V
İÇİNDEKİLER ÖNSÖZ
1. BÖLÜM
KORE SAVAŞI VE TÜRKİYE’NİN SAVUNMA VE GÜVENLİK POLİTİKALARINA ETKİLERİ
Uğur Güngör Giriş
Kore Yarımadasının Jeopolitik Önemi
Güney ve Kuzey Kore Devletlerinin Kurulması Birleşmiş Milletler’in Savaşa Müdahalesi Kore Savaşının Sonuçları
Türkiye’nin Kore Savaşı’na Katılmasının Sebepleri
Türkiye’nin Kore’ye Asker Gönderme Kararı ve Birliğin Teşkili Kunuri Muharebeleri (26-30 Kasım 1950)
Wavon Muharebesi (28 Kasım 1950) Sinnimni Muharebesi (28-29 Kasım 1950)
Kaechon (Pongmyongni) Muharebesi (29 Kasım, Saat 17:00) Kunuri Boğazı Muharebesi (29 Kasım, Saat 17:30, 30 Kasım, Saat 03:00)
Sunchon Boğazı Muharebesi (Pyongyan’a Çekiliş - 30 Kasım, Saat 03:00-18:00)
Kumyangjangni Muharebesi (25-27 Ocak 1951)
Taegyewovni Muharebesi (Başkent Seul’un Savunulması) (13- 18 Mayıs 1951)
İleri Karakol Muharebeleri (28/29 Mayıs 1953)
Elko, Karson, Büyük ve Küçük Vegas, Batı ve Doğu Berlin Muharebeleri
Türkiye’nin Katkıları ve Kore Savaşı’nın Değerlendirmesi Kore Savaşının Türk Dış Politikası ile Savunma ve Güvenlik Politikalarına Etkileri
Sonuç Kaynakça V
XIII
1
1 2 2 3 4 4 5 9 9 9 10 10 10
11 13
14 14
16 17 20 22
Türkiye’nin Sınır Ötesi Askerî Varlığı | Tarihî ve Politik Perspektif VI
2. BÖLÜM
TÜRKİYE’NİN KIBRIS’TAKİ ASKERÎ VARLIĞI: NEDENLERİ VE SONUÇLARI
Emre Feyzi Çolakoğlu Giriş
Tarihsel Arka Plan
Kıbrıs Cumhuriyeti’nin Kuruluşu
Kıbrıs Cumhuriyeti’nde Anayasal Düzenin Yıkılışı 1964 Krizi ve Türkiye’nin Askerî Müdahale Girişimi 1967 Krizi ve Türkiye’nin Askerî Müdahale Girişimi 1974 Krizi ve Türkiye’nin Askerî Müdahalesi
1974 Krizinin Ardından Yaşanan Gelişmeler Sonuç
Kaynakça
3. BÖLÜM
TÜRKİYE’NİN IRAK’TAKİ ASKERÎ VARLIĞI VE PKK’YA YÖNELİK OPERASYONLARI
Bilgay Duman ve Sercan Çalışkan Giriş
1984 – 2007 Arası Sınır Ötesi Harekâtların İncelenmesi 1984 – 1990 Arası Dönem
1990-2000 Arası Dönem
Türkiye’nin Değişen Güvenlik Doktrini: Arap Baharı Sonrası Sınır Ötesinde Oluşan Tehditlerin Proaktif Doktrine Etkisi
Irak’ın Kuzeyine Tecrübe Aktarımı: Askeri Üs Stratejisi Pençe Harekâtı
Pençe Harekâtlarını Önceki Harekâtlardan Ayrıştıran Faktörler Üs Kurma Stratejisi
Savunma Sanayi Faktörü
Merkezi Hükümet ve IKBY ile İlişkiler 25
25 26 28 29 32 34 39 46 48 50
57
57 59 60 61 65
66 68 72 72 72 73
VII
4. BÖLÜM
TÜRKİYE’NİN BOSNA-HERSEK, KOSOVA VE
ARNAVUTLUK’TAKİ ASKERî VARLIĞI: BEKLENEN VE ULAŞILAN HEDEFLER
B.Yüksel Hoş Giriş
Türkiye’nin Bosna Hersek’teki Askerî Varlığı Türkiye’nin Arnavutluk’taki Askerî Varlığı Türkiye’nin Kosova’daki Askerî Varlığı
Türkiye İçin Balkanlarda Yeniden Var Olmak ve Bunun Şartları Kaynak Ülkelerde, Yurt dışı İntikal Öncesi Ülke İçin Önemli Hususlar:
Hedef Ülkeye Asker İntikali İçin Gerekli Hususlar:
Uluslararası Operasyonlara Katılımda Başlıca Hedefler Sonuç
Kaynakça
5. BÖLÜM
LÜBNAN’DAKİ TÜRK ASKERî VARLIĞI VE İSİMSİZ KAHRAMANLARIMIZ
M.Sadık Akyar Giriş
Tarihsel Süreç ve Teorik Yaklaşım Lübnan’daki Türk Askerî Varlığı Askerî Ataşelik
UNIFIL (United Nations Interim Force in Lebanon – BM Lübnan Geçici Kuvveti)
UNIFIL Maritime Task Force (UNIFIL Deniz Görev Gücü) Avnillah Zırhlısı ve Angora (Ankara) Hücumbotunun Batırılması Olayı
Zahle Şehitliği
Beyrut Patlaması ve Türkiye’nin Yardım ve Müdahalesi Sonuç
Kaynakça 81
81 82 86 90 93 94
95 97 99 104
107
107 109 110 110 111
111 112
114 118 119 121
Türkiye’nin Sınır Ötesi Askerî Varlığı | Tarihî ve Politik Perspektif VIII
6. BÖLÜM
2011 SONRASI TÜRKİYE’NİN LİBYA’DAKİ ASKERİ VARLIĞI:
SINIRLI ANGAJMANDAN HİBRİT MÜDAHALEYE Kaan Devecioğlu ve F. Emir Şefkatli
Giriş
Türkiye’nin Libya Politikasında Temel Dinamikler
Uluslararası Siyasetteki Dengelerin Kıskacında Türkiye-Libya İlişkileri
Doğu Akdeniz Denklemi
Deniz Yetki Alanlarının Sınırlandırılması Anlaşmasının Hukuki Boyutu
İlişkilerin Ekonomi Politiği
Devrimden Günümüze Libya Krizinin Gelişimi ve Türkiye’nin Askerî Varlığı
NATO Operasyonları ve Kaddafi’nin Düşüşü (2011-2014) Çift Kutuplu Güç Dengesi ve İç Savaş Ortamı (2015-2019) Hafter’in Trablus İşgal Girişimi ve Türkiye’nin Askerî Varlığının Kurumsallaşması (2019 sonrası)
Türkiye’nin Askerî Müdahale Araçları
Türkiye’nin Dahil Olmasıyla Beraber Çatışmaların Seyri ve Günümüze Yansımaları
Sonuç Kaynakça
7. BÖLÜM
TÜRKİYE’NİN SURİYE’DEKİ AKILLI GÜÇ STRATEJİSİ:
ASKERî OPERASYONLARIN GÜVENLİK VE DIŞ POLİTİKA BAĞLAMINDA ANALİZİ
Zuhal Karakoç Dora Giriş
Hatay’ın İlhakı Sonrası Türkiye-Suriye İlişkilerinde Güvenlik Odaklı Güvensizlik Dönemi
1998 Adana Mutabakatı ve İlişkilerin Normalleşmesi / Gücün 123
123 124 126
127 128
132 135
136 138 140
142 143
146 147
151
151 154 158
IX
Suriye İç Savaşı: Realizme Dönüşün Başlangıcı
Türkiye’nin Suriye’ye Yönelik Askerî Operasyonları: Oyun Kuruculuktan Oyun Bozuculuğa
Fırat Kalkanı Harekâtı Zeytin Dalı Harekâtı Barış Pınarı Harekâtı Bahar Kalkanı Harekâtı Sonuç
Kaynakça
8.BÖLÜM
AFRİKA’DA TÜRK ANGAJMANI: BAŞAT AKTÖRLER, TEHDİTLER VE RİSKLER
Göktuğ Sönmez, Gökhan Batu ve M. Enes Arslan Giriş
Türkiye’nin Somali’deki Askerî Varlığı Türkiye’nin Mali’deki Askerî Varlığı
Türkiye’nin Orta Afrika Cumhuriyeti’ndeki Askerî Varlığı Sonuç
Kaynakça
9.BÖLÜM
AFGANİSTAN’DA TÜRKİYE’NİN ASKERİ VARLIĞI: ZİHİNLERİN VE KALPLERİN KAZANILMASI HEDEFİ
Burak Kürkçü Giriş
Afganistan’a Müdahale: Meşruiyet ve Yasallık Tartışması UGYK: Yapısı ve İşleyişi
Türk-Afgan İlişkileri Ekseninde UGYK ve TSK’nın Konumu Verilerle TSK ve UGYK
Afganistan’a Özel Sorunlar ve TSK’nın Durumu Sonuç
Kaynakça 161
166
167 170 172 175 177 180
187
187 192 201 204 207 212
217
217 218 222 226 228 232 235 238
Türkiye’nin Sınır Ötesi Askerî Varlığı | Tarihî ve Politik Perspektif X
10.BÖLÜM
TÜRKİYE-KATAR İLİŞKİLERİNİN STRATEJİK BOYUTU:
ASKERÎ VE SAVUNMA İŞBİRLİĞİ İsmail Numan Telci
Giriş
Türkiye ve Katar Ortaklığını Meydana Getiren Bölgesel Siyasi Gelişmeler
2000 Yılından İtibaren Türkiye-Katar Askerî İlişkilerinin Değerlendirilmesi
2017 Sonrası Dönemindeki Güncel Askerî Gelişmeler Türkiye ve Katar Arasındaki Askerî Teçhizat ve Tedarik Anlaşmaları
Türkiye ve Katar Arasındaki Savunma Sanayi İş Birliği Türkiye’nin Katar’daki Askerî Varlığının Evrilişi:
Anlaşmalardan Askerî Üslerin Açılışına Sonuç
Kaynakça
11.BÖLÜM
GÜVENLİK ALANINDA TÜRKİYE-AZERBAYCAN İŞBİRLİĞİ:
2020 KARABAĞ SAVAŞI ÖRNEĞİ Dilek Yiğit
Giriş - Karabağ Sorununa Tarihsel Bakış 2020 Karabağ Savaşı
2020 Karabağ Savaşı’nda Türkiye Sonuç
Kaynakça
YAZAR BİYOGRAFİLERİ 245
245 246 253
254 256
257 259
262 263
269
269 272 276 285 287 291
