Arasinda Tiirkiye' de Tekstil Boyarmadde- lerinin imdat.
ihracat ve ithkatina Gene1 Bak.19 ve Bu Alanda Asya Kokenli
Ayqe W G U R Y.Doq.Dr.
MarmaraUn., Giizel Sanatlar Fak. ISTANBUL Tekstil enddstrisi igin gereken boymaddelerin Snemli bir krsmr ulkemize i t h d edilmektedir. Bunun yanrnda bir miktar tekstil boyarmaddesi de Tiukiye dretilmektedir. Cok ar miktarda tehstil boyannaddesi de ihrag edilmektedir.
1980-1991 yrllarr arasrnda tekstil tiretimi artarken, tekstil boyarmaddelen talebi de artmr§tar. Son znmanlarda, farla miktardaAsya k6kenli boymaddeiilkemizeithaledilmekte- dir. Asya kokenli boymaddelerin i t h d edilen boyannadde miktanna oranr tesbit edilerek bu degigim giirden gegirile- cektir.
A GENERAL
VIEW
TO PRODUCTION,EXPORT, IMPORT OF TEXTILE D Y E S W BETWEEN 1980-1991 IN TURKEY AND THE P O W I O N OFTHEASIAN ORIGIN 1)YES'L'UFF
The significant amount of textile dyestuff demand is im- ported to our country. Howeuer, to some extent textile dyes- tuffs are also produced in Turkey. A little amount of textile dye is also erporfed. Between 1980-1991, the requirement for the textile dyestuff also increased as the textileproducti- on increased. Recently, the Asian Origin Dyestuff in large amount has been imported to our country. The above menti- oned change will be considered by determining the import ra- tio of the Asian Origin Dyestuff to the total amount of the dyestuff imported.
l . ~ i R i $
Dunya tarihi apsmdan b&ld@nda 1980-1991 yllla- n arasmda tran-1rak savap, KGrfez savagl, Bab ve Do- jtu Almanya'nm birlegmesi, SSCB'nin par$alanarak 15 ku@ik devlete bolunmesi, Yugoslavya'nm parplanma-
SI gibi buyiik degigiklikler olmugtur.
Siyasal alandaki bu tablo ekonomiyi de oldukw etki- lemig, ticari uriin, ticari uriin kaynaD, ticari tapma yo-
lu, ticari yasalar gibi konularda da de&iklikleri berabe- rinde getirmi$r. 1980'li yllarda bu de&ikliklere para- lel olarak ozon tabakas~nln delinmesi, cevre kirliligi gi- bi sorunlartiim dunya ulkelerini ilgilendirmig, b a z ~ iil- keler $ewe kirliligine neden olan zararl~ uretimleriui durdurarak ticari balumdan yeni kaynaklar aranmasl- na neden olmuglardlr [Color Index, 19771.
1980% ylllarda saylan etkenler yanmda iilkemizde 12 Eyliil1980 ihtilali yapllrmg, arkasmdan liberal eko- nomi uygulamalan aDr11k kazanrmflr. 15 Haziran 1985 'Serbest Bolgeler Kanunu & bu doneme ait uygu- lamalar araslndad~r [KO& 19881. Ayrica Turkiye'nin AET Toplulugu'na girme wbalan da bu doneme ait ekonomiktablo araslndadm.
m e ifi ve ulke d ~ g ~ n d a k i b u geligmeler ihracath onemlibiryer iggal eden tekstil sektliriinu de onemli ol-
~ u d e etkilemig, bu ylllarda tekstil ihracatmda, ozellikle konfeksiyon ihracatmda buyiik artqlar gozlenmi$.ir.
Yurtifi tiiketim ve ihracattaki fiyat rekabeti gerek tek- stil hammaddelerinde, gerek boyarmaddelerde, gerek- se uretim metodlarlnda duguk maliyetli yeni kaynak- lar arayqlna neden olmu@ur. Boyarmadde aqwndan bakddI$nda, son ylllarda, A m p a boyarmaddelerine gore daha ekonomik olmalan n e d e ~ y l e Tayvan, Kore, Japonya, Gin gibi Uzakdogu ulkelerinin boyarmaddele- ri Turkiye pazanna girmig bulunmaktadIr. Bu $al~gma- da son 11 yll i ~ n d e imalat, ihracat, ithalat istatistikleri incelenerek boyarmadde gmplannagore rniktarlan tes- bit ediiecek, aynca Uzakdogu kaynakh boyarmaddele- rin iilkemizdeki ithalat p a y saptanacakix.
2. 1980-1991 YILLARI ARASINDA
~ K E M Z D E
BOYARMADDE IMALATI
Bu tarihler arasma b&ld@nda, 3 ayhk sanayi ure- tim ve egitim anketi kapsamna giren ve boyarmadde uretiminin %75 veya daha fazlasm saglayan igyerleri ve urettiklet'i boyarmadde gmplan gunlard~r:
Sumerbank Mensucat :Reaktif, Direkt, h i t , Krom, Kiikurt
BASF-Siimerbank :Pigment Organik Kimya :Pigment Setag :Dispers
Kentag :Dire& h i t , Krom
Istatistik kapsam~na girmeyen, boyarmadde uretimi yapan diger firmalar gunlard~r:
Ritag :Reaktif, Direkt, h i t , Krom, Bazik Burboya :Direkt, asit
Magma :Pigment, dispers Ortadoku KVK : P i m e n t
~ali~e<enflas~on'nedeni~leylllarave firmalara go- re dekisiklikler gostereceanden, istatistiklerde b o y s - mad&ierin a a r c k l a n temel alm&@r.
1980-1991 ylllar~ am61 istatistiklere alman yurtifi toplam b o y q a d d e uretimi Tablo l'de gosterilmi$r DIE Imalat Istatistikleri, 1980-19911.
Istatistiklerde boyarmadde gmpianna gore bir ayl- n m yapllmadIBndan toplam boyarmadde uretimi gos- teriimiktedir.
Tablo 2'ye gore 1980,198lylllannda istatistiki deger- lendirme yapdamarn~ghr. 1982-1991 ylllan arm istatis
TEKSTIL VE MUHENDIS YIL:7 OZEL SAYI W R A N - A L ? U S T O S - E ~ ~ M - A R A L I R 1993 a19
nlmkt
llcnklir Arit vcnit.
Disprra v r Dig.
nnrlk Solvent vc nig.
Kiikiil-t Pigment Reaktif Kup Asit ve Dig.
Dispers ve Dig. 2.7 Bazik
tere
Asit ve Di&r Boynrmnddeleri : Federal Almanya, isviq- re, ingiltere
Dispers ve Diger Boyarmaddeleri : Ingiltere, isvipe, Fe- deral Almanya
Bazik Boyarmaddeleri: isviqre, Federal Almanya, Bel- Solvent ve Dig.
~ i k a
Solvent Boynrmnddeleri
-
: Federal Almanya, isvi~re, Is- railBu durumda son 3 yllda en fazla boyarmadde ithal etti- gimiz Federal Almanya olup onu Isvicre izlemektedir.
Kukiirt boyarmaddelerinde ise son 3 y l d a Ispanya bi- rinci siray alarak Federal Almanya ve Isviqre'nin onu- ne geqmier. Direkt boyarmadde ithalatmda ise bir As- ya ulkesi olan Tayvan birinci slradadlr. Tayvan aynca pigment ve reaktif boyarmadde ithalaknda, son 3 y l i ~ i n d e iiquncii sway alrn~gor.
5.1980-1991 YILLARI YAPILAN BOYARMADDE ITHALATINDA ASYA KOKENLI BOYARMAD- DELERIN ORAM
Girig bolumunde apklanan nedenlerden dolay Av- rupa kokenli boyarmaddelere oranla daha diiquk mali- yetli Asya kokenli boyarmaddelerin son ydlarda ulke- mize ithal edilmekte olduw bilinmektedir. Asya luta- smda bulunan tiim tilkeler Asya ulkesi olarak kabul edilip, diger ulkelere gore ithal oran! Tablo 4,'te goste- rilmigtir [DlE Hazine ve Dig Ticaret Ithalat Istatistikle- ri, 1980-19911.
Tablo 4.'e gore 1985 yllmdan sonra Asya kokenli di- rekt boyarmadde ithalahnda buyiik a1T.q gozlenmekte olup, bu oran 1991 yhnda %53 dolaylndad~r. Reaktif boyarmaddelerin ithalatmda Asya kokenli boyarmad-
0
delerin oranl 1983 yhndan sonra gittikce artmlg olup, 1991 ylmda bu omn %41 dolayma ulaqrm~tm Pigment boyarmaddelerde ise 1987'den sonra gittikqe artarak 1991'de %29'lara ulagm~ghr. Dispers ve digerleri gru- bunda ise 1988'den sonra a r t m q olup 1991'de %28'lere u l q m ~ @ r . bu hoyarmaddeleri s~iaslyla solvent ve di- gerleri, bazik, kup ve asit ve digerleri, kukiirt boyar- maddeler izlemektedir. A D r U bazlnda b a k d d ~ a n d a ise son 3 y l d a Asya'dan ithal edilen boyarmaddelerde birinci slray12,959,781 kg ile reaktif boyarmaddeler al- mlgtx. Reaktif boyarmaddeleri ise dispers ve djgerleri, pigment, direkt boyarmaddeler izlemektedir. Ulke ba- zmda ise en fazla ithalat yapllan Asya ulkesinin Tay- van olduw, Tayvan'l ise Hindistan, Japonya, Kore ve Cin'in izledigi goiiilmektedir.
Bu istatistiki bilgilerle herhangi bir Asya iilkesinden ithal edilen boyarmaddenin o ulkede uretildigi soylene- mez. 0megin Lubnan Serbest Bolgesi bir Avrupa ulke- sinin boyarmadclesini veya bir -4sya iilkesinin boyar- maddesini ulkemize satabilir. Bu durumda istatistiki rakam ve oranla bize ancak global fikirler verebilir. As- ya ve O~-tado@ ulkeleri ile yapllan ithalat ve ihracat Mersin Serbest Bolgesi kanahyla yapllmaktadlr.
6.
sorwc
Eldeki istatistiki verilere gore, [(imalat
+
ithalat)-
1hracat= Tuketilen Boyarmadde Miktan] egitligini sag- lamak mumkun degildir. Daha once de belirtildigi gibi kars~laarmalarda aarhlr baz olarak al~nlnighr. Boyar:
0
maddelerin konsantiasyonlan egit olmad~!Zpdan boyle bir hesaplama yanhg olacaknr. Aynca cegirli nedenler- lea grubundaki bir boyarmaddenin b grubu kodu ile it- hal veya i h w ~ edilebildig de edinil~n bilgiler araslnda- 0 0 0 1.0 3.1 8.6 13.0 10.9 18.7 17.4
d ~ r . Aynca pigment boyarmaddelerinin pat veya boya solusyonu olarak ihrac veya ithal edildigi, giimiuk ig- lemlerinde ilgili kod numaralaiinm dogru verilip veril- medigi tarhemahd~r.
Tiim bu saylan nedenlerden dolkyl eldeki istatistik- lere bakarak ancak global sonuclara varmak mumlcun- dur. Ihemizdeki tekstil konfeksiyon ihracabna, ureti- mine paralel o l a ~ a k tekstil boyarmadde imalab, ihraca- b, ithalatmda da yllm gore bir arhg gozlenmigtir.
1980-1991 y l l a n aras~nda toplam olarak;
18,353,000 kg boyarmadde imalab 4,680,592 kg boyarmadde ihracab 88,811,339 kg boyarmadde ithalab
yapilmq olup, yurtici uretimin ihtiyac~ kaq~layamadi- B, tekstil boyama ve baslu endustrisinin boyarmadde ithalatina gereksinim gosterdigi goriilmektedir. Bu ve- rilere gore y l l m bagh o l d a r b g gosteren Asya ko- kenli boyarmaddelerin ithal oramnln gelecekte, daha da artabilecegi beklenebilir. Yalnrz burada $ewe fakto- rii de dikkate a l ~ n m a h d ~ r . bugiin, toksik etkileri nede- niyle bir cok Avrupa ulkesinde benzidin bazb boyar- madde uretimi ve kullanltmas~ yasaklanrm$x. Orne- gin Asya iilkeleri icinde en cok ithalat y a p b a m u Tay- van'da, iilkemizdeki gibi bu tiirbir yasal sinirlama yok- t u r [Uygur 19931. Benzidin bazh boyarmaddelerin en cok bulunduD direkt boyarmadde grubunun 80% y l - larda Avrupa'da yasaklaudiktan sonra yiikselmesi, 1991 y h d a Asya ithalat paymn giderek %53 gibi bir orana ulagmas~ oldukp dii~unduriicudur. Sadece eko- nomik olmalan nedeniyle toksik grup iceren boyarmad- delerin ithalab, bu boyarmaddeleri uygulayanlann, bu boyarmaddelerle boyanm~g tekstil uriinlerini kullanan-
l a n n ssgl~$ ve deniz, nehir gibi dogal kaynaklarimizln korunmas~ apsindan oldukp sakincalld~r.
Sonuc olarak Asya kokenli boyarmaddelerin ulkemize ekonomilc yararlar sagladla bir gercektir. Yalmz tiiketi- cileriu alacaklar~ boyarmaddelerin
C.I.
numaralanm is- teyerek toksik boyarmeddelerin ulkemize itbalini de- netlemeleri henuz herhangi bir yasal smrlamamn bu- lunmad@ ulkemizde cevrenin korunmas~ a p s ~ n d a n ol- d u k p onemli ve gereklidir.-Color Index, 1977, Lund Humprics Press, 4th Edition, London -Dl6 Ticaret istatistikleri E l Kitabl, 1983-1987, Devlet istatistik
Enstitusil Matbaas~, Ankara
-D& ihracat istntistiklcri, ~ o s o - ~ o e i , D ~ E ~atb-1, ~ n k m
-
DiE imalat istatistikleri. 1980-1901. DiE Matbaasl. Ankara-
DiE ithnlat istatistikleri, 1080-1901, DiE Mntbaas~, Ankarn -Hazinc vc DIS Ticaret I h n c a t fstntistiklcri, 1989.1991. D& Mat-baas,, Anknrn
-Hazinc vc DI$ Ticarct 1thalat istatistikleri, 1980-1991. DIE Ma6 bnasl. Ankarn
-I(OCAK Y.; 1988, Serbcst B6lge ve IGp Bankac~hg, IGEME, An- kara
-Malive vc GGrnriik Tarife Cclvcii kahnamcsi, 1989, DfE Matbe- asl, Ankara
-
W G U R A.; 1003. Benzidin fntcrrnediatl fPren Boyarmaddclcrvc Ccvrc. Tckstil vc Konfeksiyon, Sap:3 Izrnir
-YAKARTEPE, 2.; TARAK~IOGLU, I.; YAKARTEPE M;
3980-1000, Tckstil Bo~rmaddeleriYar~d~mm Mnddeler vc Kimyc- viler Katalogu, Cilt I. TADM, istanbul
