Araştırmanın amacı Türkiye’nin en çok ziyaret edilen turizm destinasyonlarından biri olan Antalya’yı ziyaret eden turistlerin deneyimlerinin turist bakışı tipolojilerine göre fotoğraflar üzerinden incelenmesidir. İlgili çalışmanın amacı, Türkiye’nin en önemli turizm destinasyonlarından biri olan Antalya’yı ziyaret eden turistlerin deneyimlerinin turist bakışı tipolojilerine göre fotoğraflar üzerinden incelenmesidir.
Görsel Sosyoloji ve Fotoğraf
İnsanlar hayatlarındaki anları yakalamak ve aksi takdirde unutulan önemli anıları hatırlarında saklamak için fotoğraf çekerler (Walker ve Moulton, 1989). Fotoğraflar çoğunlukla olayların somut kayıtları olarak ele alınır ve bir anın varlığından somut kanıt sağlamak için fotoğraf çekmektedirler (Walker ve Moulton, 1989).
Turizmde Görselin Doğası
Bu şekilde fotoğrafların, anıları inşa etmede ve bir anlamda geçmişi duyumsamada (Edwards, 1999; Radley, 1990; Sontag, 1977) önemli bir role sahip olduklarını anlıyoruz. Bu etkileşim turizmdeki kritik dönüşüme (Ateljevic vd., 2007; Pritchard vd., 2011) ve yeni turizm araştırması ortamına (Tribe, 2005) ait idealleri içermektedir, yani turizmde görselliği keşfetmeyi önermektedir (Scarles.
Turist Bakışının Doğuşu
Turist Bakışının Doğuşunda Foucault’un Etkisi
Görüntüleme ya da görsel işaretler tüketim sürecinde önemli hale geldiğinden, Urry (1990) turizm olgusunu Foucault'un 'bakış' metaforu açısından açıklamaya çalışmıştır. Foucault'un (1976) belirttiği gibi, bakışlar kurumsallaşmıştır ve modern turizm kendi kurumsallaşmış söylemine sahiptir (Lash ve Urry, 1994; Urry, 1990).
Göstergeler Yoluyla Tüketim: Turist Bakışı Teorisi ve Özellikleri
Yani 'turist bakışları' bireysel psikolojinin değil, sosyal olarak desenlendirilmiş ve öğrenilen görme şekilleri meselesidir (Berger, 1972). Başka bir deyişle, semboller, imgeler, işaretler, cümleler ve anlatılar temelde turizm alanlarının meta haline getirilmesi ve tüketimini tetikleyen fikirleri sağlamaktadır (Tataroğlu, 2006: 4).
Turist Bakışı Tipolojileri
Dağlar, şelaleler, ormanlar ve göller modernite tarafından bozulmamış olarak değerlendirildiğinden metropolden kurtulmak ya da zihin ve huzur özgürlüğü yakalamak için bir yöntem olarak görülmektedir (Urry, 1990; Macnaghten ve Urry, 1998; Lash ve Urry, 1994). Romantik bakış, yalnız ya da önemli kişiler ile bakışın, ıssız plajın, boş tepenin, insansız ormanın, kirlenmemiş manzaranın ve benzerlerinin yeni nesnelere devam eden araştırmalarını içeren doğa tabanlı turizm için etkili bir motivasyon olmayı sürdürmektedir.
Turist Bakışı Teorisine Yönelik Eleştiriler ve Açıklamalar
Urry’nin (2002) kendisi de dâhil olmak üzere diğer duyuların da görme kadar eşit derecede önemli olduğu belirtilmiştir (Son ve Pearce, 2005). Aksine bakış hayal kurma ve kültürel becerileri geliştirerek karşılaştırmaları yorumlama, bilişsel değerlendirmeleri kucaklama ve işaretler ve onların yönlendirdikleri nesneler arasında zihinsel bağlantılar kurmaktadır (Urry ve Larsen 2011: 17).
Turist Bakışı ve Fotoğrafçılık
Kodak'ın 'Düğmeye basıyorsunuz; geri kalanı biz yapıyoruz’ (Urry ve Larsen sloganı (Şekil:1.2) büyük ölçüde Kodak'ın insanları fotoğraf çekmeye teşvik etmek ve 'öğretmek' amacına tam olarak uymaktadır. Fotoğrafçılık o tarihten bu yana turist bakışının ayrılmaz ve önemli bir uzantısı haline gelmiştir (Urry ve Larsen Baerenholdt vd., 2004; Haldrup ve Larsen, 2010).
Fotoğrafçılık ve Turizm İlişkisi
Aynı zamanda zevk için (Li dijital fotoğrafçılık cihazlarının, özellikle de akıllı telefonların, fotoğraf çekimlerinde hem keyifli hem de yaratıcı olmalarını sağlamaları ile bundan keyif duymaları fotoğraf çekme motivasyonlarının başka yönü olarak vurgulanmaktadır (Haldrup ve Larsen, 2010). Prideaux ve Coghlan fotoğrafların tatillerinin önemli bir hatırlatıcısı olduğunu, katılımcıların arkadaşları ve ailelerine göstermek için fotoğraf çektiklerini belirtmektedir.
Sosyal Bilimlerde Görsel Araştırma Yöntemleri
Araştırmalarda Katılımcı Fotoğraflarının Kullanılmasının Gerekçeleri
Fotoğrafın yaşanmış tecrübelerle yakından ilişkili olduğu ve dolayısıyla katılımcıların bağlamlarını, ilişkilerini, kararlarını ve gerçeklerini nasıl yorumladıklarını daha fazla temsil ettiği görülür (Liebenberg, 2009; Castleden ve Garvin, 2008; Murray, 2009) Böylelikle insanlara hikâyelerini ve gerçeklerini yeni şekillerde göstermelerini (ve anlatmalarını) sağlamaktadır (Bolton vd.; 2001; Clover, 2006). Bu, esasen fotoğrafçıların çektiği şeylerde araştırmacı taraflılık şansını ortadan kaldırır ve turistlerin deneyimlerinin kendilerinin anlattığı gerçeklere dayandırılmasını sağlar (Prentice vd., 1998).
Sosyal Bilimlerde Fotoğraf Çıkarım Tekniği (Photo-Elicitation) ve
Bu doğrultuda ortaya çıkan fotoğraf çıkarım görüşmelerinin üç ana kullanım şekli (1) katılımcıların kültürel anlayışlarını ortaya koyma, (2) katılımcıların "sosyal psikolojisi"nin özelliklerini ortaya çıkarma ve (3) katılımcıların toplumsal durumlarda düşünce ve eylemlerine ilişkin anlayışlarını inceleme olarak ifade edilmektedir (Suchar den aktaran Richard ve Lahman, 2015: 5). Fotoğraf çıkarım tekniği, genel olarak turist deneyimini inceleme (Matteucci, 2013, Albers ve James, 1988; MacKay ve Fesenmaier, 1997; Markwell, 1997), sırt çantalı turistlerin deneyimi (Cederholm, 2004) veya sadece turistlerin ilk etapta neden fotoğraf çektiğini ve fotoğrafların turistin kimliğini nasıl tanımlayabileceğini belirlemek için (Belk ve Yeh, 2011) araştırmalara dâhil edilmiştir.
Görsel Araştırmalarda Etik
Fotoğrafçılık, Turizm ve Teknoloji
Dolayısıyla fotoğrafçılık, postmodernizasyon sürecinin bir parçası olarak gerçek turistik ve görsel tüketime hazır hale gelmektedir (Debord, 1983’ten aktaran Urry ve Larsen. Bu sayede ulaşım, bilgi ve iletişim teknolojilerinin ilerici gelişimi ile turizm bakışları giderek evrenselleştirilmekte ve küreselleşmektedir.
Fotoğrafçılık ve Turizm Deneyimi İlişkisi
Bunun ışığında, turizm deneyiminin önemli bir yönü, kişisel anlatımı bilişsel bir strateji olarak kullanarak önceki deneyimleri hatırlamaktır (Fivush vd., 2003). Bu hususta Lo vd., (2011) teknolojideki böylesine hızlı ilerleme ve internet kullanıcısının artması nedeniyle turistler tarafından çevrimiçi (online) olarak fotoğrafların paylaşılması, özellikle turizm pazarlaması, destinasyon görüntü oluşumu ve müşteri ile iletişiminde çağdaş turizmde önemli bir rol üstlendiğini belirtmektedir.
Turizm Deneyimi Alanyazını
Turizm Deneyimi Boyutları
Ziyaretçilerin hissettikleri deneyim, bir varış noktasına gelmeden önce başlamakta ve gelecek deneyimlerin hatırlanması ve gelecek ziyaretler için planlarla sona ermektedir (Pine, ve Gilmore, 1999). Birkaç yazar tarafından tartışılan turizm deneyimi ve boyutları (Borrie ve Roggenbuck, 2001; Botterill ve Crompton, 1996; Li, 2000) olayın planlanması ve öngörülmesi (''öncesi''); katılım ve etkinliğin yürürlüğe girmesi (“esnasında”) ve yaşanılanları anlatmak ve olayın anılarını sergileme (''sonrası'') boyutlarını içermektedir (Ek vd. Böylelikle turistler gerçek deneyimlerini hatırladıkları ve anılarını yeniden hatırladıkları hatırlama aşaması olan son aşamaya ulaşıyorlar (Engelbrecht vd.,2014).
İlgili araştırmada turizm deneyimi sürecinin son aşamasını içeren deneyimleri hatırlama boyutu kapsamında, turist bakışı tipolojilerine göre fotoğraflar aracılığı ile turizm deneyimleri analiz edilmiştir.
Turizm Deneyimi Türleri
Aynı zamanda geçmişe duygusal bir özlem ya da hüzün veren sevgi, çoğunlukla olumlu ve toplumsal bir duygudur (Zhou vd., 2012). Genel anlamda hatırlanabilir turizm deneyimi, olay gerçekleştikten sonra olumlu olarak hatırlanan bir turizm deneyimini ifade eder (Kim, vd., 2012). Keyifli ve hatırlanabilir bir deneyim beklentisi, tüketicileri ürün ve hizmetleri satın almaya yönlendiren şeydir (Tsaur vd., 2007).
Hatırlanabilir turizm deneyimini modelinin ana yapıları hedonizm (hazcılık), ferahlık, yerel kültür, anlamlılık, bilgi, katılım ve yeniliktir (Kim vd., 2012). Karma yöntem araştırmasının amaçlarından biri çeşitlendirme olduğundan, nicel ve nitel verilerin çeşitlendirilebilmesi için eşzamanlı bir tasarım uygun görülmüştür (Creswell vd., 2003).
Araştırma Alanı: Antalya Kaleiçi Yerleşiminin Tanımlanması
Kaleiçi’nin seçilme sebebi ve turistlerin sadece o noktada çektikleri fotoğrafların araştırmada değerlendirmeye alınması ise “Sightsmap” harita projesi kapsamında değerlendirilmiştir. Bulunduğu destinasyonda en çok fotoğraflanan gezi noktalarını gösteren interaktif bir harita projesi olarak değerlendirilen ve henüz iki yıldır kullanımda olan “Sightsmap”, kullanıcıların etiketlediği fotoğraf paylaşım sitesi Panoramio‘daki binlerce fotoğraflar ile oluşturulmaktadır. Turizm deneyimlerinin turist bakışı tipolojilerine göre fotoğraflara yansımalarını incelemek amacı ile gerçekleştirilen araştırmada, “Sightsmap” harita projesi arama butonuna.
En koyu olarak gösterilen bölge “Antalya Kaleiçi” yerleşkesi olduğu için sadece Kaleiçi ziyaretlerinde bulunan turistlerin çektikleri fotoğraflar ve görüşmeler değerlendirmeye alınmıştır. Antalya’da en çok fotoğraflanan yerleri belirlemek amacı ile gerçekleştirilen araştırma ile belirlenen “Kaleiçi” yerleşkesine ilişkin harita Şekil 4.3’te gösterilmektedir.
Araştırmanın Evreni ve Çalışma Grubu (Örneklemi)
Katı kurallar bulunmamasına rağmen; örnek, homojen bir gruptan oluşurken, altı ila sekiz örneklem birimi yeterli görülürken; heterojen bir örnek için 14 ila 20 arasında bir örneklem birimi gerekebilmektedir (Holloway ve Wheeler. Bu çerçevede amaçlı örnekleme (Patton, 1990; Bryman, 2008) yöntemlerinden ölçüt örnekleme tekniğine dayalı bir seçim yapılmıştır (Lincoln ve Guba 1985; Patton, 1990). Heterojen bir örnek için 14 ila 20 arasında bir örneklem birimi (Holloway ve Wheeler yeterli görüldüğünden ve gerçekleştirilen çalışmada verilerin kuramsal doygunluk ve derinlik sağlanması hususunda görüşmelerin sayısı 30 olarak yeterli bulunmuştur (Yıldırım ve Şimşek.
Merkezi ve faaliyet alanları Antalya olan TUİ ve ETS seyahat acentaları grubunun 2017 Temmuz ayında gerçekleştirmiş oldukları özel şehir turlarına katılan toplamda gönüllü 30 (otuz) kişi çalışmanın örneklemine dâhil edilmiş ve acentalardan izin alınarak Kaleiçi’nde yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Böylece turizm deneyimlerinin turist bakışı tipolojilerine göre fotoğraflara yansımalarının özelliklerini ve boyutlarını yakalamak için bir görüşme rehberi geliştirilmiştir.
Araştırmanın Analiz Birimi
Veri Toplama Araçları
İşte bu husus "fotoğraf çıkarım tekniği" olarak adlandırılmaktadır (Blin-Pike ve Eyring, 1993’ten aktaran Cahyanto, 2008). Böylece fotoğraf çıkarım tekniği ile araştırma katılımcılarının değerleri, inançları ve deneyimlerini hikâye etmesi sağlanmıştır (Glover vd., 2008; Heisley ve Levy, 1991; Westwood, 2007). Yukarıda verilen açıklamalar doğrultusunda ve Tablo 4.5’te özetlendiği üzere söz konusu araştırmada turist bakışlarını ve demografi özelliklerini belirlemek adına anket tekniğinden yararlanılmıştır.
Söz konusu inceleme ile turizm deneyimlerinin turist bakışı tipolojilerine göre fotoğraflara yansımalarına ilişkin önemli bulgular elde edilebilmiştir. Böylece bu çalışmada, turizm deneyimlerinin fotoğraflar üzerinden analizi, en çok hangi deneyimleri önemsedikleri ve söz konusu fotoğraflara yükledikleri anlamları ve fotoğraf çekme gerekçeleri turist bakışı yaklaşımı üzerinden sorgulanabilmiştir.
Veri Analizi
Aynı zamanda söz konusu araştırmada apaçık bilgilerden apaçık olmayan, ancak kesinlik taşıyan bilgilere varan tümdengelim analizinden yararlanılmıştır. Çünkü tüm bilgiler sezgiyle, apaçık bir biçimde elde edilemediğine göre, tümdengelime başvurulmadığı bir durumda insanın bilgi dağarcığının son derece sınırlı kalacağı (Savran düşüncesi ile iki tür yönteme ilişkin iki tür analiz biçimi söz konusu olmuştur. Özetle, veri analizine, veri toplama ile başlanarak “eş zamanlı bir süreç" (Merriam söz konusu olmuştur.
En uygun veri toplama yönteminin seçilmesi, içerik analizinin güvenilirliğini sağlamak için önemlidir (Graneheim ve Lundman, 2004). Araştırmacılar, aynı zamanda tümevarımsal kategori geliştirme (Mayring, 2000) olarak da tanımlanan yeni anlayışların ortaya çıkmasına izin vermek için kendilerini veriler içine dâhil etmişlerdir (Kondracki ve Wellman, 2002).
Araştırmanın Güvenirlik ve Geçerlilik Ölçütlerinin Sağlanması
Üstelik betimsel ve içerik analizi yapılarak, sonuçlar betimsel bir anlatım ile sunulmuş ve doğrudan anlatımlara yer verilerek, ortaya çıkan temalar çerçevesinde elde edilen bulguların araştırma hedefleri doğrultusunda sınıflandırılarak açıklanması ve yorumlanması yoluna gidilmiştir. Araştırma bulgularının geçerliliğini ve güvenilirliğini test etmek için çok sayıda çeşitlendirme türlerinden ve uzman görüşünden faydalanılmıştır (Patton, 2002). Bu çalışmada öncelikle araştırmanın tutarlılığını (iç güvenirliğini) arttırmak için bulguların tamamı tarafsız bir şekilde yorum yapılmadan aktarılmıştır.
Bu hususta “fotoğrafçılık”, araştırma bulgularının güvenirliği hakkında bir kontrol sağlayabilmiştir (Heisley ve Levy, 1991; Lincoln ve Guba 1985). Çeşitlendirme, hem araştırma metotları ile ilgili doğal yanlılığı hem de uygunsuz genellemeler yapma ihtimalini azalttığı için araştırma bulgularının geçerliliğini arttırmaktadır (Haq, 2014: 11).
Turizm Deneyimlerinin Romantik ve Kolektif Bakışa Göre Fotoğraflara
Bu şelale Antalya’nın sembolü ve çok olağanüstü gözüküyor özellikle gün ortasında şelale yanlarında gökkuşağı çıkıyor ve çok güzel bir görüntü oluşuyor. Antalya çok güzel bir yer ve orada plajlar, dağlar, göller ve şelaleler var ve bu da Antalya’nın ne kadar çok doğal güzelliğinin olduğunu göstermektedir. Kaleiçi’nde bu otelde ilk defa kalıyorum bu nedenle burasını ilk defa görüyorum ve burası çok güzel.
Ben çok güzel bir yer görüyorum çok güzel bir manzara var, doğa ve güneş çiçekleri, yeşillik, ağaç ve şelale. Yani ben burada denize açıldığımda orada deniz açılmış gibi hissediyorum ve bu nedenle bu fotoğrafı çektim çünkü bana çok güzel gözüküyor.
Bulguların Değerlendirilmesi
Ayrıca kolektif bakışa sahip turistlerin fotoğraflarına turistik aktivitelerini (bot turu, dinlenme, paraşüt, eğlence mekânı) yansıttığı ulaşılan bulgular arasında göze çarpmaktadır. Kolektif bakışa sahip turistlerin ayrıca ferah bir atmosfer ortamı, destinasyonda farkına vardıkları benzerlik ve kontrastlıkları yansıtmak için fotoğraflarını çektikleri vurgulanmaktadır. Sonuca ulaşılan bir diğer husus ise kolektif bakışa sahip olan turistlerin kaçış (eğlence) ve hedonizm deneyimlerini yansıtacak fotoğraf karelerini önemsedikleridir.
Bilinene bakış vurgusu ve yüzeysel deneyim kolektif bakışa sahip turistler tarafından daha çok dile getirilmektedir. Kolektif bakışa sahip olan turistlerin yanısıra romantik bakışa sahip olan turistlerin varlığı bir kez daha somut yaklaşımlar ile dile getirilmiştir.
Romantik Bakışa İlişkin Temsili Katılımcı Fotoğrafları
Kolektif Bakışa İlişkin Temsili Katılımcı Fotoğrafları
Türkçe Katılımcı İzin Formu
İngilizce Katılımcı İzin Formu
Birinci Aşama: Turizm Deneyimlerinin Turist Bakışı Tipolojilerine Göre
İkinci Aşama: Turist Bakışı Tipolojilerini Belirlemeye İlişkin Görüşme Soruları
