Ö
ncelikle ifade etmek gerekir ki doğal olarak natüra-list ve ateist bilim anlayışında, din ve bilimin uzlaş-ması mümkün değildir. Ancak sanılanın aksine bu anla-yış bilimsel desteğe sahip değildir. Ateizmin bilimle ilgili iddialarının doğru olup olmadığının derinlemesine tartı-şılması durumunda din-bilim çatışması tezinin de geçer-siz olduğu görülecektir. Aslında çatışan bilimin kendisi ile din değil, natüralist ve ateist bilim anlayışı ile dindir.Bazı dindar kişiler dinin bilimle çatıştığı ön kabulünden yola çıkarak bilimin değerini küçümseme yoluna gidebil-mektedirler. Bu kişiler bilimi değersizleştirerek bilimden dine gelebilecek eleştirilerden korunacaklarını ummak-tadırlar. Bu anlamda Feyerabend ve Kuhn gibi bilim fel-sefesi ve bilim sosyolojisinin öncü isimlerinin teorilerine yönelindiği görülmektedir.16 Örneğin Feyerabend’in bi-limsel metodu küçümseyen ve bilimi herhangi bir ideo-lojiyle eş tutan görüşü burada tercih edilen ve kullanılan iddiaların başında gelmektedir.17
16 Alper Bilgili, “Türkiye’de Bilim Sosyolojisi Tartışmaları Üzerine Eleşti-rel Bir Değerlendirme”, Sosyoloji Dergisi, 29/2, 2014, s. 242-245.
17 James F. Harris, Analytic Philosophy of Religion, Kluwer, Dordrecht, 2002, s. 215.
İşte bu noktada dinler arasındaki ayrımın bir kez daha önem kazandığını görüyoruz. Kuran’a bakıldığında Müs-lümanları rölativist bilim felsefecilerine sığınmaya itecek bir dünya görüşünün sunulmadığı fark edilecektir. Tersine Kuran’da yer alan birçok ayet insanlara, doğa hakkında bilgi edinmenin doğa ile ilgilenmekle mümkün olduğunu hatırlatmaktadır. Kuran bu hatırlatmalarla da yetinmez.
Örneğin belirli ritüellerin yapılabilmesi için Müslüman-ları bilim yapmak zorunda bırakır. Bunun en bariz ör-neği namaz ritüelidir. Namaz vakitleri, kıblenin yönünün belirlenmesi, hicri takvim gibi dini birtakım uygulama-lar dış dünya ile alakalıdır. Dolayısıyla dinin sadece ahlak ile alakalı olduğu ve dış dünya ile ilgilenmediği yönün-deki iddia İslam açısından geçerli değildir. Müslümanlar dünyanın farklı yerlerine gittiklerinde Kıble’nin nerede olduğunu belirlemek için Dünya’nın şekli, büyüklüğü ve Güneş ile ilişkisi hakkında bilgi edinmeyi önemsemişler-dir. Bu durum İslam’ın ilk günlerinden itibaren gözlem-sel astronominin gelişmesine neden olmuştur.18 Müslü-manlar sağlıklı ve doğru hesaplamalar için çeşitli araçlar da geliştirmek zorunda kalmışlardır. Örneğin İslam ön-cesinde de var olan, dünyanın en eski bilimsel cihazların-dan olan usturlab Müslümanların elinde geliştirilmiştir.19 Böylece Müslümanlar usturlab yardımıyla “gök cisimleri-nin veya herhangi bir yükselticisimleri-nin irtifaını ölçmek, gündüz
18 Mohammad Ilyas, ‘Qibla and Islamic Prayer Times’, Helaine Selin (edi-tör), Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Me-dicine in Non-Western Cultures, Springer, New York, 1997, s. 834.
19 Ahmed Essa, Othman Ali, Studies in Islamic Civilization: The Mus-lim Contribution to the Renaissance, International Institute of Isla-mic Thought, Herndon, 2010, s. 36.
ve gece saatlerini belirlemek, şehirlerin enlem ve boylam-larına göre kıble yönünü tesbit etmek, tablolar çıkarmak”
konusunda önemli bir avantaj elde etmişlerdir.20 Dolayı-sıyla Müslümanlar ibadetleri layıkıyla yerine getirmek için ilk günlerden itibaren bilimle iştigal etmişlerdir.
Dinlerin sadece ibadetleri kapsamadığını belirtmiş-tik. Dinler aynı zamanda insanlara doğa ile sınırlı olma-yan bir varlık anlayışı çizerler. Bu varlık anlayışında Al-lah Evren’in yaratıcısıdır. Dolayısıyla Evren hakkında bilgi edinmek aynı zamanda dini bir çabadır. Evren’in kökeni ve sonu gibi konular bu nedenle hem dinin hem de bi-limin ilgi alanına giren konulardır. Tarih boyunca gelen tüm ilahi mesajlar Evren’in bir başlangıcı ve sonu olduğu gerçeğine dikkat çekmiştir. Bu yüzden bilimin Evren’in kökenine, süreçlerine ve sonuna dair açıklamaları, doğ-rudan dini de ilgilendirmektedir. Evren’i Allah yarattıysa, izlerinin doğada görülebilmesi gerekir. Dolayısıyla inanan bir insan için Evren, Allah’ın sanatını ortaya koyduğu ve incelenme yapılması gereken bir laboratuvar olarak görül-melidir. Evren’i ve yaşamı incelemek yani bilim yapmak, Allah’ın sanatını daha iyi anlamanın önemli bir aracıdır.
Bu durum da bilimin dinle apayrı konuları ele aldığı id-diasını yanlışlar. Din ve bilim benzer ilgi alanlarına sa-hip olabilir, hatta benzer izahlar getirebilirler. Big Bang’in Evren’in var olma süreciyle ilgili izahı buna örnek olarak sunulabilir. Hem Yahudilik, Hıristiyanlık ve İslam hem de bilim bu konuda benzer bir izah ortaya koymuştur.
20 Mustafa Kaçar, Atilla Bir, “Usturlap”, DİA, TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 42, s. 195-198.
Evren’in sonsuzdan beri var olmadığını, belirli bir baş-langıca sahip olduğunu iddia etmişlerdir.
Yine gözden kaçırılan bir diğer nokta da şudur: Bi-lim dinin önemli başlıklarından birisi olan ahlak ile ya-kından ilişkilidir. Bilim tamamen mekanik bir uğraş de-ğildir, bilimsel uğraşların etik kurullar gibi ahlaki yönleri de vardır. Özellikle insanlar ve canlılar üzerinde yapılacak bilimsel bir araştırmanın etik açıdan uygun olup olma-dığı laboratuvar ortamında test edilemez. Bunun sorgu-lanması ahlakla ilgili bir konudur ki bu da dinin ve fel-sefenin alanına girmektedir. Tarih, insanların ahlaki bir rehbere sahip olmaksızın bilim yaptıklarında ne kadar sapabileceklerini gösteren örneklerle doludur. Bu durum da din ile bilimin düşünüldüğü kadar birbirinden uzak olmadığını, aksine birbirlerini tamamladıklarını göster-mesi açısından önemlidir.