SOSYAL REHABİLİTASYON
Yaşlılarda Yalnızlık ve Yalnızlıkla Başa Çıkma Becerileri
«Yaştan yana değil korkum, dosttan yana.
Başımı koyacak bir diz, yaşlanacak bir omuz yoksa ne diye ulaşayım doksana?»
Yahya Kemal BEYATLI
• «Yalnız» kavramının evrensel bir tanımı yoktur.
• Yalnızlık, bireyin sosyal ilişki ağında niceliksel ve niteliksel eksiklikler sonucu ortaya çıkan sıkıntı verici bir duygu olarak tanımlanmaktadır (Peplau& Perlman, 1982).
• Yalnızlık duygusu;
– kişilerarası ilişkilerin sosyal ihtiyaçları karşılayamadığı,
– kişisel ihtiyaçları doyuramadığı ve – sosyal ödüllerin azaldığı durumlarda ortaya çıkabilir.
• Weis yalnızlığı ikiye ayırmaktadır:
YALNIZLIK
Duygusal Yalnızlık:
Yakın birinin yokluğu ya da kaybı sonucu
olabilir.
Sosyal Yalnızlık: İlişki azlığı ya da
etkileşimin yetersizliği neticesinde.
Yaşam döngüsü ve yalnızlık
• Yalnızlık olgusu tüm yaş gruplarında ortaya çıkmakta fakat her yaş grubu içinde farklılık göstermektedir.
– Bebeklikte: Güvenli/güvensiz bağlanma! (Güvensiz bağlandıysa ileride sevdiği bir nesneden ayrıldığında yalnızlık hisseder.)
– Çocukluk döneminde de ailesi tarafından destek göremeyen, değersizlik duyguları içinde yetişen ve kendilerini eksik hisseden çocuklar yalnızlık hisseder.
– Ergenlik dönemi : Kimlik oluşumunun yaşandığı dönem.
• Bir gruba ait olma isteği (arkadaş- aile)
– Genç yetişkinlik: Yakın ilişki kurma dönemi (iş, evlilik)
• Eşinden ayrılma
– Yaşlılık dönemi
• Türkiye’de yaşlı bireylerin yalnızlıktan ne algıladığına yönelik bir alan araştırması yok (tu).
Yaşlılarda Yalnızlık Neden Önemlidir?
• Yalnızlık acı veren, bazen de bedensel ve ruhsal sorunlara yol açan bir duygudur.
• Yaşlılıkta ortaya çıkan;
– Fiziksel kayıplar ve hastalıklar, – Emeklilik,
– Rol ve statü kaybı, – Ekonomik kayıplar, – Başkalarına bağımlılık, – Stresli yaşam olayları,
– Şiddet ve suiistimal olayları,
– İlişki kaybı ve yakınların kaybı yalnızlığı daha fazla etkilemektedir.
• Belirtilen nedenler hem yeni yaşam evresine uyumu zorlaştırabiliyor hem de bireyin kendini işe yarar hissetmemesine ve öz saygısının azalmasına neden olabiliyor. Bu durum da yalnızlık duygusunu arttırabiliyor.
• Literatürde yalnızlığın, çoğunlukla sosyal ilişkilerin veya bireyin aidiyet duygusunun yetersizliği sonucu ortaya çıktığı belirtilmektedir.
• Batılı toplumlarda çokça ele alınan bir konu!
Türkiye’de yeni yeni gündeme gelmekte.
(sosyo-kültürel ve tarihsel boyutlar)
• Yalnızlığı, fiziksel olarak yalnız olmaktan ayırt etmek gerekir. Birey, yalnız kalmak isteyebilir ancak yalnız hissetmez ya da tam tersi olabilir.
• Fiziksel çevre önemli!
– Sosyalleşmeye olanak sağlayacak etkinliklerin yokluğu,
– Ulaşım olanaklarının kısıtlı olması, – Kötü ev koşulları,
– Evden huzurevine geçmek gibi alışık olunan ortamdan uzaklaşmak da yalnızlığa yol açabilir.
• Yalnızlık duygusu sonucu oluşan sosyal izolasyon ve yaşlının yaşam kalitesinin düşmesi bireylerin sağlık ve iyi olma durumunu etkilemektedir.
• Sosyal izolasyon;
– Stres, depresyon gibi ruhsal problemler,
– Dengesiz beslenme, hareketsiz yaşama gibi yaşam tarzı değişiklikleri,
– Alkol, sigara bağımlılığı,
– Obezite, tansiyon, depresyon, enfeksiyon hastalıkları gibi hastalıklara yakalanma riskini de arttırmaktadır.
• Yaşanılan YER önemli!
• Kırsal bölgede kurulan ilişkiler, yere aidiyet ve yerin güvenliği yalnızlık duygusunu önleyen faktörler!
KAYNAKÇA
• Kırıcı, S. (2018), «Yaşlılarda Yalnızlık ve Yalnızlıkla Başa Çıkma Becerileri», E. Özmete&
G. Baştuğ (Ed.) Yaşlılarda Psikolojik ve Sosyal Rehabilitasyon, s. 146-157, Hedef CS Basın Yayın, Ankara.
• Korkmaz, N. vd. (2019). «Bahadın’da Yaşlılık ve Yalnızlık Üzerine Bir Alan Araştırması», Yaşlanma ve Toplum, s.13-23.
