jeneratörün yükleme oranına dikkat edilmekte ve jeneratörün 2000 min^-1’yı geçmemesi sağlanmaktadır. Eğer geçerse çeki arabasının vitesi bir üst vites kademesine alınmaktadır (Olum 2007).

Şekil 3.3 OECD Kod 2 Traktör çeki performans test araçları

Bu testlerde traktör için hız sınırlaması uygulanmaktadır. Testlerde güvenlik nedeniyle 2.5 km/h ile 17.5 km/h arasındaki hızlarda ölçüm yapılmaktadır. 17.5 km/h’den yüksek hızlardaki vites kademeleri tehlike sınırlamaları sebebiyle yapılmamaktadır. 2.5 km/h hızından yüksek ilk vites kademesi birinci vites olarak adlandırılmakta ve birinci vites kademesinden teste başlanmaktadır. Maksimum güçteki motor devrini ve %15 patinaj oranını geçmemek kaydıyla her vites kademesi için p.t.o devri (1/min), çeki arabası ilerleme hızı (km/h), çeki kuvveti (kp) ve yakıt tüketimi (l/h) ölçülerek kaydedilmektedir. Ölçüm sonuçlarına ölçüm aletlerinin kalibrasyondaki belirsizlik ve sapma değerleri ilave edilerek çeki gücü ve yakıt tüketim değerleri kesinleştirilmektedir.

67

Daha sonra maksimum çeki gücündeki vites tespit edilmektedir. Bu vitesteki çeki kuvvetinin % 75’ i alınarak, motor devri, çeki gücü, patinajı, özgül yakıt tüketimi, özgül enerji ve ilerleme hızı hesaplanmakta ve değerler kaydedilmektedir. Bu vitesteki çeki kuvvetinin % 50’ si alınarak, motor devri, çeki gücü, patinaj, özgül yakıt tüketimi, özgül enerji ve çeki ilerleme hızı hesaplanarak kaydedilmektedir. Maksimum çeki gücündeki viteste çeki kuvvetinin % 75 değerindeki çeki kuvvetiyle ilerleme hızı, indirgenmiş motor devrinde bir üst vitese uygulanarak, motor devri, çeki gücü, patinajı, özgül yakıt tüketimi ve özgül enerji hesaplanarak kaydedilmektedir. Maksimum çeki gücü veren vitesteki % 50 çeki kuvveti ve ilerleme hızı, indirgenmiş motor devrinde bir üst vitese uygulanarak motor devri, çeki gücü, patinaj, özgül yakıt tüketimi ile özgül enerji hesaplanmakta ve kaydedilmektedir (Anonymous 2015b).

Daha sonraki aşamada ise 7.5 km/h ilerleme hızına en yakın vites kademesi seçilerek yukarıdaki işlemler tekrar edilmektedir. En son olarak da 7 km/h ile 10 km/h ilerleme hızı arasındaki vites için yukarıdaki işlemler tekrar edilerek aynı değerler alınmakta ve kaydedilmektedir. Örnek bir çeki gücü test sonucu değerleri çizelge 3.5’de verilmektedir.

Çizelge 3.5 Çeki gücü ve yakıt tüketim test sonuçları (Anonim 2011)

Vites Güç Çeki

3.3.1. TEST EDİLEN VİTESLERDEKİ MAKSİMUM GÜÇ

T-L2 12.1 18.25 2.39 2449 3208 15.0 697 1.20 66 72 93 29 50 91.7

3.3.2.1. 7.5 km’ye en yakın viteste maksimum güç (Nominal motor devrinde)

T-M-2 32.7 18.69 6.29 2361 3093 15.0 416 2.01 73 77 104 29 50 91.6

3.3.2.1.1. Maksimum güçte nominal motor devrindeki çeki kuvvetinin % 75

T-M-2 26.3 14.00 6.77 2399 3143 10.0 445 1.88 73 77 107 28 41 91.8

3.3.2.1.2. Maksimum güçte nominal motor devrindeki çeki kuvvetinin % 50

68

Çizelge 3. 5 Çeki gücü ve yakıt tüketim test sonuçları (Anonim 2011) (devam)

T-M-2 18.2 9.32 7.05 2428 3181 7.4 630 1.32 75 75 107 28 41 91.3

3.3.2.1.3.İndirgenmiş motor devrinde 3.3.2.1.1 ve 3.3.2.1.2’nin her ikisini elde edebildiğimiz en yüksek vites; 3.3.2.1.1’deki çeki kuvveti ve ilerleme hızı

T-M-3 26.1 13.97 6.73 1667 2184 10.0 368 2.27 71 77 107 29 35 91.2

3.3.2.1.4. İndirgenmiş motor devrinde 3.3.2.1.3’de elde ettiğimiz en yüksek vites; 3.3.2.1.2’deki çeki kuvveti ve ilerleme hızı

T-M-3 18.2 9.32 7.04 1696 2222 7.4 397 2.10 72 76 106 29 36 91.2

3.3.2.2. 7-10 km/h hıza en yakın vites (Nominal motor devri)

T-M-3 35.5 13.76 9.30 2300 3013 9.8 361 2.31 74 77 111 29 35 91.2

3.3.2.2.1. Maksimum güçte nominal motor devrindeki çeki kuvvetinin % 75

T-M-3 27.9 10.26 9.79 2399 3143 9.0 435 1.92 76 74 108 29 35 91.2

3.3.2.2.2. Maksimum güçte nominal motor devrindeki çeki kuvvetinin % 50

T-M-3 19.1 6.84 10.05 2410 3157 7.0 503 1.66 78 76 110 30 38 91.3

3.3.2.2.3 İndirgenmiş motor devrinde 3.3.2.2.1 ve 3.3.2.2.2’ nin her ikisini elde edebildiğimiz en yüksek vites; 3.3.2.2.1’ deki kuvveti ve ilerleme hızı

T-M-4 28.0 10.30 9.77 1670 2188 9.0 362 2.30 74 74 109 30 38 91.3

3.3.2.2.4. İndirgenmiş motor devrinde 3.3.2.2.3’ de elde ettiğimiz en yüksek vites; 3.3.2.2.2’deki çeki kuvveti ve ilerleme hızı

T-M-4 19.1 6.84 10.06 1683 2205 7.0 460 1.81 76 79 104 30 38 91.3

Özel olarak tasarlanmış çeki test aracı parçaları şekil 3.4’de gösterilmektedir. Çeki test aracının ön kısmında bulunan kumanda kabini; operatör kısmı ve kumanda kısmı olarak iki kısma ayrılmaktadır. Kumanda kısmında dümenleme, yakıt ölçüm ünitesi, test kumanda kısımları gibi donanımlar bulunmaktadır. Operatör kısmında ise; diz üstü bilgisayarın konumlandırıldığı bölüm ve iletişim için telsiz bulunmaktadır. Elektrik ihtiyacı devamlı şarj edilen akü ile veya güç üreten bir jeneratörle sağlanmaktadır.

Ayrıca çeki test aracında fazladan bir adet yakıt deposu bulunmaktadır.

Şekil 3.4 Çeki test aracının şematik görünümü

Yakıt deposu yakıt ölçüm cihazına yakıt sağlamakta ve yakıt ölçüm cihazından traktörün yakıt donanımına yakıt gönderilmektedir. Traktörün yakıt deposu test

69

esnasında kullanım dışına alınmaktadır. Bu sayede traktörün yakın tüketimi hacimsel olarak ölçülmektedir.

Çeki test aracının traktörün arka çeki demirine bağlanmasıyla testler yapılmaktadır.

Traktörün arka çeki demiri ile çeki test aracının çeki oku yükseklikleri eşitlenerek paralel konumda çeki sağlanmaktadır. Traktörün kuyruk miline takılı devir sensörü, kuyruk mili devrini ölçerek bilgisayara iletmekte ve traktörün teorik ilerleme hızı ve motor devri yazılım tarafından hesaplanmaktadır. Çeki test aracında bulunan, şekil 3.5

‘de gösterilen optik hız sensörü veya çeki test aracının arkasında bulunan hız ölçüm tekeri sayesinde çeki test aracının gerçek ilerleme hızı ölçülmektedir.

Şekil 3.5 Çeki test aracı optik hız sensörü

Bu ölçümler sayesinde veriler bilgisayara aktarılarak traktör patinajı hesaplanmakta,

% 15 patinaj oranını ve maksimum güçteki motor devrini geçmeyecek şekilde denemeler yapılmaktadır.

Çeki testi aracı arkasında bir adet dinamometre bulunmaktadır. Bu dinamometrenin görevi çeki arabasına tekerlekler tarafından iletilen hareketi elektromanyetik frenleme enerjisini (Eddy Current) kullanarak frenleme yapmaktır. Böylelikle çeki arabasının ilerlemesi engellenmeye çalışılmakta ve traktöre çeki yükü sağlanabilmektedir. Çeki test

70

aracının ön tarafında bulunan bir yük hücresi (loadcell) tarafından bu yük ölçülerek bilgisayara gönderilmektedir. Bu esnada traktörün yakıt hattı, çeki test aracının yakıt ölçüm cihazına bağlandığından traktör yakıt sarfiyatındaki değişimler ölçülebilmektedir.

Ayrıca çeşitli noktalarda bulunan sensörler tarafından yakıt, soğutma suyu, motor yağı ve ortam sıcaklığı ile nisbi nem ve atmosfer basıncı ölçülmektedir (Anonymous 2015b).