ELEKTRONİK NÜSHA. BASILMIŞ HALİ KONTROLSUZ KOPYADIR.

(1)

“Kalite Yönetim Sistemi” Klasöründe bulunan belge güncel ve kontrollü olup, baskı alınmış KONTROLSUZ belgedir.

YÖNELİK PROSEDÜR SAYFA NO 1 / 25

1. AMAÇ: Necmettin Erbakan Üniversitesi Meram Tıp Fakültesi Hastanesi Patoloji Laboratuvarında ulusal standartlara, kanun ve yönetmeliklere uygun olarak; gelen hastalara ait materyallerin, sekreterlikte doğru kabulü, laboratuvarda standartlara uygun çalışılması, raporlanması, raporların gerekli mercilere ulaştırılması ve sonuçların arşivlenmesini sağlamak gibi gerekli hizmetler için düzenlenmiş yöntemleri tanımlamaktır.

2. KAPSAM: Klinik Patoloji Laboratuvarının hizmetlerini ve tüm laboratuvar çalışanlarını kapsar.

3.KISATMALAR 4.TANIMLAR 5.SORUMLULAR

 Patoloji Ana Bilim Dalı Başkanı,

 Öğretim görevlileri,

 Asistanlar ve Laboratuvar teknik elemanları sorumludur.

6.FAALİYET AKIŞI

6.1.LABORATUVAR GENEL ÇALIŞMA ESASLARI

1) Laboratuvarda önlükle çalışılır, biyopsi ve sitoloji materyallerinin makroskobik işlemi sırasında özel giysiler ve koruyucu ekipmanlar giyilir.

2) Laboratuvar ortamında yiyecek içecek bulundurulmaz.

3) Temizlik ve laboratuvar düzenine uyulur. Kullanılan malzemeler yerlerine kaldırılır.

4) Kimyasal maddelere direkt olarak dokunulmaz, Solumaktan kaçınılır, Bu tür maddeler açıkta bırakılmaz, kullanıldıktan sonra kapağı hemen kapatılır.

5) Çalışma sırasında eldiven kullanılır ve sonrasında eller yıkanır.

6) Özelliğini yitiren solüsyonlar yenileriyle değiştirilir, tarihi geçmiş olanlar kullanılmaz.

7) Yanıcı ve tahriş edici maddelerin cilt ya da göz ile teması halinde bol su ile yıkanır ve ilgililere haber verilir.

8) Cihazlar özenle kullanılır, her cihazın kullanım prosedürüne dikkat edilir.

9) Hijyen şartlarına mutlaka uyulur, Özellikle materyallerin makroskobi aşamasında, hazırlanması sırasında enfeksiyon riskinin olduğu unutulmamalı, önlük, maske, gözlük ve eldiven kullanılmalıdır.

Şüpheli temas ya da yaralanma durumunda uygun antiseptiklerle yıkama yapılır ve Hastane Enfeksiyon Komitesine durum bildirilir.

10) Tüm aşamalarda dikkat, ciddiyet ve hassasiyet gösterilir, Patoloji Laboratuvarı Güvenlik Rehberine uyulur.

(2)

6.2.ÖRNEK GÖNDEREN BİRİMLERİN VE MERKEZLERİN TANIMI

Hastane içi klinikler ve hastane dışı konsültasyonlar dan örnekler gönderilir.

6.3.ÖRNEĞİN UYGUN ŞEKİLDE TESPİT VE TRANSFERİ

Alınan numuneler hastane görevli personeli veya hasta yakınları tarafından, Patoloji Laboratuvarı Test Rehberinde belirtilen örnek transferi kriterlerine uygun şekilde patoloji laboratuvarı numune kabul sekreterliğine ulaştırılır.

6.4.ÖRNEK KABUL VE RET KRİTERLERİ

Tüm örnekler için patoloji istek formu eksiksiz olarak doldurulmuş ve hasta kimlik bilgileri, bilgisayar numarası etiketlenmiş olarak gönderilmelidir.

Tanılı ya da kuşkulu bulaşıcı hastalığı olan olgular patoloji istek formunda ayrıca özel olarak belirtilmelidir.

Cerrahi patoloji materyalleri büyüklüklerine uygun kaplarda %10 formaldehit içinde gönderilir.

İntraoperatif konsültasyon (frozen section), Doku immün florasan (DİF) ve sitolojik yayma yapılacak olguların materyalleri fiksatif solüsyona konmadan taze olarak en kısa sürede zorunlu durumlarda kurumayı önlemek için serum fizyolojik ile ıslatılarak gönderilir.

İntraoperatif konsültasyon için örnekler ameliyathaneden hiçbir solüsyona konmadan, gazlı bez üzerinde, diğer hastanelerden kapalı kap içinde buz kalıpları arasında kalacak şekilde, en kısa sürede gönderilir

İntraoperatif konsültasyon için sitolojik materyaller, doku örnekleri ile birlikte gönderilmelidir.

Balgam, idrar, seröz sıvılar, kist, aspirasyon sıvıları fiksatif solüsyona konmadan, sızdırmaz kaplarda, en kısa sürede gönderilir.

İnce İğne aspirasyon biyopsileri, üzerlerine hasta isimleri yazılmış lamlara yayılarak ve havada kurutularak, smearler saç spreyiyle fikse edilerek ve % 96 alkol içinde gönderilir.

Tüm materyallerin mesai saatleri içinde gönderilmelidir. Mesai saatleri içinde gönderilemeyen seröz boşluk sıvıları, kist aspirasyon sıvıları buzdolabında +4C de saklanmalıdır.

Hasta kimlik bilgileri tutarsız olan yada örnek üzerinde hasta kimlik bilgileri yazılı olmayan materyaller kabul edilmez.

Uzun süre açıkta kalmış, kurumuş, kotere bağlı olarak yanmış, sertleşmiş doku örnekleri ile sert, kalsifik doku örnekleri intaoperatif konsültasyon için kabul edilmez.

Biyopsiler, doku büyüklüğüne uygun kapta % 10 formol içinde gönderilir.

Rezeksiyon materyalleri, bütünlüğü bozulmadan, kesit yapılmadan, büyüklüğü yeterli kaplarda, üzerini örtecek şekilde % 10 formol içinde gönderilir.

Tanımlanan özelliklere uymayan sitoloji ve biyopsi‐rezeksiyon örnekleri kabul edilmez.

Ameliyathaneden ve servislerden gönderilen materyaller görevli personelle gönderme

defterine kayıtlı olarak getirilir. Polikliniklerden veya diğer hastanelerden gönderilen materyaller hasta yakınları tarafından getirilir.

Tüm numuneler mesai saatleri içinde gönderilmelidir.

(3)

6.5.RAPORLARIN HASTALARA VE DOKTORLARA NASIL ULAŞTIRILACAĞI

Sonuç alma tarihi materyali getiren kişiye sözlü olarak bildirilir. Materyalin durumuna göre ön hazırlık (kemik dokusunun asitte bekletilmesi, büyük dokuların uzun sürebilecek fiksasyonu gibi) ve özel işlem (histokimyasal boyama) gerektirebilecek durumlar sözel olarak belirtilmelidir. Ayrıca patoloji laboratuvarı sonuç alma kartı düzenlenir ve numuneyi getiren kişiye teslim edilir. Çıkan sonuçlar HBYS üzerinden doktorlara ulaşır.

6.6.RAPORLAMADA KULLANILAN ULUSLARARASI STANDART VE STANDARTLAR

Raporlamada Sağlık Bakanlığının istediği tümörler ile ilgili uluslararası kotlar kullanılmaktadır.

6.7. LABORATUVAR DIŞINDAKİ KRİTİK SÜREÇLER İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER

Laboratuvarda işi biten materyal araştırma görevlisine teslim edilir. Öğretim üyesiyle birlikte tanı konarak yazılmak üzere sekreterliğe verilir. Beş iş günü içinde rapor hastaya teslim edilir.

6.8. MAKROSKOBİK DEĞERLENDİRME

6.8.1. MAKROSKOBİK DEĞERLENDİRME VE DOKU TAKİBİ 6.8.1.1. BİYOPSİ MATERYALLERİ

1) Gelen biyopsi materyallerinin makroskobisi patoloji uzman doktoru tarafından laboratuvar görevlisinin yardımı ile alınır.

2) Makroskobik değerlendirme makroskobi rehberi doğrultusunda yapılır ve gerekli parçalar alınır.

3) Kasetlenen doku parçaları formaldehit dolu kavanozda biriktirilir ve gün sonunda doku takip cihazında işleme alınır.

4) İşlemden geçen dokular ertesi sabah laboratuvar görevlisi tarafından bloklanır.

5) Bloklanan dokular laboratuar görevlisi tarafından sırasıyla kesilir, otomatik boyama cihazında H&E boyası ile boyanır ve balzamla kapatılır.

DOKU TAKİP CİHAZI (OTOTEKNİKON) NIN İŞLEYİŞİ

 Formalin 30 dak.

 Alkol %60 30 dak.

 Alkol %70 1 saat

 Absolü alkol 1 saat

 Absolü alkol 2 saat

 Xylol 2 saat

 Parafin 62 C 1 saat

(4)

 Parafin 1 saat

Bir gece boyunca ototeknikon cihazında takibe alınan biyopsi ve doku örnekleri parafin blok yapılmak üzere bloklama cihazının haznesine alınır. Takip kasetleri tek tek acılıp içerisindeki dokular sıcak pens yardımıyla metal bloklama kasetlerine konur ve üzerlerine 65‐70 santigrat Derecede eritilmiş sıvı parafin dökülür. Hastaya ait patoloji numarası ve dokuya ait bilgiler Küçük kâğıtlara yazılarak bloklara yapıştırılır. Blokların soğuması için soğutucu cihazına sıralanır.

Yeterince soğuyan bloklarlar metal kasetlerden çıkartılarak kesim için buzlukta veya soğutucuda 10 dakika bekletilir. Mikrotom yardımıyla yapılacak boyaya göre 3‐4‐5 mikron kalınlıklarında kesitler alınır. Alınan parafin kesitler fırça yardımıyla 50‐58 derece sıcaklıktaki doku banyosuna alınır. Bu aşamada yine fırça yardımıyla dokuların açılması ve kırışıklıkların giderilmesi sağlanır. Su banyosundaki dokular üzerine hastaya ait patoloji numarası ve dokuya ait bilgiler yazılı olan lamlara alınarak boyama sepetlerine sıralanır. Lam sepetleri boyama işlemine geçilmek üzere 80‐85 derece sıcaklıktaki etüve bırakılır.

Etüvde 45 dakika bekleyen sepetler yine etüv içerisinde bulunan sıcak ksilende 15 dakika bekletilerek dokular üzerindeki parafin kalıntıları uzaklaştırılır.

HEMATOKSİLEN‐EOZİN BOYAMA METODU

1) Kesitler deparafinize edilir.(80 santigrat derece etüvde 45dk bekletilir, etüvde bulunan sıcak ksilende 15 dk. Bekletilir, Soğuk ksilenlerden 1. Sinde 15 dk. 2. Sinde 10 dk. 3. Sünde 5 dk.

Bekletilir.)

2) %96 lık alkollerden geçirilir.(1. Alkode 5 dk. 2. Alkode 5 dk. Tutulur.) 3) Çeşme suyunda 1 dk. Yıkanır.

4) Hematoksilende 5 dk. boyanır 5) Çeşme suyunda 1 dk. Yıkanır.

6) Asit alkolde 15‐20 sn. bekletilir.

7) Çeşme suyunda 1 dk. Yıkanır.

8) Amonyaklı suda 30 sn. bekletilir.

10) Eosinde 3 dk. bekletilir.

11) %96 lık alkollerden geçirilir.(1. Alkode 1 dk. 2. Alkode 1 dk. 3. Alkolde 1 dk. Tutulur.) 12) Ksilollerden geçirilir.( 1. Ksilolde 2 dk. 2. Ksilolde 5 dk. 3. Ksilolde 5 dk. Tutulur.) 13) Balzamla kapatılır.

(5)

6.9 .MİKROSKOBİK DEĞERLENDİRME

1. Mikroskobik inceleme sırasında doku takibi, kesit, boyama ya da kapatma aşamalarında sorun olduğu düşünülüyorsa düzeltici çalışmalar yapılır.

2. Hazırlanan doku kesitleri ve sitoloji yaymaları patoloji uzman doktoru tarafından mikroskobik olarak incelenir. Kesin tanı konulan hastaların raporları yazılır.

3.Kesin tanı konulamayan vakalardan gerekiyorsa Tekrar parça, Tekrar kesit veya sitolojiler için Tekrar yayma yapılır.

4.Yeni alınan parça veya kesitlerden sonra tekrar mikroskobik inceleme yapılır, Kesin tanı konulan hastaların raporları yazılır.

5.Kesin tanı konulamayan veya ileri tetkik gerektiren durumlarda patoloji uzmanının isteği doğrultusunda, laboratuvar teknik elemanları tarafından histokimyasal ve immünhistokimyasal boyamalar yapılır. Gerekli durumlarda bu boyamalar için kontrol çalışması yapılır.

6.Özel boya lamları mikroskopta incelenir, Kesin tanı konur, hastaların raporları yazılmak üzere sekretere teslim edilir.

6.10.SİTOLOJİK MATERYALİN ALINMASI HAZIRLANMASI VE TIRANSFERİ İLE İLGİLİ YÖNTEMLER VE KURALLAR

1. Servikal Sitoloji: a. Sıvı Bazlı Servikal Sitoloji (ThinPrep): Numune alındıktan sonra fırça fiksatif ve yapıştırıcı madde içeren koruyucu solüsyon içerisinde iyice çalkalanarak tüm hücrelerin sıvıya transferi sağlanır. b. Konvansiyonel Servikal Smearler: Smear alındıktan sonra 1–2 saniye içinde %95 etanol veya sprey ile fiksasyon yapılmalıdır.

2. Vücut Sıvıları: a‐ Efüzyon sıvıları (plevral, peritoneal, perikardiyal): Bu sıvılar alındıktan sonra sızdırmaz, kapaklı ve temiz, şeffaf bir konteyner içine alınarak, en geç 3 saat içinde laboratuvara ulaştırılabilecekse olduğu gibi gönderilebilir. Gönderme süresi 3 saatten uzun olacaksa, buzdolabında +4 derecede 12 saate kadar bekletilebilir (en geç 12 saat içinde transferi gerekir). Daha uzun süre beklemesi gereken örnekler varsa, bunlar üzerlerine kendi hacimleri kadar fiksatif solüsyon konularak 24 saate kadar bekletilebilir (Fiksatif solüsyonu temini için laboratuvarla temasa geçilebilir).

b. Meme Başı Akıntısından Yayma: Meme başından masaj yöntemiyle elde edilen akıntıdan 2‐3 mm çapında bir damla oluşturulur. Damlaya temiz bir lam değdirilip, lama aktarılan sıvı, kan yaymalarına benzer şekilde yayılır.

c. Beyin Omurilik sıvısı (BOS): Koşullar ne olursa olsun en geç 1 saat içinde laboratuvara transfer edilir.

Transfer işlemi mesai dışında olacak ise, bu durum hakkında laboratuvara önceden bilgi verilir.

3. İnce İğne Aspirasyon Örnekleri:

a. Aspire edilen örnek bekletilmeden temiz lamlara püskürtülüp ikinci bir lam yardımıyla ince bir tabaka halinde yayılır ve yatay olarak havada kurutulur.

(6)

b. Aspirasyon materyali küçük doku partikülleri ya da pıhtı içeriyor ise bunlar direkt olarak koruyucu solüsyon içerisine konulmalı, ezilerek yayılmaya çalışılmamalıdır.

c. Aspire edilen örnek, yayılamayacak kadar çok miktarda ya da çok akışkan ise birkaç yayma hazırlandıktan sonra geri kalanı temiz bir saklama‐taşıma kabına konularak en kısa sürede patoloji laboratuvarına ulaştırılır (buzdolabında (+4/‐8 derecede) en fazla 24 saat bekletilebilir).

d. Hazırlanan yaymalar ve hücre süspansiyonu en kısa sürede laboratuvara gönderilmelidir. e. İnce iğne aspirasyon işlemi sırasında “Hastabaşı Materyal Yeterlilik Değerlendirmesi” yapıldığı durumlarda, uzman patolog aspire edilen materyalin kesin tanı için yeterliliğini sağlayacak şekilde gerekli prosedürleri gerçekleştirir.

4. Touch Imprint (Dokundurma) Preparatları:

Temiz bir lam, örneklenmek istenen doku yüzeyinin farklı alanlarına dokundurularak hücrelerin lam yüzeyine transferi sağlanır. Elde edilen preparatlar yatay pozisyonda havada kurutularak laboratuvara gönderilir.

5. Fırçalama‐Sürüntü Materyalleri: Temiz yüzeyli lamlara ince bir tabaka halinde yayıldıktan sonra yatay pozisyonda havada kurutularak ve/veya alkolde fikse edilerek laboratuvara gönderilmelidir.

6. Periferik Kan Yaymaları: Standart hematolojik yönteme göre yapılır. Havada kurutularak gönderilir.

6.10.1. SİTOLOJİ MATERYALLERİ

1) Hazır yayılmış olarak gelen sitolojik materyaller (servikovaginal smear, fırçalama, ince iğne aspirasyon biopsisi, meme başı yaymaları gibi) laboratuvar görevli personeli tarafından boyanır.

2) Sıvı halde gelen materyaller (idrar, bronş aspirasyonu ve balgam gibi) direkt yayma veya santrifüj sonrası yayma olarak hazırlanır. Santrifüj sonucu oluşan çökelti çoksa hücre bloğu oluşturmak üzere doku takibi işlemine alınır.

3) Servikovaginal yaymalarda PAP, Kemik iliği yaymaları Wright, Tiroid yaymaları Giemsa ve PAP ile diğer yaymalarda PAP ve H&E ile boyanır ve balzamla kapatılır.

PAP (PAPANİCOLAOU) BOYAMA METODU 1) %96 lık alkolde 5 dk. Tutularak tesbit edilir.

3) Hemotoksilende 5 dk. Tutulur.

5) Asit alkolde 15 sn.Tutulur.

7) Amonyaklı suda 15 sn. Bekletilir.

9) %96 lık alkolde 2 dk. Bekletilir.

10) Orange‐G 6 dk. Bekletilir.

(7)

12) EA 50 de 3 dk. Bekletilir.

13) %96 lık alkollerden geçirilir.(1. Alkode 30 sn. 2. Alkode 30 sn. 3. Alkolde 1 dk. Tutulur.) 14) Ksilollerden geçirilir.( 1. Ksilolde 2 dk. 2. Ksilolde 2 dk. 3. Ksilolde 5 dk. Tutulur.) 15) Balzamla kapatılır.

WRİGHT BOYAMA METODU

1) Havada kurutulmuş yayma lamları üzerine yeni hazırlanmış ve buzdolabında muhafaza edilmiş Wright boysı damlatılır ve 6‐7 dk. Bekletilir.

2) Lamlar üzerine distile su damlatılarak boya yoğunluğu azaltılır ve 3 dk. Bekletilir.

4) Lamlar açık havada kurutulur

5) Kapama yapılmadan immirsüyon damlatılarak mikroskopta bakılır.

NOT: Sitoloji örneklerine uygulanan H&E Boyama metodu yukarda anlatıldı. Giemsa , PAS, Demir(Prusya Mavisi) Boyama metodlarıda histokimyasal boyama metodları içerisinde anlatılacaktır.

SİTOLOJİK MATERYAL İLE TEMAS EDEN PERSONELİN UYMASI GEREKEN GÜVENLİK KURALLARI Tüm histopatolojik işlemlerde aşağıda belirtilen enfeksiyon kontrol önlemleri alınmalıdır.

1. İşlem sırasında görev alacak tüm sağlık personeline enfeksiyon kontrol kuralları, kişisel koruyucu ekipman (KKE) kullanımı ve el hijyeni konusunda eğitim verilmelidir.

2. El hijyenine dikkat edilmelidir. Eller en az 20 saniye boyunca su ve sabunla yıkanmalı, su ve sabunun olmadığı durumlarda alkol bazlı el antiseptiği kullanılmalıdır.

3. İşlemler belirlenmiş bir alanda, mümkün olduğu kadar az kişi ile yapılmalıdır.

4. Formalinle fikse edilmiş örnekler, %70 üzeri alkol içeren sıvı bazlı sitoloji örnekleri, %70 üzeri alkol tesbitli yaymalar şeklindeki sitoloji örnekleri, alkol ve formalinin virüs öldürücü olması nedeniyle biyogüvenlik seviye II (BSL2) kuralları güvenlidir. %70 altında oranda alkol içeren sıvı bazlı sitoloji örneklerinin virüsü inaktive edip etmediği konusunda yeterli bilgi bulunmamaktadır.

5. Bu işlemleri su geçirmez önlük, N95 /FFP2 maske, gözlük /yüz koruyucu ve eldiven ile yapılması gerekmektedir.

6. İşlem sonrası önce su ve deterjanla temizlik ve ardından dezenfeksiyon yapılmalıdır. Dezenfektan olarak hastane dezenfeksiyonunda tercih edilen bir dezenfektan kullanılabilir.

7. Yer ve yüzey dezenfeksiyonunda, 1/100 sulandırılmış çamaşır suyu (Sodyum hipoklorit Cas No: 7681‐52‐

9) ya da klor tablet (ürün önerisine göre) kullanılabilir.

8. Disseksiyon tezgahı dezenfeksiyonu için ise 1/10 sulandırılmış çamaşır suyu (Sodyum hipoklorit Cas No:

7681‐52‐9) ya da klor tablet (ürün önerisine göre) kullanılır. Bu amaçla %70 lik alkol de kullanılabilir.

(8)

Çalışılan materyal ile kontaminasyon olan diğer yüzeyler de benzer şekilde dezenfekte edilir.

Dezenfektanın temizlenen yüzeyde en az 1 dakika kalması sağlanır.

9. Diğer alanlarda (mikroskop, idari alanlar, arşiv vb.) standart temizlik yeterlidir. Ancak İntraoperatif konsültasyon “frozen” inceleme preparatlarının değerlendirilmesi sırasında da lamların ve mikroskopların kontaminasyon riski bulunduğundan eldiven kullanılması önerilir. Aynı şekilde sitoloji preparatlarının incelemesi sırasında da eldiven kullanılması önerilir.

10. Sitolojik materyal kontaminasyonuna bağlı dezenfeksiyonda kontamine alan izole edilmelidir. Cam kırıkları, maşa/forseps ile toplanmalı, dökülen sıvı materyal üzerine absorban madde (süzgeç kağıdı/talaş) örtülmelidir. Absorban üzerine dezenfektan dökülmelidir. Dezenfektanın en az 20 dakika kalması

sağlanmalıdır. Absorban kaldırıldıktan sonra ortam tekrar dezenfektan ile temizlenmelidir. Absorban madde ve diğer tüm materyal tıbbi atık kutusuna atılmalıdır.

11. Eğitim kurumlarında çoklu mikroskobik değerlendirmelerde maske kullanılmalı, ikiden çok kişiyle uzun süreli değerlendirmeden kaçınılmalı, ortamların sık sık havalandırılması sağlanmalıdır.

12. Temizlik yapan personel tıbbi maske, eldiven, su geçirmez önlük ve göz koruyucu kullanmalıdır. 13.

Temiz ve kirli alan oluşturulmalı, işlem sırasında kullanılan tek kullanımlık malzemeler ve oluşan atıklar tıbbi atık kutusuna atılmalıdır.

14. İşlemler sırasında KKE olmadan bir temas gerçekleşmesi durumunda ilgili personel risk değerlendirmesi için Enfeksiyon Kontrol Komitesine yönlendirilmelidir.

6.11. RUTİN DIŞINDA UYGULANAN YÖNTEMLERİN (İMMÜNOHİSTOKİMYA, HİSTOKİMYA, İMMÜNFLORESAN, MOLEKÜLER TEKNİKLER, ELEKTRON MİKROSKOPİ GİBİ) NASIL YAPILACAĞI

6.11.1.LABORATUVARDA UYGULANAN ÖZEL BOYAMA TEKNİKLERİ 6.11.1.1.HİSTOKİMYASAL BOYAMALAR

MAYERS MUCİKARMEN (MÜSİN) BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

2) Yıkanıp distile suya alınır.

3) Harris hematoksilende 1 dakika boyanır.

4) Çeşme suyunda yıkanır.

5) Amonyaklı sudan geçirilir.

7) Müsin boyasında 4 saat bekletilir.

8) Çeşme suyunda iyice yıkanır.

9) Distile sudan geçirilir.

10) Metanil yellow solüsyonunda 1 dk. Boyanır.

11) Distile sudan hızlıca geçirilir.

12) Alkol aseton ve ksilenden geçirilir.

13) Balzamla kapatılır.

(9)

VAN GİESON BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

3) Van gieson Çalışma solüsyonunda 5 dakika bekletilir.

4) Distile suda 3‐4 kez yıkanır.

5) Van gieson boyasında 5 dakika zıt boya yapılır.

6) Hızlı bir şekilde distile suyla yıkanır.

GİZEMSA BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

3) Metil alkolde 30 dakika tutulur.

4) Distile suda yıkanır 5) 1 saat giemsa boyası 6) Distile suda hızlıca yıkanır

TRİPPLE (MASSON TRİKROM) BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir

3) Harris hematoksilende 1 dakika bekletilir.

4) Çeşme suyunda yıkanır, distile sudan geçirilir.

5) Amonyaklı suya batırıp çıkarılır, distile sudan geçirlir.

6) %5 lik demir allumda 1 dakika bekletilir.

7) Çeşme suyunda bir iki dakika yıkanır.

8) Panceaus asit fuksin 3‐5 dakika bekletilir.

9) Distile suyla yıkanır.

10) %1 lik asetik asitli sudan geçir.

11) Fosfotungistik asitle sudan geçir.

13) Liğht green de 5‐10 dakika bekletilir(boya yeni ise 5 dakika yeter).

(10)

GOMORİ DEMİR (PRUSYA MAVİSİ) BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

3) Kesitler çalışma solüsyonuna konulur 20 dakika bekletilir.

4) Distile suda yıkanır.

5) Nüklea fast red, bazik fuksin veya eozin ile 1‐2 dakika zıt boya yapılır.

6) Distile su ile iyice yıkanır 7) Açık havada kurutulur 8) Ksilenden geçirilir 9)Balzamla kapatılır

GÜMÜŞ (RETİKÜLİN) BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

3) Potasyum permankanat solüsyonunda 1 dakika bekletilir.

4) Çeşme suyunda 2 dakika yıkanır.

5) Potasyum metabisülfit doku beyazlaşıncaya kadar takriben 1 dakika bekletilir.

7) Ferrikallum sülfat solüsyonunda 1 dakika bekletilir.

10) Amonyum gümüş nitrat solüsyonunda 3 dakika bekletilir.

12) % 10 luk Formalinde doku kararıncaya kadar takriben 3 dakika bekletilir.

14)Altınklorür solüsyonunda 10 dakika bekletilir.

16) Potasyum metabisülfit solüsyonunda 1 dakika bekletilir.

17) Yıkamadan sodyumtiosülfat solüsyonuna alınır ve 1 dakika bekletilir.

PAS (PERİYODİK ASİT SCHİFF REAKSİYONU) BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

3) Periyodik asit solüsyonunda 20 dk. Bekletilir.

(11)

5) Schiff solüsyonunda 20 dk. Bekletilir.

7) Harris hema toksilende 1 dk. Zıt boyana uygulanır.

8) Distile suda iyice yıkanır.

9) Amonyaklı sudan geçirilir.

11) Alkol, aseton ve ksilolden geçirilir.

A‐B PAS (ALCİEN BLUE‐PERİYODİK ASİT SCHİFF) BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

3) Alcian Blue solüsyonunda 30 dk. Bekletilir.

9) Harris hematoksilende 1 dk. Zıt boyana uygulanır.

10) Distile suda iyice yıkanır 11) Amonyaklı sudan geçirilir 12) Distile suda yıkanır.

D‐PAS (DİASTAZ‐ PERİYODİK ASİT SCHİFF) BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

3) Dokuların üzeri tükürükle kapatılır. 15 dk. Bekletilir.

9) Harris hema toksilende 1 dk. Zıt boyana uygulanır.

10) Distile suda iyice yıkanır

(12)

11) Amonyaklı sudan geçirilir 12) Distile suda yıkanır.

ZİEHL NELSEN BASİLLER İÇİN (EZN) BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

3) Kesitler ağzı kapalı kapta karbolfuksin ile 56 derecede 30‐60 dakika boyanır.

4) Çeşme suyunda 5‐10 dakika yıkanır.

5) Renk açık pembe olana kadar 5‐10 saniye %1 lik asit alkolde çalkalanır.

7) Metilen blue solüsyonunda 2 dakika zıt boya yapılır.

9) Alkol, aseton ve ksilenden geçirilir.

ELASTİC VAN GİESON BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir

2) Yıkanıp distile suya alınır

3) Elastik doku boyasında 5dk. Bekletilir.

5) %2 lik ferric chloride solüsyonunda 1‐3 dk difransiye edilir (renk birton açılır).

7) %5 lik sodyum tiosülfatta 1‐5 dk bekletilir.

8) Çeşme suyunda 5dk yıkanır.

9) Distile sudan geçirilir

10) Van gieson boyasında 5dk zıt boyama yapılır.

11) Hızlıca çeşme suyundan geçirilir.

12) Alkol, Aseton ve Ksilolden geçirilir.

TOLUİDİN MAVİSİ (TOLUİDİNE BLUE) BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

3) Toluidin mavisi ile 2‐5 dk. Boyanır.

4) Çeşme suyunda hafifce yıkanır.

5) Dehidre edilir.(%96 lık alkol, Absoli alkol veya Asetondan geçirilir.)

(13)

6) Lamlar havada kurutulur.

7) Lamlar 3 kez Ksilenden gecirilir.

BAKIR (ORCEİN) BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

3) Yeni hazırlanmış potasyum permanganat solüsyonunda 5 dk. Bekletilir. (Burada dokular kahrenginde boyanır.)

5) %1,5 lik oxolic asit solüsyonunda dokular beyaz olana kadar bekletilir.

8) Orcein solüsyonunda 4 saat bekletilir. Boya taze değilse bir gece sabaha kadar bekletilir.

9) Absoli alkolde difransiye edilir.

10) Ksilolden gecirilerek ren parlatılır.

KONGO RED BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir.

3) Kongo A solüsyonunda 30 dk. Bekletilir.

4) Yıkama yapılmaz.

5) Kongo B solüsyonunda 1‐2 saat bekletilir.

6) Çeşme suyunda dokular morarıncaya kadar yıkanır.

7) Hematoksilen ile koyu olmayan bir nüve boyası yapılır.

9) Alkol, Aseton ve Ksilolden geçirilir.

AMİLOİD BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir 2) Yıkanıp distile suya alınır

3) Cristal violet solüsyonu damlatılıp 1dk. Bekletilir.

4) Çeşme suyunda iyice yıkanır.

6) Sıvılaştırılmış gliserin jeli veya su bazlı kapama malzemesi ile kapatılır.

(14)

ALCİAN BLUE BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir 2) Yıkanıp distile suya alınır.

3) Alcian Blue solüsyonunda 30dk. Bekletilir.

5) Nükleer Fast Red solüsyonunda 3dk. Bekletilir.

7) %96 lık alkollerde yıkanır.

8) Aseton ve Ksilolden geçirilir.

KOLLOİDAL DEMİR BOYAMA METODU 1) Kesitler deparafinize edilir

2) Yıkanıp distile suya alınır

3) Dialize Demir solüsyonunda 10 dk. Bekletilir.

4) Distile su ile yıkanır.

5) Asit Ferrosiyonit (%2’lik Potasyum ferrosiyonit+%2’lik HCl) Solüsyonunda 10 dk. Bekletilir.

6) Distile suda iyice yıkanır.

7) %0,1’lik neutral red ile yada safranin ile 2‐5dk. zıt boya yapılır.

8) Distile su ile yıkanır 9) Hızlıca alkolden geçirilir.

10) Balzam ile kapatılır.

6.12. KALİTE KONTROL ÇALIŞMALARI

‐Kayıt‐kabul problemlerinin değerlendirilmesi

‐Frozen kesitlerin değerlendirilmesi

‐Cerrahi patoloji dokuların gözden geçirilmesi

‐Raporlama süreleri

‐Tanıların güvenirliliği

‐Beklenmeyen olay/uygunsuzluk bildirimi

‐Kayıp ya da zarar görmüş spesmen kayıtları

‐Kayıp rapor kayıtları

‐Laboratuvar kalite güvenirliliği ‐

Laboratuvar girdilerinin kontrolü

‐Laboratuvar çıktılarının kontrolü

(15)

‐Sekreterya problemlerinin belirlenmesi Bunlarla ilgili aylık/randomize değerlendirmeler yapılmakta ve değerlendirme sonuçlarına göre gerekli düzeltici faaliyetler yapılmaktadır.

6.13. PATOLOJİ RAPORLAMA İLE İLGİLİ SÜREÇLER VE KURALLAR

Raporlar sekreterler tarafından bilgisayarda yazılır ve iki nüsha çıktı alınır. Her iki nüshada ilgili hekime imzalatılır ve bir nüshası hastalara ulaştırılırken bir nüshası arşivlenmek üzere patoloji arşiv memuruna teslim edilir.

Frozen çalışmaları 20 dakikada, Sitoloji sonuçları 5 iş günü içerisinde Biyopsi sonuçları 9 iş günü içerisinde,

Asit takibi gerektire sert dokular ve kemik rezeksiyonları 20‐30 gün içerisinde sonuçlandırılır.

6.14. RAPORLAMA SÜRELERİ

İntraoperatif konsultasyonu (frozen çalışması) için 20dk.

Sitolojik materyaller için 6 iş günü Biyopsi ve Ameliyat materyalleri:

Özel inceleme gerektirmeyen biyopsi ve ameliyat materyalleri 8 iş günü Özel inceleme gerektiren biyopsi ve ameliyat materyalleri 11 iş günü Asit takibi gerektiren sert dokular için 15‐30 iş günü

6.15. PANİK TANI KRİTERLERİ VE BİLDİRİMİ

6.15.1. PATOLOJİ LABORATUVARI PANİK TANI LİSTESİ Lökositoklastik Vaskülit

Gebelik sonlandırılması

Kürtaj materyalinde villus ve trofoblast olmaması Endometriyum küretajında yağ dokusu varlığı

Plevra ve akciğer biyopsisinde başka organ parçası bulunması Frozen tanısı ile kalıcı kesit tanısı uyumsuzluğu

İnce iğne aspirasyonu ilk tanısı ile son tanısı arasında uyumsuzluk Beklenmeyen malignite

Konsültasyon sonucunun orijinal tanıdan farklı olması

İmmün yetmezliği olan hastaların BOS ve BAL sıvılarında bakteri, mantar ve viral inklüzyon varlığı Kemik iliği veya kalp kapakçığında bakteri.

(16)

6.15.2. PANİK TANI BİLDİRİMİ

Bu kriterlere uyan biyopsilerle karşılaşıldığında mikroskobik incelemeyi yapan öğretim üyesi veya araştırma görevlisi tarafından istemde bulunan ilgili hekime sözlü ya da yazılı olarak bildirim yapılır.

Bu tanılar patoloji laboratuvarı panik tanı bildirim formuna işlenerek kayıt altına alınır.

Panik tanı bildirim formunda hastanın adı soyadı, dosya numarası ve patoloji örnek numarası, bildirim yapan doktorun adı soyadı, bildirim yapılan doktorun adı soyadı, bildirimin yapıldığı tarih ve saat ile bildirime konu olan panik tanı belirtilmelidir.

6.16.SONUÇLARIN HASTAYA VE HEKİME ULAŞTIRILMASI

Poliklinik hastaları patoloji sonuçlarını kendileri ya da yakınları alarak muayene oldukları poliklinik doktorlarına gösterirler. Yatan hastaların patoloji sonuçları servis postaları tarafından hekimlerine ulaştırılır.

6.17.BLOK, PREPARAT VE RAPORLARIN ARŞİVLENMESİ

Patoloji Laboratuvarında elde edilen tüm parafin bloklar eksiksiz, düzenli ve sıralı bir şekilde blok arşiv dolabında en az 10 yıl süreyle muhafaza edilir.

Patoloji Laboratuvarında incelenen parafin bloklara ait bütün lamlar ve sitoloji lamları eksiksiz, düzenli ve sıralı bir şekilde lam arşiv dolabında en az 20 yıl süreyle muhafaza edilir.

Patoloji Laboratuvarında çalışmalar sonucunda elektonik ortama kaydedilen patoloji raporlarının imzalı bir nüshası eksiksiz, düzenli ve sıralı bir şekilde süresiz olarak rapor arşiv odasında muhafaza edilir.

Patoloji hasta sonuç raporları elektronik ortamda kayıt altına alınarak süresiz olarak muhafaza edilir.

Patoloji Laboratuvarında hastaya ait arta kalan dokular patoloji işlemleri sonuçlandıktan ve raporlandıktan sonra gömülmek üzer tıbbi atık poşetlerine alınıp ağızları kapatılıp ilgili görevlilere teslim edilir. Bu süre zarfı en az 1 ay olarak uygulanır.

Öğretim üyeleri ve araştırma görevlileri tarafından gerek görülürse hastalara ait geçmiş yıllara ait rapor, preparat ve bloklar arşiv memuru tarafından arşivden çıkartılarak teslim edilir.

İncelenmek üzer arşivden alınan parafin blok ve lamlar inceleme bitiminde patoloji laboratuvarı arşiv memuru tarafından tekrar yerlerine kaldırılır.

Fiziki şartlar elverdiği ölçüde patoloji laboratuvarına ait bütün arşivlerin 18‐23 ⁰C sıcaklıkta olması sağlanır.

(17)

1.Preanalitik Evre: Örneklerin talep edilmesi, alınması veya toplanması, kaydedilmesi, bar kotlanması, laboratuara taşınması ve teslim edilmesi, kabulünün yapılması, uygunluğunun onaylanması ve çalışmaya almadan önceki ön işlemlerini kapsayan süreçlerinin tümüdür.

2.Analitik Evre: Örneklerin hazırlık aşamasından yorumlama aşamasına kadar olan çalışılma süreçlerinin tümüdür.

3.Post Analitik Evre: Çalışılan testlerin değerlendirilmesi, yorumlanması, onaylanması, raporlanması ve sonuçların iletilmesi süreçlerinin tümüdür.

7.PREANALİTİK EVRE 7.1.İSTEMİ YAPILMASI

Patoloji Laboratuvarında çalışılan testlerin listesi HBSY sisteminde tanımlanmıştır. Hastane İşletim Sisteminde problem olması durumunda istemler Patoloji Laboratuvar Tetkik İstem Formu ile yapılır.

7.1.1. YATAN HASTALAR İÇİN İSTEM YAPILMASI

Hekimin, hastasını değerlendirmesi neticesinde tanı koymada, tedavi ve bakımını

yönlendirmede laboratuar değerlendirmesine ihtiyaç duyar ise Patoloji Laboratuvar Tetkik İstem Formundan testleri belirler. Belirlediği testlere uygun şekilde numuneleri alır ve numune transferi kriterlerine uygun şekilde laboratuvara gönderir.

İstem yapılırken; HBSY’ de

 Hastanın Adı Soyadı

 Yaşı (Doğum Tarihi)

 Cinsiyeti

 Yattığı servis

 Hastanın tanısı veya ön tanısı

 İstem Yapan Hekimin adı soyadı

 Varsa önceki patoloji sonucu Kayıtlı olmalıdır.

7.1.2. POLİKLİNİK HASTALARI İÇİN İSTEM YAPILMASI

Hekimin Hastasını değerlendirmesi neticesinde tanı koymada ve tedavi ve bakımını

yönlendirmede laboratuvar değerlendirmesine ihtiyaç duyar ise hasta Patoloji Laboratuvar Tetkik İstem Formundan testleri belirler. Belirlediği testlere uygun şekilde numuneleri alır.

Poliklinikte görevli veri giriş operatörü hekimin istediği testleri Hastane İşletim Sisteminden hastanın adına kaydeder.

(18)

İstem yapılırken; HBSY’ de

 Hastanın Adı Soyadı

 Yaşı (Doğum Tarihi)

 Cinsiyeti

 Hastanın Tanısı veya ön tanısı

 İstem Yapan Hekimin adı soyadı

 Varsa önceki patoloji sonucu Kayıtlı olmalıdır.

Veri giriş operatörü istenen testlerin sisteme girişini yaptıktan sonra hastayı, işlem giriş barkodu ve numunesi ile birlikte patoloji laboratuvarı numune kabul sekreterliğine gönderir.

7.2.NUMUNENİN ALIMI VE TRANSFERİ İLE İLGİLİ KURALLAR

Numune Kabulü Patoloji Laboratuvarı Test Rehberinde belirtilen Örnek Kabul ve Ret Kriterlerine göre gerçekleştirilir. Kabul kriterlerine uyan numuneler ve istek forumları

numaralandırma işlemleri yapılarak teslim alınır. Numuneyi getiren personele veya hasta yakınına sonuç alma kartı verilir. Rehberde belirtilen özelliklere ve kriterlere uymayan örneklerin kabulü yapılmaz ve gerekli düzenlemeler için ilgili birimlere geri gönderilir.

1. Patoloji laboratuvarında gündüz mesai saatleri (08.00‐17.00) içinde hizmet verilir ve bu saatler arasında poliklinik, ameliyathane ve çevre hastanelerden materyal kabul edilir.

2. Materyal hasta, hasta yakını, ameliyathane personeli ya da diğer hastane görevlileri tarafından laboratuvara ulaştırılır.

3. Gelen sitoloji ya da biyopsi materyalinin bulunduğu kap üzerinde mutlaka hastanın adı soyadı ve protokol numarası bulunmalıdır. Materyal yeterli düzeyde fiksatif içeren ve kapağı sıkıca kapatılmış uygun kap içerisinde oda ısısında gönderilmelidir.

4. Tetkik istek formunda hastanın adı, soyadı, doğum tarihi, protokol numarası, sorumlu doktorun ismi, tanıya yardımcı klinik öykü ve fizik muayene bulguları, laboratuvar sonuçları, ön tanı ve önceki patoloji tanıları yer almalıdır.

5. Materyal laboratuvar görevlisi tarafından teslim alınır. İstek formundaki bilgiler kontrol edilir. Materyal üzerindeki ve istek formundaki bilgilerin uygunluğu belirlendikten sonra sırasıyla geliş tarihi, saati, gönderildiği birim ve materyalin alındığı lokalizasyonu bildirilerek kayıt defterine kaydedilir ve numaralandırılır. Aynı numara materyalin gönderildiği kutunun üzerine de yazılır. Bu numara laboratuvarla ilgili tüm süreçlerde kullanılır.

7. Hizmet girişi laboratuvar görevlisi tarafından kontrol edilir eksiklikler varsa hizmet girişleri tamamlanır.

(19)

7.3.ÖRNEKLERİN SIRALANMASI VE AYRILMASI

Patoloji Laboratuvarı Numune Kabul ve Ret kriterlerine uygun olarak laboratuvara kabul edilen numuneler makroskopik incelemesi yapılmak üzere makroskobi kabinine bırakılır. İstek formları ve örnekler patoloji sıra numarasına ve örneklerin türlerine göre sıralanarak ayrılır.

PATOLOJİ LABORATUVARINDA UYGULANAN İMMÜN HİSTOKİMYASAL TESTLERİN ALFABETİK LİSTESİ

1 ACT 43 CD99 85 İGA

2 ACTH 44 CD103 (DOKU) 86 İNHİBİN

3 ACTİN 45 CD106 87 İNSÜLİN

4 ADENOVİRÜS 46 CD117 88 KALRETİNİN

5 AFP 47 CD138 89 KALSİTONİN

6 ALK (ANOPLADTİK LENFO) 48 CD141(THROMBOMODULİN) 90 KAPPA

7 BCL‐2 49 CEA 91 Kİ 67

8 BCL‐6 50 CERB B2 92 KROMOGRANİN

9 BEREP4 51 CMV 93 LAMBDA

10 BETA CATENİN 52 COLLAGEN 4 94 MART 1 (MELAN A)

11 CA15‐3 53 CYCLİN D1 95 MMP 9

12 CA125 54 CYTOKERATİN LMV 96 MPO

13 CD1A 55 CYTOKERATİN PAN 97 MUC 1

14 CDX2 56 CYTOKERATİN HMV 98 MUC 2

15 CD3 57 CYTOKERATİN 5‐6 99 MUC 5 AC

16 CD4 58 CYTOKERATİN 7 100 MUC 6

17 CD5 59 CYTOKERATİN 8 101 MUM 1

18 CD8 60 CYTOKERATİN 10 102 MYOGENİN

19 CD10 61 CYTOKERATİN 18 103 MYOGLOBİN

20 CD13 62 CYTOKERATİN 19 104 NF

21 CD14 63 CYTOKERATİN 20 105 NSE

22 CD15 64 C4D 106 PAX 2

23 CD19 65 DESMİN 107 PCNA

24 CD20 66 DOG 1 108 PLAP

25 CD21 67 EBV 109 PLAZMA CELL

26 CD23 68 E CADHERİN 110 PRG

27 CD25 69 EMA 111 PSA

28 CD30 70 ER 112 P 27

(20)

7.4.İMMÜNHİSTOKİMYASAL BOYAMALAR

Laboratuvarımızda immünhistokimyasal çalışmalar kapalı boyama cihazı ile yapılmaktadır.

İMMÜNHİSTOKİMYA BOYARKEN SIK KARŞILAŞILAN PROBLEMLER VE ÇÖZÜMLERİ A) BOYANMA OLMAMASI

1) Yapılan kesitlerin iyi deparafinize edilmemesi

 Kesitlerin 60 °C 1 saat veya 37 °C bir gece bekletilmesi gerekir.

 Etüvden alınan lamların bekletilmeden ksilen içine alınması gerekir. Aksi takdirde etüvden alınan kesitlerin üzerindeki parafin tekrar donacağından boyanmanın olmamasını veya yeterli

boyanmamanın sağlanamamasına neden olur.

2) Ksilenin temiz olmaması

 Temiz olmayan bir ksilen lam üzerindeki parafinin yeterli miktarda temizlenmemesine neden olacağından buna bağlı olarakda boyanmanın sağlanamamasına sebep olur.

3)Ksileni takiben kullanılan alkollerin temiz olmaması

 Yine aynı şekilde temiz olmayan alkol kesit üzerindeki ksilenin iyi temizlenmemesine ve buna bağlı olarak boyanmanın sağlanamamasına neden olur.

4) Kesit üzerine primer antikorun damlatılmaması

 Kesit üzerine damlatılacak primer antikorun dalgınlıkla damlatılmaması sonucunda haliyle boyanma görülmez. Tabi bunun yanı sıra sekonder antikor veya streptavidin peroksidas veya kromojen aşamalarından birinin atlanması sonucu yine boyanma görülmez.

29 CD31 71 FASCİN 113 P 53

30 CD33 72 F8 114 P 63

31 CD34 73 GALECTİN 3 115 P 120

32 CD41 74 GCDFP 15 116 RENAL CELL

33 CD43 75 GFAP 117 SMA

34 CD45 (LCA) 76 GLYCOPHORİN 118 SİNAPTOFİZİN

35 CD54 77 GRANZİM B 119 S 100

36 CD56 78 HBME 1 (MEZO) 120 TDT

37 CD57 79 HBS AG 121 THYROGLOBULİN

38 CD61 80 HBVC AG 122 TTF 1

39 CD64 81 HCG 123 VİMENTİN

40 CD68 82 HEPAR

41 CD71 83 HMB 45

42 CD79B 84 H PYLORİ

(21)

5) Primer antikordan sonra kullanılan sekonder antikorun primer ile uyumsuz olması

 Primer antikorumuz Mouse'tan elde edilmiş işe Mouse sekonder antikor, Rabit ise Rabit sekonder kullanılmalıdır. Bunun yanında bunların Polyvalent adı verilen ve her iki formda da çalışan türü de mevcuttur. Polyvalent Antikorları tercih etmeliyiz. Kitlerin çoğu bütün fimalarala çalışabilir. Ancak bazı firmalar sadece kendi kitleri ile çalışan primerler sattıklarından satın aldığımız firmaya elinizdeki kit ile çalışıp çalışmadığını sormalıyız.

6) Kromojenin alkol ile geçimsiz olması

 Örneğin kromojen olarak AEC kullanılıyor ise sulu kapama malzemesi ile kapatılması, bunun için ise kromojen aşamasından sonra Alkole girmemesi gerekmektedir. Aksi takdirde kromojen alkol içinde çözüneceğinden boyanma görülmez.

7) Ortam ısısının çok düşük olması

 İmmünhistokimya boyarken ortam ısının çok düşük olması solüsyonların dokuya olan penetrasyonlarını azaltacağından boyanmanın yeterli olmamasını sağlayabilir. Böyle durumda boyanmanın sağlanabilmesi için ortamı ısıtma imkanı yok ise boyanmayı arttırmak için boyama sürelerinin uzatılmasında fayda vardır.

8) Kullanılan antikorların sürelerinin dolmuş olması

 Kullandığımız malzemelerin sürelerin geçmiş olması boyanmanın az veya hiç olmamasına neden olabilir. Bu yüzden boyanma olmadığında kullanılan antikorun son kullanım tarihini kontrol edin.

9) Kullanılan antikorun herhangi bir ön işlem istemesi

 Kullanılan antikor eğer kullanmadan önce Antigen Retrieval veya Proteaz,Tripsin enzimi vs. gibi ön işlemler istiyor ve biz bunu uygulamadıysak boyanma olmayabilir veya yeterli miktarda boyanma sağlayamayabiliriz. İmmünhistokimya uygulanacak lamlara eğer özel bir ön işlem gerekmiyorsa Citrate Buffer ile antigen retrieval yapılması boyanmanın kalitesinini artırır.

10) Seçilen antikorun dokuya uyumsuzluğu

 Parafin dokuda çalışırken mutlaka parafin dokularda çalışan antikor kullanılmalıdır. Aksi takdirde boyanma olmayabilir. Ayrıca Rat vs gibi deneysel çalışmalada kullanılan antikorun mutlaka

çalıştığınız hayvan modelinde çalışıyor olması gerekir. Yani Rat için rat'ta çalıştığı test edilmiş antikor tercih edilmelidir.

B) ZEMİN BOYANMASI

1) Kesit için kullanılan lamların temiz olmaması.

2) Lam kaplamda kullanılan malzeme zemin boyanmasına neden olabilir.

3) Herhangi bir aşamada kesit üzerine damlatılan solüsyonun kuruması

 Bunu önlemek için immünhistokimya boyanacak kesitlerin mutlaka üstü kapaklı boyama stantlarında yapılması gereklidir. Stand zeminine solüsyonların buharlaşmasını engellemek için mutlaka su konulmalıdır.

(22)

 Herhangi bir aşamada kesit üzerindeki solüsyonun kuruduğu görülürse o kesit veya kesitler için boyama tekrarlanmalıdır.

4) Lamların boyama sırasında PBS ile iyi yıkanmamaları

 Bu en sık karşılan nedendir. Kesitler boyama aşamaları arasında PBS ile iyice yıkanmalıdır.

Yıkamanın az olması zemindeki antikorların kesit üzeride kalmalarına neden olmakta ve bu da özellikle kromojen aşamasında zeminde istenmeyen boyanmaya neden olmaktadır. Özellikle kromojen aşamasından önce ki yıkmanın çok iyi yapılması gereklidir.

7.5.İMMÜNFLORASAN ÇALIŞMASI

İmmünflorasan çalışması istenen Böbrek ve cild biyopsileri her hangi bir fiksatife konmadan hızlı bir şekilde laboratuara ulaştırılmalıdır. Dokunun kurumasını önlemek için dokuya sarılan gazlı bez serum fizyolojik ile ıslatılmalıdır.

1) Gelen numuneler azot gazında veya frozen cihazının dondurucu haznesinde matriksle dondurulur.

2) Frozen cihazında donan numunelerden 4‐5 mikron kalınlığında kesitler alınır.

3) Alınan kesitler ‐20 °C 30 dk. Bekletlir.

4) Soğuk ortamdan çıkartılan kesitler 20dk. Oda ısısında bekletilir.

5) Dokuların üzerine 150 şer mikron antikor damlatılır ve lamların üzeri kapatılarak ışık alması önlenir.

PBS hazırlanır (fosfat putter solüsyonu)

6) Antikor aşamasında 30 dk. Bekletilen lamlar yıkama yapılmak üzere PBS Solüsyonuna alınır.

7) İlk iki PBS de çalkalanarak yıkanan lamlar üçüncü temiz PBS içerisinde 15 dk. Karanlık ortamda bekletilir.

8) Lamlar gliserin jeli ile kapatılır ve mikroskopik değerlendirmesi yapılana kadar buzdolabında ve karanlıkta muhafaza edilir

9) Boyanmış lamlar karanlık ortamda immünflorasan mikroskobunda bakılarak değerlendirilir.

10) Sonuçlar raporlanır ve raporlar ilgili hekim tarafından imzalanır.

İNTRAOPARATİF (FROZEN) ÇALIŞMASI

Frozen çalışılması istenen doku parçalar her hangi bir fiksatife konmadan hızlı bir şekilde

laboratuara ulaştırılmalıdır. Dokunun kurumasını önlemek için dokuya sarılan gazlı bezi serum fizyolojik ile ıslatılmalıdır.

1) Cerrah tarafından frozen çalışma istenen doku, ameliyathane sekreterliği tarafından resmi işlemleri yapılmış ve eksiksiz doldurulmuş Patoloji İstek Formu ile beraber görevli tarafından frozen odasına ulaştırılır.

2) Frozen çalışma yapılacak doku ya da dokuların frozen odasında görevli patoloji uzmanı tarafından makroskopik incelemesi yapılır. Bulgular hastaya ait forma not edilir. Ayrıca Frozen Kayıt Defterine kaydedilir.

(23)

3) Patoloji uzmanı tarafından gerekli görülen yerlerden makroskopik kesitler alınır. Eğer gerekli görülürse imprint yapılır. Alınan kesitler patoloji uzmanı ya da görevli teknisyen tarafından özel metal plaklara konarak frozen cihazı içinde ‐25‐30 ⁰C’ de matriksle dondurulur.

4) Dondurulmuş dokulardan frozen cihazında 4‐5 mikron kalınlığında kesitler alınır. Alınan kesitler patoloji numarası ve dokuya ait bilgi yazılı olan lamlara yapıştırılır.

5) Bu lamlar alkolde birkaç dakika tespit edilir.

6) Tesbiti yapılmış lamlar ve varsa İmprint lamları Hematoksilen‐Eosin boyası ile boyanır 7) Boyanan lamlar balzam ile kapatılır ve patolog tarafından mikroskopik incelemeye alınır.

8) Patoloji uzmanı sonucu cerraha telefonla derhal bildirir ve sonuç hastaya ait patoloji laboratuarı tetkik istek formuna kaydedilir.

9) Frozen çalışmasından arta kalan parçalar, işlem bittikten sonra formalinde tespit edilir ve rutin işlemler için, patoloji laboratuarı tetkik istek formu ile beraber makroskobi odasına bırakılır.

10) Frozen kesit işlemi bittikten sonra günlük olarak cihazın iç haznesi temizlenir, aylık olarak defrost işlemi uygulanır.

FROZEN BOYAMA METODU

1) %96 lık alkolde 15 saniye tesbit yapılır.

2) Hematoksilende 20‐ 30 saniye tutulur 3) Çeşme suyunda 10saniye yıkanır.

4) Eosin de 10‐15 saniye tutulur.

5) Üç ayrı alkolde 5 er saniye yıkanır.

6) Ksilen de 10 saniye bekletilir.

DOKU TAKİP DEĞİŞİM VE BAKIM KESİT VE TAKİP KALİTESİ İÇİN AYLIK KONTROL FORM

Doku takip solüsyonları laboratuvarın yoğunluğuna göre değişimler yapılır ve kayıt altına alınır kimin yaptığı hangi solüsyonları değiştirdiği belirtilir.

Düzenli aralıklarda patolojik numunenin incelendiği kesit kalitesi doku tespiti kesit kalınlığı boya kalitesi gibi hususlar uzman hekim ve sorumlu teknisyen tarafından değerlendirilir.

TIBBİ CİHAZ ENVANTERİ

LABORATUVARDA AŞAĞIDAKİ CİHAZLAR MEVCUTTUR Mikrotom cihazı (dört adet)

Doku banyosu (dört adet) Doku takip cihazı (üç adet) Doku bloklama cihazı (iki adet) Blok soğutucu panel (üç adet) Santrifüj cihazı (bir adet)

(24)

Cytosipin santrifüj cihazı (bir adet) Rutin Boyama cihazı (iki adet) Rutin Kapama cihazı (bir adet)

İmmünhistokimya Boyama cihazı (iki adet) Frozen cihazı (iki adet)

Etüv (iki adet)

Makroskobi Kabini (iki adet) Florasan mikroskobu (bir adet) Doku mikroskobu (bir adet) Işık mikroskobu (beş adet) Hassas terazi (bir adet)

Derin soğutucu ‐80⁰C (bir adet) Distile su cihazı (bir adet)

8.CİHAZLARIN BAKIM VE TEMİZLİĞİ

8.1.Cihazların bakımı ve temizliği cihazdan sorumlu laboratuvar teknisyeni tarafından takip edilir ve yapılır. Bu bakım ve temizlikler haftalık ve aylık bakım formlarına ilgili teknisyen tarafından işlenir.

Cihazlara ait bakım, onarım, temizlik ve kalibrasyon sonuçları cihaz dosyasında bulundurulur. Cihazların dosyaları cihaza yakın bir yerde muhafaza edilir.

8.2Hastane demirbaşına kayıtlı cihaz arızaları için, cihazdan sorumlu laboratuvar teknisyeni veya laboratuvar sorumlu teknisyeni tarafından Arıza Bildirim Formuyla teknik servise bildirilir. Teknik servis tarafından arızanın giderilmesi sağlanır.

8.3.Teknik servis tarafından giderilemeyen arızalar ve bakımlar için yetkili firmalardan hizmet satın alınır.

8.4.Teknik servis veya yetkili firmalara yaptırılan yıllık kalibrasyon raporları cihaz dosyasında muhafaza edilir.

8.5. Doku takip cihazı solüsyonları haftada bir defa, Boyama cihazı solüsyonları yoğunluğa göre 2‐3 günde bir defa değiştirilir. Doku banyosu her gün temizlenir ve suyu değiştirilir.

9.ATIK YÖNETİMİ VE LABORATUARIN GENEL TEMİZLİĞİ

9.1. Laboratuvarda atıkların yerinde ayrıştırılması kuralına uyulur.

9.2. Laboratuvardaki tıbbi atıklar kırmızı renkli tıbbi atık poşetlerine atılır. Tüm materyaller ve kullanılan ek malzemeleri Atık Yönetimi Talimatına göre imha edilir.

9.3. Laboratuvardaki evsel atıklar siyah renkli çöp poşetlerine atılır. Geri dönüşüme gidecek olan kağıt ve cam atıklar ayrı kaplarda toplanır.

9.4. Laboratuvarda oluşan kimyasal atıklar kimyasal atık toplama varillerinde toplanır.

9.5. Delici ve kesici atıklar özel kaplarda ayrıca toplanır.

(25)

9.6. Tıbbi ve evsel atıklar günlük, diğer atıklar toplama kapları doldukça hastane atık birimine gönderilir.

9.7.Laboratuvarın genel temizliği ve kontrolleri Risk Düzeyine Göre Temizlik Planına göre günlük yapılır.

10.UYGUNSUZLUKLARIN TESPİTİ VE DÜZELTİCİ ÖNLEYİCİ FAALİYETLERİN PLANLANMASI

10.1.Laboratuvar işleyiş düzeni ile ilgili karşılaşılan her türlü aksaklıklar bir daha karşılaşılmaması veya en aza indirilmesi için duruma uygun olarak Düzeltici Önleyici Faaliyet Formu doldurulur.

10.2.Doldurulan Düzeltici Önleyici Faaliyet Formu elektronik ortamdan veya elden ilgili hastane yönetim birimine ulaştırılır.

10.3.Yapılan düzeltici ve önleyici faaliyetler ve sonuçları takip edilir.

11.İLGİLİ DÖKÜMANLAR

 GN.FR.150 Patoloji Laboratuvar Tetkik İstem Formu

 GN.FR.1568 Patoloji Laboratuvarı Güvenlik Rehberi

 PLN.13 Risk Düzeyine Göre Temizlik Planı

 KY.FR.05.01 Düzeltici Önleyici Faaliyet Formu

 GN.FR.2047 Patoloji Panik Değer Bildirim Formu