"Öğretmenlerin duygusal zeka düzeyleri ile örgütsel alaycı tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Konya/Ilgın örneği)" başlıklı yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin duygusal zeka düzeyleri ile örgütsel sinizm arasında düşük düzeyde negatif bir ilişki tespit edilmiştir.
Problem Durumu
Türkçede henüz karşılığı bulunmayan sinizm kavramı, gizlice kötülük yapan, kurnazca hareket eden, yaptığını söylemeyen bireyler için kullanılan "hileci" kelimesine yakın bir anlam taşımaktadır. , güvenilir olmayan ve aynı zamanda karşıdaki kişiye de güvenmeyen. Sinikler acımasız eleştirmenler olarak ifade edilirken, günümüzde sinizm kavramı güvensizlik ve içsel karamsarlık olarak nitelendirilmektedir (Mantere ve Martinsuo, 2001: 5).
Araştırmanın Amacı
Alt problemler
Ilgın'da görev yapan öğretmenlerin duygusal zeka düzeyleri ile örgütsel sinizme yönelik tutumları arasında bir ilişki var mıdır? Bu alanda çalışan öğretmenlerin duygusal zeka düzeyleri örgütsel sinizme yönelik tutumlarını belirlemede anlamlı bir yordayıcı mıdır?
Araştırmanın Önemi
Öğretmenlerin duygusal zeka düzeyleri onların çalışma ortamlarında karşılaştıkları olumsuz tutum ve davranışlarla baş etmelerini kolaylaştırabilir. Duygusal zeka ve örgütsel sinizm kavramları şu anda Türkiye'de yeterli literatürden yoksundur.
Varsayımlar
Bu araştırmanın, öğretmenlerin mevcut duygusal zeka düzeylerinin ve çalıştıkları örgüte karşı sahip oldukları olumsuz tutumların belirlenerek örgütlerde karşılaşılacak çeşitli tutum ve davranış sorunlarının çözümüne ışık tutacağı öngörülmektedir.
Sınırlılıklar
Tanımlar
Duygusal Zekâ
- Duygu
- Zekâ
- Duygusal zekâ
- Duygusal zekâ modelleri
- Peter Salovey ve John Mayer’in bütünleştirici yetenek modeli
- Daniel Goleman’ın duygusal yetkinlik modeli
- Reuven Bar On’un duygusal zekâ modeli
- Robert K. Cooper ve Ayman Sawaf’ın duygusal zekâ modeli
- Duygusal zekâ ile ilgili yapılan araştırmalar
- Duygusal zekâ ile ilgili yapılan yurtiçi araştırmalar
- Duygusal zekâ ile ilgili yapılan yurtdışı araştırmalar
Goleman'a (2011) göre duygusal zeka ve entelektüel zeka birbirine zıt olmayıp farklı becerilerdir ve birbirleriyle ilişkilidir. Daniel Goleman'ın duygusal zeka modeli, Salovey ve Mayer modelinden uyarlanan beş temel duygusal ve sosyal yeterliliği içermektedir.
Örgütsel Sinizm
Örgüt kavramı
Araştırma sonuçlarına göre duygusal zeka yaşla birlikte artıyor ve 50'li yaşlarda en yüksek seviyeye ulaşıyor. Araştırmanın bir diğer bulgusu ise entelektüel zekanın (IQ) 19-20 yaşlarında en yüksek seviyeye ulaştığı ve yaş ilerledikçe azaldığıdır. Bar-On (2005), Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada'da geniş bir yaş aralığını (16 ila 100 yaş arası) kapsayan ve ortalama yaş 34 olan geniş katılımlı çalışmasında, duygusal zeka düzeyinin yaşla birlikte arttığını ve duygusal zeka düzeyinin yaşla birlikte arttığını bulmuştur. kadınların Yaşlandıkça katılımcıların duygusal zeka düzeylerinin arttığı görüldü. Erkek katılımcıların duygularını kontrol etme konusunda daha yüksek puanlar elde ettiği belirlendi.
Araştırmanın bir diğer bulgusu ise katılımcıların etnik kökeninin duygusal zekada anlamlı bir farklılığa neden olmamasıydı. Schute ve arkadaşları "Duygusal Zeka ve Sağlık Arasındaki İlişkinin Meta-Analitik Bir Araştırması" başlıklı araştırmalarının bulgularına göre duygusal zeka ile sağlık durumu arasında pozitif ve anlamlı bir ilişki olduğu sonucuna varmışlardır.
Sinizm kavramı, tanımı, tarihçesi
Aslında çalışma ortamlarında karşılaşılan sorunlar çalışanların kişilik özellikleri, örgüt kültürü, yönetim anlayışı ve çalışma grubu etkisi gibi birçok faktörden etkilenmektedir (Reece ve Reece, 2018: 10). Sinik eğilime sahip kişiler, insanlara güvenmekte zorlanırlar, insanların samimi ve içten olmadığına inanırlar ve onları sahtekâr olarak da tanımlarlar. Aynı zamanda sinikler yalan söylemenin, sahte bir yüz sergilemenin ve başkalarını sömürmenin insan karakterinin temel özellikleri olduğuna inanırlar (Mirvis ve Kanter, 1991: 53).
Örgütsel sinizm
Dean ve diğerleri için. Örgütsel sinizm, bireyin çalıştığı kuruma karşı geliştirdiği üç boyuttan oluşan küçümseyici tutumdur: Birinci boyut örgütsel bütünlüğün olmadığına dair inanç, ikinci boyut ise olumsuz etkidir. örgüte yönelik aşağılayıcı ve eleştirel davranışlar ve son olarak örgüte yönelik aşağılayıcı ve eleştirel davranışlar. Abraham'a (2000) göre örgütsel sinizm, örgütlerdeki mevcut değerler ile çalışanların kişisel değerleri arasındaki çatışmanın yanı sıra, çalıştıkları kurumda dürüstlüğün olmadığı inancı, yüksek düzeyde olumsuz davranışlardır. Eleştiriye ve aşağılamayı da içeren davranışlara verilen duygusal tepkiler. Benzer şekilde örgütteki çalışanlar her ne kadar yeterli, önemli ve değerli olduklarına inansalar da Eraslan Çapan ve Korkut Owen'a göre Arslan'a (2012) göre kişisel değerleri arasındaki çatışma sonucu alaycı bir tutuma sahiptirler. çalıştıkları örgütün değerleri ve örgütün değer sistemine göre davranmaları nedeniyle yaşadıkları çatışma. Alabileceğini söyledi.
Wilkerson (2002) örgütsel sinizmi, genellikle örgütteki çalışanların çıkarlarına aykırı olan prosedürlere, süreçlere ve yönetime karşı olumsuz bir tutum olarak tanımlamaktadır (Davis, Evans, Wilkerson).
Örgütsel sinizmin kuramsal temelleri
- Beklenti kuramı
- Atfetme kuramı
- Tutum kuramı
- Sosyal değişim kuramı
- Duygusal olaylar kuramı
- Sosyal güdülenme kuramı
Tutumun aşamaları olarak kabul edilen bilişsel, duyuşsal ve davranışsal unsurlar aslında örgütsel sinizmin temelini oluşturmaktadır (Pelit ve Pelit, 2014: 88). Bireyler iş hayatındaki olaylara duygusal tepkiler verebilirler ve bu duygusal tepkiler kişinin iş performansını ve iş tatminini etkileyebilir ve bu duygusal tepkiler kişinin iş performansı ve iş tatmini üzerinde önemli etkilere sahiptir (Weiss ve Cropanzano, 1996: 45). Brown ve Cregan'a göre duygusal olay teorisi, işyerinde yaşanan olumsuz olayların neden olduğu olumsuz duygu ve davranışların işe yönelik tutumlar üzerindeki etkisinin ifadesidir.
Sosyal motivasyon teorisi Weiner (1985) tarafından geliştirilen örgütsel sinizmin nedenlerini açıklamaya çalışan bir teoridir (Kalağan, 2009: 52).
Örgütsel sinizm türleri
- Kişilik sinizmi
- Toplumsal/ kurumsal sinizm
- İşgören sinizmi
- Mesleki sinizm
- Örgütsel değişim sinizmi
Andersson'a göre çalışan sinizmi olarak da adlandırılan çalışan sinizmi, yöneticilere, meslektaşlarına veya Andersson'a göre işyerindeki yöneticilere, meslektaşlara veya meslektaşlarına yöneliktir. Cordes ve Dougherty'ye (1993) göre, eğer çalışanın örgütsel beklentileri ile mevcut işyeri gerçekleri önemli ölçüde farklılık gösteriyorsa, çalışan devri meydana gelebilir. Abraham'a göre örgütsel değişim sinizmi, çalışanların gelecekteki çabalarının başarısızlıkla sonuçlanması sonucunda hayal kırıklığına uğramalarına ve bu değişimi yöneten insanlar hakkında karamsar inançlar geliştirmelerine neden olmaktadır.
Özgener'e göre örgütsel değişim sinizmi, tam olarak başarıya ulaşmayan değişim çabaları sonucunda ortaya çıkan güven kaybıdır. Delken'e göre başarısız değişim girişimleri sadece dar görüşlü değil, aynı zamanda organizasyonu mevcut durumundan daha kötü hale getirdiği düşüncesini de içeriyor.
Örgütsel sinizmin boyutları
- Bilişsel boyut
- Duyuşsal boyut
- Davranışsal boyut
Organizasyonda yapılması planlanan yenilikler ve uygulanması planlanan yeni yöntemler faydalıdır ve örgüt üyeleri tarafından zorlanmadan benimsenir ve çalışanlar direnç göstermez. Değişimin liderleri olan, çalışanlara karar alma süreçlerine ve değişim sürecine katılım için anlamlı fırsatlar sunan liderler hakkında. Örgütsel sinizm, bireyin içinde bulunduğu örgüte karşı geliştirdiği üç boyutu içeren olumsuz bir tutumdur (Brandes, Dean, Dharwadkar,.
Örgütsel sinizmin duygusal boyutundan kastedilen, bireyin örgüte ilişkin olumsuz düşüncelerinin duygular aracılığıyla ifade edilmesidir (Abaslı, 2018: 62). Bunlar örgüte yönelik olumsuz eleştirel yaklaşımlar ve şikâyetler, küçümseme ve alaycı bir mizah anlayışı, örgütte yapılan işe inanmama, örgütün geleceğine ilişkin karamsar tahminler yapma gibi davranışlardır (Brandes ve Das.
Örgütsel sinizme neden olan faktörler
- Örgütsel sinizme neden olan kişisel faktörler
- Örgütsel sinizme neden olan örgütsel faktörler
Andersson ve Bateman (1997) tarafından yapılan araştırmada örgütsel sinizm ile yaş faktörü arasındaki ilişki anlamlı değildir. Diğer bir bulgu da örgütsel sinizm ile cinsiyet arasında Erdost, Karacaoğlu ve Reyhanoğlu'nun (Andersson ve Bateman., 1997) çalışmalarında olduğu gibi bir ilişki olmadığıdır. James'e (2005) göre düşük düzeyde de olsa anlamlı bir ilişki vardır. Mesleki kıdem ile örgütsel sinizm tutumu arasında bir ilişki vardır (Kalağan, 2009: 70).
Farklı sektörlerde yapılan araştırmalar da örgütsel adalet ile örgütsel sinizm arasında negatif bir ilişki olduğunu göstermektedir (Efeoğlu ve İplik, 2011; Köybaşı, Uğurlu ve Öncel, 2017; Korkmaz Orhan ve Ünüvar, 2019). Psikolojik sözleşme ihlali ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkiyi açıklayan değişkenler (Johnson ve O'Leary-Kelly.
Örgütsel sinizmin etkileri
- Örgütsel sinizmin bireysel etkileri
- Örgütsel sinizmin örgütsel etkileri
Örgütsel sinizm ile başa çıkma yöntemleri
Eğitim örgütlerinde sinizm
Sinizmin önlenmesine yönelik öneriler, değişime direnmeye ilişkin önerilerle örtüşmektedir (Özgener vd., 2008; Örgütsel sinizm tutumuna sahip bir öğretmen, okulu için yaptığı çabaların dikkate alınmadığını hissedebilir ve görüş belirtmekten kaçınabilir.) aynı zamanda gösterdiği çabanın karşılığını almayacağını, çabasının karşılığını almayacağını, çalışanlar arasında ödül alamayacağını hissedebilir. Çalışanlar arasında kayırmacılık olacağını düşünebilir ve okulun geleceğinden umutlu olmayın (Kalağan, Güzeller, 2010: 85).
Örgütsel sinizm ile ilgili yapılan araştırmalar
- Örgütsel sinizm ile ilgili yapılan yurtdışı araştırmalar
- Örgütsel sinizm ile ilgili yurtiçi araştırmalar
Araştırma bulgularına göre örgütsel sinizm ve örgütsel bağlılık kavramları arasında yüksek düzeyde negatif bir ilişki tespit edilmiştir. Örgütsel sinizm ile çalışanların katılım durumu arasında negatif yönde orta düzeyde bir ilişkinin olduğu tespit edilmiştir. Demografik özellikler ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişkinin incelendiği araştırma sonucunda geçerlik ve güvenirliği yüksek bir ölçek oluşturulmuştur.
Kılıç (2015) hizmet sektöründe yaptığı araştırmada duygusal zeka ile örgütsel alaycı tutumlar arasındaki ilişkiyi incelemiş ve çalışanların duygusal zekası ile örgütsel arasındaki ilişkiyi araştırmıştır. Aynı zamanda kişinin çalıştığı sektör ile duygusal zekası, çalıştığı sektör, statü ve örgütsel sinizm tutumu arasında da anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.
Araştırmanın Modeli
Evren ve Örneklem
Veri Toplama Araçları
- Kişisel bilgi formu
- Öğretmenlere yönelik örgütsel sinizm ölçeği
- Duygusal zekâ özelliği ölçeği kısa form (DZÖÖ-KF)
- Duygusal zekâ ölçeği ve örgütsel sinizm ölçeğinin örnekleme bağlı güvenilirlik
Güvenirlik katsayıları incelendiğinde; İyi oluş alt boyutunda 0,72, öz kontrol alt boyutunda 0,70, duygusallık alt boyutunda 0,66, sosyallik alt boyutunda ise 0,70 olarak rapor edilmiştir. Test-tekrar test güvenirlik katsayısı .86 olarak belirtilmiştir (Deniz vd., 2013). Katılımcılar; 25 maddelik örgütsel sinizm ölçeğinin güvenirlik analizi yapıldığında Cronbach's Alpha değeri 0,930 olarak belirlendi. 7 maddelik örgütten uzaklaşma alt boyutunun güvenirlik katsayısı değerlendirildiğinde Cronbach Alfa değeri 0,874 olarak hesaplanmıştır.
5 maddeden oluşan Okula karşı olumsuz tutum alt boyutunun güvenirlik katsayısı değerlendirildiğinde Cronbach alfa değeri 0,753 olarak belirlendi. 4 maddeden oluşan öz kontrol alt ölçeğinin güvenirlik katsayısı incelendiğinde Cronbach alfa değeri 0,892 olarak hesaplanmıştır.
Verilerin Toplanması
Verilerin Analizi
Araştırmada elde edilen verilerin dağılımının normal olup olmadığını belirlemek için veri toplama araçlarına normallik testi yapılmıştır. Normallik testine ilişkin sonuçlar Duygusal Zeka Ölçeği Tablo 2'de ve Örgütsel Sinizm Ölçeği Tablo 2'de sunulmaktadır. Toplanan verilerin dağılımını belirlemek için merkezi eğilim ölçüleri kullanılmış ve elde edilen sonuçlardan verilerin normal dağıldığı sonucuna varılmıştır. ortalama ve medyan değer birbirine yakın olup çarpıklık ve basıklık değerleri ±2 içerisinde kalmıştır (George ve Mallery 2010).
Araştırmanın bu bölümünde öğretmenlerin duygusal zeka düzeyleri ve örgütsel sinik tutumları, medeni durum, eğitim durumu, çalıştıkları okul türü, meslekteki kıdem, cinsiyet ve öğrenim görülen branş değişkenlerine göre incelenmiştir. Araştırmanın bağımsız değişkenleri ve sonuçları tablolar halinde sunulmuştur.
Katılımcılara İlişkin Bulgular
Öğretmenlerin Duygusal Zekâ Düzeylerine İlişkin Bulgular
Öğretmenlerin Duygusal Zekâ Düzeylerinin Medeni Durum, Öğrenim Durumu, Görev
Öğretmenlerin branşlarına göre örgütsel sinizm tutumlarının tartışılması
Öğretmenlerin görev yaptıkları okul kademesine göre örgütsel sinizm
Öğretmenlerin kıdemlerine göre örgütsel sinizm tutumlarının tartışılması
Literatür incelendiğinde duygusal zeka ile örgütsel sinizm arasındaki ilişkiyi kuran çok az çalışmaya rastlanmıştır. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi “Lise öğretmenlerinin duygusal zekası ile örgütsel sinizm arasındaki ilişki” (Yüksek lisans tezi). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel sinizm düzeyleri ile iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi (yüksek lisans tezi).
"Çalışanların duygusal zeka düzeyleri ile örgütsel sinizm algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi", Yönetim ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi. İlkokul ve Ortaokul Öğretmenlerinin Kararlara Katılım Düzeyleri ile Örgütsel Sinizm Düzeyleri Arasındaki İlişki (Yüksek Lisans Tezi).
Öğretmenlerin eğitim durumlarına göre örgütsel sinizm tutumlarının
Öğretmenlerin Duygusal Zekâ Düzeyleri ve Örgütsel Sinizm Tutumların
Literatür incelendiğinde (Kılıç, 2015; Ayana ve Pelit, 2016; Okumuş ve Şahin, 2018) duygusal zeka ile örgütsel sinizm arasında anlamlı negatif bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ancak İpek (2018) ve Elvanesentürk (2018) yaptıkları araştırmada duygusal zeka durumu ile örgütsel sinizm tutumu arasında anlamlı bir ilişki bulamadıklarını belirtmişlerdir.
Öneriler
İlköğretim öğretmenlerinin duygusal zeka düzeyleri ile yaşadıkları psikolojik yıldırma arasındaki ilişki üzerine bir araştırma (Yüksek lisans tezi). Ortaokul öğretmenlerinin işe bağlılık düzeyleri ile duygusal zeka düzeyleri arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İlköğretim öğretmenlerinin örgütsel sinizm ile bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki: Keçiören ilçesi örneği (Yüksek Lisans Konusu).
Okul yöneticilerinin liderlik davranışları ile öğretmenlerin örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki: Karabük ili örneği (Yüksek lisans tezi). İlköğretim okullarındaki öğretmenlerin okul kültürü algıları ile örgütsel sinizm tutumları arasındaki ilişki: Esenyurt ilçesi örneği (Yüksek lisans tezi).
Araştırma İzni
Kişisel Bilgi Formu
Duygusal Zekâ Ölçeği
Öğretmenlere Yönelik Örgütsel Sinizm Ölçeği
Müdürümün okuldaki bazı gayri resmi gruplara daha yakın olması, okul yönetiminin taraflı olduğuna inanmamı sağlıyor.
Özgeçmiş
