DAR M ÜKELLEFİYETE TABİ KURUM O RTAĞIN D AN TEMİN EDİLEN VE
Ö RTÜ LÜ SERMAYE SAYILMAYAN BORÇ D O LAYISIYLA Ö D EN ECEK FAİZDE
TEVKİFAT ve KDV UYGULAM ASI
Levent KAVAK
1 - G İR İŞ
Son yıllarda Türkiye'nin içinde bulunduğu ekonomik koşullar yabancı sermayenin Türki
ye'ye olan ilgisini artırmış ve ülkemize gelen ya
bancı sermaye miktarında büyük bir artış olmuş
tur. Ülkeye gelen yabancı sermayenin niteliği de değişmiş olup uzun vadeli yabancı sermaye giriş
leri artmıştır. Uzun vadeli yabancı sermaye ya Türkiye'de kendi işyerini kurmuş ya da Türki
ye'de Kurulu şirketlere ortak olmuştur.
Türkiye'de Kurulu şirketler ile kendilerine ortak olan yabancı kurumlar arasındaki ekonomik ilişki
ler artmış, kurumlar finansman ihtiyaçlarını karşı
layabilmek için kendi öz kaynakları ve yurtiçinde- ki kaynaklara ek olarak kendilerine ortak olan dar mükellef kurumlardan da yararlanmaya başlamış
lardır. Mükelleflerin bu şekilde bir finansman kay
nağına başvurmaları sonucunda temin edilen bor
cun örtülü sermaye olup olmadığı borç/sermaye
M Vergi Denetmeni
' Türkiye içinde ikametgahı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi bulunmayan, banka veya benzeri kredi kurumu dı
şındaki dar mükellef kurumlar.
oranına bakılarak tespit edilecektir. Örtülü serma
ye niteliğini taşımayan borçlanmalar karşılığında ödenecek faizde tevkifat yapılıp yapılmayacağı, tevkifat yapılması halinde hangi oranda uygulana
cağı ve KDV hesaplanıp hesaplanmayacağı çalış
manın konusunu oluşturmaktadır.
2- ÖRTÜLÜ SERMAYE 2.1- Tan>m
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 12.
maddesi uyarınca kurumların ortaklarından veya ortakla ilişkili kişilerden doğrudan veya dolaylı olarak temin ettikleri ve işletmede kullandıkları borcun, hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte kurumun öz sermayesinin üç katını aşan kısmı, il
gili hesap dönemi için örtülü sermaye sayılmıştır.
KVK'nun 11. maddesinin 1/b maddesi uyarın
ca örtülü sermaye üzerinden ödenen veya hesap
lanan faiz, kur farkları ve benzeri giderler kurum kazancının tespitinde gider olarak dikkate alına
mayacak, bu ödemeler kanunen kabul edilme
yen gider olarak değerlendirilecektir.
2.2- Ortakla İlişkili Kişi
5520 sayılı KVK'un 12/3-a bendinde ortakla ilişkili kişilerin kimler olduğu belirlenmiştir. Or
takla ilişkili kişi, ortağın doğrudan veya dolaylı olarak en az %10 oranında ortağı olduğu veya en az bu oranda oy veya kar payı hakkına sahip ol
duğu bir kurumu ya da doğrudan veya dolaylı olarak, ortağın veya ortakla ilişkili bu kurumun sermayesinin, oy veya kar payı hakkına sahip hisselerinin en az %10'unu elinde bulunduran bir gerçek kişi veya kurumu ifade eder.
2.3- Ö z Sermaye Sınırı
5520 sayılı KVK 12. maddesi uyarınca ortak veya ortakla ilişkili kişiden temin edilen borcun örtülü sermaye sayılabilmesi için borç tutarının öz sermayenin üç katını aşması gerekmektedir.
Yapılan borçlanmanın tümü değil yalnızca öz sermayenin üç katını aşan kısım örtülü sermaye olarak değerlendirilecektir.
5520 sayılı KVK 12/3-b bendinde örtülü ser
mayenin hesabında dikkate alınacak öz sermaye tutarı, kurumun Vergi Usul Kanunu uyarınca tes
pit edilmiş hesap dönemi başındaki öz sermaye
si olarak alınacaktır. VUK'nun 192. maddesi uya
rınca öz sermaye aktif toplamı ile borçlar arasın
daki fark olarak tanımlanmıştır.
Yabancı para üzerinden yapılan borçlanmala
ra ilişkin borç/öz sermaye hesabında, her bir bor
cun alındığı tarihte geçerli olan döviz kuru esas alınacaktır.
KVK 12. maddesinde, sadece ilişkili şirketlere finansman temin eden kredi şirketlerinden yapı
lan borçlanmalar hariç olmak üzere, ana faaliyet konusuna uygun olarak faaliyette bulunan ve or
tak veya ortakla ilişkili sayılan banka veya ben
zeri kredi kurumlarından yapılan borçlanmalar, örtülü sermayenin hesabında, %50 oranında dik
kate alınacaktır.
2.4- Örtülü Sermaye Üzerinden Yapılan Ödemeler ve Tevkifat Uygulaması
KVK'nun 12/7. bendi uyarınca örtülü sermaye üzerinden kur farkı hariç, faiz ve benzeri ödeme
ler veya hesaplanan tutarlar, gerek borç alan ge
rekse borç veren nezdinde, örtülü sermaye şart
larının gerçekleştiği hesap döneminin son günü itibarıyla dağıtılmış kar payı veya dar mükellefler için ana merkeze aktarılan tutar sayılır. Bu şekil
de dağıtılmış kar payının net kar payı tutarı ola
rak kabul edilmesi ve brüte tamamlanması sonu
cu bulunan tutar üzerinden ortakların hukuki ni
teliğine göre belirlenen oranlarda vergi kesintisi yapılacaktır.
2.4.1- Tam Mükellef Kuruma Yapılan Ödemeler
Kullanılan borç nedeniyle, geçici vergi döne
mi içinde örtülü sermaye şartlarının gerçekleş
mesi halinde, o dönemde daha önce borç alan kurum tarafından giderleştirilen faiz, kur farkı ve benzeri giderler, bu işlemin yapıldığı geçici ver
gi döneminde hesaben gerekli düzeltmeye tabi tutulabilecektir. Borç veren kurum tarafından da aynı dönem içinde düzeltme yapılabilmesi müm
kündür.
Düzeltmenin, gider yazılan geçici vergi döne
minden sonra yapılması halinde, borç alan ku
rum tarafından verilen düzeltme beyannamesi ile tahakkuk eden vergilerin kesinleşmiş ve ödenmiş olması şartıyla, borç veren kurum tarafından da (bir sonraki geçici vergi döneminde) düzeltme yapılabilecektir.
Borç veren tarafından düzeltme yapılırken, faiz gelirlerinden örtülü sermayeye isabet eden kısımlar kâr payı geliri olarak dikkate alınacak ve şartların varlığı halinde iştirak kazançları istisna
sı olarak vergiden istisna edilecek; kur farkı gelir
lerinden örtülü sermayeye isabet eden herhangi
bir tutar var ise bu gelirler de vergiye tabi kazan
cın tespitinde dikkate alınmayacak; TL'nin değer kazanması sonucu örtülü olarak konulmuş ser
mayeye isabet eden bir kur farkı giderinin mev
cut bulunması halinde de bu gider vergiye tabi kazancın tespitinde dikkate alınmayacaktır.
Hesap dönemi kapandıktan sonra örtülü serma
ye kullanan kurumun yapacağı düzeltme talebi, vergi dairesince Vergi Usul Kanunu uyarınca de
ğerlendirilip sonuçlandırılacaktır. Bu düzeltme so
nucu tarh edilen vergilerin kesinleşmiş ve ödenmiş olması halinde, karşı tarafın da gerekli düzeltme iş
lemini kendiliğinden yapması mümkün olacaktır.
Verginin kesinleşmesi; dava açma süresi için
de dava açılmaması, yargı mercilerince niha
i kararın verilmiş olması veya uzlaşmanın vaki olması gibi haller nedeniyle, verginin kesinleş
mesi ve itiraz edilmeyecek duruma gelmesidir.
Örtülü sermaye kapsamındaki finansmanı kul
landıran kurum nezdinde yapılacak düzeltmede dikkate alınacak tutar, kesinleşen ve ödenen tu
tar olacaktır. Örtülü sermaye kapsamında borç kullanan kurumun, zamanaşımı süresi içinde dü
zeltme talebinde bulunmuş olması halinde, dü
zeltme sonucu tarh edilen verginin kesinleşip ödenmesi şartıyla karşı tarafta da süreye bakıl
maksızın gerekli düzeltme işlemi yapılacaktır.
2.4.2- Dar Mükellef Kurum, Gerçek Kişi, Vergiye Tabi Olmayan veya Vergiden Muaf Kişilere Yapılan Ödemeler
Borç para verenin dar mükellef kurum, gerçek kişi veya vergiden muaf herhangi bir kişi olması durumunda, örtülü sermaye üzerinden ödenen faizler borç veren nezdinde, örtülü sermaye şart
larının gerçekleştiği hesap döneminin son günü itibarıyla dağıtılmış kâr payı olarak kabul edile
cektir. Bu şekilde dağıtılmış kâr payı, net kâr pa
yı tutarı olarak dikkate alınacak ve brüte tamam-
lanarak belirlenen oranlarda vergi kesintisine ta
bi tutulacaktır. Örtülü sermayeye isabet eden kur farkı giderlerinin kâr payı olarak kabul edilmesi ve dolayısıyla vergi kesintisine tabi tutulması söz konusu değildir.
Ayrıca, mükellefler, örtülü sermaye uygula
ması nedeniyle kullandıkları borçların örtülü ser
mayeye isabet eden tutarına ilişkin faizleri gider- leştirmemeleri ve tahakkuk eden bu faiz tutarları
nı ödememeleri halinde, tahakkuk eden ancak ödenmemiş olan bu tutarların henüz dağıtılmış bir kâr payı olarak değerlendirilmesi mümkün olamayacağından, kâr payı stopajına tabi tutul
ması da söz konusu olmayacaktır. Anılan faiz tu
tarlarının ödenmesi halinde ise kâr payının dağı
tıldığı kabul edilecektir.
Örneğin, (A) A.Ş., cari dönemde kullanmış ol
duğu borçların örtülü sermaye niteliğinde oldu
ğunu bilerek örtülü sermayeye isabet eden borç
lara ilişkin olarak hesapladığı faizleri finansman gideri olarak dikkate almamıştır. Bu durumda, söz konusu faiz ödemeleri yapılmadığı sürece kâr payı dağıtımına bağlı vergi kesintisi yapılma
sı söz konusu olmayacaktır.
Öte yandan, hesap dönemi kapandıktan son
ra örtülü sermaye kullanımı nedeniyle herhangi bir faiz reddi veya düzeltme yapılması durumun
da, faiz tutarlarının ödenip ödenmediğine bakıl
maksızın, örtülü sermaye şartlarının gerçekleştiği hesap döneminin son günü itibarıyla söz konusu tutarlar üzerinden kâr dağıtımına bağlı vergi ke
sintisinin yapılması gerekmektedir.
Örneğin, hesap dönemi takvim yılı olan (A) A.Ş. hakkında 2007 yılında yapılan vergi incele
mesi sonucu 2006 yılında tam mükellef gerçek ki
şi ortağından almış olduğu borçlara ilişkin gider kaydedilen faiz tutarları, örtülü sermaye uygula
ması kapsamında kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendirilmiş ve mükellef hakkında ku-
rumlar vergisi tarhiyatı yapılmıştır. Ayrıca, söz ko
nusu faiz giderlerinin örtülü sermayeye isabet eden kısmı, hesap döneminin son günü itibarıyla dağıtılmış net kâr payı olarak değerlendireceğin
den, mükellef hakkında Aralık 2006 vergilendir
me dönemine ilişkin olarak kâr dağıtımına bağlı vergi kesintisi tarhiyatı da yapılması gerekecektir.
Örtülü sermaye sayılan borçlara ilişkin dar mükellef kurumlara ödenen faizler üzerinden ya
pılmış vergi kesintisi, düzeltme neticesine göre kâr payından yapılması gereken vergi kesintisine mahsup edilebilecektir.
3- ÖRTÜLÜ SERMAYE SAYILMAYAN BORÇ KARŞILIĞINDA ÖDENECEK FAİZDE
YAPILACAK TEVKİFAT
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 12.
maddesi uyarınca öz sermayenin üç katına kadar olan borçlanmalar örtülü sermaye olarak değer
lendirilmez. Bu borçlar üzerinden ödenen ve he
saplanan faiz ve kur farkı gider olarak kaydedile
bilecektir. Bu borç tam mükellef kişi veya kurum
dan temin edilmiş ise ödenen faiz üzerinden tev- kifat yapılmayacaktır. Çünkü bu ödemeler üze
rinden tevkifat yapılacağına dair bir hüküm vergi
2
kanunlarımızda bulunmamaktadır.
Dar mükellef kurumlardan temin edilen ve örtülü sermaye sayılmayan borçlar dolayısıyla ödenecek faiz üzerinden yapılacak tevkifata iliş
kin açıklamalar aşağıdaki gibidir.
3.1- Dar Mükellef Kurum'un Elde Ettiği Menkul Sermaye İradı
Dar mükellef kurumların Türkiye'de menkul sermaye iradı elde etmelerinin tek koşulu serma
yenin Türkiye'ye yatırılmış olmasıdır. Sermaye
nin Türkiye'ye yatırılmış olması demek, Türki
ye'ye sermaye olarak getirilmesi, Türkiye'de borç olarak verilmesi veya benzeri şekillerde Türki
ye'de nemalandırılmasıdır. Yatırılmış bulunan bu sermaye karşılığında elde edilen kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar, dar mükellef kurumun Türkiye'de elde ettiği menkul sermaye iradı ola
caktır. Menkul sermaye iradının Türkiye'de ya
pılmakta olan ticari faaliyet kapsamında elde edilmesi halinde, kurum kazancının tespitinde tam mükellef kurumlar için geçerli olan hüküm
ler uygulanacaktır. Dolayısıyla, Türkiye'de işyeri veya daimi temsilci bulunduran ve bu yerlerde veya bu temsilciler aracılığı ile yapılan işlemler
den elde edilen menkul sermaye iratları, ticari kazanç hükümlerine göre ve Gelir Vergisi Kanu
nunun geçici 67 nci maddesine ilişkin olarak ya
yımlanan 257 ve 258 Seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğlerinde yer alan açıklamalar uyarın
ca vergilendirilecektir.
Bu itibarla, Türkiye'de işyeri ve daimi temsil
cisi bulunmayan dar mükellef bir kurumun men
kul sermaye iradı elde etmesi halinde, bu kazanç
ların vergilendirilmesiyle ilgili ödevler, yabancı kuruma iradı sağlayanlar veya sağlanmasına ara
cılık edenler tarafından yerine getirilecektir.
3.2- Dar Mükellef Kurum Ortağından Temin Edilen ve Örtülü Sermaye Sayılmayan Borç Karşılığında Ödenen Faiz Dolayısıyla Yapılacak Tevkifat
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 30.
maddesi uyarınca dar mükellefiyete tabi kurum
lara ilgili maddede sayılan ödemeleri nakden ve
ya hesaben yapanlar kanunda belirlenen oranlar-
2 Mustafa TAN, "Yeni KVK Uyarınca Örtülü Sermaye Sayılmayan Borçlar Dolayısıyla Ödenecek Faizlerde Tevkifat So
runu", Vergi Sorunları, Sayı:226, Temmuz 2007, s.70
da vergi kesmek zorundadırlar. Oran %15 olarak belirlenmiş olmakla birlikte, ödeme türleri itiba
rıyla Bakanlar Kurulu Kararı ile yeni oranlar tes
pit edilmiştir.
Dar mükellefiyete tabi kurumlardan temin edilen borçlar karşılığında ödenen faizler dar mükellef kurum açısından Gelir Vergisi Kanu- nu'nun 75. maddesinin 6. bendinde belirtilen alacak faizi hükmündedir. Kurumlar Vergisi Ka- nunu'nun 30. maddesinin ç bendinin ça alt ben
di hükmü ile, 03.02.2009 tarihinden itibaren uy
gulanmak üzere 2009/14593 sayılı B.K.K. ile tev- kifat oranları belirlenmiştir:
"ça) Her nevi alacak faizlerinden;
i) Yabancı devletler, uluslararası kurumlar ve
ya yabancı bankalardan ya da bulunduğu ülkede mutad olarak kredi vermeye yetkilendirilmiş olup sadece ilişkili bulunduğu kurumlara değil tüm gerçek ve tüzel kişilere kredi veren kurumlardan alınan her türlü krediler için ödenecek faizlerden (katılım bankalarının kendi usullerine göre yurt dışından sağladıkları fonlar ve benzeri kaynaklar için ödedikleri kâr payları dahil) % 0,
ii) Bankaların 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca uygun görülen ikincil sermaye benzeri kredileri ile bankaların ve diğer kurumların bir akım veya varlık portföyüne dayalı olarak yurt dı
şında menkul kıymetleştirme yöntemiyle temin ettikleri kredileri için ödenecek faizlerden % 1,
iii) Katılım bankaları tarafından ödenen kâr payları hariç olmak üzere, mal tedarikinden kaynaklanan vade farkları üzerinden % 5,
iv) Diğerlerinden %10"
Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 30. maddesi uyarınca dar mükellef kurum (finans kurumu ol
mayan) ortağından temin edilen ve örtülü sermaye
sayılmayan borç karşılığında ödenecek faiz üze
rinden %10 oranında tevkifat yapılması gerek
mektedir.
4- DAR MÜKELLEF KURUM ORTAĞINDAN TEMİN EDİLEN ve ÖRTÜLÜ SERMAYE SAYILMAYAN BORÇ DOLAYISIYLA ÖDENECEK FAİZDE KDV UYGULAMASI
Finansman hizmeti, mali kaynak sağlama hiz
meti olarak tanımlanabilir. Bu hizmet, borç (ödünç) para verilmesi, belli bir zamanda alın
ması gerekli paranın zamanında alınmaması ve
ya alınamaması şeklinde ortaya çıkabilir. Bu hiz
metin taraflarca belirlenmiş bir karşılığı olabile
ceği gibi, tarafların özgür iradeleri doğrultusunda karşılıksızda bu hizmet sunulabilir.3
3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 4. maddesine göre "Hizmet, teslim ve teslim sa
yılan haller ile mal ithalatı dışında kalan işlem
lerdir. Bu işlemler; bir şeyi yapmak, işlemek, meydana getirmek, imal etmek, onarmak, temiz
lemek, muhafaza etmek, hazırlamak, değerlen
dirmek, kiralamak, bir şeyi yapmamayı taahhüt etmek gibi, şekillerde gerçekleşebilir." hükmüne yer verilmiştir.
Hizmet ifasının katma değer vergisine tabi olabilmesi için katma değer vergisinin konusuna girmesi gerekmektedir. Katma Değer Vergisi Ka
nununun 1. maddesine göre Türkiye'de yapılan ticari, sınai, zirai faaliyet ve serbest meslek faali
yeti çerçevesinde yapılan teslim ve hizmetler katma değer vergisinin konusuna girmektedir.
Katma Değer Vergisi Kanununun 6. maddesine göre işlemlerin Türkiye'de yapılması, hizmetin Türkiye'de yapılmasını veya hizmetten Türkiye'de faydalanılmasını ifade etmektedir. İlgili kanun
Erdoğan ARSLAN, "Finansman Temini Hizmetlerinin KDV Karşısındaki Durumu ve Bir Danıştay Kararı", Vergi Dün
yası, Sayı:288, Ağustos 2005, s.18
maddelerine göre dar mükellef kurum ortağından temin edilen borç ticari faaliyet kapsamındaki bir hizmettir ve hizmet Türkiye'de yapılmakta ve hizmetten Türkiye'de faydalanılmaktadır.
Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 8. maddesi
nin 1. bent hükmüne göre katma değer vergisinin mükellefi "mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde bu işleri yapanlar" olarak belirlenmiştir. Aynı ka
nunun 9. maddesinde vergi sorumlusu tanımlan
mıştır, "Mükellefin Türkiye içinde ikametgahının, işyerinin, kanuni merkezi ve iş merkezinin bu
lunmaması hallerinde ve gerekli görülen diğer hallerde Maliye Bakanlığı, vergi alacağının emni
yet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlem
lere taraf olanları verginin ödenmesinden sorum
lu tutabilir".
Dar mükellefiyete tabi kurum ortağı verdiği fi
nansman hizmeti karşılığında KDV mükellefi ol
makla birlikte Türkiye içinde ikametgahı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi yok ise bu verginin ödenmesinden Türkiye'de bulunan borcu alan kurum sorumludur.
5- SONUÇ
Türkiye'de Kurulu şirketlerin globalleşen eko
nomi sayesinde ortak olarak aldıkları yabancı ku
rumlar ile olan ekonomik ilişkileri gelişmiş ve fi
nansman ihtiyaçlarını kendi öz kaynakları yanın
da dar mükellefiyete tabi kurum ortaklarından al
dıkları borçlarla da temin etmeye başlamışlardır.
5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 12.
maddesinde örtülü sermaye ile ilgili düzenleme
ler yapılmıştır. Bu düzenlemeler çerçevesinde dar mükellefiyete tabi kurum ortağından temin edilen ve işletmede kullanılan borçların hesap dönemi içinde herhangi bir tarihte kurumun öz sermayesinin üç katını aşmaması durumunda il
gili hesap dönemi için örtülü sermayeden bahse
dilm eyecektir.
Dar mükellefiyete tabi kurum ortağından te
min edilen ve örtülü sermaye sayılmayan borç
lanmalar karşılığında ödenen faizler üzerinden Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 30. maddesinin ç bendinin ça alt bendi hükmüne göre %10 ora
nında tevkifat yapılması gerekmektedir.
Dar mükellefiyete tabi kurum ortağının Türki
ye içinde ikametgahı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi yok ise dar mükellefiyete tabi kurum or
tağının verdiği finansman hizmeti karşılığında al
dığı faiz için hesaplanacak KDV'nin Türkiye'de bulunan borcu alan kurum tarafından sorumlu sı
fatıyla beyan edilip ödenmesi gerekmektedir.
KAYNAKÇA
193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu 1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği Mustafa TAN, "Yeni KVK Uyarınca Örtülü Sermaye Sayılmayan Borçlar Dolayısıyla Ödene
cek Faizlerde Tevkifat Sorunu", Vergi Sorunları, Sayı:226, Temmuz 2007
Erdoğan ARSLAN, "Finansman Temini Hiz
metlerinin KDV Karşısındaki Durumu ve Bir Da
nıştay Kararı", Vergi Dünyası, Sayı:288, Ağustos 2005
