EKONOMİK FAALİYETLERİN SINIFLANDIRILMASI
NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Kazanım:
10.2.11. Ekonomik faaliyetleri temel özelliklerine göre ayırt eder.Bu bölümde ekonomik faaliyetlerin sınıflandırılması ve ekonomik faaliyetler ile gelişmişlik arasındaki ilişki konusunu öğreneceksiniz.
Kazanım:
10.2.12.Ekonomik faaliyet türlerinin oransal dağılımına ilişkin verileri, ülkelerin gelişmişlik düzeyleriyle ilişkilendirerek çıkarımda bulunur.İnsanlar; yaşamlarını devam ettirebilmek, ihtiyaçlarını karşılayabilmek veya daha iyi
yaşam şartlarına sahip olabilmek için çeşitli mesleki faaliyetlerde bulunur. Bu faaliyetlere
genel olarak ekonomik faaliyetler denir.
Tarihî süreçte geçimlerini avcılık ve toplayıcılık, sonrasında da tarımla sürdüren insanların
faaliyet alanları zaman içerisinde çeşitlenmiştir. Özellikle 19. yüzyıldan itibaren yeni
sektörler ve buna bağlı olarak da yeni meslekler ortaya çıkmıştır. Günümüzde bu değişim
hızlı bir şekilde devam etmektedir.
Üçüncül Ekonomik Faaliyetler
Dördüncül Ekonomik Faaliyetler
Beşincil Ekonomik Faaliyetler İkincil Ekonomik Faaliyetler Birincil Ekonomik Faaliyetler
EKONOMİK FAALİYET
TÜRLERİ
BİRİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER
Birincil ekonomik faaliyetler, temel maddelerin doğrudan veya dolaylı olarak doğal çevreden temin edilmesine dayanır. Avcılık, toplayıcılık, balıkçılık, ormancılık, madencilik, tarım ve hayvancılık bu tür faaliyetlere örnek verilebilir.
BİRİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER
Tarım Hayvancılık Ormancılık
Balıkçılık Madencilik Avcılık
İKİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER
İkincil ekonomik faaliyetler, birincil ekonomik faaliyetlerden elde edilen ham maddeler veya yarı işlenmiş maddeler kullanılarak yeni ürünler elde edilmesine dayanır. Sanayi ve inşaat faaliyetleriyle enerji üretimi ikincil ekonomik faaliyetlere örnek verilebilir.
İKİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER
İnşaat Dokuma Sanayi Otomotiv Sanayi
Enerji Üretimi Kimya Sanayi Demir-Çelik Sanayi
ÜÇÜNCÜL EKONOMİK FAALİYETLER
Üçüncül ekonomik faaliyetlerde doğrudan bir üretim görülmemekle birlikte insanlara ve diğer ekonomik faaliyetlere ürün ve hizmet sağlanması esastır. Geçmişten günümüze en fazla gelişme gösteren bu faaliyet türüne eğitim, sağlık, ulaşım, turizm, ticaret, bankacılık, pazarlama, güvenlik, sigortacılık, hukuk, belediye ve büro hizmetleri örnek verilebilir.
ÜÇÜNCÜL EKONOMİK FAALİYETLER
Eğitim Sağlık Ulaşım
Turizm Bankacılık Yargı
DÖRDÜNCÜL EKONOMİK FAALİYETLER
Dördüncül ekonomik faaliyetler; teknolojinin gelişmesine bağlı olarak günümüzde ortaya çıkan bilgi toplama, bilgiyi işleme, değiştirme ve yayma çalışmalarını kapsar. Reklam yayıncılığı, yazılım hizmetleri, ağ işletmeciliği, CBS ve grafik tasarım hizmetleri örnek olarak verilebilir.
BEŞİNCİL EKONOMİK FAALİYETLER
Beşincil ekonomik faaliyetler, daha çok karar verme pozisyonunda olan kamu sektörü ile özel sektördeki üst düzey yöneticileri kapsar. Bu sektörlerde faaliyet gösterenlerin sayısı az olmasına rağmen dünya ekonomisine etkileri oldukça fazladır.
Geçmiş dönemlerde ekonomik faaliyetler, daha çok yerel pazarlarda sınırlı sayıda insana ulaşmaktaydı.
Ulaşım ve iletişimde yaşanan teknolojik gelişmeler, ekonomik faaliyet türlerinde üretilen ürünlerin uzak mesafelere taşınmasını kolaylaştırmış buna bağlı olarak da bölgeler arasındaki ilişkiler artmıştır. Ülkeler arasında yapılan ticaretin büyük bölümü deniz yoluyla gerçekleşmektedir. Bu nedenle önemli deniz yolu güzergâhları üzerinde yer alan kanal, boğaz ve liman gibi alanlarda ekonomik faaliyetler artmıştır.
Küresel iletişim sistemlerindeki gelişmeler, reklam ve pazarlama imkânlarının artmasına dolayısıyla ürünlerin dünyanın dört bir tarafına ulaşabilmesine olanak sağlamıştır. Ayrıca internet, televizyon ve telefon gibi iletişim araçları bölgeler arasında sosyoekonomik ilişkilerin artmasına katkı sunmaktadır.
Çobanlık – birincil ekonomik faaliyet Enerji üretimi – ikincil ekonomik faaliyet Ulaşım – üçüncül ekonomik faaliyet Öğretmen – üçüncül ekonomik faaliyet Balıkçılık – birincil ekonomik faaliyet
Ağ işletmeciliği – dördüncül ekonomik faaliyet Üst düzey yönetici – beşincil ekonomik faaliyet
Borsacılık – üçüncül ekonomik faaliyet İletişim – üçüncül ekonomik faaliyet
EKONOMİK FAALİYETLER ve GELİŞMİŞLİK
Az gelişmiş ülkelerde çalışan nüfusun büyük bölümü birincil ekonomik faaliyet kollarında çalışmaktadır. Bu ülkelerde sürdürülen ekonomik faaliyetlerde teknoloji ve bilimsel yöntemler yeterli düzeyde kullanılmadığı için daha çok insan gücüne dayalı ekonomik faaliyetler (tarım, hayvancılık vb.) yapılır.
Gelişmiş ülkelerde çalışan nüfusun büyük bölümü hizmet sektöründe faaliyet göstermektedir. Bu tür ülkelerde birincil ve ikincil ekonomik faaliyet kollarında çalışanların oranının az olması, ilgili sektörlerde bilimsel yöntemler ve teknolojinin yaygın olarak kullanılmasından kaynaklanmaktadır.
Ekonomik faaliyet kollarının genel özellikleri ve oransal dağılışları, bir ülkenin gelişmişlik göstergesinin önemli ölçütleridir. Tarım sektörü dışında özellikle de hizmetler sektöründe çalışanların yoğunlaştığı ülkeler, genel olarak gelişmiş ülkeler arasında yer almaktadır. Örneğin nüfus miktarları birbirine oldukça yakın olan Ruanda ve Belçika'da çalışan nüfusun dağılımına bakıldığında Belçika'nın daha gelişmiş bir ülke olduğu anlaşılmaktadır.
Aşağıdaki haritada (BM, 2014) bazı ülkelere ait çalışan nüfusun ekonomik faaliyet kollarına dağılışı verilmiştir. Verilen bilgilere göre aşağıdaki soruları cevaplayınız.
• Ekonomik faaliyetlerin oranlarına bakarak ülkeleri gelişmiş, gelişmekte olan ve az gelişmiş şeklinde sınıflandırınız.
• Nepal, Etiyopya ve Mali gibi ülkelerde sanayi ve hizmetler sektöründe çalışanların oranı tarım sektöründekilere göre oldukça azdır. Bu durumun ortaya çıkmasında hangi faktörler etkili olmuştur? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
Gelişmiş
Gelişmekte Olan Az Gelişmiş
• Kanada
• Norveç
• Japonya
• Avustralya
• Meksika
• Şili
• Malezya
• Mali
• Nepal
• Etiyopya
üçüncül birincil
yükse ktir
düşüktür
yükse ktir
düşüktür ihraç
ithal
yükse ktir
düşüktür
yükse ktir
düşüktür
1. Balıkçılık 5. Orman İşçiliği 9. Fabrika İşçiliği
2. Yöneticilik 6. Çobanlık 10. Madencilik
3. Doktorluk 7. İnşaat İşçiliği 11. Pilotluk
4. Öğretmenlik 8. Bilişim Uzmanlığı 12. Grafikerlik
Aşağıdaki tabloda verilen meslekleri ekonomik faaliyet türleriyle eşleştiriniz.
Birincil : ...
İkincil : ...
Üçüncül : ...
Dördüncül: ...
Beşincil : ...
1
2
3 4 5 6 7
8 9
10
11
12
Yalnızca tablodaki bilgiler dikkate alındığında bu ülkelerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisine kesin olarak ulaşılabilir?
A) Dış satım gelirleri, dış alım giderlerine göre fazladır.
B) M ülkesinin birincil ekonomik faaliyetten elde ettiği gelir, diğer ekonomik faaliyet kollarından daha fazladır.
C) Dış satımlarında ham maddeler, dış alımların da ise sanayi ürünleri önemli yer tutar.
D) Nüfus artış hızları, gelişme hızından düşüktür.
E) Gelişmişlik düzeyleri birbirinden çok farklıdır.
2014-YGS
Ülkeler ekonomikBirincilfaaliyet
İkincil Ekonomik
faaliyet
Üçüncül Ekonomik
faaliyet
K %12 %26 %62
L %30 %15 %55
M %51 %13 %36
Aşağıdaki tabloda, çalışan nüfusun ekonomik faaliyet kollarına göre üç ülkedeki dağılımı verilmiştir.
İkincil ve üçüncül ekonomik sektörlerin, birincil sektöre göre daha gelişmiş olduğu bir ülkede aşağıdaki durumlardan hangisinin ortaya çıkması beklenmez?
A) Eğitim düzeyinin yüksek olması
B) Kişi başına düşen gelirin yüksek olması
C) Çalışan nüfusun yaş ortalamasının düşük olması D) Nüfus artış hızının düşük olması
E) Ortalama yaşam süresinin uzun olması
2012 – LYS4
Endüstrileşmiş ülkelerde aktif nüfusun % 10’undan azı tarım sektöründe istihdam edilirken, bu oran yoksul ülkelerde % 60 civarındadır. Buna karşın yoksul ülkelerde tarımsal üretimin düşük olması,
I. endüstrileşmenin yoğunlaştığı bölgelerde toprak kirliliğinin fazla olması, II. tarımsal ürün çeşidinin az olması,
III. tarımın geleneksel yöntemlerle yapılması,
IV. tarımsal üretimin doğal koşullara bağlı olması gibi etkenlerden hangilerine bağlanabilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV
2012 – LYS4
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
……… ülkelerde çalışanların büyük bir kısmı, üçüncül, dördüncül ve beşincil faaliyetler içinde yer almaktadır.
……… ekonomik faaliyetler, daha çok karar verme pozisyonunda olan kamu sektörü ile özel sektördeki üst düzey yöneticileri kapsar.
Otomobil fabrikasında üretilen otomobiller ……… faaliyetlere örnektir.
Gelişmemiş ülkelerde en çok çalışılan sektör ……….. sektörüdür.
Tarım, balıkçılık, ormancılık ve arıcılık ………..……… ekonomik faaliyetlerdendir.
birincil
tarım ikincil Beşincil
Gelişmiş
BOŞLUK DOLDURMA
Ağaçtan kağıt elde edilmesi ikincil ekonomik faaliyet grubunda yer alır.
Reklam yayıncılığı, yazılım hizmetleri, ağ işletmeciliği, CBS ve grafik tasarım beşincil ekonomik faaliyetlere örnek olarak verilebilir.
Ulaşım ve iletişimde yaşanan teknolojik gelişmeler, ekonomik faaliyet türlerinde üretilen ürünlerin uzak mesafelere taşınmasını kolaylaştırmıştır.
İnsanlar yaşamlarını devam ettirebilmek ve ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çeşitli ekonomik faaliyetlerle uğraşır.
İkincil ekonomik faaliyetler, temel maddelerin doğrudan veya dolaylı olarak doğal çevreden temin edilmesine dayanır.
DOĞRU-YANLIŞ
Aşağıda bazı meslekler ile bu mesleklerin ait olduğu ekonomik faaliyet grupları eşleştirilmiştir.
1) Bu eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
meslek ekonomik faaliyet
A) Ormancılık birincil ekonomik faaliyet B) Hakim üçüncül ekonomik faaliyet
C) Öğretmen ikincil ekonomik faaliyet D) Çoban birincil ekonomik faaliyet
E) Postacı üçüncül ekonomik faaliyet
Birbirinden çok uzakta olan fabrikalar bir merkezden kolayca yönetilebilmektedir. Hatta bazı işlerde evler ofis gibi kullanılmaktadır.
2) Çalışma hayatında bu gelişmelerin yaşanması aşağıdakilerden hangisinin gelişmesinin sonucu olarak gösterilebilir?
A) Ticari faaliyetlerin B) Sosyal hizmetlerin C) Siyasi gelişmelerin
D) İletişim teknolojilerinin
E) Ülkeler arası ilişkilerin
3) Bu ülkeler hangileri olabilir?
I II
A) Almanya Mısır B) Mısır Nijerya
C) Nijerya Hindistan D) Kanada ABD
E) Rusya Kanada
Aşağıda iki ülkenin nüfusunun ekonomik faaliyet kollarına dağılım oranları gösterilmiştir.
