T.C.
ANA
Guliza ASSAN
T.C.
ANA
: Guliza ASSAN
:
semboller sistemi, o milletin tarihi
millletin manevi ve , ve
-
- psikolojisini etkiler.
. B kez
alfabelerini kull Kazakistan hassas
ve
meselerin iyi tarihte
gerekiyor. Bundan tarih boyunca
alfabeleri ve son olarak alfabe meselelerin
ve g
A
Kazak toplu bir
e veya alfabelerin tarihi
Tezin layarak
de durulduktan sonra
in b
eski
Tezin , XIX. Y e
, tarihine, Kazak
yer ve
olmak
a Sovyet ve sosyo- nedenlerden
olan Latin ve Kiril alfabeleri incelenmeye
. Arap alfabesinin
alt b
Bu transkripsiyon alfabeleri ile birli
Tezin z
u k devletlerinin ortak
fikirinin meydana gelmesi, alfabe e de
enel bilgiler
Kazakis alfabe meselesindeki ler,
olarak
lend
ya
.
kendisine ne her konuda destekleyen, her sorun
,
annem Rayhan
Guliza ASSAN,
, 160 sayfa
Kazaklar XIX.
Kazakistan, n
meselesini i
Bu tez, in
alfabesi nin
meselesi
Kazakis alfabe meselesi ile ilgili
ir.
belge ve bi
ve alfabe meselesini
Anahtar Kelimeler: Kazakistan
meseleleri, Kazak-Arap alfabesi, Kazak-Latin alfabesi, Kazak-Kiril alfabesi, yeni Kazak-Latin alfabesi.
ABSTRACT MASTER THESIS
FROM THE BEGINNING OF THE 19TH CENTURY TILL THE PRESENT THE ORTHOGRAPHY OF KAZAK TURKS AND THE ISSUE OF
ALPHABET Guliza ASSAN, Supervisor: Assist. Prof. Dr.
August 2020, 160 pages.
The Kazakhs have used several alphabets in history. By the middle of the 19th century Kazakhs started to use the Arabic alphabet and the Cyrillic alphabet that was prepared by Ilminski . The Arabic alphabet, which was used until the 20th century, was replaced with the Latin alphabet in 1929.The Soviet government made it compulsory to use the Cyrillic alphabet in 1940, in order to differentiate the alphabets used by the Turkic peoples. Although the issue of alphabet change was raised immediately after Kazakhstan gained its independence in 1991, the
This thesis discusses the issue of the orthography and alphabet of Kazakh the orthography
for years and continues on the issue of the alphabet in Kazakhstan was evaluated. In addition, the reasons and consequences of changing of the alphabets in Kazakhstan are also discussed. The difficulties of the transition to the Latin alphabet and the main factors causing the new alphabet change have been revealed. In the process of transition to the Latin alphabet, the results of the sociological research conducted on the Kazakh people was evaluated. The alphabets proposals and the disputes around them were also examined.
In this thesis, which was prepared utilizing qualitative research method, research in libraries in Turkey and Kazakhstan, online database searches, Kazakhstan official documents published in the official institutions and news, along with information obtained through the evaluation of literature by interpreting selected sources were evaluated.
The greatest importance and necessity of this thesis work is its contribution to the literature, due to the fact that there are few studies in Turkish that examine Kazakh language orthography and alphabet issue in a broad scope.
Keywords: Kazakhstan, Kazakh language orthography, alphabet issues, Kazakh-Arabic alphabet, Kazakh-Latin alphabet, Kazakh-Cyrillic alphabet, new Kazakh-Latin alphabet.
... i
... iv
ABSTRACT ... vi
... viii
... x
... xi
... xii
... 1
... 1
... 1
... 5
... 10
... 11
0.2.2. Mani Alfabesi ... 13
... 15
0.2.4. Uygur Alfabesi ... 16
0.2.5. Arap Alfabesi ... 19
... 20
... 20
1.1. ... 20
1.2. ... 36
1.2.1. VIII- ... 38
... 39
... 40
1.2.4. Ahmet ... 45
... 58
... 58
-Kazak Alfabesi ...72
-Kazak Alfabesi (1938-1940) ... 77
... 79
... 79
-Kiril Alfabesi ... 83
... 86
... 86
... 86
... 88
... 90
... 91
2.2.1. ... 91
... 95
... 97
2.5. ... 100
... 100
... 105
... 105
-2017)110 ... 117
... 119
... 127
... 134
EKLER... 142
... 161
Grafik 1. .. 117
Grafik 2. 2016-2017
118
Tablo 1.
... 31
Tablo 2. y
... 31
Tablo 3. 35
Tablo 4. 1924- -Arap Alfabesi... 51 Tablo 5.
. 63 Tablo 6.
... 64 Tablo 7. M.
65 Tablo 8.
besi Projesi... 73 Tablo 9.
... 74
Tablo 10. -Latin Alfabesi... 76
Tablo 11. - 78
Tablo 12. -Kiril Alfabesi.. 84
Tablo 13. 119
Tablo 14. 122
Tablo 15. ... 124
bk. : b age.
agm.
agt.
Yay. :
Bas. :
C. : Cilt
S. :
s. : Sayfa
: hzl.
vs. : ve saire
vb. : ve benzeri
:
MS. : Millattan Sonra
TDAY-B : - Belleten
:
SSCB : Sovyet TDA
TDV TDDED TDK
0.
0.1.
0.1.1. Kazak
-
-
1.
2.
A. Amanjolov: VII- i
- vb.
alfabelerin hepsi
3
1
2 Elmira Baimukhambetova, - ma
31.
3 Altay Amanjolov, , Pavlodar 2008, s.7-8.
Tomanov ve Adilova 4
1. S. V.
2. :
(V- -
3. -
4.
e . B
dillerinin meydana gelm ; bu
Kazak halk dili ve dilinin
dilinin
,
Bunun nedeni ise Kazak ki
Kazak
5: 1.
2.
A. Margulan ve B. Kenjebayev.
3.
Jumagaliyev ve M. Balakayev.
4 Marhabat Tomanov, Kazak Tilinin Tarihi 20.; G. Adilova, Kazak Tilinin -12.
5 Kazak A 19.
4. , an
Kenesbayev.
5. - ni
6. Kazak
6,
em (XV.-
edebiyat
3. ,
in
7: 1. Orhon-
2.
in kabul edilmektedir;
3. i tarihi
4. Kazak Han
- in
Sauranbayev8,
6 yev, Kazak Til Biliminin Maseleleri, 24
7 yev, age., s. 66.
8 yev, Kazak Til Biliminin Maseleleri 119.
belirtmektedir. Sauranbaye
1.
2. XIX.
3.
i
Kuzey-
dil
bilimciler ise onun tarihi 9:
1. dilinin ilk devridir.
2.
3.
Kazak dil
r
10.
Yukar nu engin bir
9 age., s. 20.
10 Bilig, S.
s. 3.
0.1.2.
1. V.- 2. X.-
a. Dilinin Argu-
b.
c.
3. XV:- 4. XVII.-
5. XIX.- 11
gibi bu -XVI
Kazak Ede
12 eski Kazak
sonu
n -
- basma
Bu -
2013, s. 167.
K
-
Kazan,
13.
Kazak kit tarihini , 1807
K eserin
K - eserin
14. ilk
,
Marab 15. Bu kitap da I.
hem sevindi 16 Kazak
- - Kazak
XIX- J
eserlerin ip Kazaklara -
17. Abay
18.
1870-1882 tarihlerinde ilk
13
ZfWT, S. 1, 2016, s. 331.
14 42.
15 age., s. 43.
16 Serikbay Os . y (
), 16.02.2018, http://akikat.kazgazeta.kz/?p=9017 04.01.2020)
17
12.
18 Azibayeva, age., s. 11.
K 1888-
19. Bu gazeteler Arap alfabesi ile .
- Kazak
-
-
-
Abi Bizdin Kazak Tili
- Bizim -
Kazak o
- N
Kazak dilini
20.
lardan da anlayabilmekteyiz. Ora -
21.
-
ilen bilgileri S. Y.
22:
Devrime kadar
19 Sintaksis Kazahs -20 Vekov, Alma-Ata 1967, s.
11-12.
s. 22.
Ankara 2013, S. 1067, C. I, s. 482.
agm., s. 329.
- K
.,
yani kitabi arak
yaz 23.
Kazaklarla mevcut
24 olarak
nun
25.
26
27.
an
l da
28.
v, age., s. 24-25.
derinova, agm., s. 31
Ahmet Temir, ,
1991, s. 81.
26
Nikolay lminskiy, Kazan 1861, s. 5.
Ayan, agm., s. 482.
29 dile
ni
-
oldu. 30 .
User bu durumu,
a
31.
, bu tarihten sonra
Kuta agm.(2004), s. 4.
187-188.
(1.
Ankara 2006, s. 285.
0.2.
dini ve
milletin tarihini ve
unlar gibi muhtelif etkiler sonucunda
ve
32. User, toplumlar
33 der.
34
hakim
Nadir35,
1)
User, age, s. 7, 26.
User, age., s. 26.
2006, s. 4-5.
35 2015, s.
787. https://www.ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/%c4%b0LHAN-Nadir- T%c3%9cRKLERDE-ALFABE-DE%c4%9e%c4%b0%c5%9eT%c4%b0RME-SORUNU-VE- T%c3%9cRK-K%c3%9cLT%c3%9cR%c3%9c-A%c3%87ISINDAN-SONU%c3%87LARI.pdf
2020)
2)
a
3) er:
in
hemfikirdirler. sa da,
;
0.2.1.
MS 690- 36 ve T
len
37
: ;
36 (6. b
37
, (3. ba
;
;
38.
39 in
;
40
41.
- 42. Fakat,
metni olarak 687- 43 kabul edilmektedir.
fakat uzun zam
44
45
38 User, age., s. 27.
39 Bu konuda bk. Ahmet Bican Ercilasun, (11. b Ankara 2011, s.
146-162.
40 Muhharem Ergin, , 13.;
TDAY-B 1959, Ankara 1998, s. 317.; Edward Tryjarski, - Naskali), TDAY-B 1993, TDK Yay. 13, Ankara 1995, s. 43.
41 Tanyeri, age., s. 83.
42 - ,
, C. 20, S. 31, s. 37.
43 Ercilasun, age., s. 128.
44
45 User, age., s. 33.
46.
Bunun tek nedeniyse, nl leri g steren be tane i aretin kullan lmas d r. G kt rk yaz s n n alfabesi, 38 i aretten te ekk l edilmi bir yaz d r47.
kteyiz48
0.2.2. Mani Alfabesi
49. 50
;
Uygur
51 52
(759-760)
46 Bk. Ercilasun, age., s. 164-165.
47 Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, (1. b
48 User, age., s. 30.
49 17.
50 Bu konuda bk. -Oguz ve On- ( , TDA
7, Simurg Yay., Ankara 1997, s. 187-232.
51 Bk. ,
ve Tarih- Ankara 1995, S. 28., C.
17, s. 71-84; ST III, Baku 1980, s. 82-95.
52 Bk. - Eski Uygurca Dersleri, -159.
getirdiklerinde de kullanmaya devam ettikleridir.
53, bu
n
54.
55.
Mani alfabesi de
56
57. Bu alfabeyle Manici
ller, mektuplar, tarihi ve mitolojik massallar, duvar esimleri ve
58.
Ercilasun, age., s. 220.
-196 TDAY-B 1962, s. 6;
; age., s. 18.; Ercilasun, age., s. 220.
User, age., s. 43.
Saadet ", -
Dergisi, C. 1, S.5., Ankara 1943, s. 82.
User, age., s. 44.
58 age., s. 37.
59.
0.2.3.
60.
61.
-
62.
63.
k 64.
User, age., s. 45.
60 Dil
, S. 9, 92.
61 User, age., s. 48.
62 Jean-Paul Roux, 16; Ahmet
-II, Enderun Yay., 165.
63 , 2012, S. 24, s.
87.
64 Roux, age., s. 16.
65 W. B.
Mektuplar66 R.
67.
edilmektedir68
-
69.
-
70 ve Uygur alfabesinin kay
0.2.4. Uygur Alfabesi
emli rolleri ,
- - -
agm., s. 43.
Eker, agm., s. 88.
agm., s. 43.
- lu, age., s. 134.) Ercilasun, age., s. 136.
User, age., s. 48.
71
72.
- 73. S.
74. A. lar ilk defa Uygur harflerini,
75.
i
, 767-780
76.
77
Yasin, agm., s. 92.
72 age., s. 176.
Gabain, agm., s. 319-320.
agm., s. 80.
User, age., s. 53.
TDAY-B 1994, Ankara 1996, s. 229-232.
Zieme, agm., s. 229.
Kansu Uyg 78.
79.
80.
- irya-Yenisey
81.
Cengiz Han
82
83. Cengiz Han, Uygur alfabesini
84.
A.Z. 85
Uygur alfabesiyle yazmak XV-
86. -XV.
Ercilasun, age., s. 222.
Ercilasun, age., s. 223.
, C. 58, S. 1, 2018, s. 180.
Aleksandr , S. 10,
age.,
s. 181-182 Latin
S. 34., 2013, s. 150.
User, age., s. 58.
age., s. 182.
A.
, 11.11.2017, https://acikders.ankara.edu.tr/mod/page/view.php?id=18849 )
ra ait eserlerin, Uygur alfabesiyle
87.
88.
0.2.5. Arap Alfabesi
89.Bu
90. Bu
u
91.
-
Kutadgu Bilig,
- - ve
92 Arap alfabes
, -Evliya, Bahtiyar- ,
Muhabbet- , - , - 93.
Arap alfabesi, XIX.
87 User, age., s. 59.
88 age., s. 186.
89 User, age., s. 93.
90 User, age., s. 93.
91 age., s. 4.
92 Ercilasun, age., s. 336-343.
93 User, age., s. 95.
YAZIMI VE ALFABE MESELELE
1.1. P Sistemi
,
Kazakistan lu hakimiyetin
n belirli Ruslar
dir94.
Kazaklar , kendi
hedeflerine Kazak
.
komisyonu (Kommisiya Dl ijegorodskih Musulman i
norodtsev) ve 17 u
na
ve H
95.
A. Troyanskiy (1779-1824), N.
(1822-1891), V. -1890), N. P. Ostroumov (1846-1930), G. S.
Sablukov (1804-1880), E. A. Malov (1835-1918)96.
B
Bilig, S. 23, Ankara 2002, s. 67.
Adilbayev, agm., s. 78.
Temir, age. (1991)., s. 13.
ine getirmeyi hedefledikleri inkar
Kazak
. K. P. Kaufman97:
fethedebilir. Bunu ne silah, ne de kanun yapar. Bunu
sadece okul 98
Kaufman a projesi
benimsemesi ile .
Rus d Rus tarihi derslerinin eklenmesi, Rus ve
99.
Kazaklar H kull
kendi , m
O
-Tatar
mektep ve medreselerin .
Hristiyan yapma, dolay R
devam ediyordu100.
. Drenkova,
, misyonun daha rahat bir
. Buda, N.
97
Kendisi Alman olan K. P. Kaufman 1853- -
98 Adilbayev, agm., s. 69.
99 - Gazi
C. 6, S. 1, 2005, s. 104.
100 Temir, age. (1991), s. 21.
101:
- .
Rus- memeleri ve II.
eski
, len misyonerlik
faaliyetlerinin 102.
r
a vilayetinde alt ocuklu bir rahip ailede d nyaya gelmi . lk din e itimini ailesinden alarak yeti en
lminskiy, 1839-1841 -
beraber )
(Protivomusulmanskoe Otdeleniye dili, Arap dili dersleri derslerini de verdi103.
yla kurulan bu komitede Egamberdiyev,
- Etnisite,
- (hzl.
-
- -55,
2013, s. 1469.
sadece Hristyan dininin
temellerini anlatan kitaplard 104.
ve eski eserlerini incele arak Oren
105.
temel nedeni ise Kazaklarda Tatarlar
enimsete
106.
Sibir ve
Ural n ni verdi. 1872
Russko-
107.
inskiy 1860
m v nedeni ise Kazak
Kazan
idi.
ve stiyordu. Ancak
le
zaman
Kazak mektep ve medreselerinde ders vermeleri,
nin o Tatar etkisinin
104 Mirzahan Egamberdiyev,
Siyaseti, ma
2002, s. 66.
105 bk. Ekrem Ayan,
Turkish Studies, C. 3, S. 7, 2008.
106 agm. (2013), s. 1470.
107 Ayan, agm. (2008), s. 127.
.
-
politkalar
ni 108.
erek
109.
ndeki bu kararnamede onu temel olarak al ve bu temel Rus
- -
y i
lminskiy projesiniden etkilenen
110. ler
111. G
sinin milletin ana dili,
i, okulu 112:
1. Rus in
rahat an . B
B.
, S. 2, 2014 the Kazakh Steppe, 1742-
http://src-h.slav.hokudai.ac.jp/sympo/02summer/pdf2/frank_large.pdf, s. 261- 04.03.2020)
Egamberdiyev, agt., s. 64-67.
110
Sosyal Bilimler Dergisi, S.
4, Sonbahar 2009, s. 198-199.
111 Mekemtas ?, -42.
112 Anuar Derbisalin, -131.
Yani,
kendi ana dillerinde K
un a
2. Kiril alfabesini kullanma emkinli
in
, o milletten biri yani yerel-ulusal
Bu proje,
ebilirdi. I. p okul
. Millet, Rus alfabesinin kabul edilmesinin
3. Kiril
, er
a
in , Rus olmayan
g
s 113:
A.
halklara Rus alfabesini benimsetmek. Bu sayede
B.
C.
113 agm. (2013), s. 36.
D.
- -
ha .
ol r
-
birlikte 1861-
Kiril
114. ,
ler
ni la
unsurlar
ortadan a ce topluluklar
115.
Kendilerine yard
114 Egamberdiyev, agt., s. 69.
115 -5,
2005, s. 148. http://www.karam.org.tr/Makaleler/941847513_sahin.pdf
gelenlerinin bu faaliyetlere ka
yapaca
Ib 116.
841-
Z
-Kazak rs dilllerini
117.
1860
n ir
.
du118.
Bu tarihte n,
. Onlar bir biriyle samimi
ona
devam ettirdi
idaresi kuruldu d d
116 ,
, , 3, S. 4, 2014, s. 5.
117 -
Dergisi, 6, S. 5, 2013, s. 32.
118 Derbisalin, age., s. 105.
du. O, 1879- a
Trosk, Torgay, 119.
izmet etme
kendi misyonerlik faaliyetini i okulla ve orda Kiril alfabesi ile
Kazak dilinde
itibaren
ve
Alt
okullarda okuma ne . Bu hususta
geleneksel sistemine
120.
Kazak dilini ilk defa
ve
Kazaklar
azak ni
nun
119 Env
, S. 13, Nisan 2015, s. 437-438.
120 agm., s. 203.
in
- 121.
r kendi
. Ruslar onun
modern tarzda ilk okullar, ve
ilk ak
1.1.1.
Kiril Alfabeleri ve Alfabe Meseleleri
Kazak T rk esinin tarihi do rudan T rk leh elerinin ara t r lmas yla ilgili olup sonucunda T rkoloji meydana gelmi tir. Kazak T rk esi T rkolojinin bir dal n
olu turmaktad r. Yu gibi
i i
mak dilini
gibi alanlar
.
Moskova, Petersburg ve maya n
olarak ayr
y
V. Grigoryev, A. Y. Alektorov, V. V. Katarinskiy ve S. E. Malov vb. bilim
121 agm. (2015), s. 444-445.
, alfabe 122.
- -
eserlerin birisi
in ve Leh ad . Bu
bu m
- A. N. Kononov, F. P.
tarihini XVIII.
123.
n ikinci
de Kazak toplumunda alfabenin dil Kazak alfabe meselesi alevlendi.
misyonerleri
sitemin n Kiril alfabesine
son
sonucunda Kazak T koruyarak
124
ilk olan misyoner N.
gel .
122 S. 8, 2010, s. 213.
123 agm., s. 216.
124 inskiy: Akademik
S. 32, 2007, s. 175.
Malzemeler)125 ni , bu eseri Kazak dil bilimi tarihini olarak belirtebiliriz.
,
ran ilk eserdir.
- erden
birisidir.
eserinde ilk defa Arap
, yi
Tablo 1. N. . y Ait
Kiril Alfabesindeki
Transkripsiyon Alfabesi
Kiril Alfabesindeki Transkripsiyon Alfabesi
Aa a (
u
Tablo 2. N. . y Ait
Kiril Alfabesindeki
Transkripsiyon Alfabesi
Kiril Alfabesindeki
Transkripsiyon Alfabesi
125 Kazan 1861.
N. y
-
b m
g n
ng
d p
j r
z s
Jj y t
k Ww
q l
-Kiril alfabesindeki Kazak (
i
nadir ,
Sonor
de bu sistem ile .
ve
126.
dillerine has sesleri
- .
(
inskiy ve Radloff gibi misyonerler is (
127.
126 Vas
127 ma
eserinin Kiril alfabesiyle yaz yda Rus harfterine ek
sesin y (uv) harfiyle, sesin bazen i, bazen de j harfiyle,
128.
alfabeyle Orenburgda 129
Kiril alfabesini
ne
q)
130
128 age., s. 148.
129 Ib Kirgizskaya Hrestomatiya, Orenburg 1879.
age., s. XIII.
Kazak Alfabe
!
(Tablo 1.3). mlanan alfabe
versiyonunun alfabe meselesinde
N. devam etmedi ve ken
ediyoruz. alfabe versiyonuyla
daha kolay
,131 , Rus alfabesindeki harfleri kullanarak 38 harfli Rus Kiril alfabesine dayanan Yeni Kazak
Bu alfabede Alektorov, ile harfin ile,
sesin u alfabeye Ka
seslerini de ekler.
y,
eserinde Kaza 21 harfli Yeni Kazak-Kiril
alfabesi
r. Kazak ve
Russko-Kazahskaya Azbuka. K Mudrosti Stupenka, Omsk 1914.
,
132.
bir msil edebilecek yeni bir alfabe kabul etmek veya mevcut olan Arap 30-40
Tablo 3. Temelli Kazak
Kiril-Kazak
Alfabesi Alfabesi
I.
Alfabesi
Transkripsiyon Alfabesi
1 Aa Aa ( ) Aa a
2 - -
3 b
4 - v
5 g
6 -
7 d
8 ye
9 - yo
10 j
11 z
12 -
13 Jj y
14 k
15 - q
16 l
17 m
18 n
19 ng
20 o
21
22 p
23 r
24 s
25 t
26 Ww
27 u
28
29 - - f
30 - x
age., s. 153.
31 - - h
32 - ts
33 -
34
35 -
36 - - -
37
38 i
39 - - -
40 - e
41 - yu
42 - ya
Bu tablo ve Ib ray
Kirgizskaya Hrestomatiya eserleri
1.2. Temelli Alfabe i
renklidir133.
134. Sonra
Arap alfabesi yerine, 1929- Latin
fark ettik.
inceleye 1.
2.
3. Y )
Arap alfabesi ile ilgili olarak ikiye
XV-XIX ve
halkl V , Dala
agm. (2004), s. 4.
User, age., s. 287.
V
135.
sistemi ile yaz
XIX.
geleneksel tarzda -
Cedit -i
. Kazak a bir eyler yazmak isteyenler, o zamana bir a z olarak konu ulmakta olan Kazak yaz dilini kullan r olmu lard r.
yeni Kazak yaz dilinin kulland alfabe Arap alfabesiydi.
Az s re sonra, Arap alfabesinin o haliyle Kazak T rk esinin seslerini ve ses d zenini tam olarak veremedi i, gramer yap s n tam olarak kar lamad hakk nda fikirler retilmeye ve bu konuda tart malar yap lmaya ba land .
Hakikaten de bu Arap alfabesi, Kazak aya zg pek ok sesi ifade edemiyordu. Ayr ca, neredeyse her metinde de i ik zellikler g steren bir yap s vard ve kurallara uymam imlas , Kazak halk i in okuma yazma oran n n artmas n engelleyecek seviyede bozuktu.
ve ,
r
135 Zhazira Otyzbayeva,
, C. 10, S. 4 , s. 112.
1.2.1. VIII-XX. yy. Eski Arap Temelli Kazak 136
Kazaklar, i VIII.
alfabesinden sonra XX. Bu Arap
Kazak topr .
Arap temelli k sistemi 35 harf
klasik Arap alfabesindeki 28 harfleri ile birlikte Fars alfabesinin 4 harfin (c), (g), , (p), 2 harfin (ng), (v) ve Afgan alfabesinin 1 harfin (y),(e) .
n olarak
okunan 3 harf
Kazak
Fetha i paralel
] ve bazen
Kesra ise harfin Kazak
[ ve
Damma b
ret ], [ [u], [ ] harfleri verilmektedir.
VIII-
hareke
k
alfabesiyle sadece
3 harfle , Arap alfabesiyle
olan , ,
136 XVIII- -
Do -17.
Kazak dilbilimcileri olarak Arap alfabesi temelindeki T
yi icat
Buna ek olarak k
ne benzer b
VIII-
mektup.
mektup.
mektup
1.2.2. Arap Teme 137
Arap alfabesinin sistemi
- -i
1.
2.
agt., s. 75-77.
3. (ng) sesinin K verilmesi;
4. d
, , , .
yava Arap
konulan
ur n hareke
her sese
1.2.3.
-i Kadim len le
bilgisi
-i Kadim geleneksel -i Cedit
138.
si - min Cedit hareketi
dil, - ve dinde
138 , C. 7, 1993, s. 211.
kullanmakla birlikte,
-i Cedit
reformcu, hareketinin ismi olup,
sonra meydana
devrim rek
139. hareketinin
(1783-1814), (1824- 1907) -1889),
a -1866) 140.
y
okulculuk olarak
matbuat ve ise siyasi
en
itibaren
-i Cedit in kurucusudur.
,
(1883-1914) gazetesidir 141 . Bey
gazete yaymaya Ahmet Bican
1. ;
2. - i yeni u ;
139 ( ), Ankara 2009, s. 1.
140
nda sunuldu, Isparta 2007, s. 569.
141 Begali Kasimov Yelok), isi, S. 6, bahar 2010, s. 337.
3.
getirmek142.
-i Cedit
ibaresi
ilkesiyle bize ortak alfabeyle ni ve
.
-i Cedit ile ilgili
mekteplerin medreselerden
, ilkok nin , ,
ilkokullarda okuma der da
okullar
ni
143.
-i Cedit veya -i kulla ikinci hamlesini yap . Bir hareketin ve bir
Bu okulda
Bu tarihinde ilk edit okulu -i cedit
144.
l
savunucu misyonerleri N. P. Ostrovmov ve M. A. Miropiyev
Misyonerler, ana dil olarak kabul ettirme
ler. -i
142 Ahmet Bican Ercilasun, , S. 337-338, 1991, s.
329.
143 Akyol, agm., s. 211.
144 Journal of
Awareness, C. 4, S. 1, 2019, s. 67.
Cedit -i Cedit ,
145.
s
-
sebep olan problemlere ileri ve
etkisinden -i Cedit
bir sonra Orta Asya
, gir ,
hak sahiplenmesi bir
, gazetesinin
gazetesi, Kazak
- .
.
145
, S. 4/1, 2015, s. 190.
etkisi 146.
Jusipbek Aymau Dosmuhamedov,
Bekmuhammet Serkebayev, Beyimbet Maylin, Jiyengali Tileubergenov ve Muhametcan Seralin vs. gibi
ilkesiyle
birlikte Kazaklar
Aliye Medresesinde
147.
Ahmet K K J
Mirjak . Dulatov
J Dosmuhamedov Hal Adebiyeti Tan Tirlig
Magjan Jumabayev B Mektepte Ana T
ders kitapl C - .
- i e bu
M. Nurbaye a Alipp
Alippe A gibi
148.
Ceditcilik hareketinin Kazak yer XX.
s gecilik siyasetin liberal
,
ve M. Avezov hay
146 agm., s. 68-69.
147
13.12.2012.
148 Saigy, agm., s. 190.
149.
uygulanan
, yeni okullar , okul
yenilemek gibi
. ve
-i Cedit ile okumaya
-i C
Kazakist daha sonra ise
tir Auliye-
Cedit
Cedit
150.
, ilkesi
irlikte Cedit
nde ve hak
1.2.4. Ahmet ve Yeni Alfabe
ve siyas
ve
149 Zhanbota Sashka, ri,
Tezi, niversitesi,
Konya 2015, s. 65-66.
150
26- 2014,
s. 417. http://isamveri.org/pdfdrg/D234592/2014_KOKYBASSOVAGS.pdf 10.05.2020)
okuma yazm
-
du ve
- Ahmet Baytursunov, 1896-
1907 -
151. a
d
m
n
kendi ist -
152.
1895-
151
Sosyal Bilimler Dergisi, S. 22, 2018, s. 3.
152 Nergis Biray Pamukkal
Pamukale 1999, s. 10-11.
temelli Kazak alfabesinin
, iyi ve ek bu
tir.
Kazak-Kiril alfabesi ile ilgili b ray
n
savunmu 153.
Arap alfabeli Kazak
gazetesi Rus
l-i Sa A.
eksiklerini Bunla birlikte gelen eksiklerinde
154:
Alfabede de bulunmayan fazla harflerin mevcut
Alfabede
; k ve g
.
-i Cedit nov,
-i -i .
153 agm., s. 9.
154
,
155
un -i Savtiye an
Bayturs nov, kitab n sonraki bask lar nda alfabeyi pek ok kez geli tirmeye al m t r. 1912-1925 y llar aras nda kitap yedi kez bas ld ve Kazak halk , retim kurumlar ve zellikle de retmenler taraf ndan ba ar ile
uyguland 156. eler ile Kazak-Rus
sadece 1915 ile tam 15
A. un al mas n n ne boyutlarda yank uyand rd n ispatlar.
Alim, 24 harfli Arap temelli , , , , , , , ,
, , , , , , , , yine Arap : , , , , ,
, , ,
r157.
alfabe 158:
(e) , (u) , (o) , (a)
(n) , (m) , (l) , (ng), (g) , (k) , (q) , ) , (s), (z), (b), (p), (t), (j) , , (d), (r),
(u), (y).
ifade edilm
de, yle
ve
155 agm., s. 10.
156 User, age., s. 288.
157 B. Kanalbekov ve A. Bekseyitova, . A.
158 , (I. Kitap),
ve okunabilecekti.
dir159:
1. u
ilkesi 2.
ve harfleri ise, T n
Kazak-Arap imla
t ve s e ve harfleri
dan giren kelimelerin orijinal
ya ve
. i,
alfabesinde ile harfi; ile
sesi de 3. Baytursunov
4.
koyu , , , h
, , , . harfi bulunan
5.
harfini ise u,
6.
(medli elif)
7.
159 bk. Ahmet Bican
TDDED, -484; age.(1992), s. 34-41; User, age.,
s. 288-289.
(elif)
(y)harfi : . (bike),
8. y sesi, ( ) harfin ) (oy),
(ay).
9. e sesi ilk hecede (erte),
(el), (mende)
mevinde A.
nin (hemze)
bu eserdeki alfabe si
Faydalan Bu
160.
160 Azamat Orenburg 1913.
- alfabesi
olup, Kazak ses
Bu risalede yer alan
Komiserler Sovyeti ve Kazak Bilim Komi En
Kazak 161.
Ku
Orenburg -Arap alfabesine Hatice
-
. User rap
temelli Kazak alfabelerin 162:
Tablo 4. 1924- Kazak-Arap Alfabesi
Kazak-Arap Alfabesi (-1929) -1924 1924-
27
1927- 29
-1924 1924- 27
1927- 29 Ses hafler Hafler hafler Ses Hafler hafler Hafler
a - -
b
p f -
t - -
s k
c - - g
- l
- m
- - n
d
- - o
User, age., s. 291.
User, age., s. 290-291.
r
z u
j
s v
e
- -
- - i
- -
- - h -
Kazak-Arap alfabesinin
son Kazak-Arap alfabesi daha
kadar Kazak-Arap alfabesi
, o Baytursunov
ni 1925- Kulca
n 163. konusundaki
i 164.
1.2.4.1.
Genel olarak
163 Kanalbekov, Bekseyitova , age., s. 212.
164 Kanalbekov, Bekseyitova , age., s. 312.
Arap alfabe meselesi i hepimizce bellidir. Birincisi, 1910 -
i
-Arap alfabesini Latin
alfabesini kabul etmek.
dan itibaren dikkat merkezine giren yeni alfabe
Latin
165.
nin
Baytursunov alfabenin, yani
form
Arap alfabesinin
gibi A. Baytursu
dergisinin 4- ve
Alim bu makalesinde:
.
ses deki h
ye - aret kullanarak
19 harf tassaruf edecektir.
ses 24 166der.
bu makaleden sonra, okuyucular ve Kazak kendilerinin
fikirlerin ve , d
makalelerin 3
:
1. harflerin hepsinikullanmak ve geleneksel
165 -
1998, s. 71.
166 , Ana Tili gazetesi, 15.03.2012.
2. Arap alfabesindeki
olan kurtulmak;
3. Rus alfabesini kabul etmek.
alfabesindeki harflerin hepsininin kullan
Kazaklar Arap alfabe uygun
,uzun bir i Arap alfabesiyle
A okuma-
yazma ndur seslerin harfleri sadece 3 tane, bu
. Bu nedenle Arap alfabesiyle okumak zordur, ama her ne kadar
okurlar167
der, Arap yoruz
ikinci a sesi eklenip i , ,
, harflerin
- ekilde
biz
. Ancak yazar alfabe
168.
(ve) harfini u sesi A.
Jantalin: , harflerin
diye ve harfi ince olarak
169.
fikirlerini belirtenler, yani Arap , ,
167 -61.
168 , s. 75-78.
169 , s. 117-118.
, , , s
buna benzer fikri J. Abubakir:
u harfler bize gerek bile y -diye yor170.
Dulatov kendi makalesini
sitemini ,
gerekirse delili
de:
. Yazar azak
-bu harflerle ne telaffuz
fikirlerini Makale sonunda M. Dulatov, alfabe sistemini
sundu
, 171.
yani Arap alfabesinin Latin
bir tarafta
n
Kazak- nda
Latin
ve k n ise Latin
alfabesini savunan bildiriler sunulur. toplumunda
bu alfabe meselesin Ahmet
Alih kulov, Halel Dosmuhamedov, Teljan
apov ali Arabayev a Eraliyev,
170 , s. 139, 122.
171 M
Manan Turganbayev Sovyetler
Ka meseleleri ortaya 172.
Komiserler Sovyeti ve Kazak Bilim Komisyonu mesele
belirtil 173: 1.
2. Alfabe meselesi
3. terminoloji
4. e derleme faaliyetleri
5.
Bu kurultayda Ahmet Bay n Arap
alfabesitemelli yeni Kazak alfabesi
bir
alfa ;
Latin
olan ya ispat eder.
Ar ve eksik
s 174:
Arap alfabesi Kazak
onun
le Arap
olur.
,
olan alfabe olarak Arap alfabesini
.
ve h
, Latin alfabesinin bundan daha iyi
172
173 s. 14.
174 age. (1992), s. 17
. eserlerin
bu alfabeyi kull ledi175.
Kurultayda alfabe meselesi konusunda
erek yeni Latin
alfabesine belli ederler.
1.
2.
3.
4.
5. -
6.
Latin alfabesinden daha iyidir176.
1. Arap harflerinin her birinin ;
2. k ;
3.
4.
5.
6. Arap 177.
Kurultay alfabe Arap harflerinin
- eksiklikleri ortadan
bu alfabeyi
daha ile getirebilecekleri, bu alfabeyle matbuat ,
ekonomik zor
ilindeki 178.
175 Suleyman Demirel University Bullettin Jurnal,
176 agt., s. 123.
177 agt., s. 123.
178 Kanalbekov, Bekseyitova, age., s. 237.
i Latin alfabesine de i tirme fikrini sundu u bildirilerinin kurultayda dinlenmesinden sonra u karar al nm t r:
Kazaklar n kulland klar Arap temelli Kazak alfabesin matbuat i lerinde de, e itim- retim i lerinde de
dolay , bu kullan s zl klar ortadan kald rmak i in, ayr ca Arap alfabesinineksiklerini d zeltmenin ba ka alfabeye de i t rmekten daha kolay olmas nedeniyle, Arap alfabesinin baz de i imlerle kullan l h le getirilmesi179
ilk Kazak- bu alfabe
ileri bir
1929 a Latin kadar da g
koruyan bu alfabe
1.3. Latin i
1.3.1. XX.
,
n itibaren
d ilgilendiren ortak mesele deydi.
d yere sahip olan ses ve
onu i ileri
u mesele, edibi olan Mirza
Fethali Ahundov
T rk d nyas n n alfabe sisteminin Latin alfabesine ge i i bu ayd nla ba lant l d r. nk Mirza Fethali Ahundov Arap
179 Kanalbekov, Bekseyitova, age., s. 240.
ve yeni Latin
. Fakat bu Arap alfabesini Latin
180.
1. Arap alfabesini h etmek 2. Arap alfabesini terk etmek Ahundov, b
Latin
r. O, Latin
z, di181.
Mirza Fethali Ahundov, Arap alfabesinin beri
s Ahundov, dile
getirmekle yetinme Devletlerinde de
benimsenmesi sini verm projesini
idip alfabeyle ilgili fikirlerini t ve burada bu
mesele . Ahundov seyahatinde de
elde edemeyip 182.
Ahundov, bundan sonra Arap alfabesini terk edip Latin ur. Bir
Ahundov bu ikinci projesinde Latin alfabesini esas alarak bir alfabe r. Ancak de
183. Yu
ve
180 ,
181 , S.
2, 2010, s. 131-132.
182 Yavuz Mirza Feth-Ali Ahund-zade, ma Erzurum 1980, s. 37.
183 A agt., s. 37.
de Latincilik hareketi g lenmeye ba lad .
Nezaretinde . Fakat bu komisyon
184.
etiminde bir komisyon kuruldu. Bu komisyonda, Latin alfabesinin kabul
edilmesi gerekti i 185.
Latin meselesi
Latin alfabesi konusunda Rus idarecilerinin Sovyet Rusya
leri ve Kiril Alfabesine
mak . 186, Sovyet
olabilirdi. Yani, bura
nin uz.
kabul edenler Yakutlar 1917
ov esini
Yakutlar 1917- Latin alfabesini 187.
184
Dergisi, C. 2, S. 4, 2005, s. 29.
185 Karaman, agm., s. 133.
186 agm. (2004), s. 7.
187 Ahmet Temir, Ankara, 1976,
s. 395.
ha di. Bu Latin alfabesini
olarak ara
.
. Bu komitenin faaliyetleri neticesinde ve
Azerbaycan Arap alfabesini Latin alfabesi .
ise Latin alfabesi zorunlu olarak kabul edildi188.
II. Konferans
ar. Yeni Latin alfabesine Ermeniler 1924-
- 189.
Abhaz Cumhuriyeti in alfabesini
r. Bu Latin alfabe Sovyet devletlerinin en
ydi.
II. Konferans
190. ekistan
Arap alfabesini kullanmaya devam fikrini
destekleyenler, Arap alfabesini ve Latin alfabesini
destekleyenler
esine . 1926-1927
genelinde Latin a
191.
Latin bulundu ve bu . 1926 tarihinde
188
S. 40, Erzurum 2009, s. 360.
189 va, age.(2013), s. 224.
190 age., s. 224.
191 , S.
287, Temmuz 2011, s. 226.
nde Latin alfabesinin kabul edilmesi de
alan Mustafa Kemal
bulu Mecilis in
Latin Alfabesi 192.
.
da etkili
ve Kazakistan ve
kitleleri
i i
1927
.
gazetler ve d 193.
6 oturumu IV.
celse Bu karardan
sonra milletin Yeni Latin alfabesini
gibi
194.
192 agm., s. 30-34.
193 age. (2013), s. 226.
194 age., s. 226.
1.3.1.1.
beri Jana mektep 195
ul 1925
196.
A
hususunda bir kurultay
1924 tarihlerinde Orenburg kurultayda
n ise Latin alfabesini savunan
bildiriler su rutlayda Halel
Dosmuhamedov, ait olan Latin alfabesinin ilk projeleri sunuldu ve incelendi.
Jana Alipbiy (Yeni Alfabe)
in alfabe
197. projesinde 28 sese 28 harf belirlenip,
harf o, u) Onun lfabenin en dikkat
nden biri, Kazak- yani,
olan [ bu
alfabede yer alan sesler
ve i harflerin [ ] (
Harf Transkipsiyon Alfabesi
Harf Transkipsiyon Alfabesi
1 A a a 16 L l l
2 B b b 17 M m m
195 User, age., s.291.
196 age. (2013), s. 225.
197 , Moskova 1924.
3 P p p 18 N n n
4 T t t 19 ng
5 D d d 20 O o o
6 R r r 21 U u u
7 S s s 22 W v
8 C c 23 Iiy i
9 24 E e e
10 Z z z 25
11 J j j 26 X x x
12 Q q q 27 F f f
13 K k k 28 H h h
14 G g g 29
15 30
Projede N. [ ini
[ /v/ /w/ harfi ile
[i] sesini ise iki harfle /iy/ m .
tara ma
Bu fikrini H.
Dosmuhamedov kurultayda da
savundu198.
Tablo 6. H.
Kazak Latin Alfabesi Projesi Harf Transkipsiyon
Alfabesi
Harf Transkipsiyon Alfabesi
1 A a a 15 P p p
2 B b b 16 R r r
3 D d d 17 S s s
4 E e e 18 Sh
5 G g g 19 T t t
6 20 U u u
7 J j j 21 Y y i
8 K k k 22 Z z z
9 L l l 23 H h h
10 M m m 24 ch x
11 N n n 25 tsh
12 ng 26 Ff f
13 O o o 27
age. (2013), s. 230.
14
a, b, d, g, k, l, m, n, o, p, r,
s, t, z [ i [
( ki harfli harfler) da
H. Dosmuhamedov p a] o]
] sesin /a/ ile, ince [ ] u] ve ince [ ] i] ve [
[k] ve [q] seslerin bir tane /k/ harfiyle, [g] ve [ ] seslerin de bir tane /g/ harfiyle x] harfin /ch/, [ ] ve [ ] harflerin ise /sh/ ve /tsh/
iki harfli
il makalesinde 22 harf ve bir abesi
kurultayda da sunar199. Alfabenin k
n temel kriterilerden biri
olmas
Tablo 7. M.
Kazak Latin Alfabesi Projesi Harf Transkipsiyon
Alfabesi
Harf Transkipsiyon Alfabesi
1 A a a 13 R r r
2 B b b 14 S s s
3 D d d 15 H h h
4 E e e 16 T t t
5 G g g 17 Z z z
6 18 J j j
7 19 C c q
8 ng 20 L l l
9 O o o 21 M m m
10 U u 22 N n n
11 u 23
199 age., s. 26.
12 P p p 24
[a] ve [ ] seslerin /a/ harfiyle, [ ] ve [i] / harfiyle, [o] ve [ ] seslerin /o/
harfiyle, [u] ve [ ] seslerin /
[k] ve [q] seslerin bir tane /c/ harfiyle, [g] ve [ ] seslerin bir tane /g/ harfiyle
kurultayda un projesinin
1.3.1.2.
lar
e
a Sovyet
sonra da
Devletlerinin
alfabesinin bu dillerin ses Sovyet
i
i le
getirmek meselesi, yeni bir
Bu politika nedeniyle
200.
a yer verilen makaleler
ve sonraki 1923-1928
ki ki fikirleri sunan makaleler
201.
200 liklerinin Sebepleri,
v 2008, s. 3.
201 age., s. 3-4.
ile makale, bir
haberdar ederek
Mesela , yani Baydildayev, K.
Kazak
202. Latin alfabe
yani, Latin alfabesinin
Alfabe
- Latin
Latin
biliyordu203.
dir.
Bu sebepten,
Sovyet , Latin
202 age., s. 4.
203 Ah Turkish Studies, C. 4, S. 3, 2009,
s. 435.
alfabesin kabul aras nda propaganda faaliyetlerin ir.
Turkologlar,
204. 1924 tarihinde
205.
-
Bu bilimsel kurultayda , Terim bilimi, Alfabe,
dil gibi -
206. nemli ve en
konusu alfabe makta
olduk
olursa, onun yerine Latin alfabesinin mi, mi
207.
Bartold,
r208. Bu
alfabesinin daha uyugun oldu Latin
204 Musta
Dergisi, S. 17, 2004, s. 115;
205 Turkish Studies, C. 4, S. 3, 2009,
s. 435.
206 Buran, agm., s. 435.
207 Oral, agm., s. 119.
208 age., (2013), s. 228.
iyi bir alfabe dil ses
- Latin alfabesin kabul etse, Kazak alfabesinde bulunacak niteliklerdir. Latin alfabesi- ir,
l
V. Bartold ise ,
Arap alfabesinin unu Rus bilim
uz bu tezi ortaya at 209.
A. Baytursunov
d Kazak
gelen Arap
alfabesin terk ederek Latin alfabesinin ca Arap
alfabesiyle biriktirilen geleneklerinden
ni A.
edilmi ses
, okumada ve yazma - Latin
u 210.
unda geliyor
Latin alfabesinin 211diye kendi fikirini bilmsel
212.
e -ideolojik
nma ve ilerde uygun bir
213.
age., s. 39.
age.(1992), s. 399-426; User, agm., s. 755.
age., s. 39.
age.(2013), s. 228.
age.(1992), s. 399-426.
kurultayda Arap alfabesini destekleyenlerin
oylama sonucunda Latin alfabes
re
214. rensib
215:
Rus harflerin alfabeye dahil edilmemesi;
; belirlenmemesi;
;
;
;
;
in ;
;
gibi kura
sonra Semerkant ta ,
, kurultayda L
u hususta bu kurultay
r216. Semerkant ta
214 age.(2013), s. 229.
215 age.(2013), s. 229.
216 User, age., 292.
Arap lar ile Latinciler aras nda 1923-1928 y llar nda co ku ile devam eden tart malar daha da iddetlenmi tir. Bu fikir at malar na lkenin hemen hemen t m bilim adamlar , ayd nlar , airleri, yazarlar ve gazetecileri kat l m t r.
Arap alfabesini savunan nemli temsilciler A. Bayturs nov, M. Dulatov, M.
Jumabayev, J. Aymau tov, E. Omarov vs. gibi ayd nlar, kendi fikirlerini k saca a a daki gibi delillere dayand r yorlard :
- e medeniyeti ile
i, hepsi Arap alfabesiyle
-
-Latin al tir;
- misyonerlerin
demektir;
-
; -Latin alfabesin kabul edecek olur
- ;
-
- ;
-Kazak-Arap alfabesinin
Arap geriye
ve yazmada dabu 217.
. gibi bilim eksiklerinin iddia ettikleri fikirleri ise
- -
;
- S ;
- harf k
3 harfin ise 80
217 Kazak Adebiyeti
2-3.
harf . 80 harfi kolay olacakt
- Arap alfabesi da iz ve
t le,
;.
- ol
- ,
- Arap alfabesin az de
emlerde Sovyetler Bi
Cumhuriyetler ;
- Latin alfabesinin Arap alfabesinden
uygundur,
218.
219.
Yukar da verdi imiz, Kazak ayd nlar n n Kazak alfabesinin olu mas ndaki al malar ile fikirleri kar la t r ld nda, herkesin ortak bir amac vard ; birincisi, Kazak an n ses zelli in kar layan Kazak alfabesinin d zenlenmesi olursa, ikincisi ise, bu alfabeyle toplumun k lt r d zeyinin ilerlemesi ve daha fazla medeniyete sahip olmas ng r lm t r. Belirtmeliyiz ki, bu Kazak ayd nlar n n tart malar Kazak mill yaz s n n, alfabesinin stabil hale getirmesive Kazak dilin korunmas i in as l bir alfabe haz rlamay ama lam t r.
1.3.2. -Kazak Alfabesi
Kazak
218 agm., s. 3-4.
219 Auelbekova, agm., s. 10.
esi
Merkezi , yeni bir alfabe
Alfabesi ortak alfabesi
220. Komiserler Sovyeti 1927
tarihinde Yeni Kazak Alfabe Merkezi Komitesin Nurmakov,temsilcileri
alfabe e ve d
-
alfabe projeleri ve bu fikirleri sunan makaleler
221.
222.
Tablo 8. Latinciler
27 Harf Kazak Latin Alfabesi Projesi
Harf Transkipsiyon Alfabesi
Harf Transkipsiyon Alfabesi
1 A a a 15 L l l
2 B b b 16 M m m
3 P p p 17 X x x
4 T t t 18 N ng
5 D d d 19 O o o
6 R r r 20 U u u
7 S s s 21 v
8 22 I i i
9 Z z z 23 E e e
10 J j j 24
11 Q q q 25 N n n
12 K k k 26 F f f
220 agm., s. 3.
221
), C. 4, S. 12, 2015, http://edu.e-history.kz/ru/publications/view/784 2020)
222 Nazira Amirjanova, ,
ma
13 G g g 27 H h h
14 28
Moskova kurulu
ana-ana, -
Sunulan alfabe projesinde / / harfin [ d s
Alfabede rus dilinin
223.
-
sadece bir harfin
224.
Tablo 9.T.
Kazak Latin Alfabesi Projesi Harf Transkipsiyon
Alfabesi
Harf Transkipsiyon Alfabesi
1 a a 13 n n
2 b b 14 ng
3 c 15 o o
4 d d 16 p p
5 e e 17 q q
6 h h 18 r r
7 g g 19 s s
8 j j 20 t t
9 i i 21 u u
10 k k 22 v
11 l l 23 y
12 m m 24 z z
25
223 age. (2013), s. 230.
224 Amirjanova, agt., s. 49-50.
A
-[a], [ ]; - [ ], [i]; /u/- [u], [ ]; /o/-[o], [ ]; /e/-[e].
o
- -
Onlar: a, b, d, e, g, , k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, z,
-
/ harfi [ , / / harfi [ T.
-
] sesinin [ ] sesiyle,[ ] inceltme i areti [^] i aretine de i tirmi tir225.
Her
temsilci O. Jandosov,
). Bu
226.
M , Yeni Latin alfabesinin kabul
-
225 Amirjanova, agt., s. 50-51.
226 Svetlana Smagulova, (
), 14.04.2020. https://adyrna.kz/post/35066
