İŞLETME VE ÇEVRESİ
HAFTA 8
İŞLETME VE ÇEVRESİ
• İşletme kuruluşu ve faaliyetleri sırasında işletme içi ve dışı faktörlerin etkisi
altındadır. Bu faktörlere işletme çevresi adı verilir. İşletmeyi oluşturan faktörler;
örneğin, hissedarlar, çalışanlar, bilgi ve teknolojiler, sermaye, işletmenin iç
çevresini oluşturur. İç çevre aslında mal ve hizmet üretebilmek için gerekli tüm faaliyetleri de kapsar. Bu nedenle işletme fonksiyonları, iç çevreye dahildir.
İşletme tarafından kontrol edilemeyen ve işletmeyi dışarıdan etkileyen faktörler ise dış çevre faktörleridir. Bunların arasındaki etkileşimlerin analizi ve gerekli önemlerin alınması, işletmenin sürdürülebilirliği için önemlidir. Çünkü çevre faktörleri işletme için sürekli fırsat ve tehdit yaratır. İşletmeler, değiştirebildiği çevre şartlarını, kendi amaçları doğrultusunda etkilemeye çalışır.
İŞLETME VE ÇEVRESİ
• Dış çevre ile ilgili iki kavramdan bahsedilebilir: Gerçek dış çevre, işletmenin dışında kalan faktör ve koşulların oluşturduğu çevredir.
• Algılanan dış çevre; dış çevrenin yalnızca algılanan ve değerlendirilen kısmıdır.
• İşletmenin dış çevre faktörlerindeki değişime ayak uydurabilme gücüne esneklik denir. Gelecek ve çevre faktörleri belirsizlik yarattığından, işletmelerin esneklik gereksinimi bu belirsizlik ile doğru orantılıdır. Çevreye uyum ne kadar hızlı ve düşük maliyetli ise, işletmenin esnekliği o kadar yüksek olur.
• Çevreye uyum veya çevrenin işletmeye uygun hale getirilmesi süreci bir maliyet sebebidir.
İşletme, çevrenin kendisine sunduğu fırsat ve tehditleri belirleyerek bir fayda/ maliyet analizi yapar. Bu değerlendirmenin yapılması ise SWOT analizi ile mümkün olur.
SWOT ANALIZI
Yönetim, örgütün iç ve dış çevreleri hakkında topladığı ham bilgilerden örgütün çevresinin genel bir resmini çizer. Ancak örgütün çevrelerinin yorumlanabilmesi ve bunların örgüt için ne anlama geldiklerinin anlaşılabilmesi için çevresel faktörlerin sistematik olarak değerlendirilmesi gerekir. Bu sayede örgütün çevresini anlamak ve yönetmek mümkün olur. SWOT analizi bunu gerçekleştirmenin bir yoludur.
Bu bakımdan SWOT analizi, örgütün faaliyette bulunduğu çevreyi anlamak ve yönetmek üzere topladığı bilgileri kullanarak sistematik olarak kendisini değerlendirmesi olarak tanımlanabilir. Bu değerlendirmeler çoğunlukla kişisel yargılardan, anlayıştan etkilenir.
Örnek olarak gümrük duvarlarının alçaltılması bazı yöneticiler tarafından tehdit olarak algılanırken bazıları tarafından fırsat olarak değerlendirilebilir. SWOT analizi yönetime örgütün çevresine ilişkin sistematik bilgiler verir. Yöneticilerin bu bilgileri nasıl yorumlayacakları onların yönetim anlayışlarıyla ilgilidir.
SWOT ANALIZI
• SWOT kısaltmasının açılımı
• Strengths (üstünlükler),
• Weaknesses (zayıflıklar),
• Opportunities (fırsatlar),
• Threats (tehditler)
• şeklindedir.
• Türkçe olarak FÜTZ şeklinde kısaltılmaktadır. SWOT analizi ile örgüt iç çevresinde sahip olduğu üstün ve zayıf noktaları ve dış çevresinden kendisine yönelen fırsat ve tehditleri değerlendirebilir.
Bu sayede örgüt çevresinde yer alan faktörlerin en önemlilerini belirleyebilir.
İŞLETME DIŞ ÇEVRESI
• • Ekonomik Çevre
• • Sosyo-Kültürel Çevre
• • Politik Çevre
• • Teknolojik Çevre
• • Yasal Çevre
• • Doğal Çevre
• Bunlara; sektör, hammadde, insan kaynakları, finansal kaynaklar, pazar ve demografik çevre faktörleri de eklenebilir.
EKONOMIK ÇEVRE
• İşletmelerin faaliyette bulunduğu tedarik, para ve sermaye piyasaları, pazar koşulları ekonomideki dalgalanmalar ile şekillenir. Bu durum da işletme faaliyetlerini şekillendirir.
Örneğin, işletmenin faaliyette bulunduğu piyasa tipinin ne olduğu (tam rekabet, oligopol, monopol, monopolcü rekabet) arz ve talep koşullarını belirler. Ülkenin GSYİH ve kişi
başına düşen gelir, gelirin tüketim ve tasarruf olarak paylaşımı, ekonomik aktörlerin para ve maliye politikaları ile bu paylaşıma etkisi, talebin gelir ve fiyata göre değişimini ifade eden gelir ve fiyat esneklikleri, ithalat ve ihracat yapısı, yabancı sermayenin durumu, işletme faaliyetlerini aktif olarak etkiler. Bu faaliyetlerin nasıl yürütüleceğini şekillendirir.
• Öte yandan, işletme faaliyetleri de ekonomi üzerinde etkilidir. İşletme, katma değeri arttırmayı hedefleyerek, milli geliri yükseltir. Dolayısıyla işletme başarısı veya
başarısızlığı, ekonomik gelişme için önemlidir.
SOSYAL ÇEVRE
• Sosyal çevre, işletmeyi doğrudan veya dolaylı bir biçimde etkileyen insan gruplarını, demografik ve kültürel çevreyi ifade eder.
• Tüm paydaşları ile birlikte düşünüldüğünde (işletme sahipleri, çalışanlar, müşteriler, yöneticiler), işletmenin kendisi de bir sosyal çevre oluşturur. Bu nedenle sosyal
çevrede meydana gelen değişikliklerden etkilenirler. Bu etkilenme işletmenin başarısını doğrudan etkiler.
• İşletme çalışanlarının ve müşterilerinin demografik durumu (yaş, cinsiyet, eğitim durumu) da işletme başarısı üzerinde etkilidir. Bunun yanı sıra ahlaki ve sosyal değerler, din, örf ve adetler, ihtiyaçların yapısı ve yoğunluğu da işletmenin mal ve hizmet üretiminde dikkate alınması gereken noktalardır.
POLITIK ÇEVRE
• Politik çevre, toplumda hangi politik düşüncenin ağırlıklı olduğunu ifade eder. Örneğin
Venezuela’da yoğun bir devletleştirme ve ithal ikameci politikalar uygulanmaktadır. Bu durum, Venezuela’nın içindeki işletmeler kadar, Venezuela’ya ihracat yapan işletmeleri de
etkilemektedir. Politik çevrenin en önemli aktörü devlettir. Devletin uyguladığı her türlü politika – para, maliye, (tüketimi veya tasarrufu arttırıcı), dış ticaret vb – işletmelerin mal ve hizmetlerine olan talebi doğrudan etkiler. Kalkınmaya yönelik veya istihdam arttırıcı politikalar, işletmelerin kuruluş yeri seçiminden, kaç kişi çalışacağına değin tüm kararlarını etkiler.
• Politik çevrenin sürekli değişimi, bir başka deyişle istikrar eksiği, işletmeler için bir risk
unsurudur. Sürekli değişen bir çevreye uyum sağlamak zordur ve belli durumlarda kaynak israfı yaratır. Öte yandan işletmeler çeşitli lobiler aracılığı ile politika uygulamalarını etkilemeye
çalışırlar. Örneğin TÜSİAD, TOBB lobi faaliyetlerinde bulunarak özel sektörün isteklerini yansıtır.
YASAL ÇEVRE
•
Toplumdaki birey ve kurumların hakları ve sorumlulukları hukuk sistemi tarafından düzenlenir. Bu sistem işletmelerin içerisinde hareket
edebileceği yasal çevreyi oluşturur. Örneğin tüketici haklarının
korunması işletmelerin davranışlarını sınırlamaktadır. İşletme kurarken gerekli formaliteler de yasal çevrenin bir unsurudur. Örneğin marka ve işletme ismi ticaret kanunu ile koruma altındadır.
•
İşletmeler, yine lobiler aracılığı ile bu yasal çevreyi etkilemek için
çalışırlar. Örneğin ABD’nin Kyoto protokolünü imzalamamasının
arkasında büyük işletmeler ağırlıklıdır.
TEKNOLOJIK ÇEVRE
• Teknoloji, işletmenin kurulması ve faaliyetlerini gerçekleştirmesine katkı sağlayan,
kolaylaştıran, durumu iyileştiren ve geliştiren her şey olarak tanımlanabilir. Her türlü yeni ve çağdaş uygulamalar ile buna olanak veren donanım, araç ve gereçlerdir.
• Örneğin, otomotiv üretiminde makineleşmeye geçildi, hız ve kalite artarken, maliyetler ve hata payı düştü. Ancak tek teknolojik gelişme bu değildir, hataların kaynakta önlenmesini hedefleyen, herkesin yönetimde söz sahibi olmasını amaçlayan kalite çemberleri ve TKY uygulamaları da teknolojik gelişme içinde kabul edilebilir.
• İşletmeler, kıt kaynakları en etkin şekilde kullanarak ve üretim faktörlerini optimal şekilde bir araya getirerek ekonomik mal ve hizmet üretirler. Bu mal ve hizmetlerin ortaya
çıkmasında kullanılan tüm teknikler (tedarik, üretim, pazarlama, finansman ve yönetim çabalarını oluşturan) işletme için teknolojik anlamda bir seçim unsurudur.
