• Sonuç bulunamadı

Türkiye de e-devlet Hizmetleri Kullanımı Araştırması

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Türkiye de e-devlet Hizmetleri Kullanımı Araştırması"

Copied!
63
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Türkiye’de e-Devlet

Hizmetleri

Kullanımı

Araştırması -

2014

(2)

Hazırlayanlar Ali Arifoğlu Yudum Paçin Murathan Kurfalı

(3)

İçindekiler

1. Giriş ... 1

2. Türkiye’de E-devlet ... 3

3. Literatür Taraması ... 7

3.1 Teknoloji Kabul Modelleri ... 7

3.2. E-devlet Alanında Güven ... 13

4. Araştırma Modeli ... 16

5. E-devlet Hizmetleri Kullanma Eğilimi Araştırması ... 19

5.1. Anket Tasarımı ... 19

5.2. Veri Toplama ve Yanıt Analizleri ... 19

5.3. Veri Değerlendirme Yöntemi ... 28

5.4. Tek başına faktörler ve oranları ... 29

5.5. Demografik Faktörlere göre E-Devlet Hizmetleri Kullanımı (Behavioral Intention To Use E-Government Services) ... 34

5.6. E-Devlet Hizmetlerini Kullanmayı Etkileyen Faktörlerin Etkileşimli Etkileri ... 43

6. Sonuç ve Öneriler ... 47

7. Referanslar ... 49

Ek 1: E-DEVLET SERVİSLERİ KULLANIM EĞİLİMİ ANKETİ ... 54

(4)

1

1. Giriş

Bilişim ve İletişim Teknolojileri’ndeki (BİT) gelişmelerden yararlanmak için kendini yenileyen alanların başında kamu hizmetleri gelmektedir. E-devlet kavramı 1993 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde ortaya çıkmıştır. Çıkış amacı BİT’in sunduğu imkânlardan faydalanarak devlet hizmetlerini yeniden biçimlendirmektir (Gordon & Gernet, 2002). 2014 yılında, Birleşmiş Milletlere bağlı 193 ülkenin tamamı ulusal web sitelerini hayata geçirmiş ve yaklaşık 50 ülke çevrimiçi portallarını oluşturmuştur (Birleşmiş Milletler Raporu, 2014). E-devletin sunduğu imkânlar göz önüne alındığında bu gelişme bir sürpriz değildir. E-devlet sayesinde vatandaşlar e-Devlet hizmetlerine istedikleri zaman ulaşma imkânı edinmiştir.

Araştırmanın Tanımı ve Önceki Araştırmalar

E-devlet hizmetlerinin benimsenmesi e-Devlet alanındaki başlıca konulardan biridir çünkü benzersiz potansiyeline rağmen, e-Devletin başarısı büyük ölçüde onu kullanan vatandaşların sayısına bağlıdır.

Bu çalışma e-Devlet hizmetlerini kullanımını belirleyen etkenleri ortaya çıkarmak için yapılmıştır.

Literatürde e-Devlet benimsenmesi konusunda çok miktarda çalışma bulunmaktadır. Ülkelerin e-Devlet performansını ölçmek için Birleşmiş Milletler E-devlet Hazırlıklılık Göstergesi, E-devlet Gelişim Göstergesi ve E-katılım Göstergesi gibi birtakım göstergeler üretmiştir ve bu göstergelere dayalı ülkelerin e-Devlet performansı hakkında yıllık raporlar yayınlamaktadır.

Warkentin vd. (2002) oluşturduğu modele göre, vatandaş güveni e- Devlet benimsenmesi konusunda temel bileşendir. Modeldeki diğer

(5)

2

bileşenler ise algılanan risk, algılanan davranışsal kontrol, algılanan faydalılık ve algılanan kullanım kolaylığıdır.

2004 yılında Gilbert vd. tarafından kullanma istekliliğin temel bileşen olduğu başka bir e-Devlet benimsenme modeli tasarlanmıştır.

Kullanım istekliliği algılanan engeller ve algılanan göreceli faydalar üzerine kurulmuştur. Algılanan engeller gizlilik, kullanım kolaylığı, beğeni, güvenilirlik, emniyet, görsel çekicilikten oluşurken, algılanan göreceli faydalar ise kişisel etkileşimden kaçınma, kontrol, elverişlilik, maliyet, kişiselleştirme ve zamandan meydana gelmektedir. Gilbert vd. önemli olarak gösterdiği diğer önemli bir yapı ise yaştır.

2007 yılında, Kumar vd. daha önce önerilen benimseme modellerindeki eksik kısımları tespit ettiler ve yeni bir model önerdiler. Onlara göre, örneğin, Warkentin vd. (2002)’nin sunduğu model benimsenme açısından eksiksiz değildi çünkü kullanma niyeti benimsenmenin gerçek doğasını tam yakalayamamıştır (2007).

Önceki modellerin yetersizliklerini düzeltmenin yanında, modellerine memnuniyet bileşenini de eklemişlerdir. Bu modelde, e- Devlet benimsenmesi bağımsız değişkenken, kullanıcı özellikleri, web-site tasarımı ve memnuniyet bağımlı değişkenlerdir. Kullanıcı özellikleri algılanan risk ve algılanan kontrolden oluşurken, web-site tasarımı algılanan kullanışlılık, algılanan kullanım kolaylığından oluşmaktadır. Memnuniyet ise hizmetin kalitesi ile ilgilidir.

Araştırmanın Amacı

Bu araştırma e-Devlet hizmetlerini kullanımını etkileyen faktörleri ortaya çıkarmaktır. Bunun için hâlihazırda var olan UTAUT (Teknoloji Kabul ve Kullanım Birleştirilmiş Modeli)’ ne güven faktörü eklenerek, yeni bir teknoloji kabul modeli oluşturulmuştur. Oluşturulan model 529 kişilik bir anket çalışmasıyla denenmiş ve sonuçta vatandaşların

(6)

3

e-Devlet hizmetlerini kullanırken göz önüne aldıkları temel etkenler belirlenmiştir. Bu çalışma e-Devlet hizmetleri halka sunulurken, ilgili organın neleri göz önünde bulundurması gerektiği konusunda yol gösterici niteliktedir.

Raporun ikinci bölümü Türkiye’nin e-Devlet geçmişine ayrılmıştır.

Üçüncü bölüm ise teknoloji kabul modelleri ve e-Devlet alanında güven faktörü üzerinde bir literatür taraması içermektedir.

Dördüncü bölümde, bu çalışmada oluşturulan yeni modelin detayları ve içerdiği hipotezler verilmiştir. Beşinci bölüm gerçekleştirilen anket çalışmasının sonuçları ve bu bulgular ile ilgili yorumlara yer verilmiştir.

2. Türkiye’de E-devlet

Türkiye’nin internetle tanışması 1993 yılında olmuştur, ancak ilk e- Devlet projesi 1998 yılında Maliye Bakanlığı tarafından başlatılan Vergi Dairesi Otomasyon Projesi (VEDOP)’ dir (Türkiye e-Devlet raporu 2009). Ayrıca, Merkezi Nüfus İdare Sistemi (MERNİS) yazılım geliştirme projesi, 1998 yılında başlatılmış ve 2000 yılında tamamlanarak uygulamaya alınmıştır.

Mart 2000’de, Avrupa Birliği “dünyadaki en rekabetçi ve dinamik bilgi tabanlı ekonomi” olma hedefini belirlemiştir (Şahin&Örselli, 2003). İnternetin bu tür bir bilgi tabanlı ekonomi alanı oluşturmak için eşsiz bir araç olmasından dolayı, hedeflenen amaca ulaşmak için AB tarafından “e-Avrupa Eylem Planı” hazırlanmıştır. Türkiye, Malta ve Kıbrıs ile birlikte, Şubat 2001’de Avrupa Komisyonu tarafından e- Avrupa Eylem Planı’na davet edilmiştir. Bu davetin şartlarını sağlamak için 58. ve 59. Hükümetler tarafından bir acil eylem planı

(7)

4

hazırlanmıştır. Bu acil eylem planı, 2003 yılında, şu an “e-Dönüşüm Türkiye Projesi” olarak bilinen projeye dönüştürülmüştür.

Devlet Planlama Teşkilatı’na (şu anki adıyla T.C. Kalkınma Bakanlığı) yetki verilmiş ve Bilgi Toplumu Dairesi kurulmuştur. Sonrasında, 2003 ve 2004 yıllarını kapsayan Kısa Dönem Eylem Planı (KDEP) yürürlüğe konulmuştur (Akman & Yazıcı & Mishra & Arifoğlu, 2005).

KDEP’teki 73 eylem içinde kamu kurumları ve STK’ların işbilirliği ile yürütülecek olan 23 adet e-Devlet eylemi vardı.

İkinci Kısa Dönem Eylem Planı, e-Dönüşüm Türkiye 2005 Eylem Planı, Mart 2005’te yürürlüğe konulmuştur. Bu eylem planı 50 eylem içermiştir.

Temmuz 2006’da, 2006 ve 2010 yılları arasında Türkiye e-Dönüşüm Projesi ile birlikte yürütülmesi beklenen eylemleri içeren Ulusal Bilgi Toplumu Stratejisi, Yüksek Planlama Teşkilatı yürürlüğe konulmuştur.

Bu stratejisi iki kavramı vurgulamıştır (Türkiye e-Devlet raporu 2009);

Vatandaş Odaklı Hizmet Dönüşümü: En sık kullanılan ve karlı hizmetlere yüksek önem atfederek hizmet sunumuna verim getirmesi amacıyla kamu hizmetlerini elektronik ortamlara dönüştürmeyi amaçlamıştır.

Kamu Yönetiminde Modernizasyon: bu stratejiyi benimseyerek vatandaş memnuniyetine ve verime yüksek önem atfeden bir e-Devlet modelinin gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır.

Ulusal Bilgi Toplumu Stratejisi tarafından kapsanan stratejik hedefleri gerçekleştirmeyi amaçlayan toplamda 21 adet eylem ve projeyi içeren bir eylem planı tarafından desteklenmiştir (Türkiye e- Devlet raporu 2009).

(8)

5

Tablo 1: Türkiye’nin E-Gelişim Puanları (UNPAN, 2014)

Sıralama Ülke Türkiye’nin E-Gelişim

İndeksi

69 Sırbistan 0.5472

70 Çin 0.5450

71 Türkiye 0.5443

72 Peru 0. 5435

73 Bulgaristan 0.5421

En son yayınlanan Birleşmiş Milletler Raporu (2014)’ nda da belirtildiği gibi, “e-Devlet Gelişim İndeksine” göre, 193 ülke arasında Türkiye 71. sırada yer almıştır (tablo 1). E-devlet gelişim indeksi üç adet temel bileşenden oluşmaktadır: Çevrimiçi Servis İndeksi (ÇSİ), Telekomünikasyon Altyapı İndeksi (TAI) ve Beşeri sermaye İndeksi (BSİ).

(9)

6

Tablo 2: Türkiye’nin E-katılım Puanları (UNPAN, 2014)

Sıralama Ülke E-katılım İndeks

Puanı 63 Antigua ve Barbuda 0.5098

65

Panama

0.4902 Türkiye

Vietnam İzlanda

E-Katılım indeksi Birleşmiş Milletler e-Devlet Araştırmasında tamamlayıcı indeks olarak kullanılmaktadır. e-Bilgi, e-Danışma ve e- Karar-Verme olarak üç temel bileşenden oluşur. Bu bileşenler şöyle özetlenebilir:

 e-Bilgi: devletin, devletle ilgili bilgileri çevrimiçi yoluyla vatandaşlarına duyurması

 e-Danışma: devletin, seçilmiş vekillerinin vatandaşlarla çevrimiçi yollarla birebir irtibata geçebilmesi, e- dilekçelere yanıt vermesi

 e-Karar-Verme: devletin, vatandaşlardan çevrimiçi yollarla aldığı fikirlerin politika oluştururken göz önünde bulundurması

E-katılım indeksine göre ise Türkiye 65. sırada yer almıştır (tablo 2).

(10)

7

3. Literatür Taraması

Bu bölümda teknoloji kabul modelleri ve e-Devlet’e güven ile ilgili literatür araştırması verilmektedir.

3.1 Teknoloji Kabul Modelleri

Türk vatandaşlarının e-Devlet hizmetlerini kullanımında etkili olan faktörleri incelemek için Birleştirilmiş Teknoloji Kabul ve Kullanım Teorisi modelinde (Unified theory of acceptance and use of technology- UTAUT) bazı değişiklikler yapılarak kullanılmıştır. Bu bölümde, oluşturduğumuz teknoloji kabul modeli hakkında arka plan bilgisi oluşturmak amacıyla, sırasıyla

 Nedenli Davranışlar Teorisi (Theory of Reasoned Action - TRA),

 Planlanan Davranışlar Teorisi (Theory of Planned Behavior – TPB ),

 Yeniliğin Yayılması Teorisi (Innovation Diffusion Theory - IDT),

 Teknoloji Kabul Modeli (Technology Acceptance Model - TAM ) ve

 Birleştirilmiş Teknoloji Kabul ve Kullanım Teorisi modeli (UTAUT)

hakkında genel bir açıklama verilmektedir.

Nedenli Davranışlar Teorisi (TRA)

Ajzen ve Fishbein (1975) tarafından önerilen Planlanan Davranışlar Teorisi (TRA) davranışsal niyeti tahmin etmek için temel modeldir. En

(11)

8

etkili modellerden biri olan TRA, çeşitli davranış türlerini (Sheppard, Hartwick, & Warshaw, 1988) tahmin etmek için kullanılmıştır. Davis vd. (1989) TRA modelini yeni teknolojilerin kabulüne uyarlamış ve sonuçlar diğer TRA kullanan davranış çalışmaları ile uyumlu çıkmıştır.

TRA’ ye göre, bir davranışı ifa etme niyeti iki temel yapıya tabidir:

 Söz konusu davranışa yönelik tutum ve

 Öznel norm.

Davranışa yönelik tutum, “bireyin hedef davranışı ifa etmeye karşı hissettiği olumlu ya da olumsuz duygular” olarak tanımlanmaktadır.

Başka bir deyişle, davranışa yönelik tutum, davranışın ifa edilmesinden doğacak sonuçlar hakkındaki düşüncelerle, davranışın sonuçlarına yönelik bireyin kendi beklentilerinin çarpılmasıyla elde edilir.

Öznel norm, “Kişinin önem verdiği birçok insanın, onun söz konusu davranışı sergilememesi gerektiğini düşündüğü yönündeki algısıdır.”

(Fishbein & Ajzen 1975). Öznel norm, kişinin çevresindeki belirli bireylerin ya da bir grubun algılanan beklentileriyle, kişinin bu beklenti ya da düşüncelere uyumlu olmak istemesinin birleşimidir.

Planlanan Davranışlar Teorisi (TPB)

Planlanan Davranışlar Teorisi, Ajzen (1991) tarafından, TRA modeline bir genişletme olarak önerilmiş ve bireyin çeşitli teknolojilerin kullanımını kabul etmesini başarılı bir şekilde açıklamıştır (Harrison, Mykytyn & Riemenschneider, 1997). TPB, TRA’

ya “algılanan davranışsal kontrol” kavramının eklenmesiyle oluşturulmuştur. Algılanan davranışsal kontrol kavramı bireyin belirli bir davranışı göstermesinde algıladığı kolaylık ya da zorluk olarak tanımlanmıştır.

(12)

9

Yeniliğin Yayılması Teorisi (IDT)

Yeniliğin Yayılması Teorisi, yeniliklerin nasıl benimsendiğini açıklamakla birlikte, çeşitli yeniliklerin çeşitli oranlarda benimsenmesinin altında yatan nedenleri arar (Rogers, 2003).

Moore ve Benvasat (1991) tarafından, teori değiştirilmiş ve bilgi sistemleri dahilinde yeniliklerin özelikleri düzenlenmiştir. Bu özellikler aşağıda belirtilmiştir:

 Göreceli Avantaj: Yeniliğin yerini aldığı fikirden ne derece daha iyi algılandığı,

 Uyumluluk: Yeniliğin var olan değerler, geçmiş deneyimler ve olası benimseyenin ihtiyaçları ile ne derecede uyum içinde algılandığı

 Karmaşıklık: Yeniliğin anlaşılmasının ve kullanılmasının göreceli olarak ne derecede zor algılandığı,

 Denenebilirlik: Yeniliğin kısıtlı kaynak ile ne derecede denenebileceği,

 Gözlenebilirlik: Yeniliğin sonuçlarının ne derecede diğerlerine görünür olduğu.

Teknoloji Kabul Modeli(TAM)

Teknoloji Kabul Modeli (TAM) bilişim teknolojilerinin kabulü ve kullanımını tahmin eden etkili ve güçlü bir modeldir (Davis, 1989;

Davis vd., 1989; Bagozzi, Davis & Warshaw 1992, Gefen, D. 2002).

Fred Davis ve Richard Bagozzi tarafından geliştirilmiştir. TAM bireyin, bilişim teknolojisini kabulünün, söz konusu teknolojiyi kullanmaktaki bilinçli niyetleri tarafından belirlendiğini varsayar. TAM’ ın temel yapıları; algılanan kullanım kolaylığı ve algılanan kullanışlılıktır.

(13)

10

Algılanan kullanım kolaylığı, “kişinin belirli bir teknolojinin kullanımının fiziksel ve mental çabadan muaf olduğuna ne ölçüde inandığı” ve algılanan sistem kullanışlılığı ise “kişinin belirli bir teknolojinin kullanımının iş performansını arttıracağına ne ölçüde inandığı” şeklinde tanımlanmaktadır (Davis, 1989). TRA ve TPB’nin aksine, TAM’ın son haline tutum yapısı dahil edilmemiştir. TAM birçok bilişim teknolojisi alanına uygulanmış ve kullanıcıların yeni teknolojileri kabul etmesinde etkili olan nedenleri bulmak için gereğinden fazla genel kaçtığı gözlenmiştir (Mathieson vd., 2001).

TAM’a öznel norm faktörü eklenerek, TAM’ın genişletilmiş versiyonları, TAM2 oluşturulmuştur.

(14)

11

Birleştirilmiş Teknoloji Kabul ve Kullanım Teorisi Modeli (UTAUT)

Şekil 1: UTAUT Modeli (Verkantesh vd., 2003)

UTAUT Venkatesh et. al tarafından geliştirilmiş bir teknoloji kabul modelidir (2003). Bu model kendinden önceki sekiz modelin birleştirilmesiyle oluşturulmuştur:

 Nedenli Davranışlar Teorisi (Davis vd. 1989),

 Teknoloji Kabul Modeli (Davis ,1989),

 Güdüsel Model (Davis vd., 1992),

 Planlanan Davranış Teorisi (Ajzen, 1991),

(15)

12

 Teknoloji Kabul modeli ve Planlanan Davranış Teorisi’nin birleştirilmesiyle oluşan model (Taylor & Todd 1995),

 PC Faydalanma modeli (Thompson vd., 1991),

 Yenileşimin (inovasyon) yayılması teorisi (Rogers, 2003)

 Sosyal Bilişsel Kuram (Compeau & Higgins, 1995).

UTAUT’un yapıları bu sekiz modelin gözden geçirilmesi ve sadeleştirilmesiyle belirlenmiştir. Bu yapılar; performans beklentisi, çaba beklentisi, sosyal etki ve kolaylaştırıcı koşullardır (Tablo 3).

Tablo 3: UTAUT Modelinin Ana Yapıları (Verkantesh vd., 2003)

Tablo 3’te kısa tanımı verilen Performans Beklentisi (PB), bireyin belirli bir sistemi kullanmasının, iş performansında oluşturacağı artış beklentisini vurgulamaktadır. Burada performans, bireyin üretkenliği, zaman ve para konusunda elde edeceği tasarruf ve işleri bitirme hızı gibi değişkenleri kapsamaktadır.

Yapı Tanım

Performans Beklentisi (PB)

Bireyin sistemi kullanmasının kendi iş performansına

kazanımlar sağlayacağına inanma derecesidir.

Çaba Beklentisi (ÇB)

Sistemin kullanımıyla ilgili kolaylık derecesidir.

Sosyal Etki (SE)

Bireyin, kendisi için önemli olan insanların onun bu yeni sistemi kullanması gerektiğine dair inançlarını algılama derecesidir.

Kolaylaştırıcı Koşullar (KK)

Bireyin sistemin kullanımını destekleyen bir örgütsel ve teknik altyapının var olduğuna inanma derecesidir.

(16)

13

Çaba Beklentisi (ÇB), belirli bir sistemi öğrenmesi ve kullanması için bireyin harcaması gereken çabayı belirtmektedir. Kullanımı kolay ve anlaşılabilir bir sistem için bireyin harcayacağı çaba daha düşük olacak ve bireyin o sistemi tercih etme olasılık artacaktır.

Bireyin, sosyal ya da iş çevresinin belirli bir sistemin kullanımına karşı takınacağı tutumun, o sistem hakkında vereceği karar üzerinde bir etkisi vardır. Sosyal etki (SE), bireyin, çevresi tarafından göreceği bu tepkiyi içermektedir. Eğer, bireyin çevresi, belirli bir sistemin kullanımının, hem kendileri hem de birey için bir fayda sağlayacağını düşünüyorsa, bireyin o sistemi kullanmaya karar vermesi daha kolay olacaktır.

Kolaylaştırıcı Koşullar (KK), sistemin yeterlilikleri ile ilgilidir. Eğer birey, söz konusu sistemin gerekli teknik ve örgütsel altyapıya sahip olmadığını düşünüyorsa, o sisteme karşı olumsuz bir tutum sergileyecektir. Buradaki teknik ve örgütsel altyapılar, sistemin her yerden erişilebilmesi, olası sorunlara hızlı çözümler bulabilmesi ve kullanıcılarına hızlı destek sağlaması gibi değişkenleri belirtmektedir.

Verkantesh vd’nin doğrulama çalışmalarına göre, UTAUT, davranışsal niyetin varyansında (R2 = %70) yüksek bir yüzdeye sahiptir (2003). Bu durum UTAUT modelinin kendinden önceki modellere göre daha tutarlı sonuçlar ürettiğini göstermektedir. Bu nedenle, bu çalışmada e-Devlet kullanımını ölçmek için kullanılmıştır (Şekil 1). Model çalışmanın bağlamını daha doğru bir şekilde yansıtacak şekilde değiştirilmiştir.

3.2. E-devlet Alanında Güven

Bu araştırmada, UTAUT modeli “güven” faktörü ile genişletilmiştir.

“Güven”, e-Devlet kapsamında yeni bir çalışma alanıdır. Al- Gahtani’ye göre, e-Devlete güvene ait bir tanım bireylerin e-Devlet hizmetlerini gönüllü bir şekilde kullanmasına ve devletin özelliklerini

(17)

14

göz önünde bulundurduktan sonra, güvenin yerine getirilmesi için sosyal olarak sorumlu bir şekilde davranmasına izin vermektedir.

Ayrıca, literatürde güven faktörünün e-Devlet kullanımını olumlu yönde etkilediğine dair çalışmalara mevcuttur (Hors vd., 2006;

Belanger & Cartel, 2008; Shajari & Ismail, 2012; Khasawneh vd., Akkaya vd., 2011; Voutinioti, 2013).

Tan ve Theon güvenin iki hedefi olduğunu ifade etmişlerdir; biri hizmeti temin eden sağlayıcı, diğeri ise sağlayıcı ve kullanıcı arasında bu hizmeti çalışır kılan mekanizma (2011). Buna göre, güvenin iki boyutu vardır; sağlayıcıya olan güven ve internete olan güven. Devlet bağlamında, bu boyutlar devlete güven ve internete olan güvene dönüşür (Carter ve Be´langer, 2005; Pavlou, 2003). Bu çalışmada kullanılan güven faktörü, güvenin bu iki boyutu göz önüne alınarak oluşturulmuştur.

E-devlet bağlamında, internete olan güven (Trust of Internet – TOI) e-Devlet kullanıcılarının interneti güvenilebilir, doğru bilgileri sağlayabilen ve güvenli işlemlerin yapılmasına olanak veren bir araç olarak görmeleri şeklinde tanımlanabilir. TOI, vatandaşların internete olan güveni, e-Devletin kullanılmasındaki algılanan davranışsal kontrolü ve tutumu olumlu yönde etkilemektedir (Ozkan ve Kanat, 2011).

E-devlet bağlamında, devlete olan güven ( trust of the government - TOG) ise bireyin hizmeti sağlayan kurumun dürüstlüğü ve yeteneği ile ilgili algılarından oluşmaktadır (Carter & Be´langer, 2005). Başka bir deyişle, TOG, e-Devlet kullanıcılarının devletin sunduğu hizmetlerin dürüstlüğü ve yeterlilikleriyle ilgili algılarıdır. Belanger ve Carter’ın 243 kişiyle yapılan bir anketten oluşan çalışmasına göre, TOI ve TOG e-Devlet hizmetlerini kullanamaya yönelik niyeti olumlu yönde etkilemektedir (Belanger ve Carter, 2008). Bizim

(18)

15

modelimizdeki güven faktörü hem devlete hem internete olan güveni kapsayacak şekilde tasarlanmıştır.

(19)

16

4. Araştırma Modeli

Şekil 2: Kavramsal Model

Bu çalışmada Türkiye’deki e-Devlet kullanımında etkili olan faktörleri belirlemek için yeni bir model sunulmuştur. Bu model için daha önce de birçok e-Devlet kullanımı çalışmasında kullanılmış olan UTAUT modeli baz alınmıştır (Alshehri et al, 2012; AlAwadi ve Morris, 2008;

Shafi ve Weerakkody, 2009). Bu çalışmada sunulan model UTAUT modelinin güven faktörü ile zenginleştirilmesiyle elde edilmiştir.

Güven faktörü önceki bölümlerde açıklanan devlete güven ve internete güven kavramlarının birleştirilmesiyle oluşturulmuştur.

Bu çalışmada kullanmaya yönelik davranışsal niyet e-Devlet hizmetlerinin kullanımındaki asıl etkeni göstermek amacıyla

(20)

17

kullanılmıştır. Alshehri vd.’nin (2013) araştırması davranışsal niyet ve kullanım davranışı yapılarının birleştirilip kullanmaya yönelik davranışsal niyet adlı tek bir yapı olarak kullanılabileceğini göstermiştir. Bu durum kullanmaya yönelik davranışsal niyet ve asıl kullanım arasındaki iyice anlaşılmış ilişkiyi temel almaktadır. Her iki değişken de teknoloji kabulünü ölçmek için kullanılabilir (Ajzen 1991;

Taylor & Todd 1995; Venkatesh & Morris 2000).

Modelin hipotezleri Tablo-4’te verilmektedir.

Tablo 4: Kavramsal Modele Ait Hipotezler

No Hipotez

H1 Performans beklentisinin e-Devlet hizmetlerini kullanma niyeti üzerinde olumlu bir etkisi olacaktır.

H2 Çaba beklentisinin e-Devlet hizmetlerini kullanma niyeti üzerinde olumlu bir etkisi olacaktır.

H3 Sosyal etkinin e-Devlet hizmetlerini kullanma niyeti üzerinde olumlu bir etkisi olacaktır.

H4 Kolaylaştırıcı koşulların e-Devlet hizmetlerini kullanma niyeti üzerinde olumlu bir etkisi olacaktır.

H5 Güvenin performans beklentisi üzerinde olumlu bir etkisi olacaktır.

H6 Güvenin e-Devlet hizmetlerini kullanma niyeti üzerinde olumlu bir etkisi olacaktır.

Cinsiyet, yaş, deneyim ve kullanım isteği gibi aracı etkiler bu çalışmada dikkate alınmamıştır. Katılımcıların demografik bilgilerinin yakın değerlerde olacağı beklenildiğinden ( bkz. 2.c), aracı etkiler araştırma modelinden çıkartılmıştır. Tan’ın UTAUT modeli üzerindeki araştırmasında da aracı etkiler aynı sebepten dolayı modele dahil edilmemiştir (2013).

(21)

18

H1 ve H4 arasındaki hipotezler UTAUT’dan uyarlanmıştır (tablo 4).

H5 ve H6 nolu hipotezler ise UTAUT modelini güven faktörü ile genişletme amacıyla eklenmiştir. Güven faktörü İnternete Güven ve Devlete Güven kavramlarının birleştirildiği kavram olarak ele alınmıştır. H6 nolu hipotezde güvenin davranışsal niyete olan etkisi incelenmiştir. Bunun yansıra, performans beklentisi ve e-Devlet hizmetlerine güven arasındaki ilişki de göz önünde tutulmuştur. Erin ve Kishore genişletilmiş UTAUT modelinin e-iş alanındaki uygulamasında güvenin performans beklentisini olumlu yönde etkileyeceğini varsaymışlardır (Erin C. A., E., Kishore R., 2006). Böyle bir ilişkinin e-Devlet alanında da söz konusu olup olmadığını görmek için H5 hipotezi kavramsal modele eklenmiştir. Kavramsal model bütün yapıları ile şekil 2’de gösterilmiştir.

(22)

19

5. E-devlet Hizmetleri Kullanma Eğilimi Araştırması

Araştırma metodolojisinin adımları aşağıda belirtilmiştir.

1 Anket Tasarlama 2 Veri Toplama 3 Doğrulama 4 Uygulama 5 Değerlendirme 5.1. Anket Tasarımı

Anket soruları içerisinde 6 başlık altında toplam 26 soruya yer verilmiştir. Güven faktörü başlığı altında 9, Performans Beklentisi başlığı altında 4, Çaba Beklentisi başlığı altında 4, Sosyal Etki başlığı altında 4, Kolaylaştıran Koşullar başlığı altında 2, Davranışsal Niyet başlığı altında ise 3 adet soru vardır. Anket sırasında, katılımcılara bu başlıkların adlarını gösterilmemiştir. Ayrıca, katılımcıların demografik bilgilerinin toplanması amacıyla beş adet soru sorulmuştur ( Bkz. Ek- 1).

5.2. Veri Toplama ve Yanıt Analizleri Veri Toplama

Anket “Çevrimiçi ODTU Anket” sistemi ile hazırlanmıştır. Anket toplamda 529 kullanıcı tarafından eksiksiz doldurulmuştur. 50 kullanıcının yanıtları, soruların yarısından azına yanıt verdikleri için analizlere dahil edilmemiştir.

(23)

20 Araştırmaya Katılım

Bu bölümde araştırmaya katılanların yaşlarına, eğitim durumlarına, internet kullanım deneyimlerine, cinsiyetlerine ve yaşadıkları illere göre dağılımları verilmiştir.

i. Yaş Grubuna Göre Ankete Katılım

Şekil 3: Yaş Gruplarına Göre Ankete Katılım

Hem katılımcılar hem de analiz açısından kolaylık sağlamak için katılımcılara yaşları direk sorulmamış; katılımcılardan, yaşlarını belirlenmiş yaş grupları arasından seçmeleri istenmiştir.

(24)

21

Tablo 5: Yaş Gruplarına Göre Ankete Katılım

Aralık Frekans Yüzde

18- 24 20 3.80

25- 34 157 29.70

35- 44 203 38.40

45- 54 100 18.90

55- 64 37 7.00

64 üzeri 12 2.30

Toplam 529 100.0

Tablo 5’de gösterildiği gibi en fazla katılım %38.4 ile 35-44 yaş grubundan olmuştur. İkinci yüksek katılım ise %29.7 ile 25-34 yaş grubundan olmuştur. Bu iki yaş aralığı birlikte düşünüldüğünde , ankete katılanların %68.1’nn 25-44 yaş aralığına sahip bireylerden oluştuğu görülmektedir. Ankete katılanların çoğunlukla özel ve kamu sektöründen çalışanlar olduğu düşünüldüğünde, bu durum e-Devlet hizmetlerini en yoğun şekilde kullanacak yaş aralığının da 25-44 olduğunu göstermektedir (Şekil 3).

(25)

22

ii. Eğitim Durumuna Göre Ankete Katılım

Şekil 4: Eğitim Durumuna Göre Ankete Katılım

Eğitim durumuna göre katılımcılar ilkokul, lise, üniversite /ön lisans, üniversite/lisans, yüksek lisans, doktora olarak gruplandırılmıştır.

Tablo 6: Eğitim Durumuna Göre Ankete Katılım

Eğitim Durumu Frekans Yüzde

Lise 22 4.2

Üniversite / On lisans 36 6.8 Üniversite / Lisans 253 47.8

Yüksek Lisans 160 30.2

Doktora 58 11.0

Toplam 529 100.0

Tablo 6’dan da görüleceği üzere katılımcıların %47.8’ini üniversite mezunları oluşturmaktadır. Katılımcılar arasında ilkokul mezunu

(26)

23

bulunmamaktadır. En az katılım yüzde 4.2 ile lise mezunlarından oluştuğu görülmektedir. En fazla ikinci katılım, %30.2 ile yüksek lisans mezunlarından olmuştur (Şekil 4).

iii. İnternet Kullanım Deneyimine Göre Ankete Katılım

Şekil 5: İnternet Kullanım Deneyimine Göre Ankete Katılım

E-devletin doğası gereği, e-Devlet hizmetlerini kullanmada internet kullanım deneyimi önemli bir göstergedir. Bu demografik bilginin toplanması sayesinde internet kullanan ve kullanmayan bireyler arasında e-Devlet hizmetlerini kullanma yönünden bir fark olup olmadığının tespitine imkan verilmesi hedeflenmektedir.

İnternet deneyimine göre katılımcılar altı gruba ayrılmıştır. İnternet kullanım deneyimi aralıkları kısa tutularak, katılımcıların deneyimleri hakkında detaylı ve net bir izlenim elde edilmesi hedeflenmiştir.

(27)

24

Tablo 7: İnternet Kullanım Deneyimine Göre Ankete Katılım Deneyim Frekans Yüzde

Hiç kullanmadım 1 .2

1 yıldan az 2 .4

1 yıl - 3 yıl 4 .8

4 yıl - 6 yıl 10 1.9

7 yıl - 9 yıl 46 8.7

10 yıldan fazla 466 88.1

Toplam 529 100.0

İnternet kullanım deneyimini gösteren Tablo 7 incelendiğinde, katılımcıların %88’nin 10 yılı aşkın bir süredir internet kullandığı görülmektedir. İkinci en yüksek katılım ise %8.7 ile 7-9 yıl arası internet deneyimine sahip bireylerden oluşmuştur. İnternet deneyimi altı yılın altında olan bireyler ise katılımcıların toplamda %3.3’ünü oluşturmuştur.

Katılımcıların çoğunluğunun yüksek internet deneyimine sahip olması, internetin iş hayatının ayrılmaz bir parçası haline gelmesi ve katılımcıların çoğunun üniversite ya da yüksek lisans mezunu olması ile açıklanabilir.

(28)

25 iv. Cinsiyete Göre Ankete Katılım

Şekil 6: Cinsiyete Göre Ankete Katılım

Erkek ve kadın katılımcılar arasında e-Devlet servislerini kullanmada bir fark olup olmadığını belirlemek için katılımcıların cinsiyeti sorulmuştur.

Tablo 8: Cinsiyete Göre Ankete Katılım Cinsiyet Frekans Yüzde

Kadın 190 35.9

Erkek 339 64.1

Toplam 529 100.0

Tablo 8’de gösterildiği gibi ankete katılanların %64.1’ini erkek katılımcılar oluştururken, kadın katılımcıların oranı % 35.9 olmuştur.

Katılımcıların çoğunun çalışan kesimden oluştuğu düşünüldüğünde, bu oran çalışma hayatındaki bireylerin cinsiyet açısından dağılımını yaklaşık olarak gösterdiği söylenebilir.

(29)

26 v. İllere Göre Ankete Katılım

Şekil 7: İllere Göre Ankete Katılım

İllere göre katılım oranları Tablo 9’da verilmiştir. Söz konusu tablo incelendiğinde Türkiye’deki 81 ilin 35’inden en az bir katılımcıya ulaşıldığı görülmektedir. Ankara’dan ankete toplam 259 kişi katılmış ve bu da toplam katılımcıların %49’nu oluşturmuştur. Tabloda dikkat çeken diğer bir husus ise en fazla katılımın üç büyük şehir (İstanbul, Ankara, İzmir) ve Afyonkarahisar’dan olmasıdır.

0 100 200 300

(30)

27

Tablo 9: İllere Göre Ankete Katılım

Şehir Frekans Yüzde Şehir Frekans Yüzde

İstanbul 99 18.7 Eskişehir 4 .8

Ankara 259 49.0 Gaziantep 1 .2

İzmir 29 5.5 Kahramanmaraş 1 .2

Adana 8 1.5 Karabük 2 .4

Afyonkarahisar 52 9.8 Kayseri 4 .8

Ağrı 1 .2 Kocaeli 3 .6

Antalya 11 2.1 Konya 2 .4

Artvin 1 .2 Manisa 1 .2

Aydın 1 .2 Muğla 4 .8

Balıkesir 3 .6 Niğde 1 .2

Bartın 1 .2 Ordu 2 .4

Batman 1 .2 Sakarya 2 .4

Bolu 1 .2 Samsun 2 .4

Bursa 16 3.0 Tekirdağ 3 .6

Çorum 1 .2 Trabzon 1 .2

Diyarbakır 2 .4 Şanlıurfa 3 .6

Düzce 1 .2 Zonguldak 4 .8

Edirne 2 .4

TOPLAM 529 100.0

(31)

28

5.3. Veri Değerlendirme Yöntemi

Araştırma kapsamında oluşturulan model doğrultusunda bir anket hazırlanmış, 26 sorudan oluşan anket 20 kişilik bir grupla pilot çalışma yapılmıştır; pilot anket çalışmasından alınan yanıtlarla anket sorularının tutarlılığını ölçmek amacıyla, güvenilirlik analizi yapılmıştır. Analiz sonuçları, güvenilirlik katsayısının tüm faktörler için yeterli olduğunu, yani güvenilirlik katsayısı 0.7’den büyük olduğunu göstermiştir (Tablo-10).

Tablo 10: Güvenilirlik anketi sonuçları

Pilot çalışmanın ardından, anket ODTÜ anket servisi aracılığıyla internet ortamına sunulmuştur. Anketi kamu ve özel sektöründe çalışan, doktora, yüksek lisans ve lisans öğrencileri dahil olmak üzere 1170 Türk vatandaşı yanıtlamıştır. Yanıtlanan anketlerin tamamlanmamış olanları değerlendirilmeye alınmamış, değerlendirilen anket sayısı ise 529 adet olmuştur. Anket 31 Ekim 2014 Cuma günü sonlandırılmış ve veriler analiz edilmeye başlanmıştır. Analizler yapısal eşitlik modellemesi yöntemiyle AMOS 22 yazılım aracı kullanılarak yapılmıştır. Geçerlilik analizi ile yapı

Faktör Soru

Sayısı

Güvenilirlik Katsayısı (α)

Güven

9 0.923

Performans Beklentisi (PB)

4 0.902

Çaba Beklentisi (ÇB)

4 0.881

Sosyal Etki (SE)

4 0.732

Kolaylaştıran Koşullar (KK)

2 0.940

Davranışsal Niyet (DN)

3 0.874

(32)

29

geçerliliği ölçülmüş, anket sorularının oluşturduğu faktörleri ifade ettiğinden emin olunmuş, ardından hipotez testi ile faktörler arasındaki ilişkiler ortaya çıkarılmıştır.

5.4. Tek başına faktörler ve oranları

a) Performans Beklentisi (Performance Expectancy)

Tablo 11: Performans beklentisi faktörüne ait yanıtlar

Şekil 8: Performans beklentisi faktörüne ait yanıtların yüzdeleri

Araştırmaya katılan vatandaşların e-Devlet hizmetleri ile ilgili performans beklentisi sorularına verdiği yanıtlar bu kısımda incelenmiştir (Tablo-11). Sonuçlara bakıldığında, en fazla verilen yanıtın “katılıyorum” ve “kesinlikle katılıyorum” olduğu görülmüştür (Şekil-8). Bu durum kullanıcıların e-Devlet hizmetlerini kullanmaya

3% 6% 7%

16%

25% 18%

25%

Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum

Kısmen Katılmıyorum

Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum Kısmen Katılıyorum

Katılıyorum

Seçenekler Yanıt

Sayısı Kesinlikle Katılmıyorum 17

Katılmıyorum 29

Kısmen Katılmıyorum 39

Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum 85

Kısmen Katılıyorum 95

Katılıyorum 130

Kesinlikle Katılıyorum 134

Toplam 529

(33)

30

karar verirken performans beklentisinin etkileyici bir etken olduğunu göstermektedir.

b) Çaba Beklentisi (Effort Expectancy)

Tablo 12: Çaba beklentisi faktörüne ait yanıtlar

Şekil 9: Çaba beklentisi faktörüne ait yanıtların yüzdeleri

Araştırmaya katılan vatandaşların e-Devlet hizmetleri ile ilgili çaba beklentisi sorularına verdiği yanıtlar bu kısımda incelenmiştir (Tablo- 12). Sonuçlara bakıldığında, büyük çoğunluğun (%34) e-Devlet

0% 1%

39%

34%

19%

7%

Katılmıyorum Kısmen Katılmıyorum

Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum Kısmen Katılıyorum

Katılıyorum

Kesinlikle Katılıyorum

Seçenekler Yanıt

Sayısı

Kesinlikle Katılmıyorum 0

Katılmıyorum 2

Kısmen Katılmıyorum 8

Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum 205

Kısmen Katılıyorum 178

Katılıyorum 101

Kesinlikle Katılıyorum 35

Toplam 529

(34)

31

hizmetlerine çaba beklentisi sorularına kısmen katılıyorum yanıtı verdiği görülmüştür (Şekil-9).

c) Sosyal Etki (Social Influence)

Tablo 13: Sosyal etki faktörüne ait yanıtlar

Şekil 10: Sosyal etki faktörüne ait yanıtların yüzdeleri

Araştırmaya katılan vatandaşların e-Devlet hizmetleri ile ilgili sosyal etki sorularına verdiği yanıtlar bu kısımda incelenmiştir (Tablo-13).

Sonuçlara bakıldığında büyük çoğunluğun (%35) e-Devlete yönelik sosyal etki, yani çevredeki kişilerin hizmeti önemli bulmaları, hakkında kararsız oldukları görülmüştür (Şekil-10).

2% 3%

9%

35%

20%

21%

10%

Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum

Kısmen Katılmıyorum Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum Kısmen Katılıyorum Katılıyorum

Kesinlikle Katılıyorum

Seçenekler Yanıt

Sayısı

Kesinlikle Katılmıyorum 9

Katılmıyorum 14

Kısmen Katılmıyorum 50

Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum 185

Kısmen Katılıyorum 104

Katılıyorum 111

Kesinlikle Katılıyorum 56

Toplam 529

(35)

32

d) Kolaylaştırıcı Koşullar ( Facilitating Conditions)

Tablo 14: Kolaylaştırıcı koşullar faktörüne ait yanıtlar

Şekil 11: Kolaylaştırıcı koşullar faktörüne ait yanıtların yüzdeleri

Araştırmaya katılan vatandaşların e-Devlet hizmetleri ile ilgili kolaylaştırıcı koşullar sorularına verdiği yanıtlar bu kısımda incelenmiştir (Tablo-14). Sonuçlara göre büyük bir çoğunluğun (%58) kesinlikle katılıyorum yanıtı verdiği görülmüştür. Yani, bu çoğunluğun e-Devlet hizmetlerine ulaşabilecekleri yardımcı bir kaynak veya gruba ihtiyaç duydukları söylenebilir (Şekil-11).

1% 1% 2%

5% 10%

23%

58%

Kesinlikle Katılmıyorum Katılmıyorum

Kısmen Katılmıyorum Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum Kısmen Katılıyorum Katılıyorum

Kesinlikle Katılıyorum

Seçenekler Yanıt

Sayısı

Kesinlikle Katılmıyorum 5

Katılmıyorum 3

Kısmen Katılmıyorum 13

Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum 27

Kısmen Katılıyorum 52

Katılıyorum 124

Kesinlikle Katılıyorum 305

Toplam 529

(36)

33 e) Güven (Trust)

Tablo 15: Güven faktörüne ait yanıtlar

Şekil 12: Güven faktörüne ait yanıtların yüzdeleri

Araştırmaya katılan vatandaşların e-Devlet hizmetleri ile ilgili devlete ve internet üzerinden ulaşılan devlet hizmetlerine olan güven ile ilgili sorularına verdiği yanıtlar bu kısımda incelenmiştir (Tablo-15).

Sonuçlara göre en yüksek çoğunluğun %24 oranıyla kısmen güven duyanlar olduğu belirlenmiştir (Şekil-12).

6% 7%

16%

19%

24%

18%

10%

Kesinlikle Katılmıyorum

Katılmıyorum

Kısmen Katılmıyorum

Ne Katılıyorum Ne Katılmıyorum

Seçenekler Yanıt Sayısı Kesinlikle

Katılmıyorum 32

Katılmıyorum 39

Kısmen

Katılmıyorum 85

Ne Katılıyorum Ne

Katılmıyorum 102

Kısmen Katılıyorum 125

Katılıyorum 95

Kesinlikle

Katılıyorum 51

Toplam 529

(37)

34

5.5. Demografik Faktörlere göre E-Devlet Hizmetleri Kullanımı (Behavioral Intention To Use E- Government Services)

Bu bölümde e-Devlet hizmetlerinin kullanım niyetini ölçen soruların yaş, cinsiyet, il, eğitim ve internet deneyimi demografik unsurlarına göre ne şekilde yanıtlandığı incelenmiştir.

i. Yaş ve Davranışsal Niyet

Şekil 13: Davranışsal niyet sorularına verilen yanıtların yaş verisine göre yüzdeleri

Yaş gruplarına göre davranışsal niyet ölçüldüğünde 18-14 yaş arası katılımcıların, çoğunlukla e-Devlet hizmetlerine kullanıma yönelik planların ya da niyetlerinin olduğu görülmüştür. 18-24 yaş grubu katılımcıların %35’i e-Devlet hizmetlerinin kullanacaklarına dair

0 0 5

25 0

35 35

3 3 3

13 13

25 39

4 3 5

12 12

25 39

6 6 6

12 8

28 34

3 8 0

22 5

30 32

0 8 8

17 8

25 33

K E S I N L I K L E K A T I L M I Y O R U M K A T I L M I Y O R U M K I S M E N K A T I L M I Y O R U M N E K A T I L I Y O R U M N E

K A T I L M I Y O R U M K I S M E N K A T I L I Y O R U M

K A T I L I Y O R U M K E S I N L I K L E K A T I L I Y O R U M

18- 24 25- 34 35- 44 45- 54 55- 64 64 üzeri

(38)

35

sorulara kesinlikle katılıyorum, % 35’i ise katılıyorum seçeneğini işaretleyerek yanıt vermiştir. 25-34 yaş arası grubunda ise yine aynı yönelim gözlenmiştir (%39 kesinlikle katılıyorum, % 25 katılıyorum).

35-44 yaş arası grubunda da yine benzer sonuçlar görülmüştür. 55- 64 ve 64 yaş üzeri ise yine aynı yönelimde olmalarına rağmen, kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum şıkları daha az oranda işaretlenmiştir (Şekil-13).

Tablo 16: Davranışsal Niyet sorularına verilen yanıtlar ve yaş tablosu

Aralık 1 2 3 4 5 6 7 Toplam

18- 24 0 0 1 5 0 7 7 20

25- 34 5 5 5 20 21 39 62 157

35- 44 8 6 11 24 25 50 79 203

45- 54 6 6 6 12 8 28 34 100

55- 64 1 3 0 8 2 11 12 37

64 üzeri 0 1 1 2 1 3 4 12

Toplam 20 21 24 71 57 138 198 529

1: Kesinlikle Katılmıyorum 2: Katılmıyorum 3: Kısmen Katılmıyorum 4: kararsızım 5: Kısmen Katılıyorum 6: Katılıyorum 7:Kesinlikle Katılıyorum

(39)

36 ii. Cinsiyet ve Davranışsal Niyet

Şekil 14: Davranışsal niyet sorularına verilen yanıtların cinsiyet verisine göre yüzdeleri

Cinsiyet kategorisine göre davranışsal niyet ölçüldüğünde, kadın ve erkeklerde en büyük çoğunluğun e-Devlet hizmetlerini kullanmayı planlamaya yönelik sorulara kesinlikle katılıyorum şıkkını işaretleyenler olduğu görülmüştür. Kadınların %36’sı, erkeklerin ise %38’i kesinlikle katılıyorum şıkkını seçerken, kadınların % 25’i erkeklerin %27’si katılıyorum şıkkını işaretlemişlerdir (Şekil-12).

Tablo 17: Davranışsal Niyet sorularına verilen yanıtlar ve cinsiyet tablosu

Cinsiyet 1 2 3 4 5 6 7 Toplam

Kadın 7 10 11 31 16 47 68 190

Erkek 13 11 13 40 41 91 130 339

Toplam 20 21 24 71 57 138 198 529 1: Kesinlikle Katılmıyorum 2: Katılmıyorum 3: Kısmen Katılmıyorum 4: kararsızım

5: Kısmen Katılıyorum 6: Katılıyorum 7:Kesinlikle Katılıyorum 4

5 6

16 8

25 36

4 3

4 12 12

27 38

K E S I N L I K L E K A T I L M I Y O R U M K A T I L M I Y O R U M K I S M E N K A T I L M I Y O R U M N E K A T I L I Y O R U M N E

K A T I L M I Y O R U M K I S M E N K A T I L I Y O R U M

K A T I L I Y O R U M K E S I N L I K L E K A T I L I Y O R U M

Kadın Erkek

(40)

37

iii. Eğitim Düzeyi ve Davranışsal Niyet

Şekil 15: Davranışsal niyet sorularına verilen yanıtların eğitim düzeyi verisine göre yüzdeleri

Eğitim düzeyine göre davranışsal niyet ölçüldüğünde, e-Devlet hizmetlerini kullanmayı planlanmaya yönelik sorulara lise mezunlarının büyük çoğunluğunun (%27) katılıyorum, ön lisans mezunlarının büyük çoğunluğunun (%39) kesinlikle katılıyorum, lisans mezunlarının büyük çoğunluğunun (%37) kesinlikle katılıyorum, yüksek lisans mezunlarının (%40) kesinlikle katılıyorum, doktora mezunlarının yine büyük çoğunluğu (%40) kesinlikle katılıyorum şıklarını işaretlemişlerdir (Şekil-15).

9 18 14 14 5

27 14

0 8 0

19 14

19 39

3 4 4

15 10

26 37

4 1 6

11 11

28 40

7 3 3

9 14

24 40

K E S I N L I K L E K A T I L M I Y O R U M K A T I L M I Y O R U M K I S M E N K A T I L M I Y O R U M N E K A T I L I Y O R U M N E … K I S M E N K A T I L I Y O R U M

K A T I L I Y O R U M K E S I N L I K L E K A T I L I Y O R U M

Lise Universite / Onlisans Universite / Lisans Yüksek Lisans Doktora

(41)

38

Tablo 18: Davranışsal Niyet sorularına verilen yanıtlar ve eğitim düzeyi tablosu

1: Kesinlikle Katılmıyorum 2: Katılmıyorum 3: Kısmen Katılmıyorum 4: kararsızım 5: Kısmen Katılıyorum 6: Katılıyorum 7:Kesinlikle Katılıyorum

iv. İl ve Davranışsal Niyet

İllere göre davranışsal niyet sayılarına bakıldığında, tüm illerde e- Devlet hizmetlerini kullanmayı planlanmaya yönelik sorulara çoğunlukla kesinlikle katılıyorum ve katılıyorum şıklarıyla yanıt verildiği görülmüştür (tablo-18).

Eğitim Düzeyi 1 2 3 4 5 6 7 Toplam

Lise 2 4 3 3 1 6 3 22

Üniversite / Önlisans

0 3 0 7 5 7 14 36

Üniversite / Lisans

8 10 10 38 26 67 94 253 Yüksek Lisans 6 2 9 18 17 44 64 160

Doktora 4 2 2 5 8 14 23 58

Toplam 20 21 24 71 57 138 198 529

(42)

39

Tablo 19: Davranışsal Niyet sorularına verilen yanıtlar ve il tablosu

İl 1 2 3 4 5 6 7 Toplam

İstanbul 2 4 6 15 10 28 34 99

Ankara 13 7 10 36 32 68 93 259

İzmir 0 2 3 5 2 7 10 29

Adana 0 1 0 3 0 0 4 8

Afyonkarahisar 0 2 3 5 7 14 21 52

Ağrı 0 0 0 0 0 0 1 1

Antalya 1 2 0 1 1 2 4 11

Artvin 0 0 0 0 0 1 0 1

Aydin 0 0 0 0 0 1 0 1

Balıkesir 0 2 0 0 0 1 0 3

Bartın 0 0 0 1 0 0 0 1

Batman 0 0 0 0 0 0 1 1

Bolu 0 0 0 0 0 0 1 1

Bursa 1 0 0 1 3 7 4 16

Çorum 0 0 0 0 0 0 1 1

Diyarbakır 0 0 0 0 0 1 1 2

Düzce 0 0 0 0 0 0 1 1

Edirne 0 0 0 0 1 0 1 2

1: Kesinlikle Katılmıyorum 2: Katılmıyorum 3: Kısmen Katılmıyorum 4: kararsızım 5: Kısmen Katılıyorum 6: Katılıyorum 7:Kesinlikle Katılıyorum

(43)

40

Tablo 19 (devamı): Davranışsal Niyet sorularına verilen yanıtlar ve il tablosu

İl No 1 2 3 4 5 6 7 Topl

am

Eskişehir 0 0 0 0 0 0 4 4

Gaziantep 0 0 0 0 0 0 1 1

Kahramanmaraş 0 0 0 0 0 1 0 1

Karabük 0 0 0 0 0 2 0 2

Kayseri 0 0 0 0 1 0 3 4

Kocaeli 0 0 0 1 0 0 2 3

Konya 0 1 0 0 0 0 1 2

Manisa 0 0 0 1 0 0 0 1

Muğla 1 0 0 0 0 1 2 4

Niğde 1 0 0 0 0 0 0 1

Ordu 0 0 0 1 0 0 1 2

Sakarya 0 0 1 0 0 0 1 2

Samsun 0 0 0 0 0 1 1 2

Tekirdağ 0 0 0 1 0 0 2 3

Trabzon 0 0 0 0 0 1 0 1

Şanlıurfa 0 0 0 0 0 1 2 3

Zonguldak 1 0 1 0 0 1 1 4

Toplam 20 21 24 71 57 138 198 529

1: Kesinlikle Katılmıyorum 2: Katılmıyorum 3: Kısmen Katılmıyorum 4: kararsızım 5: Kısmen Katılıyorum 6: Katılıyorum 7:Kesinlikle Katılıyorum

(44)

41

v. İnternet Kullanım Deneyimi ve Davranışsal Niyet

Şekil 17: Davranışsal niyet sorularına verilen yanıtların internet deneyimi verisine göre yüzdeleri

İnternet kullanım deneyimlerine göre davranışsal niyet ölçüldüğünde, e-Devlet hizmetlerini kullanmayı planlanmaya yönelik sorulara interneti 10 yıldan fazla kullanan katılımcıların çoğunluğu (%40) kesinlikle katılıyorum, 7-9 yıl arası deneyime sahip katılımcıların çoğunluğunun (41) katılıyorum, 4-6 yıl arası deneyime sahip katılımcıların çoğunluğunun (%30) kesinlikle katılıyorum, 1-3 yıl arası internet deneyimine sahip kullanıcıların çoğunluğunun (%50) katılmıyorum, 1 yıldan az internet deneyimine sahip kullanıcıların tümü kesinlikle katılıyorum şıklarını işaretlemişlerdir (Şekil-17).

0

100 0

0 0 0 0

0

0 0

0 0 0

100

0

50 25

0 0

25

0

0

10 20

20 0

20

30

7

2 2

28 4

41

15

4

3 4

12 12

25

40

K E S I N L I K L E K A T I L M I Y O R U M K A T I L M I Y O R U M K I S M E N K A T I L M I Y O R U M N E K A T I L I Y O R U M N E

K A T I L M I Y O R U M K I S M E N K A T I L I Y O R U M

K A T I L I Y O R U M K E S I N L I K L E K A T I L I Y O R U M

Hic kullanmadim 1 yildan az 1 yil - 3 yil 4 yill - 6 yil 7 yil - 9 yil 10 yildan fazla

(45)

42

Tablo 20: Davranışsal Niyet sorularına verilen yanıtlar ve internet deneyimi İnternet

Kullanım Deneyimi

1 2 3 4 5 6 7 Toplam

Hiç

kullanmadım

0 1 0 0 0 0 0 1

1 yıldan az 0 0 0 0 0 0 2 2

1 yıl - 3 yıl 0 2 1 0 0 1 0 4

4 yıl - 6 yıl 0 1 2 2 0 2 3 10

7 yıl - 9 yıl 3 1 1 13 2 19 7 46

10 yıldan fazla 17 16 20 56 55 116 186 466

Toplam 20 21 24 71 57 138 198 529

1: Kesinlikle Katılmıyorum 2: Katılmıyorum 3: Kısmen Katılmıyorum 4: kararsızım 5: Kısmen Katılıyorum 6: Katılıyorum 7:Kesinlikle Katılıyorum

(46)

43

5.6. E-Devlet Hizmetlerini Kullanmayı Etkileyen Faktörlerin Etkileşimli Etkileri

Şekil 18: Araştırma modeli

Bu bölümde performans beklentisi, çaba beklentisi, sosyal etki, kolaylaştırıcı koşullar ve güve faktörleriyle e-Devlet hizmetleri kullanımı arasında anlamlı bir ilişki olup olmadığı incelenmiştir Yapısal eşitlik modellemesine göre e-Devlet hizmetini güven, performans beklentisi, çaba beklentisi, kolaylaştırıcı koşullar, sosyal etki faktörlerinin e-Devlet hizmetlerini kullanıma olan niyetin %58.4’ünü açıkladığı ortaya konmuştur (R2=0.584) (Şekil-18).

(47)

44 Performans Beklentisi

Anket katılımcılarının e-Devlet hizmetlerini kullanma niyeti ve e-Devlet hizmetlerine olan performans beklentisini ölçmek amacıyla yapılan testin sonucunda, (β=0.502, p<0,001) arada anlamlı bir

ilişki olduğu ispatlanmıştır. Ayrıca β değeri, performans beklentisinin, kullanımı etkileyen en baskın faktör olduğunu göstermiştir (Şekil-18) (Tablo-21).

Çaba Beklentisi

Anket katılımcılarının e- Devlet hizmetlerini kullanma niyeti ve e- Devlet hizmetlerine olan çaba beklentisini ölçmek amacıyla yapılan testin

sonucunda, (β=0.035, p>0,001) arada anlamlı bir ilişki olmadığı ispatlanmıştır (Şekil-18) (Tablo-21).

Sosyal Etki

Anket katılımcılarının e- Devlet hizmetlerini kullanma niyeti ve e- Devlet hizmetleri ile ilgili sosyal etkiyi ölçmek amacıyla yapılan testin e-Devlet hizmetlerinin

kullanımında, söz konusu hizmetlerin bireyin iş

performansında yaratacağı etki en belirleyici unsur!

Vatandaşlar e-Devlet hizmetlerini kullanmaya karar verirken, çevrelerinin düşüncesine göre karar vermemekte!

Vatandaşlar e-Devlet hizmetlerini kullanmaya karar verirken hizmetin kullanımının kolay olup olmadığını göz önünde bulundurmamakta!

(48)

45

sonucunda, (β=0.078, p>0,001) arada anlamlı bir ilişki olmadığı ispatlanmıştır (Şekil-18) (Tablo-21).

Kolaylaştırıcı Koşullar

Anket katılımcılarının e- Devlet hizmetlerini kullanma niyeti ve e- Devlet hizmetleri ile ilgili kolaylaştırıcı faktörler arasındaki ilişkiyi ölçmek amacıyla yapılan testin sonucunda, (β=0.426, p<0,001) arada anlamlı bir ilişki olduğu ispatlanmıştır. β değerine bakılarak, performans beklentisinden sonra kullanımı etkileyen ikinci en önemli faktör olduğu görülmüştür (Şekil-18) (Tablo-21).

Güven

Anket katılımcılarının e-Devlet hizmetlerini kullanma niyeti ve devlete ve e-Devlet aracılığıyla verilen hizmetlere olan güven arasındaki ilişkiyi ölçmek amacıyla yapılan testin sonucunda, (β=0.285, p<0,001) arada anlamlı bir ilişki olduğu ispatlanmıştır. β değeri güven faktörünün kullanımı etkileyen üçüncü en önemli faktör olduğunu göstermiştir. (Şekil-18) (Tablo-21)

Güven faktörüne ilişkin bir diğer sonuç da, performans beklentisiyle güven arasında anlamlı

biri ilişkinin ortaya çıkmış olması olmuştur. (β=0.623, p<0,001).

Güven faktörü performans beklentisinini %34.7 oranında açıkladığı ve β=0.623 verisiyle doğrudan etkilediği belirlenmiştir. (Şekil-18) (Tablo-21)

Devlete ve e-Devlet hizmetlerine duyulan güven, o hizmetin kullanımı üzerinde belirleyici bir etkiye sahip!

e-Devlet hizmetleri ile ilgili var olan teknik destekler, vatandaşların o hizmetleri kullanma kararında önemli bir rolü var!

(49)

46

Tablo 21: Hipotez sonuçları

*p < 0.001

** β değeri hipotezdeki bağımlı değişkenin katsayısını, bağımsız değişkenin bir birim değişmesinin bağımlı değişkeni kaç birim değiştireceğini verir.

Hipotez β** Sonuç

H1 E-devlet hizmetlerine olan Performans Beklentisi e-Devlet hizmetlerini kullanıma olan niyeti olumlu etkileyecektir

0,502* Desteklendi

H2 E-devlet hizmetlerine olan Çaba Beklentisi e-Devlet hizmetlerini kullanıma olan niyeti olumlu etkileyecektir.

0,035 Desteklenmedi

H3 Sosyal Etki e-Devlet hizmetlerini kullanıma olan niyeti olumlu etkileyecektir

0,078 Desteklenmedi

H4 Kolaylaştırıcı Koşullar e-Devlet hizmetlerini kullanıma olan niyeti olumlu etkileyecektir

0,426* Desteklendi

H5 Devlete ve e-Devlet hizmetlerine olan Güven performans beklentisini olumlu etkileyecektir.

0,623* Desteklendi

H6 Devlete ve e-Devlet hizmetlerine olan güven e- Devlet hizmetlerini kullanıma olan niyeti olumlu

etkileyecektir

0,285* Desteklendi

(50)

47

6. Sonuç ve Öneriler

E-devlet hizmetlerini kullanımını etkileyen faktörleri belirlemek amacıyla yapılan çalışmayla vatandaşların e-Devlet hizmetlerini kullanma niyetlerinin yüksek oranlarda olduğu görülmüş, önem sırasına göre; performans beklentisi, kolaylaştırıcı koşullar ve güven faktörlerinin e-Devlet hizmetlerini kullanmayı etkileyen baskın etkenler olduğu ortaya çıkmıştır.

Performans beklentisi, vatandaşların e-Devlet hizmetlerini kullanırken alacakları yararın/başarının, beklenti derecesini ölçmüştür. Yani vatandaşın, internet ortamından aldığı devlet hizmetlerini kullanırken alacağı yararı gözetmekte olduğu belirlenmiştir. Kolaylaştırıcı koşullar, e-Devlet hizmetlerinin kullanımını kolaylaştıracak yan etkenlerin varlığını ölçmüştür, yani vatandaş hizmeti kullanmak için alacağı yardımı kullanımını etkileyen faktör olarak belirlemiştir. Güven faktörü de devlete ve internet üzerinden sağlanan hizmetlere olan güveni ölçmüştür ve yine bu faktörün e-Devlet hizmetlerini kullanımı etkilediği ortaya çıkmıştır.

Çaba beklentisi ve sosyal etki faktörlerinin ise kullanım üzerinde herhangi bir etkisi olmadığı görülmüştür.

Çaba beklentisi,

hizmetin kullanımının kolay olması beklentisi, sosyal etki ise diğer vatandaşların hizmeti önemli bulma dereceleridir. Bu bulgulardan vatandaşların e-Devlet hizmetlerini kullanımı üzerinde, hizmetin kolaylık derecesi ve çevrelerindeki bireylerin hizmeti yararlı bulmasının herhangi bir etkisinin olmadığı kanıtlanmıştır.

e-Devlet hizmetlerinin kullanımının zorluğu, o hizmetlerin kullanımı üzerinde önemli bir etkiye sahip değil!

(51)

48

Sonuç olarak,

vatandaşların e-Devlet hizmetlerini kullanım oranlarını arttırmak için verilen hizmetlerde vatandaşların yararını

gözetmenin en büyük etkisi olacağı belirlenmiştir. Ayrıca kolaylaştırıcı koşullar faktörünün etkisi göz önüne alınarak, e-Devlet hizmetini kullanımı için yardımcı bir kaynak ya da bir yapılanmaya yönelinebilir. Bir diğer önemli faktör olan güvendir. Devlete ve internet üzerinden sağlanan devlet hizmetine olan güvenin arttırılması vatandaşın e-Devlet hizmetlerini kullanımını arttıracaktır.

e-Devlet hizmetlerinin kullanımının arttırılması için vatandaşların iş yaşamlarını kolaylaştıracak şekilde tasarlanmaları gerekli!

(52)

49

7. Referanslar

Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behaviour. Organizational Behaviour and Human Decision Processes, 50 (2) 179-211.

Akman, I., Yazici, A., Mishra, A., & Arifoglu, A. (2005). E-Government:

A global view and an empirical evaluation of some attributes of citizens. Government Information Quarterly, 22(2), 239-257.

AlAwadhi, S., & Morris, A. (2008, Ocak). The Use of the UTAUT Model in the Adoption of E-government Services in Kuwait. In Hawaii International Conference on System Sciences, Proceedings of the 41st Annual (pp. 219-219). IEEE.

Al-Gahtani, S. (2011). Modeling the electronic transactions acceptance using an extended technology acceptance model.

Applied Computing and Informatics, vol.9, pp. 47–77

Al-Shafi, S., & Weerakkody, V. (2010). Factors affecting e- government adoption in the state of Qatar.

Alshehri, M., Drew, S., & AlGhamdi, R. (2013). Analysis of Citizens Acceptance for E-government Services: Applying the UTAUT Model.

arXiv preprint arXiv:1304.3157.

Bélanger, F., & Carter, L. (2008). Trust and risk in e-government adoption. The Journal of Strategic Information Systems, 17(2), 165- 176.

Carter, L., & Bélanger, F. (2005). The utilization of e‐government services: citizen trust, innovation and acceptance factors*. Information Systems Journal,15(1), 5-25.

(53)

50

Davis, F. D., Bagozzi, R. P., & Warshaw, P. R. (1989). User acceptance of computer technology a comparison of two theoretical models.

Management Science, 35, 982-1003.

Cody-Allen, E., & Kishore, R. (2006, April). An extension of the UTAUT model with e-quality, trust, and satisfaction constructs. In Proceedings of the 2006 ACM SIGMIS CPR conference on computer personnel research: Forty four years of computer personnel research: achievements, challenges & the future (pp. 82-89). ACM.

Colesca, S. E., & Dobrica, L. (2008). Adoption and use of e- government services: The case of Romania. Journal of Applied Research and Technology,6(03).

Fishbein, M., & Ajzen, I. (1975). Belief, attitude, intention and behaviour: An introduction to theory and research Reading.

Massachusetts: Anddision-Wesley.

Gefen, D. and Straub, D. “The Relative Importance of Perceived Ease- of-Use in IS Adoption: A Study of eCommerce Adoption,” JAIS (1:8), 2000, pp. 1-30.

Gilbert, D., and Balestrini, P. (2004). “Barriers and benefits in the adoption of e-Government”, The International Journal of Public Sector Management, 17(4), 286-301.

Hair, J., Blake, W., Babin, B., and Tatham, R. (2006). Multivariate Data Analysis. New Jersey: Prentice Hall.

Harrison, D. A., Mykytyn, P. P., & Riemenschneider, C. K. (1997).

Executive decisions about adoption of information technology in

(54)

51

small business: Theory and empirical tests. Information System Research, 8, 171-195.

Khasawneh, R. T., Wafa'a, A. R., & Abu-Shanab, E. A. (2013). E- GOVERNMENT ACCEPTANCE FACTORS: TRUST AND RISK.

Lean, O. K., Zailani, S., Ramayah, T., & Fernando, Y. (2009). Factors influencing intention to use e-government services among citizens in Malaysia.International Journal of Information Management, 29(6), 458-475.

Mathieson, K., Peacock, E., and Chin, W. W. (2001), "Extending the technology acceptance model: The influence of perceive user resources," The Database for Advances in Information Systems, (32:3), , pp. 86−112.

Moore, G. C., & Benbasat, I. (1991). Development of an instrument to measure the perceptions of adopting an information technology innovation. Information Systems Research, 2, 192-222.

Rogers, E.M. (2003). Diffusion of Innovations, The Free Press, New York, NY.

Rokhman, A. (2011). e-Government adoption in developing countries; the case of Indonesia. Journal of Emerging Trends in Computing and Information Sciences, 2(5), 228-236.

Sang, S., Lee, J. D., & Lee, J. (2009). E-government adoption in ASEAN: the case of Cambodia. Internet Research, 19(5), 517-534.

Sheppard, B. H., Hartwick, J., & Warshaw, P. R. (1988). The theory of reasoned action: A meta-analysis of past research with

(55)

52

recommendations for modifications and future research. Journal of Consumer Research, 15, 325-343

ŞAHİN, Ali ve ÖRSELLİ, Erhan (2003). E-Devlet Anlayışı Sürecinde Türkiye, SÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S: 9, ss. 343-356.

Tan, Y. H., & Thoen, W. (2001). Toward a generic model of trust for electronic commerce. International Journal of Electronic Commerce, 5, 61-74.

Tan, P. J. B. (2013). Applying the UTAUT to Understand Factors Affecting the Use of English E-Learning Websites in Taiwan. SAGE Open, 3(4), 2158244013503837.

UNPAN (2014). UN e-Government Survey 2014. E-Government for the Future We Want. New York: UNPAN. Retrieved October 18, 2014 from

http://unpan3.un.org/egovkb/Portals/egovkb/Documents/un/2014 -Survey/E Gov_Complete_Survey-2014.pdf

Venkatesh, V., Morris, M., Davis, G., & Davis, F. (2003). User acceptance of information technology: Toward a unified view. MIS Quarterly, 27, 425-478.

Voutinioti, A. (2013). Determinants of User Adoption of e- Government Services in Greece and the Role of Citizen Service Centres. Procedia Technology, 8, 238-244.

Warkentin, M., Gefen, D., Pavlou, P. A., and Rose, Gregory M. (2002).

Encouraging Citizen Adoption of e-Government by Building Trust, Electronic Markets, 12(3), 157-162.

(56)

53

Weerakkody, V., Alshawi, S., Irani, Z., & Lee, H. (2009). E-government adoption in Qatar: An investigation of the citizens' perspective.

(57)

54

Ek 1: E-DEVLET SERVİSLERİ KULLANIM EĞİLİMİ ANKETİ

1. Yaş:

18 altı 18- 24 25- 34 35- 44 45- 54 55- 64 64 üzeri 2. Cinsiyet

Kadın Erkek

3. Eğitim Düzeyi

İlköğretim Lise

Üniversite/ Önlisans Üniversite/ Lisans Yüksek Lisans Doktora

(58)

55 4. İnternet Kullanım Düzeyi

Hiç kullanmadım 1 yıldan az 1 yıl – 3 yıl 4 yıl – 6 yıl 7 yıl – 9 yıl 10 yıldan fazla 5. Yaşadığınız şehir:

6. E-devlete ve internet vasıtasıyla devlet tarafından verilen hizmetlere güveniyorum.

7. E-devlet uygulamalarının teknik ve yasal altyapısının, kişisel bilgileri ve verileri yeterince koruduğunu düşünüyorum.

(59)

56

8. Genel anlamda, İnternet, devletle etkileşime geçmek için kullanabileceğim güvenilir bir araçtır.

9. İnternet güvenlik ve koruma protokollerine güvenirim. Bu da e-devlet portalı tarafından sağlanan hizmetleri kullanmadaki istekliliğimi artırır.

10. Devlet kurum ve birimlerine güveniyorum.

11. Devlet kurumlarının, e-hizmetleri etkili ve güvenli bir şekilde sağlama becerilerine güveniyorum.

12. Vatandaşların ve onların çıkarlarının, devlet kurumlarında ve dairelerinde en yüksek önceliğe sahip olduğuna inanıyorum.

13. Devlet tarafından sağlanan e-hizmetler güvenilir olduğuna inanıyorum.

Referanslar

Benzer Belgeler

Çalışmada tüketicilerin moda ürünleri satan mobil alışveriş uygulamalarını benimsenmelerinde performans beklentisi, çaba beklentisi, kolaylaştırıcı koşullar, sosyal

direğin üstünde, ağ işinin yanında olan yuvarlak çıkıntıya yakın baş­ lıklar vardı, öbür başlık üzerinde çepçevre dizilerde narlar iki yüz­ dü. Ve

Üçüncü aşamada kişisel bilgi güvenilir kanallar üzerinden alınabilir ve sağlanabilir iken dördüncü aşamada ise tek adımda hizmet için kamu kurumları arasında

2005 yılında e-devlet bağlamında tamamlanan çalışmalar arasında Türkiye Yatırım Portalı, Kamu Personeli Bilgi Sistemi, Adres Kayıt Sisteminin Oluşturulması,

• Bu kapsamda projenin devamı niteliğinde olan Kimlik Paylaşım Sistemi Projesi ile birlikte veri. tabanında yer alan bilgileri kurumların kullanımına açarak güvenilir,

• 28 Ekim 2000 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti Kimlik Numarası tüm nüfus kayıtlarına verildi.. • • Eylül 2000 tarihinde merkezi sunucu sistemi, depolama sistemi ve

Bir çalışmada empatik sosyal desteği yüksek olan öğrencilerin yalnızlık puanı ortalamaları, empatik sosyal desteği az olan öğrencilere göre daha düşük,

Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından verilen e-devlet hizmetlerini ve gerçekleştirilen e-devlet faaliyetlerini incelenmiş ve Türkiye