katsayısına sahip 5 bileĢenden oluĢmaktadır. Elde edilen ölçüm skorları, katsayılarla çarpıldıktan sonra elde edilen sonuçlar toplanmaktadır.
Ortodontik tedavi ihtiyacı değerlendirilirken; ICON Skor sonucu ≥43 ise hastanın tedavi ihtiyacının olduğunu ifade etmektedir. Tedavi sonucu değerlendirilirken; skor 31‟ den küçükse tedavi sonucu kabul edilebilir olarak değerlendirilmektedir. Tedavi zorluğu değerlendirilirken; tedavi öncesi çalıĢma modellerinden elde edilen toplam Skor, 29‟ dan küçükse tedavi kolay, 29–50 arasında ise tedavi biraz zor, 51–63 arasında ise tedavi orta derecede zor, 64–77 arasında ise tedavi zor, 77‟ den büyükse tedavi çok zor olarak değerlendirilmektedir (117).
Tedavi öncesi değerlendirilen ICON Skor sonucundan, tedavi sonrası ICON Skor sonucunun 4 katının çıkarılmasıyla elde edilen Skor, -1‟ den büyük olduğunda, fazla miktarda iyileĢme, -25 ile -1 arasında ise yeterli iyileĢme, -53 ile -26 arasında ise orta derecede iyileĢme, -85 ile -54 arasında ise minimal düzeyde iyileĢme ve -85‟ den küçük ise iyileĢmenin olmadığı Ģeklinde değerlendirme yapılmaktadır (117).
2.6. ÇalıĢmada Kullanılan Ġndeksler
2.6.1. Ortodontik Tedavi Ġhtiyacı Ġndeksi (Index of Orthodontic Treatment Need - IOTN)
Ortodontik Tedavi Ġhtiyacı Ġndeksi, diĢ sağlığı ve estetik bozukluklar için çeĢitli oklüzal özellikleri temel alan maloklüzyonu sınıflandırmak için geliĢtirilmiĢtir (103). Ġndeksin temeli, estetik ihtiyacı değerlendiren SCAN Ġndeksi (Estetik ihtiyacın standart olarak değerlendirilmesi) üzerine dayanmaktadır (116). Ġndeks, Ġsveç Medikal Kurulunun (100) önerisi temel alınarak, Dental Sağlık Komponenti ve Evans ve Shaw (126) tarafından geliĢtirilen Estetik Komponent olmak üzere iki bileĢenden meydana gelmektedir (3,103,127). Bu indekste, her iki bileĢen ayrı ayrı analiz edilmektedir. Elde edilen değerler tek bir skor ile birleĢtirilmemesine rağmen,
24
indeksin değerlendirilmesi sonrasında hasta „‟Ortodontik Tedavi Ġhtiyacı var veya yok‟‟ olarak sınıflandırılmaktadır (116).
2.6.1.1. Estetik Komponent (Aesthetic Component - AC)
Estetik Komponent, Ortodontik Tedavi Ġhtiyacı Ġndeksi‟ nin (IOTN) diĢsel estetiğini değerlendiren bileĢenidir. Ġndekste kullanılan 10 fotoğraf, 12 yaĢındaki 1000 çocuğun standart Ģartlarda çekilen ağız içi resimlerinden seçilerek oluĢturulmuĢtur (116).
1.derecedeki resim en iyi diĢsel estetiği, 10. derecedeki resim en kötü diĢsel estetiği göstermektedir. 10 fotoğraf Richmond tarafından yapılan araĢtırma sonucunda 4 sınıfa ayrılmıĢtır (128) (ġekil 1).
1.-2. resimler „Tedavi ihtiyacı olmayan bireyler‟
3.-4. resimler „Tedavi ihtiyacı çok az olan bireyler‟
5.-7. resimler „Tedavi ihtiyacı sınırda olan bireyler‟
8.-10. resimler „Tedavi ihtiyacı yüksek olan bireyler‟ Ģeklindedir.
AC Ġndeksi değerlendirilirken, özellikle karıĢık diĢlenme döneminde olan bireylerde, diĢlenmenin ileride alacağı durum düĢünülmeyip, mevcut olan dentisyonun durumu göz önüne alınarak ortodontik tedavi ihtiyacı değerlendirilmelidir (48). Souames ve ark. (129)9-12 yaĢları arasındaki çocuklarda yaptıkları araĢtırmada, çocukların karıĢık diĢlenme döneminde olması, fotoğrafların daimi diĢlenmeyi göstermesi ve bu yaĢtaki maloklüzyonların, yaĢın artıĢıyla birlikte düzelebilme olasılığından dolayı, bu yaĢ grubunda yapılacak estetik değerlendirmelerin doğru olmayabileceğini belirtmiĢlerdir. Skorlama, resimlerdeki spesifik morfolojik benzerliklerden ziyade genel diĢsel görünüm göz önüne alınarak yapılmalıdır. Klinik olarak değerlendirmede, renkli skala kullanılmalı, hastalardaki zayıf periodontal durum, diĢlerdeki mevcut renklenmeler, mine kırıkları, renklenmiĢ
25
restorasyonlar göz önüne alınmamalıdır (3). Hastalardan elde edilen ortodontik modeller üzerinde değerlendirme yapılırken, siyah-beyaz fotograflar kullanılmalı, modeller sentrik oklüzyonda tutulmalıdır (126).
Resim 1. IOTN Ġndeksinin AC bileĢeni (116)
Brook ve Shaw (51), AC‟ nin diĢhekimi tarafından değerlendirildiği zaman tekrarlanabilirliğe sahip olduğunu belirtmiĢlerdir116
. Hastalar diĢlerinin estetik görünümlerini algılarken, profesyonel kiĢilere göre daha fazla iyimserlik göstermektedirler.
AC‟ nin ortodontik tedavi ihtiyacını değerlendirmek için kullanılması tartıĢma konusu olmaktadır. Buna neden olarak, Dental Sağlık Komponenti (DHC) ve Estetik Komponent (AC) arasında korelasyonun olmaması gösterilmektedir (130).
26
Çocukların ve yetiĢkinlerin, kendileri için uygun resmi, 10 fotoğraf arasından seçmekte zorluk yaĢadıkları belirtilmiĢtir (131). Değerlendirme sırasında bazı bireylerin kendi diĢleri ile aynı estetik özellikteki fotoğraf yerine kendi diĢlerine en çok benzeyen fotoğrafı seçtikleri ifade edilmiĢtir (132). Bireyin skorlanmasında, profesyonel kiĢilerin bile skalayı kullanırken ilk denemelerinde aynı problemi yaĢadıkları belirtilmiĢtir (133). AC bileĢenin maloklüzyonlarla iliĢkili ön arka (sagital) yöndeki problemleri göstermede yetersiz olduğu belirtilmiĢtir (126,134). Ġndeksin ters overjet, açık kapanıĢ ve örtülü kapanıĢın derecelerini tam olarak değerlendirmemesi bu bileĢenin bir eksikliği olarak görülmektedir (58).
2.6.1.2. Dental Sağlık Komponenti (Dental Health Component - DHC)
DHC, maloklüzyonun çeĢitli oklüzal özelliklerini kaydetmektedir. Ġndeksin temel özelliği, spesifik olan maloklüzyonu belirlemesi, en Ģiddetli maloklüzyonu, bireyin tedavi ihtiyacını derecelendiren en belirgin ve kötü oklüzal özellik esas alarak tanımlamasıdır. Minor düzensizlikleri olan hastayı, herhangi bir ortodontik tedavi ihtiyaç kategorisine yerleĢtirecek kadar skorlayamaması, indeksin kullanılması sırasında ortaya çıkan problemlerden biridir (122).
DHC Ġndeksi‟ nin uygulanmasının kolaylaĢtırılması için özel bir cetvel geliĢtirilmiĢtir. Cetvelin üzerinde DHC ölçümünün kolaylıkla yapılmasını sağlayacak bilgiler olup, kullanım kolaylığı sağlamaktadır. Skalanın her bir kategorisinin (Missing teeth, Overjets, Crossbites, Displacement of contact points, Overbites) baĢ harfleri „‟MOCDO‟‟ kısaltmasını oluĢturmaktadır (118).
Richmond ve ark. (118) tarafından düzenlenen DHC indeksine göre mevcut değerler dikkate alınarak değerlendirme yapılmaktadır. Buna göre;
Derece 1: Tedavi ihtiyacı olmayan bireyleri
Derece 2: Tedavi ihtiyacı az olan bireyleri
Derece 3: Tedavi ihtiyacı sınırda olan bireyleri
27 Derece 1 (Tedavi Ġhtiyacı Yok)
1: Kontak noktaları arasında 1 mm‟ den az düzensizlik