2.1.1 ÇalıĢmanın Amacı, Kapsamı, Önemi ve Metodolojisi
Bu tez çalıĢmasının temel amacı; Türkiye geneli ve Batı Akdeniz Bölgesi‟nde (TR61- Antalya, Isparta, Burdur) yaĢayan 18 yaĢ ve üstü bireylerin genel yaĢam memnuniyet düzeylerini etkileyen faktörleri ve bu faktörlerin illere göre gösterdiği farklılıkları belirleyebilmektir. AraĢtırmanın alt amaçları ise aĢağıdaki gibi sıralanabilir;
YaĢam memnuniyetini ölçmek için uluslararası yazında kullanılan ölçekleri belirlemek ve TUĠK YMA‟da kullanılan ölçekle bu ölçekler aralarındaki benzerlik ve farklılıkları tespit etmek.
Türkiye genelinde 2013 ve sonrasında yaĢam memnuniyetini etkileyen faktörlerdeki değiĢimleri tespit etmek.
Batı Akdeniz Bölge‟sinde genel yaĢam memnuniyetini etkileyen temel faktörleri belirlemek.
Batı Akdeniz Bölge‟sindeki üç ilde yaĢayan bireylerin (TR61-Antalya, Isparta, Burdur) yaĢam memnuniyetini belirleyerek, iller düzeyinde yaĢam memnuniyetleri arasındaki farkların anlamlılıklarını incelemek.
Tatmin düzeyleri düĢük olan bireylerin hane özelliklerini (hanede yaĢayan kiĢi sayısı, gelir düzeyi, konutta yaĢanan sıkıntılar vb.) ve memnuniyeti etkileyen diğer faktörler bakımından durumlarını belirlemek.
Tez çalıĢması Batı Akdeniz Bölgesi‟nde yer alan Antalya, Isparta ve Burdur illerini kapsamaktadır. Bu amaçla Türkiye Ġstatistik Kurumu‟ndan alınan YaĢam Memnuniyeti AraĢtırmaları sonucu elde edilen verilerden faydalanılmıĢtır. ÇalıĢmanın temel amacına uygun olarak YMA 2013 iller bazındaki veriler ayrıntılı olarak analiz kapsamına alınırken, yıllar bazındaki değiĢimin tespit edilebilmesi için YMA 2014 ve 2015 verilerinden de faydalanılmıĢtır.
2013 YMA aynı anda kamu, belediye ve il özel idaresinin sunduğu hizmetlerden duyulan memnuniyet (bu aynı zamanda kurumların performans göstergelerinden biri olarak kabul edilebilir) ile birlikte güvenlik, sağlık, ulaĢtırma, çevre vb. alanların tümünü kapsayacak Ģekilde gerçekleĢtirmiĢ olmasından dolayı 18 yaĢ ve üzeri hanehalkı bireylerinin genel yaĢam memnuniyetlerini, beklenti ve umutlarını, değerlerini belirleyen içeriğiyle oldukça önemli bir araĢtırma olduğu söylenebilir.
Tez çalıĢması sonucunda, 2013 yılı verileri kullanılarak gerçekleĢtirilen ayrıntılı analizler ile karar vericiler için salt yüzdeler ile tespit edilemeyen ya da doğru yorumlanamayan bilgilerin daha açık ve yorumlanabilir hale getirilebileceği düĢünülmektedir. Ayrıca iller bazında türetilecek bilgiler ile toplulukların beklentileri ve kaygıları hakkında bilgiler üretilerek yerel yönetimlerin sundukları hizmetleri geliĢtirmeleri ve kamu yararını arttırmalarına katkı sağlayacağı umulmaktadır. Üniversitelerin ülkenin toplumsal, ekonomik, kültürel, siyasi, bilimsel ve teknolojik kalkınmasında önemli görevleri olan temel kuruluĢlar olduğu yaklaĢımı ile tez kapsamında yapılacak bilimsel çalıĢmaların bölgenin sorunlarının tespiti ve çözümüne yönelik katkısı bakımından önemli olduğu düĢünülmektedir.
ÇalıĢma boyunca izlenen adımlar ġekil 2.1‟deki gibi özetlenmiĢtir. Buna göre çalıĢmada izlenen metodoloji, genel olarak altı aĢamadan oluĢmaktadır. Birinci aĢama tez çalıĢması kapsamındaki temel kavramlar ile ilgili literatür araĢtırmasının yapıldığı aĢamadır. Bu aĢamada ilgili kavramların ulusal ve uluslararası düzeyde neleri ifade ettiği, yapılan önceki araĢtırmaların kapsamı ve içeriği ayrıntılı olarak ele alınmıĢtır. Ġkinci aĢama verilerin toplanması aĢamasıdır. Veri seti, çalıĢmanın baĢlangıcında TUĠK 2013 YMA sonuçlarıyla oluĢturulmuĢtur. ÇalıĢmanın ilerleyen aĢamasında 2014 ve 2015 tarihlerinde gerçekleĢtirilmiĢ olan YMA verileri veri setine ilave edilmiĢtir. Üçüncü aĢama mevcut verilerin yapılandırılması aĢamasıdır. Bu aĢamada, TUĠK‟den resmi kanallarla elde edilmiĢ Microsoft Excel formatındaki hanehalkı ve fert verileri, Microsoft Access kullanılarak birleĢtirilmiĢ ve analizlere uygun hale getirilecek Ģekilde derlenmiĢtir. Derleme aĢamasında 2013 verileri ayrıca Türkiye geneli ve illere ayrıĢtırılmıĢ Ģekilde ayrı ayrı dosyalanmıĢ ve 2014 ve 2015 YMA verileri de dahil olmak üzere tüm veriler SPSS 20 (Statistical Programme for Social Sciencies) programında yapılacak analizlere uygun hale getirilmiĢtir.
ÇalıĢmanın dördüncü aĢamasını Türkiye geneli için yapılan analizler oluĢturmaktadır. Bu aĢamada ve sonrasında tez çalıĢmasının amacı ve verilerin yapısı göz önünde bulundurularak uygun analizler belirlenmiĢ (frekans dağılımları ile oluĢturulmuĢ çapraz tablolar, lojistik regresyon analizi, sıralı lojistik regresyon analizi, kümeleme analizi, çoklu uygunluk analizleri vb.) analizler sonucu elde edilen bulgularla Türkiye genelinde yaĢam memnuniyetini etkileyen faktörler belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Bu aĢamada ek olarak 2014 ve 2015 YMA verileri ile Türkiye genelinde yaĢam memnuniyetini etkileyen faktörlerde zaman içindeki değiĢim belirlenmeye çalıĢılmıĢtır. Tez çalıĢmasının beĢinci aĢamasında bölgesel düzeyde ve iller düzeyinde ayrıntılı analizler gerçekleĢtirilerek, iller arası karĢılaĢtırmalara yer verilip, yaĢam memnuniyetini etkileyen faktörler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar irdelenmiĢtir. ÇalıĢmanın son aĢamasında tüm bulgular ıĢığında yaĢam memnuniyetine iliĢkin
Türkiye genelinde, bölgesel düzeyde ve iller düzeyinde genel değerlendirmelere yer verilmiĢtir.
ġekil 2.1 Tez ÇalıĢmasında Ġzlenen Adımlar
2.1.2 Örneklem ve Veri Toplama Süreci
Tez çalıĢmasında, ilk defa 2013 yılında gerçekleĢtirilmiĢ olan TUĠK‟in iller bazında YMA verileri baĢta olmak üzere, Türkiye genelinde gerçekleĢtirilmiĢ olan 2014 ve 2015 YMA verileri kullanılmıĢtır. TUĠK bu araĢtırmalarında, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde bulunan hanelerde yaĢayan 18 ve daha yukarı yaĢtaki T.C. vatandaĢları ile yabancı uyruklu kiĢileri araĢtırma ana kütlesi olarak almıĢtır. AraĢtırmada, kurumsal nüfus (üniversite öğrenci yurdu, huzurevi, bakımevi, ceza ve tutukevi, ıslahevi, yetiĢtirme yurdu, askeri birlik ve kıĢla vb.) kapsam dıĢı tutulmaktadır.
TUĠK, 2013 yılında il düzeyinde tahmin üretilecek biçimde örneklem büyüklüğü hesaplanmıĢtır. 2013 yılında Türkiye genelinde örneğe çıkan 125 720 haneden 103 312 hanedeki 18 ve daha yukarı yaĢtaki 196 203 birey ile yüz yüze görüĢme yöntemiyle veri
YaĢam Memnuniyetine ĠliĢkin Kavramsal Çatının ve Tanımlamaların OluĢturulması
2013, 2014 ve 2015 Yıllarına ait Veriler Ġle Türkiye Genelinde YaĢam Memnuniyetini Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi ve Yıllar Ġçerisindeki
DeğiĢimin Tespit Edilmesi
Verilerin Toplanması
Sonuçların KarĢılaĢtırılması ve Genel Değerlendirmeler Verilerin Yapılandırılması
2013 Yılı Verileri Ġle Bölgesel Düzeyde ve Ġller Düzeyinde YaĢam Memnuniyetini Etkileyen Faktörlerin
toplanmıĢ ve il bazında sunulmuĢtur. YMA‟nın örnekleme yöntemi 2 aĢamalı tabakalı küme örneklemesidir. Birinci aĢamada ortalama 100 haneden oluĢan kümeler (bloklar) örneğe seçilmiĢ, ikinci aĢamada ise örneğe seçilen kümelerden sistematik seçim yöntemi kullanılarak örnek adresler belirlenmiĢtir. Kır yerleĢim yerlerinden toplam 3810 küme, kent yerleĢim yerlerinden ise 5000 küme olmak üzere toplam 8810 küme örneğe seçilmiĢtir. Kır yerleĢim yerlerinden 45 720 hane (her kümeden 12 hane), kent yerleĢim yerlerinden ise 80 000 hane (her kümeden 16 hane) olmak üzere toplam 125 720 hane örneğe seçilmiĢtir.
TUĠK, 2014 ve 2015 yıllarında kır-kent ayrımı yapmaksızın Türkiye geneli için tahminler üretecek Ģekilde örneklem büyüklüğü hesaplamıĢtır. 2014 yılında Türkiye genelinde örneğe çıkan 4 560 haneden 3 908 hanedeki 18 ve daha yukarı yaĢtaki 7 984 birey ile, 2015 yılında ise 4500 hanedeki 9 397 kiĢi ile yüz yüze görüĢme yöntemiyle veri toplanmıĢtır. YaĢam Memnuniyeti AraĢtırması‟nda 2014 öncesindeki yıllarda asayiĢ, eğitim ve sağlık hizmetlerinden memnuniyet soruları için “fikrim yok” seçeneği sorulmazken, fertlerin tümünün konuya iliĢkin görüĢlerinin alınabilmesi amacıyla 2014 yılından itibaren bu sorulara “fikrim yok” seçeneği eklenmiĢtir.
TUĠK‟in 2013, 2014 ve 2015 YMA çalıĢmalarında veri toplama aracı olarak anket yöntemini kullanmıĢ ve belirlenen örnekleme giren 18 yaĢ üstü bireylerle yüz yüze görüĢülerek veriler toplanmıĢtır. Toplanan veriler TUĠK tarafından güvenilirlik ve geçerlilik çalıĢması yapılarak kullanıma hazır hale getirilmiĢtir. Bu tez çalıĢmasında TUĠK 2013, 2014 ve 2015 YMA verilerinin tümü resmi kanallardan istenmiĢ ve TUĠK Batı Akdeniz Bölge Müdürlüğü tarafından teslim edilmiĢtir. Ağırlıklı olarak 2013 verilerinin kullanılacağı bu tez çalıĢmasında, yaĢam memnuniyetini etkileyen faktörlerdeki yıllar içindeki değiĢimlerin belirlenebilmesi amacıyla 2014 ve 2015 YMA verileri de analizlere dahil edilmiĢtir. TUĠK 2013, 2014 ve 2015 YMA verilerinin tümünün kullanılacağı bu tez çalıĢmasında, ayrıca güvenirlik ve geçerlik analizi yapılmamıĢtır. Kullanılan hanehalkı anketi EK-1, fert yaĢam memnuniyeti anketi Ek-2‟de verilmiĢtir.