PULPA PULPA
HASTALIKLARININ HASTALIKLARININ
ETİYOLOJİSİ ETİYOLOJİSİ
Prof.Dr. Fatmagül ZIRAMAN
Pulpada iltihap oluşumuna yol açan Pulpada iltihap oluşumuna yol açan
etkenler;
etkenler; mikrobiyal, fiziksel ve mikrobiyal, fiziksel ve kimyasal
kimyasal olarak 3 temel başlık olarak 3 temel başlık altında toplanabilinir. Bunlara zaman altında toplanabilinir. Bunlara zaman zaman özellikle fiziksel ve kimyasal zaman özellikle fiziksel ve kimyasal etkenleri olumsuz yönde artırıcı etkenleri olumsuz yönde artırıcı şekilde hekimin uygun koşullarda şekilde hekimin uygun koşullarda çalışmamasından kaynaklanan çalışmamasından kaynaklanan
“iatrojenik”
“iatrojenik” faktörlerde eklenebilir. faktörlerde eklenebilir.
A- MİKROBİYAL A- MİKROBİYAL
ETKENLER
ETKENLER
En önemli etken mikroorganizmalardır En önemli etken mikroorganizmalardır
ve ya kendileri doğrudan ya da ve ya kendileri doğrudan ya da
toksinleri aracılıyla pulpayı etkilerler.
toksinleri aracılıyla pulpayı etkilerler.
Mikroorganizmaların pulpada iltihaba Mikroorganizmaların pulpada iltihaba
yol açabilmeleri için yeterli sayı ve yol açabilmeleri için yeterli sayı ve
virulansta olmaları gerekir. Az sayıda virulansta olmaları gerekir. Az sayıda
mikroorganizma pulpanın savunma mikroorganizma pulpanın savunma
hücreleri tarafından hızla parçalanır ve hücreleri tarafından hızla parçalanır ve
fagosite edilirler. Diğer bir değişle fagosite edilirler. Diğer bir değişle
pulpada
pulpada doku direnci doku direnci düştüğünde, düştüğünde, mikroorganizmaların
mikroorganizmaların virülansı virülansı ve ve konsantrasyonu
konsantrasyonu artığında ancak ilthap artığında ancak ilthap başlayabilir.
başlayabilir.
A- Çürük
B- Diş kesimi, kavite açılması C- Diş anomalileri
D- Periodontal yolla
E- Kan dolaşımı yoluyla
F-Restoratif maddelerin kondenzasyonu, kron köprü simantasyonu ve ölçü alma sırasındaki basınç etkisi ile G- Minedeki kırık ve çatlaklar nedeniyle
H-Abrazyon, Erozyon ve Atrisyon gibi durumlarda mine dentin bütünlüğünün bozulup dentin tübüllerinin açılması ile mikroorganizmalar pulpaya doğru ilerleler.
BAKTERİLERİN PULPAYA ULAŞMA BAKTERİLERİN PULPAYA ULAŞMA
YOLLARI
YOLLARI
Bakterilerin pulpaya Bakterilerin pulpaya
ulaşabilmesi için dentin ulaşabilmesi için dentin kanalları açık olmalıdır.
kanalları açık olmalıdır.
Dentin kanalları pulpa Dentin kanalları pulpa tarafında 1mm
tarafında 1mm
22de 60-70 de 60-70 bindir. Bu sayı minede bindir. Bu sayı minede 10 bine iner. Mine dokusu 10 bine iner. Mine dokusu herhangi bir yolla
herhangi bir yolla kaybolacak olursa kaybolacak olursa
bakteriler ve toksinleri bakteriler ve toksinleri pulpa dokusuna
pulpa dokusuna yerleşirler.
yerleşirler.
Diş kesimi sonrasında dentin kanalları ağız boşluğuna açık bırakılarsa dentin kanallarından pulpa dokusuna bakteriler
geçebilir.
Diş kesiminden sonra dentin
tübüllerinin ağız ortamıyla ilişkisini kesmek için; mutlaka geçici
kronlar hazırlanmalıdır.
Kavitenin iyi bir şekilde
kapatılmaması bakterilerin
pulpaya girmesine neden olur
Çürük dentin
Minedeki çatlaklar ve kırıklar nedeniyle dentin
kanalları açığa çıkar ve zamanla pulpitis
gelişebilir.
Bazı gelişimsel
doku anamolileri
Kronik periodontal hastalıklarda derin cebin
olduğu vakalarda lateral furkal apikal kanallar
yoluyla pulpa dokularında atrofi ve kireçli distrofik
dejenereasyonlar ve pulpitisler görülebilir.
SAĞLIKLI DİŞ ETİ
SAĞLIKLI DİŞ ETİ
Retrograd yol
Retrograd yol da denilen vücudun da denilen vücudun herhangi bir yerinde oluşan şiddetli herhangi bir yerinde oluşan şiddetli enfeksiyonunun kan dolaşımı yoluyla enfeksiyonunun kan dolaşımı yoluyla pulpaya ulaşmasıylada iltihap pulpaya ulaşmasıylada iltihap
başlayabilir.
başlayabilir. (Anakoresis) (Anakoresis)
B- FİZİKSEL ETKENLER
B- FİZİKSEL ETKENLER
Mekanik, termik ve radyolojik uyaranlar bu etkenler
arasında sayılabilir. Çoğu zamanda bu etkenlerin bir kaçı
bir arada bulunur. İatrojenik faktörlerde etkenleri artırıcı
rol oynayabilir. Pulpanın bu uyaranlara verdiği cevap
etkenin şiddet ve süresine bağlı olarak farklı düzeylerde
ortaya çıkar. Kavite açımı, diş kesimi işlemleri hemen her
zaman bir miktar pulpa harabiyeti yapar. Oluşan
harabiyette basınç, hız, frez büyüklüğü cinsi ve yapısı, ısı,
kavite derinliği ve işlem sonrası yapılan geçici dolgunun
tipi önem taşır. Isı sadece frez kullanımı ile ortaya çıkmaz
siman yerleştirilmesi restorasyonların polisajı sırasında
pulpayı irrite edecek kadar ısı ortaya çıkar.
Yeterli soğutma sistemi ile ısı, küçük frezler kullanarak basınç Yeterli soğutma sistemi ile ısı, küçük frezler kullanarak basınç ve ısı, uygun kavite derinliği ile kalan dentin kalınlığı ve ısı, uygun kavite derinliği ile kalan dentin kalınlığı korunduğunda ve de işlemler sonrasında sedatif ilaçlar korunduğunda ve de işlemler sonrasında sedatif ilaçlar kullanarak pulpa irritasyonu minimum düzeyde tutulmuş kullanarak pulpa irritasyonu minimum düzeyde tutulmuş
olacaktır.
olacaktır.
Ayrıca büyük ve kör frezler daha fazla dentin yüzeyine etkiler Ayrıca büyük ve kör frezler daha fazla dentin yüzeyine etkiler ve daha fazla basınç uygulanmasını gerektirerek pulpanın daha ve daha fazla basınç uygulanmasını gerektirerek pulpanın daha
çok etkilenmesine neden olurlar.
çok etkilenmesine neden olurlar.
Derin kavite preparasyonu, susuz çalışma, örtülü kapanış ve Derin kavite preparasyonu, susuz çalışma, örtülü kapanış ve bruksizim gibi kronik travmatik durumlar, derin periodontal bruksizim gibi kronik travmatik durumlar, derin periodontal küretaj, dişlere aşırı ortodontik haraket uygulanması, yüksek küretaj, dişlere aşırı ortodontik haraket uygulanması, yüksek yapılmış kron ve dolgu, simantasyon ve ölçü alma teknikleri yapılmış kron ve dolgu, simantasyon ve ölçü alma teknikleri ağız içinde bulunan farklı metallerin yol açtıkları galvanik akım ağız içinde bulunan farklı metallerin yol açtıkları galvanik akım
pulpada yine irritasyon oluşturan diğer faktörlerdir.
pulpada yine irritasyon oluşturan diğer faktörlerdir.
Bunlardan kaçınmak için;
Bunlardan kaçınmak için;
- Keskin olmayan frezler - Keskin olmayan frezler kullanılmamalı,
kullanılmamalı,
- Frezler diş üzerinde uzun süre - Frezler diş üzerinde uzun süre tutulmamalı, genellikle virgül tutulmamalı, genellikle virgül şeklinde hareketlerle
şeklinde hareketlerle preparasyon yapılmalı, preparasyon yapılmalı, -Dolguların parlatılması -Dolguların parlatılması
esnasında sürtünmeye bağlı esnasında sürtünmeye bağlı olarak ısı meydana gelmemesi olarak ısı meydana gelmemesi için su soğutması
için su soğutması kullanılmalıdır .
kullanılmalıdır .
Bruksizm
Örtülü kapanış
C-KİMYASAL ETKENLER C-KİMYASAL ETKENLER
Kimyasal etkiler pulpaya 2 yoldan ulaşabilirler;
1- Dentin üzerine çeşitli amaçlarla diş hekimi tarafından konulan kimyasal maddeler
2-Pulpaya damarlar aracılıyla ulaşan
kimyasal etkenler.
Dentin yüzeyini sterlize etmek için kullanılan
fenol, alkol, klorform, hidrojen peroksit,
gümüş nitrat gibi lokal kimyasal ajanlar
şiddeli odantoblast harabiyeti yaparlar. Bu
nedenle pulpa üzerindeki dentin kalınlığı
önemlidir. Yine dolgu maddelerinin büzülme
potansiyelleri ve diş yapılarıyla termal
ekspansiyon katsayısı farklılıkları nedeniyle
oluşan kenar sızıntısı da pulpa irritasyonuna
yol açabilmektedir.
Vücuda dışardan giren kurşun, arsenik,
bizmut, civa gibi kimyasal etkenler ve
diyabet, gut, arterioskleroz, nefrit gibi
bazı metabolik hastalıklarda ortaya
çıkan toksik maddeler retrograd olarak
kan yoluyla (anakorezis) pulpayı
etkileyebilmektedirler.
3 temel faktörün (mekanik, fiziksel ve kimyasal) yanı
sıra kök rezorbsiyonları, radyoterapi gören hastalar,
pulpa dejenerasyonları ya da mine ve dentin de
mineralizasyonun tam oluşamadığı durumlarda da
pulpa iltihapları oluşabilir.
Resorbsiyon, osteoklastlar tarafından diş dokusunun yıkılmasıdır ve predentin, presementin demineralize olduğu ya da presementin
mekanik olarak hasar gördüğü durumlarda oluşmaya başlar.
KÖK REZORBSİYONLARI
KÖK REZORBSİYONLARI
RADYASYON RADYASYON
Diş çürükleri radyoterapinin en önemli komplikasyonlarından biridir. Radyoterapinin 2. haftasından itibaren tükürük akış hızının azalması ve buna bağlı olarak tükürük tamponlama kapasitesinin düşmesi kariojenik mikroorganizma sayısında bir artışa dolaysıyla çürük riskinin çok yüksek düzeylere çıkmasına neden olur. Ağız kuruluğu ve mukositis nedeniyle ortaya çıkan yutkunma güçlüğü de hastaya ilave bir
rahatsızlık verir.
Bunun yanı sıra, hastada bağışıklık sisteminin baskılanması nedeniyle, bakteri, virus ve mantar enfeksiyonlarına artan eğilim de dikkate alınması gereken önemli bir noktadır. Ayrıca kireçli dejenerasyonlar, internal ve eksternal rezorbsiyonlarda görülebilir.
DİĞER FAKTÖRLER
Yaşlılıkla pulpa dokusunda hücreler ve odontoblastların aktivitesi azalır. Bunun sonucunda pulpada dejenerasyonlara rastlanabilinir.
Hipofosfatemi: Bu tip hastalarda vücuttaki
alkalen fosfataz enzimi azalır. Vücutaki fosfat
seviyesi 2.5 mg/dL altına düşer. Bu durum
dişlerin mineralizasyonda problemler ortaya
çıkmasına neden olur. Mineralizasyon tam
oluşamadığından mine tabakası dış etkenlere
karşı direncini kaybeder.
PULPA İLTİHAPLARI PULPA İLTİHAPLARI
(PULPİTİSLER) (PULPİTİSLER)
İltihap;
İltihap; her hangi bir dış irritana karşı canlı dokuların vermiş her hangi bir dış irritana karşı canlı dokuların vermiş olduğu hücresel, vasküler ve lenfatik bir yanıttır ve kapiller olduğu hücresel, vasküler ve lenfatik bir yanıttır ve kapiller çeperlerinde permabilite artışı, hücreler ve hücreler arası madde çeperlerinde permabilite artışı, hücreler ve hücreler arası madde de yapısal ve metabolik bozulmalar üzere 2 ana değişim görülür.
de yapısal ve metabolik bozulmalar üzere 2 ana değişim görülür.
Pulpa bir bağ dokusu olduğundan vücudun herhangi bir Pulpa bir bağ dokusu olduğundan vücudun herhangi bir yerindeki gevşek bağ dokusunun gösterdiği iltihap evreleri yerindeki gevşek bağ dokusunun gösterdiği iltihap evreleri
izlenir.
izlenir.
Pulpa patolojisinde klinik semptomlar ve histolojik bulgular arasında Pulpa patolojisinde klinik semptomlar ve histolojik bulgular arasında kesin ilişkiler bulunmaması nedeniyle pulpa hastalıklarının tanısı, kesin ilişkiler bulunmaması nedeniyle pulpa hastalıklarının tanısı, sınıflandırılması histopatolojik bulgular yerine klinik semptomlar ve sınıflandırılması histopatolojik bulgular yerine klinik semptomlar ve radyografik incelemelerle yapılmaya çalışılır. Genelde pulpa radyografik incelemelerle yapılmaya çalışılır. Genelde pulpa iltihapları reversible pulpitisler, irreverisible pulpitisler, ülseratif ve iltihapları reversible pulpitisler, irreverisible pulpitisler, ülseratif ve
hiperplastik pulpitisler, nekroz şeklinde gruplandırılabilirler.
hiperplastik pulpitisler, nekroz şeklinde gruplandırılabilirler.
Sınıflandırma, hastalıklara tanı konulmasında ve tedavi Sınıflandırma, hastalıklara tanı konulmasında ve tedavi planlamasında yol gösterme açısından önemli bir konudur.
planlamasında yol gösterme açısından önemli bir konudur.
Histopatolojik sınıflandırma Histopatolojik sınıflandırma
Akut pulpa iltihapları;
Akut pulpa iltihapları; Pulpa hiperemesi, Pulpitis seroza, Pulpitis Pulpa hiperemesi, Pulpitis seroza, Pulpitis pürülenta
pürülenta
Kronik pulpa iltihapları;
Kronik pulpa iltihapları; Pulpitis ülseroza, Hiperplastik pulpitis Pulpitis ülseroza, Hiperplastik pulpitis Pulpanın canlı olmadığı durumlar;
Pulpanın canlı olmadığı durumlar; Pulpa nekrozu, Pulpa gangreni Pulpa nekrozu, Pulpa gangreni
Pulpa dejenerasyonları; Pulpa dejenerasyonları; Pulpa atrofisi, Pulpa kalsifikayonu, Vakuollü Pulpa atrofisi, Pulpa kalsifikayonu, Vakuollü dejenerasyon, Fibrotik dejenerasyon, Hiyalinli dejenerasyon, dejenerasyon, Fibrotik dejenerasyon, Hiyalinli dejenerasyon,
Amiloid dejenerasyon, Yağlı dejenerasyon
Amiloid dejenerasyon, Yağlı dejenerasyon
Klinik sınıflandırma;
Klinik sınıflandırma;
Normal pulpa Normal pulpa Pulpa iltihabı Pulpa iltihabı
A) Geri dönebilen (Reversible) pulpitis A) Geri dönebilen (Reversible) pulpitis
Semptomatik Semptomatik Asemptomatik Asemptomatik
B) Geri dönmeyen (İrreversible) pulpits B) Geri dönmeyen (İrreversible) pulpits
Semptomatik Semptomatik Asemptomatik Asemptomatik
Ülseratif pulpitis, Hiperplastik pulpitis Ülseratif pulpitis, Hiperplastik pulpitis Pulpanın canlı olmadığı durumlar
Pulpanın canlı olmadığı durumlar Pulpa nekrozu, Pulpa gangreni Pulpa nekrozu, Pulpa gangreni İnternal kök rezorbsiyonu
İnternal kök rezorbsiyonu Pulpa dejenerasyonları Pulpa dejenerasyonları
Yetersiz endodontik tedavili dişler Semptomatik
Semptomatik
Asemptomatik Asemptomatik
Reversible pulpitis; dentin Reversible pulpitis; dentin hipersensitivitesi ve hiperemiyi içerir.
hipersensitivitesi ve hiperemiyi içerir.
İltihap devamlılık gösteren dinamik bir İltihap devamlılık gösteren dinamik bir olaylar bütünüdür ve pulpada 1,2 faz aynı olaylar bütünüdür ve pulpada 1,2 faz aynı anda bulunabilir. Hiperemi genel anlamda anda bulunabilir. Hiperemi genel anlamda pulpa dokusunu damarlarının pulpa dokusunu damarlarının genişlemesi ve kanla dolması olayıdır.
genişlemesi ve kanla dolması olayıdır.
Hiperemiye neden olan faktör ortadan Hiperemiye neden olan faktör ortadan
kaldırılınca pulpa tekrar eski haline döner.
kaldırılınca pulpa tekrar eski haline döner.
Hipersensitivite (dentin Hipersensitivite (dentin duyarlılığı) özellikle kole duyarlılığı) özellikle kole bölgesinde dentinin açığa çıkması bölgesinde dentinin açığa çıkması sonucu dentin kanalcıkları sonucu dentin kanalcıkları içindeki sıvının hareketi ile içindeki sıvının hareketi ile
hissedilen duyarlılıktır. Kole hissedilen duyarlılıktır. Kole bölgesine ısı testi uygulandığında bölgesine ısı testi uygulandığında ani keskin bir ağrı hissedilir.
ani keskin bir ağrı hissedilir.
Ancak kole bölgesi dışında Ancak kole bölgesi dışında uygulandığında cevap alınmaz uygulandığında cevap alınmaz
yada çok hafif bir yanıt alınabilir.
yada çok hafif bir yanıt alınabilir.
Hipereminin nedenleri Hipereminin nedenleri : :
Çürük Çürük
Yüksek dolgu ve kron Yüksek dolgu ve kron
Kaidesiz dolgu Kaidesiz dolgu
Politür hataları Politür hataları
Şiddetli gripal enfeksiyon Şiddetli gripal enfeksiyon
Sinüzit Sinüzit
Hamilelik ve mensturasyon Hamilelik ve mensturasyon
Servikal rezorbsiyon Servikal rezorbsiyon
Oklüzal atrizyon Oklüzal atrizyon
Tüm operatif işlemler Tüm operatif işlemler
Derin periodontal küretaj Derin periodontal küretaj
Dentin kanalcıklarını açılmasına yol açan mine kırıkları Dentin kanalcıklarını açılmasına yol açan mine kırıkları
Klinik Belirtiler Klinik Belirtiler
Proveke ( uyarana bağlı ) ağrılar Proveke ( uyarana bağlı ) ağrılar
(soğuk, sıcak, tatlı ve ekşi yiyecek ve (soğuk, sıcak, tatlı ve ekşi yiyecek ve
içeçekler) içeçekler)
Kısa süreli ağrılar ( 1 dk ) Kısa süreli ağrılar ( 1 dk )
Yeni bir uyaran gelmedikçe devam Yeni bir uyaran gelmedikçe devam etmeyen ve etken kalktığında
etmeyen ve etken kalktığında kesilen ağrı
kesilen ağrı
Radyografide; çürük veya kavite Radyografide; çürük veya kavite preparasyonu izlenir. Perküsyon hassasiyeti preparasyonu izlenir. Perküsyon hassasiyeti görülmez. Termal testlerde pulpa sıcaktan görülmez. Termal testlerde pulpa sıcaktan daha çok soğuk uyaranlara cevap verir.
daha çok soğuk uyaranlara cevap verir.
Elektik pulpa testinde akım en düşük Elektik pulpa testinde akım en düşük
düzeyde verilmelidir.
düzeyde verilmelidir.
Tedavi yaklaşımı Tedavi yaklaşımı
Öncelikle operatif işlemler kontrollü bir Öncelikle operatif işlemler kontrollü bir
şekilde yapılmalı toksik ve irritan maddelerin şekilde yapılmalı toksik ve irritan maddelerin
kullanılımından kaçınılmalı yani hipereminin kullanılımından kaçınılmalı yani hipereminin
oluşmamasına gayret edilmelidir. Tedavide oluşmamasına gayret edilmelidir. Tedavide
kalsiyum hidroksit, çinko oksit öjenol gibi kalsiyum hidroksit, çinko oksit öjenol gibi
sedatif materyaller, MTA gibi doku dostu sedatif materyaller, MTA gibi doku dostu
maddeler kullanılmalıdır. Hiperemiyi maddeler kullanılmalıdır. Hiperemiyi
oluşturan etiyolojik faktörün kısa sürede oluşturan etiyolojik faktörün kısa sürede
ortadan kaldırılması gerekir. Örneğin sebep ortadan kaldırılması gerekir. Örneğin sebep
yüksek dolgu nedeniyle oluşan oklüzal travma yüksek dolgu nedeniyle oluşan oklüzal travma
ise oklüzal uyumsuzluk derhal giderilmelidir.
ise oklüzal uyumsuzluk derhal giderilmelidir.
LATENT FAZ LATENT FAZ
Patojen stimulusun dokuya ulaşımı Patojen stimulusun dokuya ulaşımı
ve ilk belirtilerin ortaya çıkması ve ilk belirtilerin ortaya çıkması
arasındaki evreye Latent faz arasındaki evreye Latent faz
denir.
denir.
Histopatolojisi;
Histopatolojisi;
Kapillerlerde endotel hücrelerin nükleusları Kapillerlerde endotel hücrelerin nükleusları birbirinden uzaklaşmış,
birbirinden uzaklaşmış,
Çok az bir miktar lökosit infiltrasyonu ve az Çok az bir miktar lökosit infiltrasyonu ve az sayıda damar dışına çıkışı (ekstravazyon),
sayıda damar dışına çıkışı (ekstravazyon),
Bu evrede damar dışına sıvı çıkışı yok, Bu evrede damar dışına sıvı çıkışı yok,
Genellikle bakteriler yok, toksinleri olabilir, Genellikle bakteriler yok, toksinleri olabilir,
Hücreden fakir bölgedeki damarlarda Hücreden fakir bölgedeki damarlarda belirgin dilatasyon görülür.
belirgin dilatasyon görülür.
Uzun süreli vazodilatasyon sonucu Uzun süreli vazodilatasyon sonucu damarlarda kan hacmi artar buna bağlı damarlarda kan hacmi artar buna bağlı olarakta pulpa içi basınçta artış görülür.
olarakta pulpa içi basınçta artış görülür.
Yine vazodilatasyon sonucu plazma
Yine vazodilatasyon sonucu plazma
sıvısının kaybı yani ödem, az miktarda da
lökosit infiltrasyonu izlenir. Daha sonra
genişlemiş kapillerler içinde kan akımı
yavaşlar ve durur. Bu duruma staz denir ve
ortama oksijen taşınması aksamış ve
kesilmiştir.
Pulpanın savunma gücü uzun süreli ve şiddetli dış etkilere karşı Pulpanın savunma gücü uzun süreli ve şiddetli dış etkilere karşı koyamaz ve hiperemi ilerleyerek irreversible pulpitis evresine koyamaz ve hiperemi ilerleyerek irreversible pulpitis evresine geçilir. Bu aşamada pulpada eksüdatif olgular etkindir ve ağrı geçilir. Bu aşamada pulpada eksüdatif olgular etkindir ve ağrı reseptörlerinin eşik sınırlarını geçen pulpa içi basınç ağrı reseptörlerinin eşik sınırlarını geçen pulpa içi basınç ağrı
semptomlarında da artışa yol açar.
semptomlarında da artışa yol açar.
İrreversible pulpitisli bir dişin klinik olarak seröz, süpüratif ya İrreversible pulpitisli bir dişin klinik olarak seröz, süpüratif ya da ara evrede olduğunu bilmek mümkün değildir. Etkenler da ara evrede olduğunu bilmek mümkün değildir. Etkenler reversible pulpa iltihabı ile aynı olmak ile beraber etken ortadan reversible pulpa iltihabı ile aynı olmak ile beraber etken ortadan kalksa bile ağrı devam eder. Bunun yanısıra asemptaomatik kalksa bile ağrı devam eder. Bunun yanısıra asemptaomatik kronik pulpitisli bir dişte akut alevlenme göstererek böyle bir kronik pulpitisli bir dişte akut alevlenme göstererek böyle bir evreye girebilir. (Çürüğün ilerlemesi ya da çürüğün temizlenmesi evreye girebilir. (Çürüğün ilerlemesi ya da çürüğün temizlenmesi
gibi operatif işlemler nedeniyle)
gibi operatif işlemler nedeniyle)
Radyografide derin çürük kavitesi ya da sekonder çürük Radyografide derin çürük kavitesi ya da sekonder çürük oluşumu izlenir. Periodontal aralık ve lamina dura normal oluşumu izlenir. Periodontal aralık ve lamina dura normal
görünümdedir.
görünümdedir.
Klinik olarak pulpa odası kapalıdır. Perküsyon, palpasyon ve Klinik olarak pulpa odası kapalıdır. Perküsyon, palpasyon ve mobilite normaldir. Elektrik pulpa testinde normalden düşük mobilite normaldir. Elektrik pulpa testinde normalden düşük akımda cevap alınır. Çoğunlukla geceleri spontan başlayan akımda cevap alınır. Çoğunlukla geceleri spontan başlayan aralıklı ya da devam eden şiddetli ağrı vardır ve çenenin aralıklı ya da devam eden şiddetli ağrı vardır ve çenenin yarısını kaplayan tarzda yaygın ağrılar olduğu için sorunlu dişi yarısını kaplayan tarzda yaygın ağrılar olduğu için sorunlu dişi tespit etmekte zordur.Ayrıca üzeri yumuşamış dentinle örtülü tespit etmekte zordur.Ayrıca üzeri yumuşamış dentinle örtülü olan kaviteyi gıda artıklarının kapaması mekanik olarak ağrının olan kaviteyi gıda artıklarının kapaması mekanik olarak ağrının artmasına yol açar. Yine başın hareketi eğilip kalkma ile de artmasına yol açar. Yine başın hareketi eğilip kalkma ile de
ağrı görülebilir.
ağrı görülebilir.
Spontan başlayan ve gittikçe artan ağrının nedeni zamanla ölü Spontan başlayan ve gittikçe artan ağrının nedeni zamanla ölü hücrelerin odak oluşturması nedeniyle pulpa içi basıncın hücrelerin odak oluşturması nedeniyle pulpa içi basıncın artması ve artan iltihabın sensitize olan preferal sinirlerin artması ve artan iltihabın sensitize olan preferal sinirlerin
uyarılma eşiklerini düşürmesidir.
uyarılma eşiklerini düşürmesidir.
Termal uyaranlara verilen cevap reversible pulpitisle aynı Termal uyaranlara verilen cevap reversible pulpitisle aynı olmakla birlikte etken kalktığında bile irreversible olmakla birlikte etken kalktığında bile irreversible pulpitislerde ağrı devam eder. İltihabın ilerlemesiyle ısının pulpitislerde ağrı devam eder. İltihabın ilerlemesiyle ısının kan damarları üzerinde genişletici etkisi sıcağa verilen cevabı kan damarları üzerinde genişletici etkisi sıcağa verilen cevabı artırır ve damarlarda büzülme yaparak pulpa içi basınçı artırır ve damarlarda büzülme yaparak pulpa içi basınçı
düşürmesiyle de soğuk ağrıyı dindirir.
düşürmesiyle de soğuk ağrıyı dindirir.
TEDAVİSİ : TEDAVİSİ :
Anestezi altında kök kanal tedavisidir.
Anestezi altında kök kanal tedavisidir.
ÜLSERATİF VE HİPERPLASTİK ÜLSERATİF VE HİPERPLASTİK
PULPİTİS PULPİTİS
Bu evrede akut evredeki eksüdatif ürünler çürük Bu evrede akut evredeki eksüdatif ürünler çürük lezyonunda direne olmakta, venöz veya lenfatik lezyonunda direne olmakta, venöz veya lenfatik dolaşımla absorbe edilmekte, komşu bağ dokusuna dolaşımla absorbe edilmekte, komşu bağ dokusuna doğru yayılmakta veya bütün bu olaylar birlikte doğru yayılmakta veya bütün bu olaylar birlikte olmaktadır. Buna bağlı olarakda pulpa içi basınç olmaktadır. Buna bağlı olarakda pulpa içi basınç periferal ağrı reseptörlerinin eşik sınırının altına periferal ağrı reseptörlerinin eşik sınırının altına
düşmekte dolaysıyla bu evrede ağrı
düşmekte dolaysıyla bu evrede ağrı
duyulmamaktadır. Kronik terimi eşik altı pulpa içi duyulmamaktadır. Kronik terimi eşik altı pulpa içi basıncı ifade etmektedir. Yani kronik evrede basıncı ifade etmektedir. Yani kronik evrede eksüdatif (akut) cevap azalmış, pulpa içi basınç eşik eksüdatif (akut) cevap azalmış, pulpa içi basınç eşik sınırlarının altına inmiş, ağrının duyulmadığı ve sınırlarının altına inmiş, ağrının duyulmadığı ve eksüdadif bölgenin etrafında granülasyon eksüdadif bölgenin etrafında granülasyon dokusunu oluştuğu bir tablo oluşmuştur. Bu dokusunu oluştuğu bir tablo oluşmuştur. Bu aşamada proliferatif etkinlik öne çıkmıştır.
aşamada proliferatif etkinlik öne çıkmıştır.
İrritan etki artmadıkça eksüdatif İrritan etki artmadıkça eksüdatif bölgeler bulunsa da granülasyon bölgeler bulunsa da granülasyon dokusu oluşarak iyileşme ve tamire dokusu oluşarak iyileşme ve tamire yönelik belirtiler görülür. Ancak yönelik belirtiler görülür. Ancak ortamda bulunan toksik maddeler ortamda bulunan toksik maddeler iyileşmeye izin vermez. Kronik iyileşmeye izin vermez. Kronik evrede en çok bulunan iltihabi evrede en çok bulunan iltihabi hücreler lenfositler, plazma hücreler lenfositler, plazma
hücreleri ve makrofajlardır.
hücreleri ve makrofajlardır.
Pulpa odası açıldığı için çürük ve ağız Pulpa odası açıldığı için çürük ve ağız ortamındaki tüm mikro organizmalar ortamındaki tüm mikro organizmalar pulpaya geçmiş ve pulpada kendini korumak pulpaya geçmiş ve pulpada kendini korumak için yüzeyinde ülser tabakası (apse) için yüzeyinde ülser tabakası (apse)
oluşturmuştur.
oluşturmuştur.
PULPİTİS ÜLSEROZA:
PULPİTİS ÜLSEROZA:
Apse granülasyon dokusu ile Apse granülasyon dokusu ile
çevrelenmiştir ve bu durum için pulpanın çevrelenmiştir ve bu durum için pulpanın
“kronik apsesi” terimi kullanılır.
“kronik apsesi” terimi kullanılır.
Granülasyon dokusu; fibrovasküler doku Granülasyon dokusu; fibrovasküler doku
ve kronik iltihap hücrelerinden ve kronik iltihap hücrelerinden oluşmaktadır. Bu tabakanın altında çürük oluşmaktadır. Bu tabakanın altında çürük
yayılırken pulpa hem sklerotik hemde yayılırken pulpa hem sklerotik hemde
irritasyon dentini oluşturarak bir irritasyon dentini oluşturarak bir
müddet daha savunmaya devam eder.
müddet daha savunmaya devam eder.
Zamanla çürük ilerleyerek koruyucu dentin Zamanla çürük ilerleyerek koruyucu dentin bariyerini harap etmeye başlar. Buna bariyerini harap etmeye başlar. Buna paralel olarakta komşu bağ dokusunda paralel olarakta komşu bağ dokusunda hafif bir vasodilatasyon ve kronik hafif bir vasodilatasyon ve kronik mononükleer lökosit infiltrasyonu izlenir.
mononükleer lökosit infiltrasyonu izlenir.
Pulpitis ülserozada diş asemptomatiktir Pulpitis ülserozada diş asemptomatiktir ancak çürük kavitesi gıda artıkları ile ancak çürük kavitesi gıda artıkları ile kapandığında ve direnaj kesildiğinde dişte kapandığında ve direnaj kesildiğinde dişte hafif bir ağrı oluşabilir.
hafif bir ağrı oluşabilir.
Anestezi altında
Anestezi altında k k ök kanal tedavisi yapılır. ök kanal tedavisi yapılır.
Çürük ile ekspoze olan pulpanın bu Çürük ile ekspoze olan pulpanın bu kronik iltihabında oluşan
kronik iltihabında oluşan
granülasyon dokusu çürük kavitesine granülasyon dokusu çürük kavitesine doğru büyür, prolifere olur doğru büyür, prolifere olur (hiperplazi) ve üzeri genellikle oral (hiperplazi) ve üzeri genellikle oral mukozanın squamatöz epiteli ile mukozanın squamatöz epiteli ile kaplanır. Kronik ülseratif pulpitisli kaplanır. Kronik ülseratif pulpitisli genç pulpa granülasyon dokusu geniş genç pulpa granülasyon dokusu geniş çürüklü kavitenin ekposür
çürüklü kavitenin ekposür
bölgesinden proliferasyona uğrar.
bölgesinden proliferasyona uğrar.
PULPİTİS POLİPOZA PULPİTİS POLİPOZA
(KRONİK HİPERPLASTİK PULPİTİS )
(KRONİK HİPERPLASTİK PULPİTİS )
Polip başlangıç evresinde esas olarak Polip başlangıç evresinde esas olarak granülasyon dokusu yapısındadır ve pulpa granülasyon dokusu yapısındadır ve pulpa odasından dışarı çıkan bir doku görünümündedir.
odasından dışarı çıkan bir doku görünümündedir.
Çok az sinir lifleri olduğundan temas da Çok az sinir lifleri olduğundan temas da
ağrısızdır. Ancak dokununca kanama görülür.
ağrısızdır. Ancak dokununca kanama görülür.
Genç hastalarda hafif şiddetli uzun süreli Genç hastalarda hafif şiddetli uzun süreli irritasyon sıklıkla periapikal kemik birikimini irritasyon sıklıkla periapikal kemik birikimini stimüle eder (pulpo periapikal osteosklerosis).
stimüle eder (pulpo periapikal osteosklerosis).
Dişlerin apikalleri çevresinde özellikle geniş Dişlerin apikalleri çevresinde özellikle geniş çürük lezyonlu alt azılarda yoğun kemik çürük lezyonlu alt azılarda yoğun kemik
bölgesinin oluştuğu gözlenir.
bölgesinin oluştuğu gözlenir.
Polibin gelişmesi için; Polibin gelişmesi için;
. Pulpası açık ve geniş bir kavite . Pulpası açık ve geniş bir kavite
. Dayanıklı ve genç bir pulpa . Dayanıklı ve genç bir pulpa
. Uzun süreli ve hafif şiddette bir . Uzun süreli ve hafif şiddette bir
tahriş gerekir.
tahriş gerekir.
Süt dişleri yada apeksi kapanmamış daimi dişlerde Süt dişleri yada apeksi kapanmamış daimi dişlerde
görülen kronik pulpitisin bu evresinde pulpa dokusunun görülen kronik pulpitisin bu evresinde pulpa dokusunun
zamanla granülasyon dokusuna döndüğü izlenir.
zamanla granülasyon dokusuna döndüğü izlenir.
Klinik muayenede çürük kavitesi içinde tabanı pupa Klinik muayenede çürük kavitesi içinde tabanı pupa
odasında olan tomurcuk şeklinde bir et parçası görülür.
odasında olan tomurcuk şeklinde bir et parçası görülür.
Ağrı sadece çiğneme esnasında basınca bağlı olarak Ağrı sadece çiğneme esnasında basınca bağlı olarak duyulur ve zengin bir damar ağı bulunduğundan kolayca duyulur ve zengin bir damar ağı bulunduğundan kolayca
kanar.
kanar.
Elektirik pulpa testinde yüksek derecelerde ağrı Elektirik pulpa testinde yüksek derecelerde ağrı duyulabilir.
duyulabilir.
Radyografik olarak Radyografik olarak
Periodantol aralık ve lamina dura
normal görüntü verir.
Ayırt edici teşhisi Ayırt edici teşhisi diş eti polibi ile diş eti polibi ile yapılır . Diş eti polibi kaynağını diş yapılır . Diş eti polibi kaynağını diş
etinden aldığı için gelişimide diş etinden aldığı için gelişimide diş
etinden pulpa odasına doğrudur.
etinden pulpa odasına doğrudur.
TEDAVİSİ:
TEDAVİSİ:
Anestezi altında polip kesilerek ya da Anestezi altında polip kesilerek ya da koterize edilerek kaviteden
koterize edilerek kaviteden
uzaklaştırılır ve amputasyon yada kök uzaklaştırılır ve amputasyon yada kök
kanal tedavisi yapılır.
kanal tedavisi yapılır.
PULPA NEKROZU
Pulpa dokusunun ölümü ya da nekrozu,
pulpanın akut ya da kronik iltihabi veya
travmatik bir yaralanma ile dolaşımın
aniden kesilmesi sonucu olur. Pulpa
dejenerasyonlarının ileri aşamalarında
da pulpa nekrozu oluşabilir. Nekroz
pulpa dokusunda yayılma miktarına
göre parsiyel veya total olabilir.
Pulpada iki tip nekroz görülebilir:
a) Koagülasyon nekrozu
b) Likefaksiyon nekrozu
a) Koagülasyon nekrozu: Bu tip
nekrozda kan dolaşımı azalmış
veya tümüyle kesilmiştir. Doku
yumuşak bir kitle görünümünde
ve genellikle peynir kıvamında
(kazeasyon) protein, yağ ve su
karışımı bir yapıdadır.
b) Likefaksiyon nekrozu:
Proteolitik enzimler dokuları yumuşatmış ve sulandırmıştır.
Giriş kavitesinden kan ve eksuda
akışı izlenir.
PULPA GANGRENİ
Enfekte canlı pulpanın iltihabi
olaylar sonucu ölmesi veya
önceden başka nedenlerle
canlılığını kaybetmiş pulpanın
sonradan enfekte olması
sonucu ortaya çıkan tabloya
gangren denir.
Gangrenli pulpa dokusu mikroorganizmaların etkisi ile tamamen parçalanır. Pulpada bulunan proteinler, karbonhidratlar ve yağlar birbirini takip eden kimyasal olaylar sonucu parçalanırlar. Proteinlerin anaerop bakterilerin etkisi ile dekompoze olmasına putrefikasyon denir. Eksik oksidasyon proteinler dağılır ve asitlerin etkisiyle daha basit ara maddeler ve onları takiben son ürünler açığa çıkar.
GANGRENİN KİMYASI
1) Kötü bir koku veren ara proteolitik ürünler:
a) Triptofanın deaminasyonu ile oluşan indol ve skatol,
b) Triptofanın dekarboksilasyonu ile oluşan putresin ve kadaverin,
c) İndolden derive edilen indikan,
2) Hidrojen sülfit , amonyak, su ve yağ asitleri gibi son ürünler,
3) Bakterilerin sekresyonu olan ekzotoksinler,
4) Mikroorganizmalar parçalandığında çıkan endotoksinler,
5) Yabancı bakteri proteinleri.
KLİNİK BELİRTİLER
Total pulpa nekrozlu bir dişte şayet
periodontal dokular etkilenmemişse dişte
ağrı, perküsyonda ve palpasyonda
hassasiyet yoktur. Vitalite testlerine negatif
yanıt alınır. Ancak çok köklü dişlerde bir
kökün vital kalabilme olasılığı olduğu için
kanal tedavisi uygulamasında anastezi
uygulanabilir. Bazen likefaksiyon nekrozunun
periapekste elektrolitik iletken rol oynaması
veya rezidüel pulpa sinir liflerinin
mevcudiyeti pozitif elektirik cevabı
alınmasına neden olabilir.
Pulpa nekrozu veya gangrende koroner
translusentliğin değişmesi ve renk
değişikliği görülür. Özellikle travma
sonucu pulpa nekrozu gelişen dişlerde
kırmızı kan hücrelerinin hemolizi sarı-
kahverengi renkleşmeye gangrende ise
pulpa dokusunun gri renkleşme
görülebilir. Ancak pulpası nekroz
olduğu halde normal renkte kalan
dişlerde olabilir.
Uzun süre önce gangren olmuş dişlerin
radyolojik incelemesinde pulpa boyutları,
komşu veya simetrik dişlere göre daha
geniş görülür. Bunun nedeni dentin
yapısının durması ve kök kanalının
dekalsifiye olmasıdır. Ayrıca apikal
periodontal membranda genişleme
izlenir. Bu tip olguların kanal tedavisinde
biyomekanik genişletme önemli olduğu
kadar kalsiyum hidroksit kullanımın
gerekliliği vardır.
PULPADA YENİ PULPADA YENİ
OLUŞUMLAR OLUŞUMLAR
Atrisyon, abrazyon, erozyon, travma, Atrisyon, abrazyon, erozyon, travma, operatif işlemler, çürük, pulpakuafajı, operatif işlemler, çürük, pulpakuafajı,
ampütasyon, reversiblpulpitis gibi ampütasyon, reversiblpulpitis gibi durumların hepsi pulpa dokusunda durumların hepsi pulpa dokusunda
değişikliklere neden olmaktadırlar.
değişikliklere neden olmaktadırlar.
Bu değişken pulpa durumları;
Bu değişken pulpa durumları;
Atrofik dejenerasyon ve Fibrozis Atrofik dejenerasyon ve Fibrozis
Kalsifikasyonlar Kalsifikasyonlar
(Kalsifikmetamorfozis)’dir.
(Kalsifikmetamorfozis)’dir.
ATROFİ ATROFİ
Hücre çapının küçülmesine ya da bir organı Hücre çapının küçülmesine ya da bir organı oluşturan özel hücrelerin çaplarının oluşturan özel hücrelerin çaplarının küçülmesi ile organın küçülmesine Atrofi küçülmesi ile organın küçülmesine Atrofi
denir.
denir.
Fibrozis de ise birim alan başına olgun Fibrozis de ise birim alan başına olgun kollagen liflerde artış olmaktadır. Ancak kollagen liflerde artış olmaktadır. Ancak pulpa hücrelerinin sayısında ve boyutlarında pulpa hücrelerinin sayısında ve boyutlarında azalma görülmektedir. Atrofik diş azalma görülmektedir. Atrofik diş pulpasındafibrosiso kadar şiddetli olur ki pulpasındafibrosiso kadar şiddetli olur ki hücreler yoğun bir lif denizi içinde hücreler yoğun bir lif denizi içinde büzülmüş katı partiküller gibi görülürler.
büzülmüş katı partiküller gibi görülürler.
Odontobastlar bazen yassı, bazen de kübik Odontobastlar bazen yassı, bazen de kübik
şekiller alarak boyutsal küçülme gösterirler.
şekiller alarak boyutsal küçülme gösterirler.
Yaşlanma işleminin hızlanması indüklenen Yaşlanma işleminin hızlanması indüklenen yaşlanma olarak adlandırılır ve aşırı yaşlanma olarak adlandırılır ve aşırı uyaranlar sonucu oluşur. Örneğin; şiddetli uyaranlar sonucu oluşur. Örneğin; şiddetli atrisyon (abrazyon) dentin yapımını atrisyon (abrazyon) dentin yapımını hızlandırırken, kanal lümeninin boyutunu hızlandırırken, kanal lümeninin boyutunu daraltmaktadır. Aynı zamanda oklüzal daraltmaktadır. Aynı zamanda oklüzal aşınmaya karşı bir mekanizma olarak aşınmaya karşı bir mekanizma olarak foramenapikale ve apikal kanalda foramenapikale ve apikal kanalda periapikalsement oluşumu ile daralma periapikalsement oluşumu ile daralma
görülür.
görülür.
Bemick ve Nedelman yağlanma olgusunda aşağıdaki Bemick ve Nedelman yağlanma olgusunda aşağıdaki
olayları bildirmişlerdir olayları bildirmişlerdir : :
Pulpa odasında gittikçe artan bir boyutsal azalma Pulpa odasında gittikçe artan bir boyutsal azalma
Kök pulpasından kaynaklanan ve koronal pulpaya doğru Kök pulpasından kaynaklanan ve koronal pulpaya doğru ilerleyen ve gittikçe artan kireç tuzlarının birikimi
ilerleyen ve gittikçe artan kireç tuzlarının birikimi
Koronalpulpadaki kan damarlarının azalması ve buna Koronalpulpadaki kan damarlarının azalması ve buna bağlıarterio-sklerotik değişiklikler
bağlıarterio-sklerotik değişiklikler
Kan damarlan ve sinirlerdeki etkilenmeyle birlikte bağ Kan damarlan ve sinirlerdeki etkilenmeyle birlikte bağ dokusunun fibrotik bir yapı halini alması
dokusunun fibrotik bir yapı halini alması
Miyelinli veya miyelinsiz aksonlarda kayıp ve buna bağlı Miyelinli veya miyelinsiz aksonlarda kayıp ve buna bağlı olarak duyarlılıkta azalma
olarak duyarlılıkta azalma
Fizyolojik olarak iki önemli nokta vardır; Fizyolojik olarak iki önemli nokta vardır;
Azalan dentin geçirgenliği irritanların etkisini azaltır ve Azalan dentin geçirgenliği irritanların etkisini azaltır ve pulpayı korur.
pulpayı korur.
Pulpanın irritanlara karşı kendini koruma ve tamir Pulpanın irritanlara karşı kendini koruma ve tamir potansiyeli azalır.
potansiyeli azalır.
Diş Pulpası Diş Pulpası
Kalsifikasyonları Kalsifikasyonları
Esas olarak pulpada 3 tip kalsifikasyon görülür;
Esas olarak pulpada 3 tip kalsifikasyon görülür;
-Distrofik kalsifikasyon -Distrofik kalsifikasyon -Diffüz kalsifikasyon
-Diffüz kalsifikasyon -Dentikel/Pulpa taşı -Dentikel/Pulpa taşı
Pulpadakalsifiye kitlelere sıklıkla Pulpadakalsifiye kitlelere sıklıkla rastlanılmaktadır. Tek bir dişte, tüm dişlerde, süt rastlanılmaktadır. Tek bir dişte, tüm dişlerde, süt veya daimî dişlerde, sürmemiş veya sağlam veya daimî dişlerde, sürmemiş veya sağlam dişlerde, hatta dermoid kistlerin diş dokusuna dişlerde, hatta dermoid kistlerin diş dokusuna benzeyen yapılarında bile görülmektedir. Yaşam benzeyen yapılarında bile görülmektedir. Yaşam boyunca ve pulpa dokusunun herhangi bir boyunca ve pulpa dokusunun herhangi bir yerinde gelişebilirler.
yerinde gelişebilirler.
Distrofik Kalsifikasyon Distrofik Kalsifikasyon
Ölü veya dejenere doku içerisinde Ölü veya dejenere doku içerisinde kalsiyum tuzlarının birikmesiyle kalsiyum tuzlarının birikmesiyle
oluşurlar. Zarar görmüş dokuların oluşurlar. Zarar görmüş dokuların
lokal alkalinitesi tuzları çeker.
lokal alkalinitesi tuzları çeker.
Dolaşım bozukluğu nedeniyle Dolaşım bozukluğu nedeniyle etkilenmiş genç pulpalarda, kan etkilenmiş genç pulpalarda, kan
pıhtısı veya tek bir dejenere pıhtısı veya tek bir dejenere
hücrenin çevresindeki bölgelerde hücrenin çevresindeki bölgelerde
oluşabilirler.
oluşabilirler.
Diffüz Kalsifikasyon Diffüz Kalsifikasyon
Çok sayıdaki küçük ve düzensiz Çok sayıdaki küçük ve düzensiz
kalsiyum birikimleridir.
kalsiyum birikimleridir.
Pulpa Dentikelleri Pulpa Dentikelleri
Büyük hacimli konsantrik kümeler Büyük hacimli konsantrik kümeler
oluşturan kalsiyum birikimleri Pulpa oluşturan kalsiyum birikimleri Pulpa
taşı veya dentikel olarak adlandırılır.
taşı veya dentikel olarak adlandırılır.
Lokalizasyonlarına göre: serbest, Lokalizasyonlarına göre: serbest, gömük veya yapışık
gömük veya yapışık
Yapılarına göre: gerçek ve yalancı Yapılarına göre: gerçek ve yalancı olarak sınıflandırılırlar
olarak sınıflandırılırlar
Yapılarına göre: gerçek ve yalancı olarak Yapılarına göre: gerçek ve yalancı olarak
sınıflandırılırlar sınıflandırılırlar
Pulpadaki kalsifiye kitleler klasik olarak yapısal Pulpadaki kalsifiye kitleler klasik olarak yapısal özelliklerine göre sınıflandırılırlar
özelliklerine göre sınıflandırılırlar (Kronfeld'insınıflandırması):
(Kronfeld'insınıflandırması):
1. Gerçek dentikel : Tübüler-orthodentin içerir. 1. Gerçek dentikel : Tübüler-orthodentin içerir.
2. Sahte dentikel: dentine benzemeyen kalsifiye 2. Sahte dentikel: dentine benzemeyen kalsifiye materyalin konsantrik tabakalarından oluşur.
materyalin konsantrik tabakalarından oluşur.
3. Diffüz kalsifikasyonlar: Pulpa dokusunda 3. Diffüz kalsifikasyonlar: Pulpa dokusunda düzensiz yerleşenküçükkalsifiyebirikimler düzensiz yerleşenküçükkalsifiyebirikimler
Serbest dentikeller pulpa odasında serbestçe Serbest dentikeller pulpa odasında serbestçe bulunurlar, bununla beraber etraflarına dentin bulunurlar, bununla beraber etraflarına dentin
yığıldıkça gömülür ya da yapışırlar.
yığıldıkça gömülür ya da yapışırlar.
Gerçek dentikeller; Gerçek dentikeller; odontogenez esnasında epitelyo- odontogenez esnasında epitelyo- mezanşimal etkileşimler sonucu yalnızca furkasyon bölgesi mezanşimal etkileşimler sonucu yalnızca furkasyon bölgesi veya kök kını yanında meydana gelirler.
veya kök kını yanında meydana gelirler.
Pulpa taşları;pulpa dokusunda herhangi bir zamanda Pulpa taşları; pulpa dokusunda herhangi bir zamanda herhangi bir yerde izole pulpa yapılarının kalsifikasyonu ile herhangi bir yerde izole pulpa yapılarının kalsifikasyonu ile oluşurlar. Pulpa kalsifikasyonlarının ebatları mikroskobik oluşurlar. Pulpa kalsifikasyonlarının ebatları mikroskobik partiküllerden, tüm pulpa dokusunu kaplayacak büyüklüğe partiküllerden, tüm pulpa dokusunu kaplayacak büyüklüğe kadar değişebilir.
kadar değişebilir.
Kalsifiye kitlelerin bileşimleri normal dentin (ortho-dentin), Kalsifiye kitlelerin bileşimleri normal dentin (ortho-dentin), nontübüler (fibro) dentin veya irregülerkalsifiye materyalden nontübüler (fibro) dentin veya irregülerkalsifiye materyalden meydana gelebilir. İnsan diş pulpalarının histolojik ve meydana gelebilir. İnsan diş pulpalarının histolojik ve radyografik incelemeleri %7,5-90 diştekalsifiye kitleler radyografik incelemeleri %7,5-90 diştekalsifiye kitleler göstermiştir. Literatürde pulpakalsifikasyonlanon her yaşta göstermiştir. Literatürde pulpakalsifikasyonlanon her yaşta meydana gelebileceği ileri sürülmüştür.
meydana gelebileceği ileri sürülmüştür.
Etyoloji: Gecikmiş erüpsiyonpulpa kalsifikasyonu için bir Etyoloji: Gecikmiş erüpsiyonpulpa kalsifikasyonu için bir zemin oluşturabilir. Genç hastaların çürüksüz ve gecikmiş zemin oluşturabilir. Genç hastaların çürüksüz ve gecikmiş erüpsiyonlu dişlerinde yüksek kalsifikasyon insidansı tespit erüpsiyonlu dişlerinde yüksek kalsifikasyon insidansı tespit edilmiştir.
edilmiştir.
Pulpa Dokusunda Pulpa Dokusunda
Kalsifikasyonların Oluşum Kalsifikasyonların Oluşum
Mekanizmaları Mekanizmaları
A) Doku Komponentlerinin Kalsifikasyonları A) Doku Komponentlerinin Kalsifikasyonları
Pulpa Pulpa dokusukomponentlerinden dokusukomponentlerinden birindeki birindeki başlangıç başlangıç kalsifikasyonu (kollagenfibril, ana yapı veya nekrotik hücre kalsifikasyonu (kollagenfibril, ana yapı veya nekrotik hücre artıkları) daha sonra diğer kalsifiyemateryalin konsantrik artıkları) daha sonra diğer kalsifiyemateryalin konsantrik lameller veya radial şekilde depolanacağı bir odak görevini lameller veya radial şekilde depolanacağı bir odak görevini yapar. Bu mekanizma ile meydana gelen kitlelerin pulpa taşı yapar. Bu mekanizma ile meydana gelen kitlelerin pulpa taşı olarak nitelendirilmesi daha uygun olur.
olarak nitelendirilmesi daha uygun olur.
Pulpa dokusu gibi normalde kalsifiye olmayan bir dokuda Pulpa dokusu gibi normalde kalsifiye olmayan bir dokuda kalsifikasyon, promotorlarla inhibitörler arasındaki bir kalsifikasyon, promotorlarla inhibitörler arasındaki bir dengesizlik, örneğin; inhibitörlerin lokal hasarıyla meydana dengesizlik, örneğin; inhibitörlerin lokal hasarıyla meydana gelebilir. Olay çoğunlukla hyalinli dejenerasyona uğrayan gelebilir. Olay çoğunlukla hyalinli dejenerasyona uğrayan bölgeye kireç tuzlanın birikmesi ve dejeneratif olaylar bölgeye kireç tuzlanın birikmesi ve dejeneratif olaylar sonucu dokunun elektrolit dengesinin bozularak kirecin sol sonucu dokunun elektrolit dengesinin bozularak kirecin sol halinde tutulamayışı eklinde açıklanır.
halinde tutulamayışı eklinde açıklanır.
B) Epitelyo-Mezanşimal B) Epitelyo-Mezanşimal
Etkileşimler Etkileşimler
Pulpa Pulpa dokusukomponentlerinden dokusukomponentlerinden birindeki birindeki başlangıç başlangıç kalsifikasyonu (kollagenfibril, ana yapı veya nekrotik hücre kalsifikasyonu (kollagenfibril, ana yapı veya nekrotik hücre artıkları) daha sonra diğer kalsifiyemateryalin konsantrik artıkları) daha sonra diğer kalsifiyemateryalin konsantrik lameller veya radial şekilde depolanacağı bir odak görevini lameller veya radial şekilde depolanacağı bir odak görevini yapar. Bu mekanizma ile meydana gelen kitlelerin pulpa taşı yapar. Bu mekanizma ile meydana gelen kitlelerin pulpa taşı
olarak nitelendirilmesi daha uygun olur.
olarak nitelendirilmesi daha uygun olur.
