GİRİŞ
İç sularda, elde edilen hayvansal ürünler arasında tatlısu istakozları balıklardan sonra ikinci sırayı almaktadır. [1, 2, 3].
Türkiye’de kerevitin tüketimi düşük olmasına karşın birçok Av- rupa ülkesinde kerevit değerli bir besindir. [4]. Kuru ağırlığının
%76’lık kısmı protein olan bu canlı önemli bir protein kaynağı olmasının yanında, E ve K vitaminleri açısından da zengindir [5, 6]. Kerevit Türkiye’de az miktarda tüketilirken özellikle Fransa, Belçika, İsviçre, Hollanda, Avusturya, İsveç, Almanya ve İtalya gibi birçok Avrupa ülkelerinde çok sevilerek yenen, aranan bir yiyecektir. Canlı, dondurulmuş, kerevit kuyruğu salamurası, ke- revit yemeği ve pişirilmiş olarak ihracatı yapılmaktadır. Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde kerevit 77üretim ve ihracat potansiyeli ba- kımından en önde gelen ülkeler arasındadır [7].
Avrupa ülkeleri yılda 10.000 ton kerevit tüketimi ile önem- li bir pazardır. Trakya bölgesi kolay ulaşım ve çok sayıda göl ve göletle önemli bir su ürünleri potansiyele sahiptir. Avrupa ülkelerinde doğal yayılım gösteren Astacus astacus günümüzde azalmaktadır [2]. Trakya Bölgesinde tüketimi olmayan tatlısu ıs-
takozunun ihracat potansiyeli vardır. Küçük göl ve göletlerde ke- revit populasyonları hakkında bilgiler sınırlıdır. Günümüze kadar Kavaklı gölü kerevit populasyonu üzerine yapılmış bir çalışma bulunmamaktadır.
Türkiye’de 1985 yılından sonra görülen kerevit vebası 1985–
1987 yılları arasındaki dönemde kerevit üretiminin geçmiş yıl- lara göre %90 oranında azalmasına neden olmuştur [8]. Kerevit Marmara bölgesinde Uluabat (Apolyont) , Manyas ve Terkos göllerinde avlanılmaktadır [3, 9]. Kerevitler üzerinde yapılan ça- lışmalarda farklı populasyonlar ile aynı populasyonlardaki farklı eşeydeki bireylerin karşılaştırılmaları yapılmış, aralarındaki fark- lar ile bu farkların hangi nedenlerden kaynaklanabileceği araştı- rılmıştır [1, 3, 9, 10, 11, 12, 13,]. Ayrıca kerevitlerde yumurta verimi, et verimi konularında da araştırmalar vardır [13,14].
Morfometrik karakterlerin analiz edilmesiyle, kerevit po- pulasyonları durumu konusunda önemli çıkarımlar sağlanabilir [15,16]. Bunun başında ticari işletmecilik ve av yasaklarının be- lirlenmesi gelmektedir. Ayrıca bu tip çalışmalar Türkiye kerevit-
1Trakya Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü, 22030, Edirne,
Sorumlu Yazar: Geliş Tarihi: 09 Haziran 2008
uguner@trakya.edu.tr Kabul Tarihi: 03 Haziran 2008
Özet:
Bu çalışmada Kavaklı Gölet’inde (Edirne-Meriç) yaşayan Astacus leptodactylus (Eschscholtz, 1823) ‘un bazı büyüme ve morfometrik karakterleri ile boy- ağırlık ilişkisini belirlemek amaçlanmıştır. 2001 yılında yapılan çalışmada aynı zamanda eşey grupları arasındaki farklılıklar da araştırılmıştır. Populasyonun dişiler için ortalama total boyu 107.314 mm, erkekler için 105.143 mm, dişiler için ortalama total ağırlığı 31.271 g, erkekler için 42.831 g. olarak bulunmuştur.
Boy gruplarına göre populasyonda avlanabilir boyun (>90 mm) üzerindeki bireylerin oranı erkekler için %87,5 ve dişiler için %93,75 olarak saptanmıştır.
Tatlısu istakozlarının total boy, abdomen boyu, abdomen genişliği, kelipet boyu gibi metrik özellikleri ile karapaks boyu / total boy, abdomen boyu / total boy eşeyler arasında ki farkı istatistiksel açıdan önemli bulunmuştur (p<0.05). Boy ağırlık ilişkisi denklemi dişiler için y=0.73x–46.67 y=2.893x–4.321 erkekler için y=1.19x–88.60 olarak saptanmıştır. Regresyon analizleri sonucunda elde edilen değerlere göre, dişi tatlısu istakozlarında r2=0.89, erkek bireyler için ise 0.86 tespit edilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Boy-ağırlık ilişkisi, Kavaklı Göleti, kerevit, morfometrik karakterler
Some Morphometric Properties and Growth Parameter of Crayfi sh
(Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) at Kavakli Lake (Edirne-Meriç)
Abstract
This study was carried out to determine traits of some growth and morphological characteristics and also the relationships between length-weight of the freshwater crayfi sh, Astacus leptodactylus (Eschscholtz 1823) in Kavaklı Lake and the research was used 56 crayfi sh (16 female, 40 male). In the research was found as 78 percent male, 28 female of crayfi sh thought investigation female and male ratios was of determined as to 0.40/1.00. The study was performed 2001. Differences of sex groups were also investigated. Metric traits of crayfi sh totally length, abdomen length, abdomen width, chelae length, chelae width, carapace weight, abdomen weight and carapace length / totally length, abdomen length / totally length, abdomen width / abdomen length, ratios were found signifi cant between male and female statistically. Results of the research can be summarized as follows; avarage total length 107.314 mm for female 105.143 mm for male, average total weight 31.271 g for female 42.831 g for male. Length-weight relation equation was found for females y=0.73x-46.67 for males y=1.19x-88.60. Accordingly to results of regression analysis was found r2 =0.89 for female and 0.89 for male.
Key Words: Crayfi sh, Kavaklı Lake, length-weight relationship, morphometric characters
lerinin yayılımı, stok miktarı ile hastalık durumların be- lirlenmesi gibi noktalarda önemli bilgiler vermektedir.
A. leptodactylus türü Türkiye iç sularında ilk kez Kayseri, Bursa ve İstanbul’dan rapor edilmiştir [17]. Ya- kın zamana kadar ülkemizde tatlısu ıstakozları sadece A.
leptodactylus ile temsil edilirken Trakya bölgesinin ku- zeyinde yeni bir tür olan, Austropotamobius torrentium (Shrank, 1803)’un varlığı tespit edilmiştir [18]. Marmara bölgesinde irili ufaklı 500 kadar göl ve gölet bulunmak- tadır ve bu göl ve göletlere farklı zamanlarda kontrolsuz olarak tatlısu ıstakozu aşılanmıştır. Bunlardan Üsküp Ba- raj Gölet’inde [2,19] A. leptodactylus bulunduğu bilin- mektedir. Bu şekilde tatlısu ıstakozu aşılaması yapılan su kaynaklarından birisi de Kavaklı Gölet’idir (Edirne, Meriç).
Kavaklı Göleti tatlısu ıstakozu populasyonu ile ilgili ilk bilimsel çalışma özelliği taşıyan bu araştırmada, ol-
dukça küçük ve av baskısı olmayan tatlısu ıstakozu popu- lasyonunun bazı büyüme parametreleriyle morfometrik özelliklerinin saptanması amaçlanmıştır.
MATERYAL VE METOT
Meriç-Kavaklı Göleti, Edirne ili Meriç ilçesinde, Ka- vaklı Köyünün 1 km batısında Karanlık Dere üzerinde kurulmuş olan bir baraj göletidir. Kavaklı Baraj Göleti 41◦ 13’.55” kuzey 26◦ 13’.33” doğu koordinatlarında yer almaktadır (şekil 1). DSI tarafından sulama amacıyla 1988 yılında yapılan baraj toprak dolgu tipindedir. Göl- letin depolama hacmi 0,199 hm3’tür. Bölgedeki birçok göl ve gölet DSI tarafından balıklandırılmaktadır. Gölde amatör olta balıkçılığı dışında balıkçılık faaliyeti yapıl- mamaktadır.
Araştırma materyali olan A. leptodactylus Ekim- Ka- sım 2001 ayları arasında Kavaklı Baraj Göletinden elde
Şekil 1. Edirne Meriç Kavaklı Göleti Çizelge 1. Erkek, dişi ve eşey grupları için hesaplanan istatistikler.
Ortalama Standart
Hata Standart
Sapma N En Büyük En Küçük ♂,♀
Farklılığı TB (mm) ♀
♂
107,314 2,849 11,396 16 122,900 85,310
p>0,05
105,143 3,206 20,277 40 130,030 34,443
TA (g) ♀
♂
31,271 2,192 8,766 16 45,218 16,481
p>0,05
42,831 3,167 20,027 40 109,840 12,293
SB(mm) ♀
♂
50,926 1,204 4,816 16 57,810 42,910
p>0,05
52,479 1,378 8,717 40 66,020 22,810
AB (mm) ♀
♂
59,660 1,663 6,652 16 68,960 47,850
p>0,05
56,927 1,494 9,448 40 71,580 20,800
SE (mm) ♀
♂
26,246 1,033 4,130 16 36,720 20,650
p>0,05
27,937 0,697 4,409 40 36,190 19,140
AE (mm) ♀
♂
29,589 0,870 3,481 16 35,080 23,580
p>0,05
23,810 0,538 3,401 40 31,880 17,050
KB (mm) ♀
♂
33,839 1,467 5,866 16 42,170 22,700
p<0,05
49,651 2,243 14,009 39 76,250 27,600
KE (mm) ♀
♂
12,823 0,456 1,824 16 15,500 8,800
p<0,05
16,571 0,790 4,935 39 26,850 8,430
(TB: Total Boy, TA: Total Ağırlık, SB: Sefalotoraks Boyu, AB: Abdomen Boyu SE: Sefalotoraks Eni, AE: Abdomen Eni, KB: Kelipet Boyu, KE: Kelipet Eni, N: Birey sayısı.)
20]. Krustaselerin vücut uzunluğu ile ağırlıkları arasında- ki ilişkide genellikle regresyon analizi kullanılmaktadır [11, 12, 16, 21, 22, 23]. W = a.L b şeklinde olan bu denk- lemde (L) total boyu, (W) total ağırlığı, a ve b ise denkle- min sabit parametrelerini ifade etmektedir. Bu çalışmada Kavaklı Göleti kerevit populasyonun dişi ve erkek birey- leri için ayrı ayrı regrasyon formülleri çıkarılmıştır.
Elde edilen verilerin istatistikî önem kontrolleri “t” ve
“X2” testlerine göre p=0,05 güven sınırı esas alınarak ya- pılmıştır. Korelâsyonların önem kontrolü p=0,01 güven sınırında incelenmiştir. Verilerin analizinde SPSS (sürüm 10) ve Microsoft Excel 97 programları kullanılmıştır.
BULGULAR
Çalışmada 40 (% 22) tanesi erkek 16 (% 78 ) tane- si dişi olmak üzere toplam 56 adet kerevit incelenmiş- tir. Kerevitlerde total boy (TB), sefalotoraks boyu (SB), abdomen boyu (AB), sefalotoraks eni (SE), abdomen eni (AE), keliped boyu (KB), keliped eni (KE) değeri ölçülerek dişi, erkek ve ortalama, standart sapma gibi is- tatistiksel değerler hesaplanmıştır (Tablo 1). Kavaklı Gö- letti tatlısu ıstakozlarında dişi erkek oranı 0.40:1 olarak hesaplanmıştır.
16’si dişi, 40’i erkek olan toplam 56 birey için ayrı ayrı sefalotoraks boyu / total boy (SB/TB) oranları or- talaması ile abdomen boyu / total boy oranı ortalaması hesaplanmıştır (Tablo 2). SB/TB oranı ortalaması Erkek bireyler (N=40) için 0,489±0,023 (ortalama±standart sapma), dişi bireyler (N=16) için 0.475±0,013 olarak bu- lunmuştur.
Kerevitlerde dişi, erkek ve eşey grupları için hesaplanan AB/TB oranı ortalaması hesaplanmıştır (Tablo 2). AB/TB oranı ortalaması Erkek bireyler (N=93) için 0,5±0,004, dişi bireyler (N=40) için 0,548±0,008 olarak bulunmuştur
SPSS programı kullanılarak, kerevit vücut kısımla- rının arasındaki korelâsyonlar hesaplanmış ve bulunan korelâsyonların önemli olup olmadığı (p>0,05) tespit edilmiştir (Tablo 1). Keliped eni (KE) ile Keliped boyu (KB) değerleri dışındaki tüm değerler arasında önemli derecede korelâsyon hesaplanmıştır (p>0.05).
Dişi ve erkek gruplar için ayrı ayrı hesaplanan boy- ağırlık grafikleri ile regrasyon formülleri hesaplanmıştır (Şekil 2). Hem dişi bireyler hem de erkek bireyler için TB değeri ile TA değeri arasında pozitif bir ilişki bulun- muştur. Erkek ve dişi kerevitlerin TB uzunluğuna bağlı olarak ağırlık artışı arasında doğrusal bir ilişki bulunmuş- tur ( r2dişiler =0.89 ve r2erkekler =0.86). Regrasyon analizleri sonucunda elde edilen denklemler y erkekler=1.19x+88.608 ve y dişiler=0.72x+46.674 olarak belirlenmiştir (Şekil 2 ).
Yakalanan erkek ve dişi kerevitlerin boy dağılımları tablo 4 verilmiştir. Elde edilen kerevitlerin büyük bir kıs- mı 90 mm daha büyük boya sahiptir.
N: elde edilen birey sayısı, %N:elde edilen bireylerin yüzdesi, Nı: Avlanabilir boyun altındaki ve üzerindeki bi- reylerin sayıları ve oranları
TARTIŞMA VE SONUÇ
Meriç-Kavaklı Göletinde elde edilen materyalin Türkiye’de yaygın olduğu bilinen A. leptodactylus (Es- chscholtz 1823) alt türüdür [24]. Trakya Bölgesinde bulu- nan bu tür dışında yakın zamanda belirlenen Austropota- mobius torrentium türü de bulunmaktadır. A. torrentium Trakya’nın kuzeyinde ve özelliklede Istranca Dağlarını kuzey kısımlarında yayılım gösterdiği bilinmektedir [3].
Tatlısu ıstakozu türlerinin erkek ve dişi bireyleri ara- sındaki morfolojik farklılıkların gösterilmesinde, vücut bölümleri arasındaki oran farklılıklarından yararlanıl- maktadır. Bu farklılıklar, tatlısu ıstakozu populasyonla- rının büyüme özelliklerinin tespitinde, aynı türün farklı yörelerdeki populasyonlarının karşılaştırılmasında ve tatlısu ıstakozlarının sistematik yönden sınıflandırılma- sında kullanılmaktadır [9, 12, 25].
Kerevitlerin boyca büyümeleri ancak kabuk değiştir- meleri ile olanaklıdır. Dişilerin üreme dönemi sırasında ilkbahar aylarında yumurta taşıdıkları için kabuk değişti- remezler bu nedenle cinsi olgunluğa eriştikten sonra bü- yüme oranları erkeklerden daha yavaştır [1, 9, 12, 25].
Kerevitlerin ilk yılda 8 kez, ikinci yılda 5 kez kadar kabuk değiştirebildikleri, daha ileri yıllarda ise genç bi- reylerde bu sayının 2–3 yaşlı bireylerde ise 1’e düştüğü
bilinmektedir [10]. Yapılan çalışmalarda kerevitlerde er- kek bireylerin daha ağır ve uzun oldukları bulunmuştur [12,15].
Çizelge 2. 40 adet erkek, 16 adet dişi ve toplam 56 adet bireyden hesaplanan “sefalotoraks boyu / total boy (SB/TB) “ ile AB/TB oranı ortalaması
Ortalama Standart Hata Standart Sapma N En Büyük En Küçük
AB/TB ♂ 0,532 0,004 0,024 40 0,572 0,453
SB/TB ♂ 0,489 0,004 0,023 40 0,547 0,397
AB/TB ♀ 0,556 0,004 0,017 16 0,588 0,525
SB/TB ♀ 0,475 0,003 0,013 16 0,503 0,456
AB/TB ♂+♀ 0,551 0,022 0,027 56 0,572 0,508
SB/TB ♂+♀ 0,480 0,021 0,064 53 0,547 0,394
(SB: Sefalotoraks Boyu, AB: Abdomen Boyu SE: Sefalotoraks Eni, AE: Abdomen Eni)
Çizelge 3. Bazı morfometrik değerler arasındaki korelâsyonlar (Pearson korelasyonu).
TB TA SB AB SE AE KB KE
TB 1,000 0,658** 0,845** 0,956** 0,911** 0,644** 0,713** 0,665**
TA 1,000 0,928** 0,630** 0,848** 0,254 0,917** 0,874**
SB 1,000 0,784** 0,943** 0,424** 0,921** 0,872**
AB 1,000 0,874** 0,700** 0,621** 0,599**
SE 1,000 0,422** 0,890** 0,798**
AE 1,000** 0,119 0,164
KB 1,000 0,930**
KE 1,000
** Korelâsyonlar 0.01 seviyesinde önemlidir (2-uçlu), TB: Total Boy, TA: Total Ağırlık, SB: Sefalothoraks Boyu, AB: Abdomen Boyu SE: Sefalothoraks Eni, AE: Abdomen Eni, KB: Kelipet Boyu, KE: Kelipet Eni.
Tablo 4. Kavaklı Gölletti tatlısu ıstakozlarının boy grupları ve eşeylere göre boy kompozisyonu.
Dişi+Erkek Erkek Dişi
Boy(mm) N %N Nı %Nı N %N Nı %Nı N %N Nı %Nı
53-55 1 %1,85 0 %0,00 0 %0,00
56-58 0 %0,00 0 %0,00 0 %0,00
59-61 0 %0,00 0 %0,00 0 %0,00
62-64 0 %0,00 0 %0,00 0 %0,00
65-67 0 %0,00 0 %0,00 0 %0,00
68-70 0 %0,00 5 %9,26 0 %0,00 5 %12,50 0 %0,00 1 %6,25
71-73 0 %0,00 0 %0,00 0 %0,00
74-76 0 %0,00 0 %0,00 0 %0,00
77-79 0 %0,00 0 %0,00 0 %0,00
80-82 0 %0,00 0 %0,00 0 %0,00
83-85 2 %3,70 2 %5,00 0 %0,00
86-88 1 %1,85 0 %0,00 1 %6,25
89-91 1 %1,85 3 %7,50 0 %0,00
92-94 0 %0,00 2 %5,00 0 %0,00
95-97 0 %0,00 1 %2,50 2 %12,50
98-100 0 %0,00 1 %2,50 0 %0,00
101-103 0 %0,00 0 %0,00 2 %12,50
104-106 2 %3,70 4 %10,00 1 %6,25
107-109 3 %5,56 3 %7,50 2 %12,50
110-112 2 %3,70 49 %90,74 3 %7,50 35 %87,50 1 %6,25 15 %93,75
113-115 9 %16,67 5 %12,50 1 %6,25
116-118 9 %16,67 4 %10,00 2 %12,50
119-121 7 %12,96 2 %5,00 0 %0,00
122-124 11 %20,37 4 %10,00 3 %18,75
125-127 3 %5,56 2 %5,00 1 %6,25
128-131 2 %3,70 3 %7,50 0 %0,00
132-135 1 %1,85 1 %2,50 0 %0,00
Toplam 54 100,0 100,0 40,0 100,0 100,0 16,0 100,0 100,0
Kavaklı Baraj Göletinde dişi bireylerin boy ortala- ması 107,00±2,849 mm (ortalama ± standart hata) total ağırlık ortalaması 31,27±2,71 g, erkek bireylerin boy ortalaması 105,00±3,206 mm, total ağırlık ortalaması 42,83±3,167 olarak hesaplanmıştır. Dişi bireylerin erkek bireylerden daha uzun olmasına rağmen daha az ağırlığa sahiptir (Tablo 1).
Kerevitlerde dişi erkek bireyler arasında farklılığın Eşeysel dimorfizm (Erkek ve dişi eşeyler arasında vücut boyutu ve şekli, renk veya desen bakımından farklılıklar görülmesi durumu) kaynaklandığı düşülmektedir [10, 26].
Tablo 5. Tatlısu ıstakozlarıyla ilgili Trakya Bölgesinde yapılan araştırmada elde edilen ortalama total boy ve ortalama ağırlık değerleri.
Popuasyon TB TA Kaynak
Terkos Gölü A.
leptodactylus
♂ 96,66±3,024 26,33±1,499 Köksal
♀ 98,23±3,481 22,33±2,137 1980 Terkos Gölü
A.
leptodactylus
♂ 123,57±17,784 58,62±27,42 Güner
♀ 117,04±20,060 40,38±16,85 2001
Trakya bölgesinde kerevitler üzerine yapılan çalışma- larda elde edilen sonuçlarda dişi ve erkek bireyler SB ve TB değerleri istatistikî bakımdan önemli derecede farklı olduğu belirlenmiştir (P<0,05, Tablo 5). Erkek bireyler dişi bireylere göre daha uzun boya sahip oldukları gibi se- falotoraks boyları da dişi bireylerden daha uzundur. Işık- lı Gölü kerevitlerinde ise dişiler boyca erkeklerden daha uzun olmasına rağmen erkeklerin dişilerden ağır olduğu bulunmuştur (Güner 2000). Kerevitlerin büyümesinde su- yun fiziko-kimyasal faktörlerin, özelliklede Ca++ iyonun önemli olduğu bilinmektedir [26]. Kavaklı Göleti kere- vitlerinde yakalanan bireylerin %78’i erkek bireylerden oluşmaktadır. Erkek bireyler dişi bireylerden daha ağırdır (Tablo 1). Bu farklılık çalışma yapılan göllerin ekolojik şartlarının faklı olmasından kaynaklanmış olabilir.
SB/TU oranı bakımından erkekler dişilerden daha büyük bir değere sahiptir (Tablo 2). Beyşehir, Akşehir, Hotamış, Mamasın, Işıklı Gölleri ile Seyhan baraj gö- lünde de benzer sonuçlara ulaşılmıştır [1, 6, 10, 11, 24].
Total vücut uzunluğu ile karapaks uzunluğu arasında po- zitif bir ilişki olduğu ve eşeyler arasında total uzunluk ile karapaks uzunluğu arasında önemli bir farkın olmadığı
raj Gölleri ile Seyhan Baraj Gölü’nde erkekler dişilere göre daha büyük AB/TB oranına sahiptir [1, 6, 9, 10, 11, 25].
Kerevitlerden elde edilen etin büyük bir kısmı abdo- men etinden oluşmaktadır [14]. AB/TB oranının yüksek oluşu et veriminin göstergesidir [6]. Kavaklı Gölet’inde erkek kerevitlerin abdomen boyu dişi kerevitlerin abdo- men boyundan daha fazla (Tablo 1) ve AB/TB oranı da erkeklerde dişilerden daha büyüktür (Tablo 3). Kavaklı Göleti kerevitlerinin abdomen eti verimi Beyşehir, Ak- şehir, Hotamış, Mamasın, Işıklı Gölleri ile Seyhan Baraj Göllerinden daha fazla olarak belirlenmiştir.
Kerevitlerden elde edilen metrik değerler arasında ya- pılan korelasyonlarda kelipet eni ve boyu dışındaki tüm vücut parçaları arasında önemli derecede korelasyon be- lirlenmiştir. Bunun nedeninin kelipetlerin özellikle üreme zamanı yapılan kavgalar sırasında kaybedilmesi ve tekrar yenilenmesi olabilir (Tablo 4). Hotamış Gölü ve Mama- sın Baraj Gölü’nde benzer sonuçlar [11]. Kerevitlerde abdomen dışında kelipetlerden de et elde edilmektedir [14]. Dişi ve erkek bireyler arasında erkekler bireylerin daha büyük ve geniş kelipet ortalamalarına sahip olduğu belirlenmiştir (tablo 1).
Kavaklı Göletti kerevitlerinde ise total uzunluk ile vücut ağırlığı arasında doğrusal bir ilişki saptanmıştır (Şekil 2). Total boy artışı hem erkeklerde hem de dişi- lerde abdomen etinin artmasına neden olduğu ancak bu artışın karapaks uzunluğunun 3 katından daha fazla ol- madığı bulunmuştur [12]. Keban Baraj Gölü kerevitlerin- de karapaks uzunluğu ile vücut ağırlığı arasında doğrusal bir ilişki (r2dişiler =0,825 ve r2erkekler =0,901) saptanmıştır [28]. Regresyon analizleri elde edilen eğimler hem er- kek hem de dişilerde negatif allometrik ağırlık artışının olduğunu göstermiştir (eğim erkek=2,66 ve eğim dişiler=2,51) [12]. Bu çalışmada önceki araştırmalara paralel olarak karapaks ile vücut ağırlığı arasında doğrusal bir ilişki bulunmuştur(r2dişiler =0,89 ve r2erkekler =0,86).
Eğirdir Gölü’nde boy uzunluğu 11 cm’nin altında olan kerevitlerde 3–5 g. kadar et var iken, 11 cm üstünde ise et miktarının 8–12 g ağırlığa ulaştığı, dolayısıyla et miktarında %100 ’e varan bir artış olduğu bulunmuştur [14]. 11 cm altındaki kerevitlerin kelipet etlerinden ya-
rarlanılamamaktadır. 11 cm den daha küçük kerevitle- rin avlanmasının yasaklanması kerevit populasyonunun daha da büyümesi ve yüksek et veriminin sağlanması için gereklidir [11, 26]. Kavaklı Gölet’inden yakalanan kerevitlerin büyük bir kısmı (erkeklerin % 87,5 dişilerin
% 93,75) 9 cm’den (Avlanabilir boyun üstünden) daha büyüktür (Tablo 4). Üstelik elde edilen bireylerin önemli bir kısmı 11 cm büyüktür. Av baskısı olamayan bir popu- lasyonda avcılık yapılan diğer populasyonlara göre daha büyük bireylere gözlendiğini düşülmektedir.
Kavaklı Göletti tatlısu ıstakozlarının ortamın ekolo- jik özelliklerine iyi bir şekilde uyum sağladığı buna bağlı olarak boy ve ağırlık değerlerinin avcılık yapılan diğer göllerden (örneğin Terkos Gölünden) daha büyük olduğu belirlenmiştir.
KAYNAKLAR
[1] Erdemli AÜ, 1983. Beyşehir, Eğridir, Akşehir ve Eber Gölleriyle Apa Baraj Gölü Tatlısu Istakozu (Astacus leptodactylus ESCH.,1823) Populasyonları Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Doğa Bilim Dergisi:
Veterinerlik ve Hayvancılık 7: 313–318,
[2] Harlioğlu MM. 2004. The present situation of freshwater crayfi sh, Astacus leptodactylus (Eschscholtz, 1823) in Turkey. Aquaculture 230:181–187.
[3] Güner U, 2006. Terkos gölü kerevitleri (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823)’nin bazı morfolojik özellikleri. E.Ü. Journal of Fisheries & Aquatic Science Cilt 23 Sayı 1–2, 163–167.
[4] Erençin Z, Köksal G, 1977. On the crayfi sh, Astacus leptodactylus, in Anatolia. Freshwater Crayfi sh 3: 187–192.
[5] Çevik C, 1993. Seyhan Baraj Gölündeki Tatlısu ıstakozu (Astacus leptodacytlus) ‘nun bazı biyo ekolojik, morfometrik özellikleri ile hastalık durumunun saptanması üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, 40s, Adana.
[6] Çevik C, Tekelioğlu, N.,1999. Seyhan baraj gölünde yaşayan Kerevitleri (Astacus leptodactylus Esch.,1823) ‘nin bazı biyo- ekolojik, morfometrik özellikleri ile hastalık durumunun saptanması. IX Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu:270–279, Eğirdir/Isparta.
[7] Bolat Y, 1997. Aksoylar YM, Eğirdir Gölü Kerevitlerine (Astacus leptodactylus salinus Nordman 1842) genel bir bakış. IX Ulusal Su Ürünleri sempozyumu, Eğirdir/Isparta, sf. 257-269,.
[8] Baran İ, Soylu E, 1989. Crayfi sh Plague in Turkey, Short Communication. Journal of Fish Disaeases, 12, 193–197.
[9] Erdem U, Erdem Ü, 1994. Ayrancı baraj gölündeki (Karaman) Tatlısu istakozu (Astacus leptodacytlus Esch. 1823)’nun bazı ekolojik ve morfometrik özelliklerinin incelenmesi. XII.
Ulusal Biyoloji Kongresi, Hidrobiyoloji Seksiyonu, Sf 358–
360, Edirne.
[10] Erdemli AÜ, 1985. Hotamış gölü ve Mamasın baraj gölünde tatlısu ıstakozu (Astacus leptodactylus salinus NORDMANN, 1842) populasyonlarının bazı biyolojik ve morfolojik özelikleri üzerine bir araştırma. Türkiye Bilimsel Araştırma Kurumu Matematik, Fizik ve Biyoloji Araştırma Grubu, Proje No: TBAG 594, 73sf.
[11] Erdemli AÜ, 1987. Hotamış gölü ile Mamasın barajı tatlısu ıstakozlarının karşılaştırılmalı incelenmesi. Doğa TU Zooloji D. 11, 1: 17–23.
[12] Harlıoğlu MM. 1999. Keban Baraj Gölü Ağın Yöresi Tatlı Su, Istakozu, Astacus leptodactylus Eschscholtz Populasyonunda Ağırlık-Uzunluk İlişkisi ve Et Verimi. Tr. J. Zoology 23 Ek sayı 3: 949–957.
[13] Güner U, Balık S, 2002. Işıklı Gölü (Çivril-Denizli) Tatlısu Kerevitlerinde (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823) Yumurta Verimliğinin Boy ve Ağırlıkla İlişkisi, Ege Üni. Su Ürünleri Dergisi 109–113.
[14] 14 Yıldırım ZM, Gülyavuz H, Ünlüsayın M, 1997. Eğirdir gölü kerevitlerinin (Astacus leptodacytlus salinus Nordman, 1842) et verimi üzerine bir araştırma, Tr J. of Zoology 21: 101–105.
[15] Adegboye D, 1981. The “Crayfi sh Condition Factor” a tool in crayfi sh research, Internation Symposium on Freswater Crayfi sh (5th: 1981: Davis, Claif.) The Avi Publishing Company, Inc. Westport, Connecticut.
[16] Balık S, Ustaoğlu RM, Sarı HM, Berber S, 2005.
Demirköprü Baraj Gölü (Manisa) Tatlısu Istakozu (Astacus leptodactylus Eschscholtz, 1823)’nun Bazı Büyüme ve Morfometrik Özelliklerinin Belirlenmesi. E.U. Journal of Fisheries & Aquatic Sciences Cilt/Volume 22, Sayı/Issue (1–2): 83–89.
[17] Bott R, 1950. Die Flusskrebse Europas. Abh. Senckenberg.
Naturf. Ges., 483, 1-36.
[18] Harlıoğlu MM. and Güner U, 2006. Studies on the recently discovered crayfi sh, Austropotamobius torrentium (Shrank, 1803), in Turkey: morphological analysis and meat yield.
Aquaculture Research, 37: 538–542.
[19] Güner U, 2007. Freshwater Crayfi sh Astacus leptodactylus (Eschscholtz, 1823) Accumulates and Depurates Copper.
Environmental Monitoring and Assessment 133:365–369.
[20] Ricker WE, 1973. Linear Regressions in Fishery Research.
Journal Fish Res. Board, Can., 30:409-434.
[21] Romaire RP, Forester JS, Avault JW, 1977. Length-weight relationships of the commercialy important crayfi shes of the genus Procambarus. Freswater Crayfi sh 3:463–470.
[22] Rhodes CP, Holdich DM, 1984. Length-weight relationship, muscleproduction and proximate composition of the Freswater Crayfi sh Austropotamobius pallipes (Lereboullet).
Aquaculture 37:107,123.
[23] Groves RE, 1985. The Crayfi sh: Its nature and nurture.
Published by Fishing News Books Ltd. 1 Long Garden Walk Farnham, Surrey England 9–33.
[24] Geldiay R, Kocataş A, 1970. Türkiye Astacus (Decapoda) populasyonlarının dağılışı ve taksonomik tespiti. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi İlmi Raporlar Serisi No:94- 197.
[25] Güner U, 2000. Işıklı Gölü (Denizli) Kerevitinin (Astacus leptodacytlus Esch. 1823)’ Bazı Biyolojik Özellikleri. Ege Uni.
Fen Bilimleri Ens. Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
[26] Balık S, 1997. Kerevit yetiştiriciliği, Ege Üniversitesi. Su Ürünleri Fakültesi Temel Bilimler Anabilim Dalı Yüksek Lisans Ders Notları (Basılmamıştır), İzmir.
[27] Duman E. Pala M. Gürel A, 1999. Keban Gölü Ağın bölgesinde yaşayan Tatlısu Istakozu (Astacus leptodactylus salinus NORDMANN, 1842)’nun ölçülebilir ve Sayılabilir Özelikleri.
F.Ü. Fen ve Müh. Bilimleri Dergisi 11(1):137–143.
