GÜMRÜK TARİFELERİ PROF.DR. MEHMET BOZOĞLU 1

(1)

GÜMRÜK

TARİFELERİ

PROF.DR. MEHMET BOZOĞLU 1

(2)

GÜMRÜK TARİFELERİ

• Kaynakların etkin alanlardan daha az etkin alanlara kayması

• Tüketicilerin mal seçim hürriyetinin

kısıtlanarak bazı malları alma konusunda zorlanması

• Tüketici refahında meydana gelen azalma

PROF.DR. MEHMET BOZOĞLU

(3)

TANIMLAR

• Gümrük Tarifesi

– En eski ve en çok kullanılan araç

• Gümrük: Belli bir malın gümrük sınırını geçişinde ödenen vergi ve harçlar

• Tarife: Uluslar arası ticarete konu olan bütün mallara uygulanan vergileri belirleyen listeler

– Otonom tarife: Yasa ile korunan (belirlenen) tarife – Sözleşmeli tarife: Uluslar arası anlaşmalar ve

karşılıklı görüşmeler sonucunda belirlenen tarifeler

• Tek taraflı kararlarla değiştirilmesi mümkün değildir

(4)

Uygulanan Tarife Sistemleri

• Tek kolonlu tarife sistemleri

– Otonom nitelikte olup, ayrımcı özelliği yoktur

– Her mala ülke orijinine bakılmaksızın bir tek vergi uygulanır – Sadece gelir veya koruma amacı güden ülkeler için yararlıdır

• İki kolonlu tarife sistemleri

– Her mal için iki vergi vardır.

– Her iki vergi yasalarla korunmuş olabilir veya biri yasalarla biri de uluslar arası anlaşmalarla belirlenmiş olabilir.

– DTÖ’ne üye devletlerin tarife cetvelleri iki kolonludur. Yüksek olan otonom karakterdedir ve üye olmayanlara uygulanır.

Diğeri ise üye ülkelere uygulanan ödünlü tarifedir.

• Üç kolonlu tarife sistemleri

– Çift kolonlu tarife sistemine, daha düşük oranlı bir verginin eklenmesiyle oluşur (Tercihli sistem). TR’nin AB kaynaklı mallara uyguladığı tarifeler PROF.DR. MEHMET BOZOĞLU

(5)

Gümrük Vergilerinin Uygulandığı Alanlar

• İthalat

– En yaygın uygulanan alan

• İhracat

– İhracatı kısıtlama ve gelir elde etmek (nadir)

• Ham madde üreten ve tekel konumunda olan ülkeler gelir sağlama amacıyla ihracata vergi

uygulayabilirler

– Verginin gelir sağlama etkisinin ortadan kalması (Şili-doğal nitrat-1919)

• Transit ticaret

– Günümüzde transit işlemlerin kolaylaştırılması yoluna gidildiği için önemini kaybetmiştir

(6)

Tarifelerin Gelir Sağlama ve Koruma Görevleri

• Devlet hazinesine gelir sağlamak

– Devlete kısa sürede ve kolay gelir sağlanır

– Geniş tüketim alanı olan mallara uygulanması ve

– Ticareti kısmayacak ve gümrük vergilerini maksimize edecek seviyede olması

– Ülkede üretimi olmayan mallar (kahve, kakao)

• Yerli, sanayiyi dış rekabete karşı korumak

– Tam bir koruma için yurt içi ve yurt dışı üreticiler arasındaki marjinal maliyet farkı gümrük vergisi ile birinciler lehine ortadan kaldırılmalı

– Kısmi koruma için, vergi oranı bu farkın altında tutulmalıdır.

• Ödemeler dengesini sağlamak

– Fiyatlar genel seviyesi, üretim, gelir ve istihdam üzerinde etkiler yaratır

(7)

BAŞLICA TARİFE TÜRLERİ

• Advolerem vergiler:

– İthal edilen malın değeri üzerinden yüzde olarak alınır (ör.

Otomobil CIF fiyatının %50’si)

– Pahalı imalat sanayi ürünleri için uygun olup, artan fiyatlar karşısında yurt içi sanayine uygun bir koruma

sağlayabilmektedir.

– Birkaç istisna dışında dünyada yaygın olan uygulanan sistem

• Spesifik vergiler:

– İthal edilen malın fiziki birimleri başına sabit miktarlarda tahsil edilir (ör. Otomobil başına 5000$)

– Standart mallar için daha faydalı olup, standart olmayan mallarda düşük kalitedeki malı yüksek kaliteliye göre daha fazla oranda vergilendirmektedir. (Mercedes-Skoda)

• Karma vergiler:

– Daha çok ham maddesi vergilendirilmiş mamul mallara uygulanır

(8)

KISMİ DENGE ANALİZİNDE GÜMRÜK

TARİFELERİNİN EKONOMİK ETKİLERİ (1) Varsayımlar:

• Zevkler, diğer mal fiyatları, tüketicilerin parasal geliri değişmemekte

• Teknolojik değişme, dışsallıklar ve maliyetler üzerinde etki yapan diğer değişkenler yok

• Gümrük tarifesi, malın yurt içi fiyatını vergi tutarı kadar yükseltmektedir.

(9)

Fiyat

D

0 P3

Q3 Miktar

Sd

Dd

Şekil. Kapalı Ekonomide Ürün Piyasası PROF.DR. MEHMET BOZOĞLU 9

(10)

Fiyat

D

0 P1 P3

Q1 Q3 Q5

D1

Miktar Sd

Dd

Şekil. Serbest Ticarette Ürün Piyasası

Sd+Sf

(11)

Fiyat

D

0 P1 P3 P2

Q1 Q2 Q3 Q4 Q5 D2

D1 T

Miktar Sd

Dd

r s t u

Sd+Sf+T Sd+Sf

Şekil. Gümrük Tarifelerinin Ürün Piyasasına Etkileri PROF.DR. MEHMET BOZOĞLU 11

(12)

GÜMRÜK TARİFELERİNİN KISMİ DENGE ANALİZİNDE EKONOMİK ETKİLERİ (1)

A. Koruma Etkisi:

• Fiyatların artması, yurt içi üreticileri dış piyasanın

rekabetinden koruyarak üretimin artmasına yol açar.

• Üreticiler, ekonominin diğer sektörlerinden (tam istihdam) kaynakları çeker ve bu sektöre yatırır.

• Her ek birimin üretiminde kullanılan kaynakların

verimliliği, bir önceki üretim seviyesinden daha düşüktür.

Eğer ekonomide tam istihdam söz konusu ise marjinal verimi daha yüksek olan sektörlerden çekilen kaynaklar korunan sektörde kullanılarak üretim yapılır.

• Ekonomide “s alanı” kadar bir reel kayıp yaşanır =koruma etkisi

• GT’nin koruyucu etkisi, kısa dönemde bir sanayi dalı veya ekonominin bir sektörü için olumlu sonuçlar yaratır. Uzun dönemde ise kaynaklar verimli alanlara kayabilir. PROF.DR. MEHMET BOZOĞLU 12

(13)

GÜMRÜK TARİFELERİNİN KISMİ DENGE ANALİZİNDE EKONOMİK ETKİLERİ (2) B. Tüketim Etkisi:

• GV, fiyatları yükselterek tüketimin kısılmasına neden olur. Bu da tüketicinin refahında bir

azalışa neden olur = u alanı: tüketim etkisi

• GYÜ’de yeni kurulan sanayilerin belli sürelerle gümrük tarifeleri ile korunması esnasında

yüksek fiyatlarla mal alan tüketiciler refah

kaybına uğrayabilirler. Uzun dönemde, korunan sanayi dalında üretim maliyetleri ve fiyatlar

düşerse tüketicilerin katlanmış oldukları refah kaybı giderilmiş olur.

(14)

GÜMRÜK TARİFELERİNİN KISMİ DENGE ANALİZİNDE EKONOMİK ETKİLERİ (3)

C. Gelir Etkisi:

• İthal edilen mal miktarı ile birim başına verginin çarpımı = devletin toplam vergi gelirleri

=“t alanı”: gelir etkisi D: Yeniden Dağıtım Etkisi

• Tam rekabet şartlarında bir sektörde verimliliği en düşük olan firmanın maliyetinin piyasa fiyatına

eşitlendiği noktada piyasa dengesi oluşur”. Bu marjinal firmanın üretim maliyetlerinin altında çalışan firmalar normal üstü kar “üretici rantı” elde ederler.

• Bu rant, tüketicilerin üreticilere yapmış olduğu bir gelir aktarması olup, bu etkiye “gelirin yeniden dağıtım

etkisi” denir.

(15)

GÜMRÜK TARİFELERİNİN KISMİ DENGE ANALİZİNDE EKONOMİK ETKİLERİ (4)

E. Gümrük Tarifelerinin Net Kaybı ve Yasaklayıcı Tarife:

• Tarife uygulamasının ekonomiye yüklediği net kayıp=

Koruma etkisi (s) + Tüketim etkisi (u)

• Tüketici fazlasını temsil eden P1P2D1D2 alanının (r) ile gösterilen kısmı tüketicilerden üreticilere, (t) ile gösterilen kısmı ise hükümete transfer edilmektedir.

• Serbest dış ticaret ihracat sektörünün, koruma ise ithal ikamesi sektörünün gelirini artırır.

• Tarifeler tüm ithalatı kısıtlayacak kadar (P3) yükseltilir ise, bu durumda dışarıdan hiç ithalat yapılamaz ve yerli üretim, yurt içi tüketimi karşılar. Bu tip tarifelere

“yasaklayıcı tarife” denir.

(16)

GÜMRÜK TARİFELERİNİN EKONOMİK ETKİLERİ

Etkiler T.önce T. sonra T. etkisi Alan

Tüketim 0Q5 0Q4 Tüketim u

Üretim 0Q1 0Q2 Koruma s

İthalat Q1Q5 Q2Q4 Gelir t

Fiyat P1 P2 Y.Dağıtım r T. maliyeti s+u

(17)

WTO-UR AoA

Basic Rules Developed countries Developing countries

(Turkey) 1995-2000

(6 years)

1995-2004 (10 years)

1. Market access Base period (1986-1988)

a. Tariff cuts

- Total -%36 -%24

- Each goods -%15 -%10

b. The minimum entry requirement

- Domestic consumption %5 %4

2. Export subsidies Base period (1986-1990)

- Value cuts -%36 -%24

- Quantity cuts -%21 -%14

3. Domestic supports Base period (1986-1988)

- The total domestic support cuts -%20 -%13

- de minimis %5 %10

(18)

1. Market Access

0 50 100 150 200 250

Beef Mutton Milk and milk cream Wheat Arpa Corn Butter Hazelnut (processed) Orange and Lemon Grape Onion Dometo Rice Olive oil Sunflower Soy bean Potato Olive

250 250 200 200 200 200 200 75 60 61 55 54 50 40 30 30 25 25

225 225 180 180 180 180 180 58,5 54 54,9 49,5 48,6 45 31,2 27 23,1 19,3 19,5

Base tariffs

Maximum tariffs commited in 2004

18

• Turkey preferred applying high tariffs &

making less tariff reductions for meat, tea, cereals, sugar, flour, tomatoes,

processed tobacco (in these goods, Turkey is self-sufficient and these goods are

consumed widely in domestic market).

• However, Turkey preferred applying low tariffs and making high tariff reduction for vegetable oils, silk, cotton etc. (in these goods, Turkey is net importer or exporter).

• The minimum entry requirement of 4%

would not get additional increase in import. Thus, Turkey already imports more than the minimum requirement (It is about 600-700 thousand tons for cereals).

• Turkey did not make commitment when import extremely increase or prices

extremely decrease. Because of this reason, Turkey could not get use of the special protection provisions.

Figure. Tariffs committed to the WTO and Applied by Turkey

Tariffs (%) Agricultural products (%)

More than 120 17.5

120-60 19.5

60-20 42.5

Less than 20 PROF.DR. MEHMET BOZOĞLU 20.5

(19)

DTÖ- İTM Tarife İndirimleri

Gelişmiş Ülkeler

• %0-20 gv %50 indirim

• %20-50 gv %57 indirim

• %50-75 gv %64 indirim

• %75-+ gv %66-73 indirim

• Minimum indirim: %54

Gelişmekte Olan Ülkeler

• %0-20 gv GÜ 2/3 indirim

• %20-50 gv GÜ2/3 indirim

• %50-75 gv GÜ 2/3 indirim

• %75-+ gv GÜ 2/3 indirim

• Minimum indirim: %36

(20)

DTÖ- İTM Tarife İndirimleri

Hassas ürünler

• GÜ: tarife satır sayısının %4-6

• GOÜ: GÜ’den 1/3 daha fazla

• Tarife indirim sapması: 1/3- 1/2 ve 1/3

Diğer Konular

• Tarife basamakları

• Tarifelerin basitleştirilmesi

• Tarife kotaları

• SSG

Özel ürünler

• GOÜ: Gıda güvenliği, gıda güvencesi, kırsal kalkınma

• Sayı: tarife satır sayısının max.

%20’si, min %8’i

• Uygulama: %40’ında indirim yok; geri kalanında ortalama

%15 (min. %12-max. %20)

Özel Korunma Mekanizmaları

• Her satır için kullanılabilir.

• 12 ayın herhangi bir

döneminde kullanılabilir.

• Fiyat ve miktar tetikli olabilir.

(21)

21

Foresights of Agricultural Negotiations (2004, 2005 & 2008)

1. Market access

•

Reduction tariffs in the agricultural import

• Higher reduction from the higher tariffs

• Privileges for the sensitive products to the countries

• Giving some abilities to the countries for applying tariffs quota

• Privileges for developing countries

• a longer time period for all commitments,

• lower reduction rates for both domestic support &

market access,

•privileges for specific products to enter markets for food safety, rural development & livelihood security

(22)

Effects of Possible Agreement on the World Markets

• Agricultural negotiations have not been completed yet, but the important indicators & determinants were revealed.

• The possible agreement at the end of agricultural negotiations would

determine the framework of agricultural policies for the member countries.

• WTO’ AoA could have important changes on import, export, production, consumption, welfare & unforeseen effects coming from free trade &

• Reduction of domestic & export supports by the exporter countries would increase costs & agricultural products prices in the world markets.

– This could increase import costs & production of import substitution.

– High world prices could trigger off export of some crops & decrease the need of subsidies for export products.

(23)

- No effects

– Citrus fruits

– Tobacco (the preferential trade status)

- Less effects

– Hazelnut (reduction in the tariffs of almond could decrease hazelnut demand from Turkey)

– White meat (Bound & applied tariffs are close each other.

The sector is of a good sub-structure & well organized) – Egg (bound & high tariffs)

– Olive & olive oil (Decreasing the EU’s supports &

increasing the world prices would decrease necessity of export supports)

23

Effects of Possible Agreement on Turkish Agriculture

(24)

- High Effects

• Cattle, ship, goat & their products

– bound & applied tariffs is 225% & Red meat would be one of the most negatively affected products.

– It is very important to have livestock & its products taken as special & sensitive products

• Durum wheat & maize

– Because of high differences between bound & applied tariffs, possible effects of tariff reductions would be side-effects by the world trade developments.

– Increase in import & this would decrease domestic support needs.

– Increase of world prices would increase domestic prices & producers would have positive affects.

• Rice

– Reduction in tariffs would increase the world prices & decrease domestic production burden – It is not possible to have rice taken as a special & sensitive product.

– Sustaining domestic production would be harder.

• Milk & Milk products

– Bound & applied tariffs are close each other (180%&135-150%) & tariff reduction could affected sector negatively

– Reducing domestic support and finishing export support by EU could effect sector positively.

• Sunflower & oil seeds

• It would be affected negatively & import dependency could continue.

• Cotton

– Reducing domestic support & finishing export subsidies would increase world prices.

– This would increase domestic production & import costs.

• Tea & sugar

– Tea & sugar would be affected negatively & it is important to have tea & sugar taken as special &

24

Effects of Possible Agreement on Turkish Agriculture

(25)