Çalışmanın geçerliliği ve doğruluğu

Nitel çalıĢmalarda geçerlik araĢtırmacının araĢtırdığı konuyu olduğu gibi ve yansız bir Ģekilde ortaya koyması, gözlemlemesi anlamına gelmektedir (Golafshani, 2003). Nitel araĢtırmada elde edilen bilgiler geçerli ise, benzer araĢtırmalarda tamamen aynı olmasa da benzer bilgiler elde etme ihtimali yüksektir. Bu bakımdan nitel araĢtırmalarda geçerlik, güvenirliğe göre daha öncelikli olmaktadır. AraĢtırmada geçerliliğin sağlanabilmesi için veri çeĢitlemesi, meslektaĢ teyidi (Yıldırım ve ġimĢek, 2013) gibi stratejiler kullanılmıĢtır. Ayrıca araĢtırma alanına yakınlık, birebir görüĢmeler yoluyla ayrıntılı bilgi sağlanması ve olayın doğal ortam içinde gözlemlenmesi çalıĢmada geçerliği sağlamada etkili olmuĢtur.

ÇalıĢmada görüĢülen bireylerin ifadelerinden doğrudan alıntılara yer verilmiĢ ve bunlardan yola çıkarak sonuçlar açıklanmıĢtır. Mümkün olduğu kadar fazla doğrudan alıntılara yer verilerek okuyucuya yalın haliyle toplanan verileri inceleyebilme ve varılan sonuçların geçerliğini saptayabilme imkanı sunulmuĢtur.

ÇalıĢmada hem anneyle hem de çocuklarla görüĢülerek verilerin alınması ve gözlem formunun da kullanılması araĢtırmada “veri çeĢitlemesi” sağlamıĢtır. DeğiĢik yöntemlerin birlikte kullanılması ve değiĢik kaynaklardan bilgi alınması nitel çalıĢmalarda çalıĢmanın doğruluğunu ve geçerliğini artırmaktadır (Yıldırım ve ġimĢek, 2013).

Nitel araĢtırmalarda algıların önemli olması ve bireylerin içinde bulunulan ortama göre sürekli değiĢim içerisinde olması araĢtırma sonuçlarının tekrarlanmasını mümkün kılmamaktadır. Bu bakımdan nitel araĢtırmalarda güvenirlik boyutu nicel araĢtırmalara göre farklı olmaktadır (Yıldırım ve ġimĢek, 2013). Nitel çalıĢmalarda güvenirliği sağlamak adına bazı önlemler alınabilmektedir. Bu çalıĢmada bilgi alınan bireyler ayrıntılı bir Ģekilde tanımlanmıĢtır. Ayrıca araĢtırmacının rolü ayrıntılı bir Ģekilde açıklanmıĢtır. Bu sayede benzer araĢtırmalarda araĢtırmacılara fikir sağlanması amaçlanmıĢtır.

AraĢtırmanın veri analizinde kullanılan kodlar ve temalar araĢtırmanın temelindeki kuramsal çerçeveden, risk tanımlarından yola çıkılarak oluĢturulmuĢtur. AraĢtırma sorularına göre oluĢturulan temalar, verilerin kodlanmasında ve sınıflandırılmasında bir yapı oluĢturmuĢtur (Yıldırım ve ġimĢek, 2013). AraĢtırma sürecinde belirlenen tema ve kodlar veri iĢleme sürecinde geliĢtirilmiĢ ve değiĢtirilmiĢtir.

AraĢtırma sorularından yola çıkılarak düzenlenen temalar için araĢtırmacı dıĢında bir araĢtırmacı tarafından da görüĢ alınmıĢtır. AraĢtırmanın güvenirliğini sağlamak için veriler yazılı olarak kodlanmıĢtır. Daha sonra yapılan kodlamalar karĢılaĢtırılmıĢ ve Miles ve Huberman’ın (1994) geliĢtirdiği güvenirlik formülü (Güvenirlik = GörüĢ Birliği / (GörüĢ Birliği + GörüĢ Ayrılığı)) kullanılmıĢtır. Güvenirlik hesaplarının %70’in üzerinde çıkması, araĢtırma için güvenilir kabul edilmektedir. Veriler ayrı ayrı kodlandıktan sonra kodlayıcılar arası güvenirlik % 81,53 olarak bulunmuĢtur.

AraĢtırmada verilerin araĢtırmacı tarafından elde edilmesinin araĢtırma sonucunun nesnelliğini olumsuz yönde etkilememesi açısından standartlaĢtırılmıĢ açık uçlu sorulardan oluĢan (Yıldırım ve ġimĢek, 2013) görüĢme formu ve gözlem formu kullanılmıĢtır. AraĢtırmacının rolü açık bir biçimde belirlenmiĢ ve veriler varsayım ve

önyargılardan arındırılarak olduğu gibi sunulmaya çalıĢılmıĢtır. AraĢtırmacının öznel görüĢlerine yorumlama aĢamasında yer verilmiĢtir.

Yıldırım ve ġimĢek (2013) nicel araĢtırmalardaki geçerlik ve güvenirlik kavramlarının nitel araĢtırmadaki karĢılığını bir tablo halinde sunmuĢlardır. Bu tablodan yola çıkılarak çalıĢmanın geçerlik ve güvenirliği için alınan tedbirler Tablo 4’de sunulmuĢtur.

Tablo 3.9.

Çalışmada Geçerlik ve Güvenirlik

Nicel Araştırma Nitel Araştırma Çalışmada Alınan Önlemler Ġç Geçerlik Ġnandırıcılık Verilerin toplanmasında katılımcı

gönüllülüğüne dikkat edilmiĢtir Veri toplama aracı geliĢtirilmesinde uzman görüĢü alınmıĢtır

Veriler doğal ortam içerisinde alınmıĢtır

Bulgularda görüĢmelerden direk alıntılara yer verilmiĢtir

DıĢ Geçerlik Aktarılabilirlik (Transfer Edilebilirlik)

ÇalıĢma grubu ve seçim Ģekli detaylı açıklanmıĢtır

Kullanılan yöntemin gerekçesi açıklanmıĢtır

Veri toplama süreci detaylı açıklanmıĢtır

Veri analizi süreci detaylı açıklanmıĢtır

Ġç Güvenirlik

Tutarlılık Hem ebeveyn hem de çocuktan veri alınmıĢtır

Veriler uzman tarafından da kontrol edilmiĢtir

DıĢ Güvenirlik Teyit Edilebilirlik

AraĢtırma verileri gözlem ve görüĢme formu kullanılarak belirli bir

standartta alınmıĢtır

Yapılan tüm görüĢmeler kayıt altına alınmıĢtır

(Erlandson, Harris, Skipper ve Allen, 1993; Yıldırım ve Şimşek, 2013) 3.7. Araştırmacının Rolü

Nitel araĢtırmalarda araĢtırmacı bilgi toplama sürecinde yer alabilmektedir. AraĢtırmacı alanda vakit geçirmekte, çalıĢma gruplarıyla doğrudan iletiĢim kurmakta ve verilerin analizinde alanyazından elde ettiklerinden de faydalanabilmektedir. Bu durumda araĢtırmacı sürecin doğal bir parçası olmaktadır (Yıldırım ve ġimĢek, 2013). Bu araĢtırmada da araĢtırmacı sürecin içinde bilgi toplayıp, alanda zaman harcayarak alanı yakından tanımıĢ ve araĢtırma grubu bireyleriyle iletiĢim kurmuĢtur. Yani araĢtırmada araĢtırmacının birebir görüĢmeleri ve gözlemleri yer almaktadır. Ebeveynler ve çocuklar ile yapılan görüĢmeler araĢtırmacı tarafından gerçekleĢtirilmiĢtir.

GörüĢme verilerinin yazıya dökülmesi iĢi bir baĢkası tarafından gerçekleĢtirilmiĢtir. Yazıya dökülen veriler araĢtırmacı tarafından kategorilendirilerek sunulmuĢ ve yorumlanmıĢtır.

Nitel araĢtırmalarda araĢtırmacının sadece veriyi sunan kiĢi değil, çalıĢılan bireylerle doğrudan görüĢen kiĢi olması araĢtırmanın nesnelliği hakkında kuĢku duyulmasına sebep olabilmektedir. Ancak bilimsel araĢtırmaların hiçbirinde tam nesnellik mümkün olmamaktadır (Patton, 2005). Bu açıdan nitel araĢtırmalarda alanı iyi bilen araĢtırmacının daha geçerli bilgiler elde edebileceği düĢünülerek sürecin içinde yer alması büyük bir olumsuzluk olarak görülmemektedir (Yıldırım ve ġimĢek, 2013). Ayrıca Cresswell (2013), nitel araĢtırmalarda araĢtırmacıyı araç olarak tanımlamıĢtır. Cresswell’e göre araĢtırmacılar katılımcılarla bizzat görüĢerek veri toplarlar. Diğer araĢtırmacılar tarafından geliĢtirilen anket veya araçlara güvenmeyerek, açık uçlu sorular ile araçlarını geliĢtirirler. Bu araĢtırmada verilerin elde edilmesi için standartlaĢtırılmıĢ açık uçlu sorulardan oluĢan (Yıldırım ve ġimĢek, 2013) görüĢme formu ve gözlem formu kullanılmıĢtır. Tamamen serbest sohbet tarzı görüĢme yerine,

yapılandırılmıĢ görüĢmenin tercih edilmesi verilerin toplanmasında görüĢmeci yanlılığını veya öznelliğini azaltmıĢtır.

ÇalıĢmada katılımcı bir rol oynayan araĢtırmacı, öznelliği ve kendi görüĢlerini veriler analiz edildikten sonra sonuç ve yorumlama aĢamasında belirtmiĢtir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM