MESLEK LİSESİ ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK SEÇME YETERLİLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

(1)

MESLEK LİSESİ ÖĞRENCİLERİNİN MESLEK SEÇME

YETERLİLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

HAZIRLAYANLAR

Psikolojik Danışman Fuat TURAN

Psikolojik Danışman Betül GÜL KOYUNCU Psikolojik Danışman Orhan YALÇINDAĞ

ADIYAMAN REHBERLİK VE ARAŞTIRMA MERKEZİ

ADIYAMAN 2021

(2)

Meslek Lisesi Öğrencilerinin Meslek Seçme Yeterliliklerinin Belirlenmesi 2

KÜNYE

ARAŞTIRMA PROJESİ ÖN SAHA ÇALIŞMASI BİLGİLERİ Bu araştırma Adıyaman Rehberlik ve Araştırma Merkezi

tarafından ilimizde bulunan meslek liselerdeki 11. sınıf öğrencilerine yönelik yürütülmüştür.

ARAŞTIRMA ADI

Adıyaman Meslek Liseleri Öğrencilerinin Meslek Seçiminde Yeterliliklerinin Belirlenmesinin Araştırılması

ARAŞTIRMA YÜRÜTÜCÜSÜ Adıyaman Rehberlik ve

Araştırma Merkezi

ARAŞTIRMA HAZIRLAMA EKİBİ

İbrahim BAĞCI– RAM Müdürü Fuat TURAN – Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Bölüm Başkanı

Betül GÜL KOYUNCU-Psikolojik Danışman

Orhan YALÇINDAĞ-Psikolojik Danışman

VERİ ANALİZ VE RAPORLAMA

Fuat TURAN – Psikolojik Danışman

Betül GÜL KOYUNCU-Psikolojik Danışman

Orhan YALÇINDAĞ-Psikolojik

Danışman

(3)

Bu araştırmanın problem durumu Adıyaman ilinde okuyan meslek lisesi 11. Sınıf öğrencilerini evren olarak alıp meslek lisesi öğrencilerinin meslek alan-dal Seçimi üzerindeki etkisinin çeşitli değişkenler açısından incelemektir.

Bu araştırmanın amacı:

1. Bu mesleği iş bulurum niyetiyle bilinçli seçimini belirlemek 2. Mesleğin olumlu ve olumsuz yönlerinin farkında olmak 3. Mesleğin çalışma koşullarını ve ortamını bilmek

4. Mesleğin cinsiyetime uygun olduğunu düşünmek

5. Diğer meslekler hakkında da yeterli bilgiye sahip olup olmadığını ortaya çıkarmak 6. Mesleğe nerden başlayacağımı bilmek

7. Mesleği yaparken kariyer-ilerleme fırsatlarının farkında olmak 8. Meslek seçerken bu mesleği yapan kişiler ile fikir alış-verişi yapmak 9. Mesleğin yetenek, ilgi ve değerlerime uygun olduğunu göstermek 10. Mesleğin ekonomik getirisinin farkındalığını sağlamak

11. İş imkânlarının fazla olması bu mesleği seçmemde etkili olup olmadığını bilmek

12. Mesleğin toplumdaki saygınlığının yüksek olması bu mesleği seçiminde etkisini belirlemek 13. Ailenin sosyo-ekonomik durumunun bu mesleği seçiminde ki rolünü göstermek

14. Ders notlarının bu mesleği seçiminde katkısını ortaya koymak

MESLEK: kişilerin belli bir eğitimle edindikleri ve hayatlarını kazanmak için sürdürdükleri düzenli ve kurallı faaliyetler bütünü olarak tanımlanabilir. Meslekler, gerektirdiği nitelikler ve sağladıkları olanaklar yönünden çok çeşitlilik gösterirler.( Prof. Dr. Yıldız KUZGUN “Kendini Değerlendirme Envanteri El Kitabı” Ankara 1989)

MESLEK SEÇİMİ: Meslek seçimi, bireyin tercih ettiği yani girmek istediği meslekler arasından birinde karar kılması ve buna hazırlanmak için çaba göstermesi meslek seçimi olarak adlandırılmaktadır. ( Prof. Dr.

Yıldız KUZGUN“ Mesleki Rehberliğe ve Danışmanlığa Giriş”)

YETENEK: Genel anlamda çeşitli alanlarda sergilenebilen performans kapasitesi anlamına gelir. Yetenek aynı zamanda öğrenme gücü veya bir iş, görev ya da faaliyeti diğer insanlara göre daha başarılı ve daha hızlı bir şekilde yapabilme yetisi olarak da tanımlanabilir.(Binnur YEŞİLYAPRAK “Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı Kitabı”)

İLGİ: Bir faaliyetin özünden elde edilen doyum anlamına gelir. Bir başka anlatımla, bireyin bir faaliyetten hoşlanma ve haz alma derecesidir. İlgi, belli faaliyetlere isteyerek yönelme, bu faaliyetleri kısıtlayıcı koşullar altında bile başka faaliyetlere tercih etme ve bu faaliyetleri yaparken yorgunluk yerine dinlenmişlik, bıkkınlık

ARAŞTIRMANIN AMACI

TANIMLAR

(4)

yerine devam etme isteği duymamızdır. (Binnur YEŞİLYAPRAK “Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı Kitabı”)

DEĞER: Ulaşmayı istediğimiz hedeflere ve ideallere atfettiğimiz önemdir. Meslek değerleri bir mesleğe girme sonucunda o mesleğin getirilerinden elde edilen doyumdur. Mesleğin kazanç durumu, sosyal güvencesi,

kazandığı toplumsal saygınlık bu değerlere örnek verilebilir. (Binnur YEŞİLYAPRAK “Mesleki Rehberlik ve Kariyer Danışmanlığı Kitabı”)

SOSYO-EKONOMİK DÜZEY (SED) : Her toplumda ekonomik ve eğitim düzeyleri, benimsedikleri değer sistemleri ve yaşam biçimleri birbirinden farklı olan ve sosyal sınıflar olarak adlandırılan gruplara denir. Sosyal sınıfların birbirinden ayırt eden çeşitli göstergelerden en önemlisi ekonomik durum ve buna bağlı olan

meslektir. ( Prof. Dr. Yıldız KUZGUN“ Mesleki Rehberliğe ve Danışmanlığa Giriş”)

Meslek Lisesi öğrencilerinin meslek alan-dal Seçimi üzerindeki etkisinin çeşitli değişkenler açısından incelemede bir takım ölçek madde soruları hazırlanmış olup okul rehberlik öğretmenleri tarafından özenle öğrencilere uygulanmış ve değerlendirilmiştir. Araştırma soruları şu şekilde sıralanmaktadır:

Meslek alan/dal seçimini bilinçli mi yaptı, mesleğin zayıf ve güçlü yönlerini biliyor mu?

Mesleğe nerden başlaması gerektiğinin ve çalışma koşullarının farkında mı?

Mesleğin yetenek, ilgi, değer ve cinsiyetine uygun olduğunu düşündü mü?

Diğer meslekleri tanıyor mu ve kendi mesleğinde ilerleme fırsatlarını araştırdı mı?

İş imkanlarının fazla olması bu mesleği seçiminde ne derece etkili ve mesleği yapan kişilerle bu mesleği konuştu mu?

Mesleğim ekonomik getirisinin farkında mı ve ailenin sosyo-ekonomik düzeyinin seçimdeki etkisi ne oldu?

Ders notlarının bu mesleği seçmedeki rolü nedir ve mesleğin toplum nezdinde ki saygınlığını seçimde ne kadar etkili oldu?

Araştırmanın evreni gerçekçi ve ulaşılabilirlik bakımından “ulaşılabilir evren” modeli (Karasar, 2012,111;

Büyüköztürk ve diğ., 2013:14-20) olarak seçilmiştir. Bilimsel çalışmalardaki hedeflenen evrenin %60'na ulaşılabiliniyor ise evren ile çalışılabilir (Altunışık ve diğ., 2012:144). Bu çalışmada ulaşılması hedeflenen evren kitlesi 2019-2020 Eğitim Öğretim yılında Adıyaman ilinde altı Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinde (Adıyaman Ticaret MTAL, Adıyaman Dumlupınar MTAL, Adıyaman Endüstri MTAL, Adıyaman Fatih MTAL, Mimar Sinan MTAL, Gölbaşı MTAL) 11. Sınıfta okuyan öğrencilerinden oluşturmaktadır.

Değerlendirilmeye alınan katılımcı sayısı ise 315 kişiden oluşmaktadır. Araştırmada ilişkisel tarama modeli yöntemi uygulanmıştır. İlişkisel tarama modeli bir grubun belirli özelliklerini öğrenmek ve belirlemek için

ARAŞTIRMANIN SORULARI

ARAŞTIRMANIN EVRENİ VE ÖRNEKLEMİ

(5)

anket ya da ölçek uygulayarak veya görüşme yapılarak, demografik değişkenlerle bazı ilişkilerin incelenmesi ve verilerin toplanmasıdır (Büyüköztürk ve diğ., 2013.14-20; Karasar, 2012, 81). Toplanan verilerin okullara göre dağılımı aşağıdadır.

Bu araştırma Adıyaman ilinde 2019-2020 eğitim-öğretim yılında 6 Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi devlet okulunda okuyan 11. Sınıf düzeyinde 315 kişi üzerinden toplanan verilerden elde edilerek yapılmıştır. Verilerin okullara yönelik dağılımı Tablo 1’de yer almaktadır.

SAYI OKUL ADI TOPLAM KİŞİ SAYISI YÜZDE

1 ADIYAMAN TİCARET MTAL 50 15,87

2 ADIYAMAN DUMLUPINAR MTAL 50 15,87

3 ADIYAMAN ENDÜSTRİ MTAL 59 18,73

4 ADIYAMAN FATİH MTAL 53 16,83

5 MİMAR SİNAN MTAL 50 15,87

6 GÖLBAŞI MTAL 53 16,83

TOPLAM 315 100

Meslek Seçimi Yeterliliği Ölçeğinde; “Hiç katılmıyorum”, “Biraz katılıyorum”, “Katılıyorum”, “Çoğunlukla katılıyorum” ve “Tamamen katılıyorum” ifadelerinden oluşan “Likert Tipi” beşli derecelendirme ölçeği kullanılmıştır. “Hiç katılmıyorum” seçeneğine için 1, “Biraz katılıyorum” seçeneğine 2, “Katılıyorum”

seçeneğine, 3, “Çoğunlukla katılıyorum” seçeneğine 4 ve “Tamamen katılıyorum” seçeneğine 5 puan verilmiştir. Ölçek aşağıdaki gibi 14 maddeden oluşmaktadır.

MESLEK SEÇİMİNDE YETERLİLİK ÖLÇEĞİ Hiç katılmıyorum Biraz katılıyorum Katılıyorum Çoğunlukla katılıyorum Tamamen katılıyorum

1. Bu mesleği iş bulurum niyetiyle bilinçli seçtim 2. Mesleğin olumlu ve olumsuz yönlerinin farkındayım 3. Mesleğin çalışma koşullarını ve ortamını biliyorum 4. Mesleğin cinsiyetime uygun olduğunu düşünüyorum 5. Diğer meslekler hakkında da yeterli bilgiye sahibim

VERİ TOPLAMA ARAÇLARI

(6)

6. Mesleğe nerden başlayacağımı biliyorum

7. Mesleği yaparken kariyer-ilerleme fırsatlarının farkındayım 8. Meslek seçerken bu mesleği yapan kişiler ile fikir alış-verişi

yaptım

9. Mesleğin yetenek, ilgi ve değerlerime uygun olduğunu düşünüyorum

10. Mesleğin ekonomik getirisinin farkındayım

11. İş imkanlarının fazla olması bu mesleği seçmemde etkili oldu 12. Mesleğin toplumdaki saygınlığının yüksek olması bu mesleği

seçmemde etkilidir

13. Ailemin sosyo-ekonomik durumu bu mesleği seçmemde etkilidir

14. Ders notları bu mesleği seçmemde etkilidir

1. Araştırma Hazırlık Süreci

10 Aralık 2019 – 16 Aralık 2019 tarihleri arasında Adıyaman Rehberlik ve Araştırma Merkezi’nde Proje ekibinin oluşturulması, çalışma takviminin oluşturulması, Adıyaman ilindeki, bünyesinde Mesleki ve Teknik Lisesi barındıran bazı okullarda risk ve ihtiyaç değerlendirmesinin yapılması, bilimsel araştırma ve yayınların incelenmesi, uygun veri toplama araçlarının belirlenmesi

2. Araştırma Uygulama Aşamaları

16 Aralık 2019 – 20 Aralık 2019

Okullarda görev yapan psikolojik danışmanların araştırma tanıtım ve bilgilendirme toplantısının yapılması ve araştırma ölçeklerinin uygulanmak üzere teslim edilmesi

20 Aralık 2019 – 27 Aralık 2019

Evrenin tamamına ulaşmak amacıyla araştırmacılar tarafından hazırlanan meslek seçiminde yeterlilik ölçeğinin araştırmacılar ve okul psikolojik danışmanları tarafından öğrencilere uygulanması

28 Aralık 2019 – 02 Ocak 2020

Uygulanan Envanterlerin Adıyaman Rehberlik ve Araştırma Merkezine Gönderilmesi 02 Ocak 2020– 10 Aralık 2020

Araştırma grubu ile yapılan toplantıda proje çıktılarının değerlendirilmesi. Veri girişlerinin yapılarak analizlerin tamamlanması

10 Aralık 2020 – 5 Nisan 2021

Araştırma grubu ile yapılan veri analizlerinin yapılarak raporlamaların gerçekleştirilmesi ARAŞTIRMA FAALİYETLERİ

(7)

3. Araştırmanın Sonuçlandırılması

Araştırma sonuçlarına istinaden yazılan raporlamaların İl Milli Eğitim Müdürlüğüne sunulması, ilde yer alan kurumlara gönderilmesi, ilde görev yapan okul psikolojik danışmanlarıyla değerlenme toplantılarının yapılması ve Adıyaman Rehberlik ve Araştırma Merkezinin internet sitesinde paylaşılması.

Araştırma süresince yapılan harcamalar Adıyaman Rehberlik ve Araştırma Merkezi olanakları ve araştırmacıların kişisel olanakları tarafından karşılanmıştır.

Verilerin Çözümlenmesi

Anket yolu ile toplanan veriler, bilgisayara kaydedilmiştir. Bilgisayar programından yararlanılarak, araştırma problemine ve araştırmanın hipotezlerine ilişkin verilerin çözümlenmesinde; yüzde, ortalama gibi araçlarla hesaplanmıştır.

Meslek Seçiminde Yeterlilik Ölçeği maddelerine cevap veren ortalama kişi sayıları ve ölçek maddelerinin puan ortalamaları Tablo 1’de verilmiştir.

Tablo 1. Maddelere Göre Cevap Veren Kişi Sayıları ve Madde Ortalamaları

Kişi sayısı

Yüzde

Ortalama Puanlar (5 puan üzerinden) 1. Bu mesleği iş bulurum niyetiyle bilinçli seçtim 295 93,65 2,77 2. Mesleğin olumlu ve olumsuz yönlerinin farkındayım 296 93,97 3,39 3. Mesleğin çalışma koşullarını ve ortamını biliyorum 309 98,10 3,21 4. Mesleğin cinsiyetime uygun olduğunu düşünüyorum 298 94,60 3,40 5. Diğer meslekler hakkında da yeterli bilgiye sahibim 301 95,56 2,76

6. Mesleğe nerden başlayacağımı biliyorum 297 94,29 2,75

7. Mesleği yaparken kariyer-ilerleme fırsatlarının farkındayım 310 98,41 3,16 8. Meslek seçerken bu mesleği yapan kişiler ile fikir alış-verişi yaptım 301 95,56 2,80

ARAŞTIRMA MALİYETİ

VERİLERİN ANALİZİ

BULGULAR VE YORUM

(8)

9. Mesleğin yetenek, ilgi ve değerlerime uygun olduğunu düşünüyorum 300 95,24 3,08

10. Mesleğin ekonomik getirisinin farkındayım 307 97,46 3,21

11. İş imkanlarının fazla olması bu mesleği seçmemde etkili oldu 292 92,70 2,76 12. Mesleğin toplumdaki saygınlığının yüksek olması bu mesleği

seçmemde etkilidir 300 95,24 2,86

13. Ailemin sosyo-ekonomik durumu bu mesleği seçmemde etkilidir 296 93,97 2,64 14. Ders notları bu mesleği seçmemde etkilidir 309 98,10 2,98 Ortalama 301 95,49 2,98

Tablo 1’e göre, ölçek genel ortalaması ise 5 puan üzerinden 2,98’dir. Buna göre, öğrencilerin meslek seçimindeki yeterlilik puanları orta düzeyin biraz üzerindedir. Öğrenciler en çok mesleklerinin cinsiyetlerine uygun olduğunu ve mesleklerinin olumlu ve olumsuz yönlerinin farkında olduklarını ifade etmiştir. Öğrenciler ailelerinin sosyo-ekonomik durumunun mesleklerini seçmede etkili olduğu düşüncesine diğer tüm maddelere göre daha az katılmışlardır. Ölçek maddelerinin puan ortalamaları Şekil 1’de görsel olarak sunulmuştur.

Tablo 2’de ise öğrencilerin her bir katılma düzeyindeki ortalama sayıları verilmiştir.

Tablo 2. Katılma Düzeylerine Göre İstatistikler

Hiç katılmıyorum Biraz katılıyorum Katılıyorum Çoğunlukla Katılıyorum Tamamen Katılıyorum

Ortalama

Kişi sayısı Ortalama Puan Minimum Maksimum

Frekans 60 56 76 47 62 301 2,98 1 5

(9)

Yüzde 0,20 0,18 0,25 0,16 0,21 1,00

Tablo 2’ye göre, öğrencilerin Meslek Seçiminde Yeterlilik düzeyleri %20 oranında “Hiç katılmıyorum”, %18 oranında “Biraz katılıyorum”, %25 oranında “Katılıyorum”, %16 oranında “Çoğunlukla katılıyorum” ve %21 oranında “Tamamen katılıyorum” şeklindedir. Bu durumun grafiksel gösterimi Şekil 2’de verilmiştir.

1) BU MESLEĞİ İŞ BULURUM NİYETİYLE BİLİNÇLİ SEÇİMİNİ BELİRLEMEK

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 1. Bu mesleği iş bulurum niyetiyle bilinçli seçtim 295 2,77

(10)

Bu mesleği iş bulurum niyetiyle bilinçli seçimini belirlemek maddesinde 5 üzerinden ortalama 2,77 puan alınması ankete katılımcıların çoğunun farkındalık sahibi olduğunun göstergesi olarak yorumlanabilir. Mesleği iş bulurum niyeti ile tercih etmek aynı zamanda bir meslek seçimi yeterliliğidir. Bu nedenle meslek seçimi yeterliliğini etkilemesi beklenir. Sonucun beklendiği gibi çıkması aslında bir yerde uygulanan ölçeğin de güvenilirliği açısından da bir göstergedir.

2) MESLEĞİN OLUMLU VE OLUMSUZ YÖNLERİNİN FARKINDA OLMAK

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 2. Mesleğin olumlu ve olumsuz yönlerinin farkındayım 296 3,39

Bir mesleğin olumlu ve olumsuz yönlerinin farkındayım maddesinde 5 üzerinden ortalama 3,39 puan alınması katılımcıların seçtiği alan/dal’ı tanıdığı, mesleğe yönelik bilgi sahibi olduğu yetenek-meslek korelasyonu kurabildiği anlamını taşımaktadır. Bu mesleği yapanlar için mesleğin cazip yanları ve istenmeyen yanları bilinmelidir. Mesleğin prestiji, sosyal imkanları ve tatil imkanları, meslek elemanlarının ortalama yaşama durumları bilinmelidir.

(11)

3) MESLEĞİN ÇALIŞMA KOŞULLARINI VE ORTAMINI BİLMEK Tablo 1. Maddelere Göre Cevap Veren Kişi Sayıları ve Madde Ortalamaları

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 3. Mesleğin çalışma koşullarını ve ortamını biliyorum 309 3,21

Bir mesleğin çalışma koşullarını ve ortamını biliyorum maddesinde 5 üzerinden ortama 3,21 puan alınması katılımcıların çoğunun iyi düzeyde olduğuna işarettir. Mesleğin nasıl bir koşulda ve ortamda (kapalı, açık, karada, denizde, fabrikada, sınıfta v.b.) icra edildiği, ortamın özellikleri (temiz, kirli, tozlu, gürültülü v.b.)

(12)

çalışma sırasında ne gibi malzeme ile yapıldığı (makine, bitki, insan ilişkileri v.b.) nöbet, seyahat gereklilikleri öğrenciler tarafından bilindiği görülmektedir.

4) MESLEĞİN CİNSİYETİME UYGUN OLDUĞUNU DÜŞÜNMEK Tablo 1. Maddelere Göre Cevap Veren Kişi Sayıları ve Madde Ortalamaları

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 4. Mesleğin cinsiyetime uygun olduğunu düşünüyorum 298 3,40

Meslek seçiminde etkili olan belirleyicilerden birisi de cinsiyet Kız veya erkek olma ilgilerde, duygusal

olgunlukta, fiziksel güç ve dayanıklılıkta, ince kas faaliyetlerini gerçekleştirebilmede farklılıklar yaratmaktadır.

Kızlar güç gerektirmeyen işleri yapabilecekleri gibi, erkeklerde güç gerektiren işleri yapmakta daha başarılıdırlar.

Bir mesleğin cinsiyetime uygun olduğunu düşünüyorum maddesinde 5 üzerinden ortalama 3,40 puan alınması ankete katılan öğrencilerin seçtiği alan/dal ile ilgili ileride yapacağı mesleğin cinsiyeti hakkında haberdar olduğu görülmektedir.

(13)

5) DİĞER MESLEKLER HAKKINDA DA YETERLİ BİLGİYE SAHİP OLUP OLMADIĞINI BİLMEK

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 5.Diğer meslekler hakkında da yeterli bilgiye sahibim 301 2,76

Bir mesleğin seçiminde diğer meslekler hakkında da yeterli bilgiye sahip olmak önemli bir faktördür.

Mukayese etmek, yetenek, ilgi ve değer açısından ele almak sonuçta isabetli bir karar vermek gerekmektedir.

Diğer meslekler hakkında da yeterli bilgiye sahip olmak maddesinde 5 üzerinden ortalama 2,76 puan alınması katılımcıların çoğunun diğer meslekleri tanıdığı bildiği meslekler olarak değerlendirilebilir.

6) MESLEĞE NERDEN BAŞLAYACAĞINI BİLMEK Tablo 1. Maddelere Göre Cevap Veren Kişi Sayıları ve Madde Ortalamaları

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden)

6. Mesleğe nerden başlayacağımı biliyorum 297 2,75

(14)

Mesleğe nerden başlayacağını bilmek maddesinde 5 üzerinden ortalama 2,75 puan alınması ankete

katılanların çoğunun yeterli bilgiye sahip olduğunu göstermektedir. Mesleki bilgi, yeterlilik ve müteşebbis olma açılarından önem arz etmesi, katılımcıların bu maddeyi seçmeleri özgüvenin olduğunun işaretidir.

7) MESLEĞİ YAPARKEN KARİYER-İLERLEME FIRSATLARININ FARKINDA OLMAK

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 7. Mesleği yaparken kariyer-ilerleme fırsatlarının farkındayım 310 3,16

Meslekte kariyer-ilerleme, kıdem kademe ile mi yoksa çalışkanlığa mı bağlı olduğu, benzer mesleklere geçilip geçilemeyeceği, meslekte edinilen tecrübe, başka mesleklerde de kullanılabilir mi gibi hususların bilinmesi gerekmektedir. Mesleği yaparken kariyer-ilerleme fırsatlarının farkındayım maddesinin yine çoğunlukla seçilmesi 5 üzerinden ortalama 3.16 puan alınması katılımcıların bu alana ilişkin bilgi sahibi olduğunun göstergesidir.

(15)

8) MESLEK SEÇERKEN BU MESLEĞİ YAPAN KİŞİLER İLE FİKİR ALIŞ-VERİŞİ YAPMAK

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 8.Meslek seçerken bu mesleği yapan kişiler ile fikir alış-verişi yaptım 301 2,80

Mesleği seçerken bu mesleği yapan kişilerle istişare yapmak önemli bir adımdır. Ankete katılanların çoğunun mesleğini icra edenlerle mesleki diyalog kurması 5 üzerinden ortalama 2,80 puan alması anlamlıdır. Katılımcıların ekseriyeti bunu yaparak mesleği daha yakından tanıma fırsatı bulmuşlardır.

(16)

9) MESLEĞİN YETENEK, İLGİ VE DEĞERLERİME UYGUN OLDUĞUNU GÖSTERMEK

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 9. Mesleğin yetenek, ilgi ve değerlerime uygun olduğunu düşünüyorum 300 3,08

Kişilerin farklı meslekleri farklı seviyelerde yapabildikleri ve farklı meslekleri yapmaya karşı farklı düzeylerde arzu duydukları gerçeği meslek üyelerinin dağılımında kendisini ortaya koymaktadır. Mesleğin yetenek, ilgi ve değerlerime uygun olduğunu düşünüyorum maddesinde 5 üzerinden ortalama 3,08 puan alınması ankete katılanların çoğunun yetenek, ilgi ve değer kavramlarını bildiklerini mesleğin ise neleri gerektirdiğinin farkında olduğunu göstermektedir.

10) MESLEĞİN EKONOMİK GETİRİSİNİN FARKINDA OLMAK Tablo 1. Maddelere Göre Cevap Veren Kişi Sayıları ve Madde Ortalamaları

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 10. Mesleğin ekonomik getirisinin farkındayım 307 3,21

(17)

Bireylerin mesleki seçimlerini belirlerken hesaba katmaları gereken diğer ölçü ise bir mesleğin icra edilmesinde bu mesleğin yapıldığı ortam, kazanç, ödül vb. sonuçlardan kaynaklanan kazançlarla ilgili bir kavram olan mesleki değerleridir. Mesleğin ekonomik getirisin farkında olmak maddesinde 5 üzerinden ortalama 3,21 puan alınması ankete katılımcıların çoğunun farkındalık sahibi olduğunun göstergesi olarak yorumlanabilir.

11) İŞ İMKÂNLARININ FAZLA OLMASI BU MESLEĞİ SEÇMEMDE ETKİLİ OLUP OLMADIĞINI BİLMEK

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 11. İş imkanlarının fazla olması bu mesleği seçmemde etkili oldu 292 2,76

İş imkanlarının fazla olması bu mesleği seçmemde etkili olması maddesinde 5 üzerinden ortalama 2,76 puan alması ankete katılımcıların çoğunun bilerek isteyerek bu alan/dalı tercih ettiğinin işaretidir. Meslek seçiminde gelecekte yapacağı işin kaygısını yaşamak iş olanaklarının fazla olmasını bilmek önemli bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır.

(18)

12) MESLEĞİN TOPLUMDAKİ SAYGINLIĞININ YÜKSEK OLMASI BU MESLEĞİ SEÇİMİNDE ETKİSİNİ BELİRLEMEK

Tablo 1. Maddelere Göre Cevap Veren Kişi Sayıları ve Madde Ortalamaları Kişi sayısı

Ortalama (5 üzerinden) 12. Mesleğin toplumdaki saygınlığının yüksek olması meslek seçimine

etkisi 300 2,86

(19)

Mesleki saygınlık; meslekten beklentiler, mesleğin otoritesi ve albenisi keza mesleğe duyulan ihtiyaç, mesleğe atfedilen etik değer, mesleği elde etmek için gerekli eğitimin niteliği, mesleki güç veya bağımsızlık olarak tanımlanabilir. Mesleğin toplumdaki saygınlığının yüksek olması meslek seçimine etki eden bir unsurdur. Ankete katılımcıların çoğunun bu maddeyi seçmesi 5 üzerinden ortalama 2,76 puan alması bireylerin bu hususu dikkate aldığını göstermektedir.

13) AİLENİN SOSYO-EKONOMİK DURUMUNUN BU MESLEĞİ SEÇİMİNDE Kİ ROLÜNÜ GÖSTERMEK

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 13. Ailemin sosyo-ekonomik durumu bu mesleği seçmemde etkilidir 296 2,64

Bu bölümde meslek seçimine etki eden, ailenin sosyo-ekonomik durumunun meslek seçiminde ki rolü öğrenciler tarafından nasıl algılandığı araştırılmıştır. Ankete katılımcıların çoğunun bu maddeyi seçmesi 5 üzerinden ortalama 2,64 puan alması ailenin sosyo-ekonomik faktörünün mesleki seçimde etkili olduğunu göstermektedir.

(20)

14) DERS NOTLARININ BU MESLEĞİ SEÇİMİNDE KATKISINI ORTAYA KOYMAK Tablo 1. Maddelere Göre Cevap Veren Kişi Sayıları ve Madde Ortalamaları

Kişi sayısı Ortalama (5 üzerinden) 14. Ders notları bu mesleği seçmemde etkilidir 309 2,98

Akademik ders başarısının meslek seçimini etkileyen bir faktör olduğu yadsınamaz bir gerçek olduğu aşikardır.

Bu bölümde bu maddenin ne düzeyde etkilediğini araştırılmıştır. Ders notlarının meslek seçimine katkısı 5 üzerinden ortalama 2.98 puan alması ankete katılanların çoğunun bu faktörü önemseyip dikkate aldığını göstermiştir. Başarılı olduğu derslere ilişkin meslek tercihi korelasyonu anlamlı bulunmuştur.

Bu çalışmada elde edilen bulgu ve sonuçlara göre bundan sonraki araştırmalara zemin hazırlamak, kolaylaştırmak ve yön vermek amacıyla proje ekibi olarak paydaşlara bazı önerilerde bulunulabilir. Bu önerilerin hayata geçirilmesinin meslek seçimine dair alan/dal belirlemede yaşanan kaygıyı en asgari düzeye indirileceği düşünülmektedir.

1.Mesleki ve Teknik Anadolu Liselerinde okuyan öğrencilerin meslek seçimi ve buna ilişkin alan/dal tercihleri faktörleri üzerine araştırmalar yapılarak bireylerin seçim kalitesini yükseltmenin yolları bulunabilir.

2. Meslek seçimine ilişkin alan/dal belirlemede bilginin arttırılması için okul psikolojik danışmanları tarafından yıl içerisinde kişisel ve grup rehberliği oturumları sağlanarak mental iyi oluşlarının arttırması sağlanabilir.

SONUÇ VE ÖNERİLER

(21)

3.Öğrencilerin tercih ettiği meslekler ve alan/dal hakkında, bu alanın gerektirdiği ilgi, yetenek, kişilik özellikleri, çalışma şartları, iş bulma olanakları ve mesleğin getireceği değerlere (para, saygınlık, şöhret, risk vb.) ilişkin konularda öğrencilerin aydınlanması amacıyla kariyer günlerinin düzenlenmesi verimliliğe katkı sağlayacaktır.

4.Yapılan araştırmada öğrencilerin meslek seçimi alan/da belirleme hakkında bilgilerinin daha da artırılabileceği görülmüştür. Öğrencilere yönelik; güncel meslekler ve geleceğin meslekleri hakkında, bu mesleklerin gerektirdiği ilgi, yetenek, değer ve kişilik özellikleri ile ilgili bilgilendirme çalışmalarının yapılması faydalı olacaktır.

5.Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi tarafından geliştirilen Danışman Bilgi Sistemi (DABİS) meslek tercih dönemindeki öğrencilerin doğru bölüm ve meslek tercihi yapmalarında yol gösterici olan psikolojik danışman ve rehber öğretmenlerin objektif veriye ulaşmalarını sağlayacağından etkin kullanılması niteliği ve verimliliği artıracaktır.

6. Milli Eğitim Bakanlığı tarafından hazırlanan Ulusal Mesleki Bilgi Sisteminin (http://mbs.meb.gov.tr/ ) tanıtımı ve kullanımı öğrencilerin kendilerini ilgi, yetenek, değer ve kişilik özelliklerini bilmeleri açısından önem arz etmektedir.

7.Okullarda görüntülü tanıtım sistemleri, kitle iletişim araçları eğer yoksa okul ve sınıf panolarında meslek tanıtımı ile ilgili videolar, sunumlar, yazılar ve görseller öğrencilerin hizmetine sunulabilir.

8. Bu maksatla okullardaki rehberlik servisinin niteliği arttırılabilir. Bunun yanında okul psikolojik danışmanları, öğrencilerin meslek seçimine dair alan/dal belirlemede isabetli karar verilmesinde aktif rol almaları için planlamalar ve destekler sunulabilir.

9.Yapılacak mesleki/kariyer projeleri ile ilgili okul psikolojik danışmanlarının da dahil olduğu kursların açılması sağlanabilir.

10. Bu alanda yetkin olan öğrencilere meslek seçimi üzerinde önemli bir katkısının olduğu görüldüğünden motive edici belgeler veya ödüller verilebilir.

11. Çeşitli kurum kuruluşlar ile işbirliği kurularak bu öğrencilere yönelik alanında başarılı meslek sahipleri okula davet edilip meslek tanıtım günleri düzenlenebilir.

12. Çalışma içeriğine MTAL öğretmenleri ve ebeveynlerin de dahil edilerek bu konuda eğitimlerinin

yükseltilmesi için meslek seçimi alan/dal belirlemede kaygı giderici öz güven yükseltici farkındalık eğitimleri, verilebilir.

13. Okullar ve üniversiteler arası işbirliği arttırılmalıdır. Okulların üniversite ziyaretlerinin arttırılması ve üniversitelerin kendi tanıtımlarını daha iyi yapması sağlanmalıdır.

14. Mesleki rehberlik çalışmaları yapılırken, işyerlerinin ziyaret edilmesi mesleğin koşullarının görülmesi gerekliliği önem arz etmektedir.

(22)

Bütün bunların yanı sıra bu çalışmanın bazı sınırlılıkları vardır. Ulaşılan örneklem bakımından bu araştırma sınırlıdır. Daha büyük örneklemler alınarak çalışmalar yapılabilir. Bu araştırma kullanılan nicel araştırma yöntemi ve elde edilen bulgular bakımından sınırlılık göstermektedir. Nitel araştırmalar yapılarak farklı bulgulara ulaşılabilir.

(23)