Türkiye’de Rüzgâr Enerjisi Mevcut Durum, Destekler ve Sorunlar
Zerrin Taç ALTUNTAŞOĞLU, 17-19 Kasım 2011, İstanbul
Türkiye rüzgar hızı haritası (REPA_50 m)
Özellikle Marmara, Ege ve Doğu Akdeniz kıyı bölgesi rüzgar potansiyeli açısından zengin
Türkiye’de rüzgâr enerjisinin gelişimi
8,7 8,7 18,9 18,9 18,9 20,1 20,1 20,1
51
146,3 363,7
791,6 1329 ,15
1563 ,55
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600
Kurulu Güç-MW 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011-EylulYıl
TÜRKİYE 2010 yılı
Toplam Kurulu Güç: 50004 MW, Rüzgarın Payı: % 2,7 si Üretilen Enerji : 210,18 Milyar kWh, Rüzgarın Payı : % 1,35
2010 yılı RES Elektrik üretimi 2,84 Milyar kWh
Türkiye’de rüzgâr enerjisinin gelişimi
390,7
285,4
55,5
259,8
86,05 15 33
135 116
29,6 128,7
28,8 0
50 100 150 200 250 300 350 400
RES Kurulu Gücü-MW Balıkesir İzmir Aydın Manisa İstanb
ul Edirne Mersin Osmaniye Hatay Mugla Çanakkale Tekirdag İller
Suzlon GE 2%
16%
Nordex 24%
Vestas 28%
Enercon 26%
Siemens 2%
Ispanyol 2%
447,85
29,9
406,3
371,5
252,5
31,5 24
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450
Türbini Toplam Kurulu Güç-MW
Vestas Siemens Enercon Nordex GE Suzlon Ispanyol
Yerli Üretim : Bazı
markalarda kule ve kanatta Yerli katkı oranı umut
vaadediyor
Nakliye, montaj ve O&M yapan yerli firma sayısı
artıyor
Rüzgâr projelerinin durumu
1 Kasım 2007 752 başvuru 78023 MW 1 Kasım öncesi 50 başvuru 2677 MW
TOPLAM 802 başvuru 80700 MW 144 başvuru reddedildi (kendi talebi veya uygun olmayan bağlantı)
1378 MW’ı tekli başvuru için TM’lere doğrudan bağlantı
86 TM kapsayan 13 yarışma Paketi Toplam güç 25312 MW olan 542
Proje yarışmaya katıldı
Toplam güç 5513 MW olan 147 proje yarışmaları kazandı
TEİAŞ rüzgâr santralleri şebeke bağlantı yarışmaları
307 127 243 273 517 12 201 149 141 138 45 10 12 5 25 25 10 27 40 228 35 20 47 20 72
0 100 200 300 400 500 600
Toplam kurulu güç-MW 0,01 0,03 0,05 0,07 0,11 0,15 0,29 0,33 0,52 0,56 0,70 0,75 1,11
kr s/kWh
30 33 66 30 95 51 1 5 32 8 50 30 3100 1 3 18 50 5 15 20 9 30 9 10 53 3
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Toplam kurulu güç-MW 1,15 1,26 1,29 1,37 1,57 1,79 1,88 2,02 2,31 2,34 2,62 2,79 2,87 2,97
krş/kWh
TEİAŞ rüzgâr santralleri şebeke bağlantı yarışmaları
20 33 26 7 55 10 99 55 503 10 12
133 25 44 10 75 30 14 27 25
55 9 27 80 10 27 35 45200 125 70
50 50 50 46 60 51 50 50 78 24 72
0,00 20,00 40,00 60,00 80,00 100,00 120,00 140,00 160,00 180,00 200,00
Toplam kurulu güç-MW 3,01 3,12 3,18 3,28 3,43 3,52 3,54 3,62 3,65 3,77 3,88 4,11 4,17 4,24 4,32 4,47 4,62 5,08 5,10 5,15 5,55 6,52
krş/kWh
Batı
kıyılarında ve Antakya’daki
TM’lerde yoğun rekabet
4,11-4,52 10%
3,5-4,11 8%
3,01-3,5 6%
2,31-3,01 4%
4,52-5,08 3%
5,08-5,15
4% 5,15-6,52 4%
6,52 1%
1,79-2,31 3%
1,11-1,79 8%
0,32-1,11 9%
0,01-0,32 40%
TEİAŞ rüzgâr santralleri şebeke bağlantı yarışmaları en yüksek teklifler
13 paketteki Teklifler:
En düşük : 0,01 krş/kWh En yüksek : 6,52 krs/kWh
Paket No
En yuksek teklif -
krş/kWh Kapasite
MW TM/Hat
1 1,79 50 YG Jeo-Alasehir EİH 2 1,11 72 YG Kalecik TM
3 2,82 9 OG Ayvalık TM
4 3,43 175 YG Çan Havza 1 TM 5 5,10 60 YG Karabiga TM 6 3,52 10 OG Alaçatı TM
7 3,54 20 OG Morsan TM
8 4,34 200 YG Çan Havza TM
9 4,22 10 OG Urla TM
10 3,75 30 YG M kemalPaşa TM 11 5,55 175 YG Çan Havza-2 TM
12 5,15 50 YG
Gezende-Anamur EİH
13 6,52 100 YG Antakya 3 TM
EPDK’daki rüzgâr projelerinin durumu
3 Adet
77,2 MW 260 adet
13222,78 MW
77 Adet
3571,8 MW
161 Adet
5990,05 MW
0 2000 4000 6000 8000 10000 12000 14000
Başvuru İnc& Değ Uygun Bulma Lisans
Kaynak: EPDK
Türkiye YEK-e mevzuatı
5346 Sayılı YEK Kanunu
5627 Sayılı EV Kanunu
5784 sayılı kanun
6094 sayılı Kanun
İkincil Mevzuat
Çevre, Orman, Kamulaştırma, İmar ve Tesis vb. ile ilgili diğer kanun, ve ikincil mevzuat
Elektrik Piyasası Kanunu (4628 Sayılı Kanun)
(5784 Sayılı Kanun dahil)
İkincil Mevzuat
Enerji politikasının temel unsuru: Enerjide ithalat bağımlılığının azaltıl- ması, arz güvenliğinin sağlanması amacıyla YEK kullanımının artırılması
4628- Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliği-yek destekler 4628 sayılı Kanunla sağlanan destekler:
Lisans bedelleri muafiyeti :
Lisans başvuru bedelinde % 99 indirim, Yıllık lisan bedelinde ilk 8 yıl muafiyet,
Bağlantı ve sistem kullanımı:
YEK tesislerine sisteme bağlantıda öncelik,
Yük alma ve yük atma ve dengeleme birimi olma yükümlülüğü muafiyeti
YEK-e üreticilerine lisanslarında öngörülen ortalama yıllık üretim miktarları ile ürettiği miktar arasındaki farkı geçmemek kaydıyla özel sektör toptan satış şirketlerinden enerji alabilme olanağı
≤ 500 kW YEK için lisans alma ve şirket kurma muafiyeti
Lisanssız üretim yapan YEK tesislerinin mekanik ve elektronik aksamının yerli üretim olması halinde sisteme verilecek ihtiyaç fazlası enerjiye 5 yıl süre ile 2 sayılı cetvele göre ilave fiyat uygulaması
Fiyat Desteği- 31.12.2015
tarihinine kadar
İşletmeye giren RES santralları için
işletmeye girdikten sonra maksimum 10 yıl (US$cents$
/kWh)
YEK belgesi ve Destekleme sistemine kaydolma zorunluluğu - RES-e :7,3 cents ABD$/kWh
Enerjinin sisteme verildiği tarihteki TCMB döviz alış kuru üzerinden TL ödeme
Destekleme Mekanizmasına bir sonraki takvim yılı
dahil olmak için her yıl 31 Ekim tarihine kadar başvuru zorunluluğu
Yıl içinde destek mekanizması dışına çıkamama
Serbest piyasada satış olanağı var ancak hesaplamalar dahil edilmiyor
Yerli Üretim
31.12.2015 tarihine kadar YEK-e tesisle rinde kullanılan meka nik ve/veya elektro mekanik aksamın
yerli üretim bölümüne (US$cents$ /kWh)
RES aksamının yerli üretim olması halinde üretilen elektrik enerjisi için 5 yıl süre ile 2 sayılı cetvele göre ilave fiyat uygulaması:
Kanat : 0,8 Gen ve Güç Elektroniği : 1,0 Kule : 0,6 Rotor ve Nasel’deki : 1,3 makanik aksamın tamamı
YEK Kanunu rüzgâr-e destekler
0,6 0,8
1 1,3
7,3
0 2 4 6 8 10 12
ruzgar tarife yapısı1
cents ABD $
rotor ve nasel aksam-yerli gen ve guc elek-yerli kanat yerli
kule yerli
teşvikli tarife
YEK Kanunu rüzgâr-e teşvikli tarifeler
YEK Kanunu rüzgâr-e destekler
Alım Zorunluluğu/
Ödeme Yükümlülüğü Oranı
Tüketicilere elektrik satışı yapan Tedarikçiler
Hesaplanan oranda ( Her bir tedarikçinin sattığı elektrik enerjisi miktarının tedarikçilerin tamamının sattığı toplam miktara bölünmesi ile)
PMUM her bir fatura dönemi için YEK toplam bedelini ve her bir tedarikçinin ödeme yükümlüğü oranını belirler Arazi Kullanım
Desteği-1 Kanunun yayımı tarihi itibariyle işletmede olanlar dâhil, 31/12/2015 tarihine kadar işletmeye girecek olan RES’ler
Üretim tesislerinden, ulaşım yollarından ve lisanslarında belirtilen sisteme bağlantı noktasına kadarki TEİAŞ ve dağıtım şirketlerine devredilecek olanlar da dâhil enerji nakil hatlarından yatırım ve işletme dönemlerinin ilk 10 yılında izin, kira, irtifak hakkı ve kullanma izni bedellerine
% 85 indirim Arazi Kullanım
Desteği-2 “Milli park, tabiat parkı, tabiat anıtı ile tabiatı koruma alanla-rında, muhafaza ormanlarında, yaban hayatı
geliştirme sahalarında, özel çevre koruma bölgelerinde ilgili Bakanlık, doğal sit alanlarında ise ilgili koruma bölge kurulunun olumlu görüşü. 4342 sayılı Mera Kanunu
kapsamındaki arazilerin tahsis amacının değiştirilerek Hazine adına tescil. Maliye Bakanlığı tarafından bedeli karşılığında kiralama veya irtifak hakkı tesisi
Üretilen enerji için ticaret olanakları
Bir rüzgâr santralinde üretilen elektrik enerjisi;
YEKDEM kapsamında PMUM’a
İkili anlaşma ile tedarik şirketleri, TETAŞ ya da serbest tüketicilere,
Gün öncesi planlama/piyasa kapsamında PMUM’a satılabilir.
YEKDEM ve Piyasaya satışta gün öncesinden üretimler tahmin edilerek bildirilir
YEKDEM katılımcısı ay sonunda okunan sayaç değerlerini Piyasa Yönetim Sistemi üzerinden PMUM’a bildirir. Bu bedel üzerinden fatura keser ve ödemesini 7.3 cents ABD$ üzerinden alır. YEKDEM kapsamında eksik/fazla üretim için ceza uygulaması yok.
Piyasaya satışta ise gerçekleşen eksik/fazla üretim için ceza uygulaması var.
- Eksik üretim için dengeleme güç piyasasında gerçekleşen en yüksek fiyattan dengesizlik maliyetini öder,
- Fazla üretim için ise fazla üretimin bedelini dengeleme güç piyasasında gerçekleşen en düşük fiyattan alır.
Üretilen enerji için ticaret olanakları
2005-2011 arasında teşvik sisteminden yararlanan rüzgâr üreticisi yok.
Temel neden destekleme mekanizmasının üst
limitine göre daha cazip düzeyde seyreden piyasa fiyatları
YEK kanununda yapılan son değişiklikler sonrasın- da (8.1.2011) YEKDEM katılımda artış bekleniyor:
2011 yılı içinde YEKDEM mekanizmasına dahil olmak için EPDK tarafından ilan edilen ön-YEK listesinde toplam gücü 469.1 MW olan 9 rüzgâr santralı var
2012 yılı için başvurular ekim sonunda EPDK’ya yapıldı. YEKDEM mekanizmasından yararlanacak- ların listesi ise EPDK tarafından 30 Kasım 2011 tarihine kadar yayınlanacak
Sorunlar ve değerlendirme-1
“Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun”un kaynak türüne göre, farklı teşvikli tarife uygulaması ve yerli ürün kullanılması durumunda ek fiyat vermesi yenilik getiren ve umut vadeden yönü
Ancak 31.12.2015 sonrası için teşvik sistemi fiyat,
miktar ve süresinin Bakanlar Kurulu kararına bırakılması belirsizlik yaratmakta. Uzun vadeli olarak planlama
yapılmalı
Yerli üretime verilecek desteklerle ilgili yönetmelikte süreç açık ve anlaşılır bir şekilde tanımlanmalı, verilen görev, yetki ve sorumluluklar net olarak belirtilmeli
Yerli üretimin özendirilmesi açısından aksamın
tamamının yurt içi katma değerle üretilmiş olması
yerine belirlenecek süre (örneğin 2-3 yıl) için kademeli geçiş uygulanmalı
Sorunlar ve değerlendirme-2
RES’lerin yurt içinde gerçekleşen imalatına ödenecek yerli katkı konusunda öngörülen beş yıllık süre oldukça kısa. Sanayinin gelişmesi ve belli bir olgunluğa
ulaşabilmesi için yerli üretime yönelik desteğin hem bileşen üretimi hem de özgün tasarım yerli türbin gelişimi için yerli katkı desteği uzun vadeli olarak planlanmalı
Yerli üretime sağlanan destek önemli bir gelişme ancak bu destek doğrudan rüzgar bileşenlerinin üreticilerine de verilecek şekilde düzenlenmeli (KDV veya gelir
vergisi indirimleri, A&G destekleri….vb
Türbin bileşenleri ara malzemelerinin yerli üretiminin türbin üreticilerinin istediği kalitede üretimi konusunda çalışmalar yapılmalıdır. Uluslar arası test ve sertifikas- yon programlarına katılım için destek sağlanmalı
Sorunlar ve değerlendirme-3
RES projelerinde ölçüm zorunluluğu ile ilgili tebliğ bir an önce çıkarılmalı
2013 yılı sonrası lisanslamada izlenecek yöntemler bir an önce belirlenmeli
Lisans almadan işletmeye almaya kadar açık ve anlaşılır kılavuzlar oluşturulmalı Kurumlar arası koordinasyon eksikliği giderilmeli, bürokratik engeller sadeleştirilmeli
Projelerde halkın kabulü, diyalog ve danışma önemsenmeli
Şebeke bağlantısı ile ilgili mevcut sınırlamalar
(kısa devre gücünün % 5’i) kaldırılmalı veya sınır
yükseltilmeli
Sorunlar ve değerlendirme-4
Yeni hat, şebeke güçlendirme ve RES TM yapımı hızlandırılmalı, mevcut sorunlar çözülmeli
DUY sisteminde saatlik üretim tahminlerinin üretilen enerjinin sisteme teslim edilme anına yakın bir zamanda yapılması sağlanmalı
Uzun dönem sağlıklı rüzgâr ölçümleri veri tabanı oluşturulmalı
Yerli üretim yapacak fabrikalar kim tarafından ve nasıl tescil edileceği ve denetimin kimin tarafından
yapılacağı açık değildir
Lisans kapsamındaki inceleme ve denetiminin
yetkilendirilecek denetim şirketlerinden hizmet satın alınarak yaptırılabilmesi sektörde önemli bir
denetimsizlik sorunu yaşanmasına neden olacaktır. Bunu önleyecek objektif kriter ve prosedürler oluşturulmalı
İlgi ve sabrınız için Teşekkürler
!
E-mail: zaltuntasoglu@gmail.com
