4.4.1. Ham yağ (%)
Mersin ve Antalya ekolojik şartlarında 4 adet silajlık, 6 adet danelik çeşit ve 4 adet danelik çeşit adayı olmak üzere toplam 14 adet mısır genotipi denemeye alınmıştır. Danelik ekim düzeninde elde edilen ham yağ oranlarına ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.69’ da ve ham yağ oranlarına ait değerler Çizelge 4.70’ de gösterilmiştir.
Çizelge 4.69’ un incelenmesinden anlaşılacağı gibi, danelik amaçlı kurulan denemede mısır çeşitlerinin ham yağ oranları arasındaki farklılık; çeşit ve çeşit yer interaksiyonu için %1 ihtimal sınırına göre istatistiki bakımdan önemli bulunmuştur. Antalya lokasyonu çeşitler ortalaması %1.75 olarak bulunurken Mersin lokasyonu %1.76 olarak bulunmuştur. Lokasyonlar arası farklılık istatistiki açıdan önemli bulunmadığı için LSD gruplandırması yapılmamıştır.
Çizelge 4.69. Mısır çeşitlerinde danede ham yağ oranlarına ait birleştirilmiş yerler varyans analiz tablosu Varyasyon
Kaynağı S.D. Kareler Toplamı
Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür[yer] 4 0.3724877 0.0931219 1.7745 Yer 1 0.0011514 0.0011514 0.0219 Çeşit 13 3.0253754 0.2327212 4.4348** Çeşit*Yer 13 4.2566394 0.3274338 6.2396** Hata 52 2.728787 0.052477 GENEL 83 10.384441 CV: % 13.03
Çizelge 4.70. Mısır çeşitlerinde danelik kalite özellikleri bakımında farklı lokasyonlarda tespit edilen
ham yağ oranlarına ait ortalama değerler ve LSD grupları
ÇEŞİTLER Yer Ortalama
Mersin Antalya
ADA351(ST) 1.812 cdefghı 2.349 a 2.081 a
BURAK(ST) 2.079 abcde 1.759 defghıj 1.919 ab
HIDO(ST) 2.191 ab 1.638 ghıjk 1.914 ab
ISH715 1.771 defghıj 2.023 abcdef 1.897 ab
ISH712 1.671 fghıj 2.119 abcd 1.895 ab
KERMESS(ST) 1.888 bcdefg 1.868 bcdefgh 1.878 ab
ISH616 2.091 abcd 1.623 ghıjk 1.857 ab
ISH716 1.760 defghıj 1.751 defghıj 1.756 bc
OSSK644(ST) 2.158 abc 1.288 kl 1.723 bc VITORINO(st) 1.608 ghıjk 1.708 efghıj 1.658 bc DKC6589(ST) 1.650 fghıjk 1.503 hıjk 1.577 cd PR31Y43(ST) 1.397 jkl 1.697 fghıj 1.547 cd PR31A34(ST) 1.082 l 1.939 bcdefg 1.511 cd ISH714 1.491 ıjk 1.282 kl 1.386 d GENEL ORTALAMA 1.761 1.753 1.757
LSD (%5) Yer: - Çeşit*Yer: 0.38 Çeşit Ort.: 0.27
Araştırmamızda mısır çeşitlerinin dane yağ oranları %1.39-2.08 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Danelik ve silajlık mısır çeşitlerle yapılan araştırmalarda dane yağ oranlarını; Kılınç ve ark. (2018) GAP bölgesinde FAO 650-700 grubu danelik çeşitlerde %3.33-4.00; Vartanlı ve Emeklier (2007) Ankara’da FAO 500-600 grubundan danelik ve silajlık çeşitlerde %2.04-6.90; Özsisli (2010) Kahramanmaraş’ ta FAO 550- 650 grubunda silajlık ve danelik çeşitlerde % 2.97-3.87; Başaran ve ark. (2017) Sakarya’ da silajlık çeşitlerde %4.48-5.32 arasında değiştiğini tespit etmişlerdir. Araştırmamızdan elde ettiğimiz değerler diğer araştırma sonuçlarına göre düşük kalmıştır.
Danenin %11.5’ini oluşturan ve tek canlı kısım olan embriyo yağın önemli bir kısmını bulundurmaktadır. Embriyonun yaklaşık % 25’i yağ olup, mısır yağı doymamış yağ asitlerince zengindir. Embriyo aynı zamanda önemli mineral maddeleri de içermektedir. Danenin geri kalan kısmını (% 82.5) ise endosperm oluşturmaktadır (Özcan, 2009).
4.4.2. Ham protein (%)
Mersin ve Antalya ekolojik şartlarında 4 adet silajlık, 6 adet danelik çeşit ve 4 adet danelik çeşit adayı olmak üzere toplam 14 adet mısır genotipi denemeye alınmıştır. Danelik ekim düzeninde elde edilen ham protein oranlarına ait varyans analiz sonuçları Çizelge 4.71’ de ve ham protein oranlarına ait değerler Çizelge 4.72’ de gösterilmiştir.
Çizelge 4.71’ in incelenmesinden anlaşılacağı gibi, danelik amaçlı kurulan denemede mısır çeşitlerinin ham protein oranları arasındaki farklılık; çeşit ve çeşit yer interaksiyonu için %1 ihtimal sınırına göre istatistiki bakımdan önemli bulunmuştur. Antalya lokasyonu çeşitler ortalaması %8.44 olarak bulunurken Mersin lokasyonu %8.43 olarak bulunmuştur. Lokasyonlar arası farklılık istatistiki açıdan önemli bulunmadığı için LSD gruplandırması yapılmamıştır.
Çizelge 4.71. Mısır çeşitlerinde danede ham protein oranlarına ait birleştirilmiş yerler varyans analiz
tablosu
Varyasyon
Kaynağı S.D. Kareler Toplamı
Kareler Ortalaması F Değeri Tekerrür[yer] 4 0.0155893 0.0038973 0.0682 Yer 1 0.0018952 0.0018952 0.0332 Çeşit 13 3.1268904 0.2405300 4.2111** Çeşit*Yer 13 2.4433019 0.1879463 3.2905** Hata 52 2.9701080 0.057117 GENEL 83 8.5577849 CV: % 2.83
(*) %5; (**) %1 ihtimal sınırına göre işlemler arasında önemli farklılık olduğunu gösterir.
Çizelge 4.72. Mısır çeşitlerinde danelik kalite özellikleri bakımında farklı lokasyonlarda tespit edilen ham
protein oranlarına ait ortalama değerler ve LSD grupları
ÇEŞİTLER Yer Ortalama
Mersin Antalya
ISH716 8.60 bcd 9.03 a 8.82 a
PR31A34(ST) 8.69 ab 8.57 bcde 8.63 ab
HIDO(ST) 8.64 abcd 8.61 bcd 8.62 ab
PR31Y43(ST) 8.48 bcdef 8.64 bcd 8.56 abc
ISH712 8.55 bcdef 8.56 bcdef 8.55 abc
ADA351(ST) 8.46 bcdef 8.58 bcde 8.52 bcd
ISH714 8.33 bcdefg 8.69 ab 8.51 bcd
VITORINO(st) 8.27 defghı 8.59 bcd 8.43 bcde
DKC6589(ST) 8.66 abc 8.19 efghı 8.43 bcde
BURAK(ST) 8.64 abcd 7.89 ı 8.27 def
ISH616 8.28 cdefghı 8.17 fghı 8.22 ef
OSSK644(ST) 8.40 bcdef 7.99 ghı 8.20 ef
ISH715 7.91 hı 8.29 cdefgh 8.10 f
GENEL ORTALAMA 8.43 8.44 8.44
LSD (%5) Yer: - Çeşit*Yer: 0.39 Çeşit Ort.: 0.28
Araştırmamızda çeşitlerin danede ham protein oranları %8.10-8.82 arasında değişiklik göstermiştir. Yapılan araştırmalarda danede %ham protein oranlarını; Vartanlı ve Emeklier (2007) Ankara’da FAO 500-600 grubundan danelik ve silajlık çeşitlerde % 6.21-8.65, Elmalı ve Soylu (2008) Konya’ da bir tek danelik çeşitte gübre denemesinde % 7.40-9.02; Kılınç ve ark. (2018) GAP bölgesinde FAO 650-700 grubu danelik çeşitlerde 7.8-9.0; Özsisli (2010) Kahramanmaraş’ ta FAO 550-650 grubunda silajlık ve danelik çeşitlerde %8.67-10.05; Kalkan (2008) Konya’ da danelik çeşitlerde % 9.93-10.45 arasında değiştiği tespit edilmiştir. Araştırmamızdan elde ettiğimiz sonuçlarımız yapılan diğer araştırma sonuçları ile benzerlik göstermiş olup diğer araştırmaların minimum ve maksimum değerleri arasında kalmıştır.
Tanedeki proteinin %75’ i, nişastanın %98’ i endospermde oluşmaktadır (Kırtok, 1998). Bu nedenle tanede protein ve nişasta oranı ters orantılıdır. Kırtok (1998) bitkide azot noksanlığının tanede protein oranını düşüreceğini belirtmiştir. Bu sebeple yapılan çalışmalarda danede protein oranlarının farklılığı; genetik faktörlerin yanında çevre faktörü ve kültürel işlemlerin farklılığından ortaya çıkabilmektedir. Vartanlı ve Emeklier (2007) çalışmasında yüksek ekim sıklığının azot alımından kaynaklı olarak danede protein oranını düşürdüğünü belirtmiştir.