VERGİ USUL KANUNU’NUN CEZA HÜKÜMLERİNE İLİŞKİN 6009 SAYILI KANUNLA YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

(1)

1-GİRİŞ

6009 sayılı Gelir Vergisi Kanunu ile Bazı Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 1.8.2010 tarih ve 27659 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Dokuzu geçici olmak üzere toplam 72 maddeden oluşan Kanun ile başta vergi kanunları olmak üzere pek çok kanunda değişiklikler yapılmıştır.

Kamuoyunda “Torba Yasa” olarak bilinen 6009 sayılı Kanun ile vergi kanunlarında yapılan değişikliklerden biri Vergi Usul Kanunu’nun ceza hükümlerine ilişkindir. Söz konusu Kanunla, 213 sayılı VUK’un 353 ve mükerrer 355’inci maddelerinin bazı hükümlerinde bir takım değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu değişiklikler özel usulsüzlük cezalarına ilişkin olup değişikliğin yürürlük tarihi, Kanun’un yayım tarihi olarak belirlenmiştir.

Çalışmamızın takip eden bölümlerinde, VUK’un ceza hükümlerine ilişkin 6009 sayılı Kanunla yapılan değişikliklere ayrıntılı olarak yer verilecektir.

2-YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

Çalışmamızın “Giriş” bölümünde de belirttiğimiz üzere, 6009 sayılı Kanun’un 11 ve 12’inci maddeleri ile VUK’un ceza hükümlerinde bir takım değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu maddeler aşağıdaki gibidir:

Madde 11: 213 sayılı Kanunun 353’üncü maddesinin (8) numaralı ben- dinin sonuna aşağıdaki cümle eklenmiştir.

“Ancak, bu bent uyarınca kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı bir takvim yılı içinde 114.000 TL’yi aşamaz.”

Bülent SEZGİN*

Temmuz-Ağustos2010

VERGİ USUL KANUNU’NUN CEZA HÜKÜMLERİNE İLİŞKİN 6009 SAYILI KANUNLA YAPILAN

DEĞİŞİKLİKLER

* Vergi Denetmeni

(2)

Madde 12: 213 sayılı Kanunun mükerrer 355’inci maddesinin dördüncü fıkrasının sonuna aşağıdaki cümle eklenmiş ve beşinci fıkrasında yer alan “15 gün” ibareleri “30 gün”, “1/4” ibaresi “1/10”, “1/2” ibaresi “1/5”, altıncı fıkrasında yer alan “1/2” ibaresi “1/5” şeklinde değiştirilmiştir.

“Ancak, bu fıkra uyarınca bir takvim yılı içinde kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı 770.000 TL’yi geçemez.”

2.1-VUK’un 353’üncü Maddesinde Yapılan Değişiklik

6009 sayılı Kanunla VUK’un 353’üncü maddesinin (8) numaralı bendinde yapılan değişiklik sonrasında maddenin son hali aşağıdaki gibi olmuştur.

Madde 353/8: Belge basımı ile ilgili bildirim görevini tamamen veya kıs- men yerine getirmeyen matbaa işletmecilerine 75.000.000 lira (393 sıra no’lu VUK Genel Tebliği ile 1.1.2010’dan itibaren 570 TL) özel usulsüzlük cezası kesilir. Ancak, bu bent uyarınca kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı bir takvim yılı içinde 114.000 TL’yi aşamaz.

Kanunun Mükerrer 257’nci maddesine dayanılarak hazırlanan “Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtım Hakkında Yönetmelik” hükümlerine göre Maliye Bakanlığı veya defterdarlıklar belirlenen vasıfları haiz ve öngörülen teminat şartlarını yerine getiren matbaa işletmecileri ile bir anlaşma yapmak- tadır. Bu anlaşma ile belgelerin basım ve dağıtımı sağlanmaktadır.

Anlaşmada; basım ve dağıtımı yapılacak belgelerin nevi, anlaşma süresi, yatı- rılacak teminat tutarı, cezai müeyyideler ile basım sırasında ve basım sonra- sında denetim konularına ilişkin bilgiler yer almaktadır.

Bakanlık veya defterdarlılar tarafından; yeni anlaşma yapılan, anlaşması yenilenen, anlaşması feshedilen veya yenilenemeyen matbaa işletmecileri, ilgili vergi dairelerine bildirilmektedir. Vergi daireleri ise matbaaların isim ve adreslerini ilân koymaya mahsus yerlerde ilân ettiği gibi, mutat vasıtalarla da kamuoyuna duyurmaktadır.

Mükellefler bu uygulama doğrultusunda, kullanmak istedikleri belgeleri (fatura, müstahsil makbuzu, serbest meslek makbuzu, gider pusulası, pera-

Temmuz-Ağustos2010

(3)

kende satış vesikaları, sevk irsaliyesi, taşıma irsaliyesi, yolcu listesi, günlük müşteri listesi vb.) sadece bağlı oldukları vergi dairesinin il sınırları içinde kalan anlaşmalı matbaalarda bastırabilmektedirler.

Anılan Yönetmeliğin 14’üncü maddesine göre, matbaa işletmecileri basım ve dağıtımını yaptıkları belgelere ilişkin olarak örneği Yönetmelik ekinde yer alan bilgi formlarını düzenlemek ve Maliye Bakanlığı’nın belirle- diği esaslara uygun olarak elektronik ortamda internet üzerinden Bakanlığa göndermek zorundadırlar. Matbaa işletmelerince basımı yapılan belgeler, mükellefe veya vekiline bir tutanakla teslim edilir. Basımı yapılan belgeye ilişkin olarak iki nüsha bilgi formu düzenlenerek belgeyi teslim alan ile birlikte imzalandıktan sonra, formun bir nüshası mükellefe veya vekiline verilir, diğer nüshası ise matbaa işletmecisi tarafından muhafaza edilir. Matbaa işlet- mecileri bu bilgi formlarını en geç düzenlendiği günü izleyen günün sonuna kadar elektronik ortamda internet üzerinden Bakanlığa göndermek zorunda- dırlar.

Öte yandan Yönetmeliğin 13’üncü maddesinin (d) bendine göre kullana- cakları belgeleri faaliyette bulundukları ildeki anlaşma yapılan matbaalara teknik imkânsızlıklar nedeniyle bastıramayan veya bilgisayarla belge düzen- leyen mükellefler; bağlı bulundukları il defterdarlığına müracaatla durumları- nı belgeleyen bir yazı alırlar ve bu yazıyı kullanacakları belgeleri basacak olan matbaa işletmecisinin bağlı bulunduğu il defterdarlığına ibraz ederler.

Bu defterdarlıkça verilecek müsaadeye dayanılarak da söz konusu belgeler, o ilin sınırları içindeki bir matbaaya bastırılabilir. Bu şekilde belge basan matbaa işletmecileri, bilgi formlarını dört örnek olarak düzenlerler. Bu formun bir örneği basım işi yapılan il defterdarlığına, bir örneği mükellefin bağlı bulun- duğu il defterdarlığına gönderilir. Birer örneği de mükellef ve matbaa işlet- mecisi tarafından saklanır.

VUK’un 353’üncü maddesinin (8) numaralı bendi, matbaa işletmecilerin bildirim yükümlülüğüne ilişkindir. 6009 sayılı Kanun’un 11’inci maddesi ile VUK’un 353’üncü maddesinin (8) numaralı bendinde yapılan değişiklik son- rasında, belge basımı ile ilgili bildirim görevini tamamen veya kısmen yerine getirmeyen matbaa işletmecilerine kesilecek usulsüzlük cezasına üst sınır

Temmuz-Ağustos2010

(4)

getirilmiştir. Bu tutar bir takvim yılı için 114.000 TL olarak belirlenmiştir.

Buna göre belge basımı ile ilgili bildirim görevini tamamen veya kısmen yerine getirmeyen matbaa işletmecilerine bir takvim yılı içinde kesilebilecek usulsüzlük cezası toplamı 114.000 TL’yi aşamayacaktır.

2.2-VUK’un Mükerrer 355’inci Maddesinde Yapılan Değişiklikler 2.2.1-Dördüncü Fıkraya İlişkin Değişiklikler

VUK’un mükerrer 355’inci maddesinin dördüncü fıkrasında, 6009 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında anılan fıkranın son hali aşağıdaki gibi olmuştur.

Dördüncü Fıkra: “Tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurum- ları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayan mükelleflerden her birine, her bir işlem için bu maddeye göre uygu- lanan cezalardan az olmamak üzere işleme konu tutarın %5’i nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir. Bu şekilde ceza kesilen mükellefler hakkında üçüncü fıkra hükmü uygulanmaz.

Ancak, bu fıkra uyarınca bir takvim yılı içinde kesilecek özel usulsüzlük cezasının toplamı 770.000 TL’yi geçemez.”

VUK’un mükerrer 257’nci maddesinin birinci fıkrasının (2) numaralı bendi ile Maliye Bakanlığına, mükelleflere muameleleri ile ilgili tahsilat ve ödemelerini banka veya benzeri finans kurumlarınca düzenlenen belgelerle tevsik etmeleri zorunluluğu getirmeye ve bu zorunluluğun kapsamını ve uygulamaya ilişkin usul ve esaslarını belirleme dair yetki verilmiştir.

Bakanlık bu yetkisini 320, 323, 324 ve 332 sıra no’lu VUK Genel Tebliğleri ile kullanmış ve nihai olarak kimi mükelleflere 01.05.2004 tarihin- den itibaren 8.000 TL’yi aşan bazı tahsilat ve ödemelerini; banka, özel finans kurumları veya Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü aracılığıyla yapıl- ması yönünde zorunluluk getirmiştir. Bu uygulamanın amacı, ticari işlemler ve finansal hareketlerin taraflarının izlenmesi ve vergiyi doğuran olayların mali kurumların kayıt ve belgeleri yardımıyla tespit edilmesidir.

Temmuz-Ağustos2010

(5)

Bu yükümlülüğe uymamanın yaptırımı VUK’un mükerrer 355’inci maddesinin dördüncü fıkrası ile hüküm altına alınmıştır. Madde hükmüne göre, tahsilat ve ödemelerini belirlenen kurumlar aracılığı ile yapmayan mükellef- lere her bir işlem için anılan maddeye göre uygulanan cezalardan az olmamak üzere, işleme konu tutarın %5’i nispetinde özel usulsüzlük cezası kesilir.

6009 sayılı Kanun’la birlikte bu fıkra uyarınca bir takvim yılı içinde kesilebilecek özel usulsüzlük cezasının üst sınırı 770.000 TL olarak belirlenmiş- tir. Buna göre tahsilat ve ödemelerini belirlenen kurumlar aracılığı ile yapmayan mükelleflere bir takvim yılı içinde 770.000 TL’nin üzerinde özel usul- süzlük cezası kesilemeyecektir.

2.2.2-Beşinci Fıkraya İlişkin Değişiklikler

VUK’un mükerrer 355’inci maddesinin beşinci fıkrasında, 6009 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında anılan fıkranın son hali aşağıdaki gibi olmuştur.

Beşinci Fıkra: “Elektronik ortamda beyanname verilmesi mecburiyetine uyulmaması halinde kesilmesi gereken özel usûlsüzlük cezası, beyannamenin kanuni süresinin sonundan başlayarak elektronik ortamda 30 gün içinde verilmesi halinde 1/10 oranında, bu sürenin dolmasını takip eden 30 gün için- de verilmesi halinde ise 1/5 oranında uygulanır.”

Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 257’nci maddesinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye istinaden, vergi beyannamelerinin ve bildirimlerinin internet ortamında gönderilmesi uygulaması ile ilgili düzenlemeler 340, 346, 357, 367, 373 ve 376 ve 386 sıra no’lu VUK Genel Tebliğleri ile 15, 26, 28, 31 ve 37 sayılı VUK Sirkülerinde yapılmıştır.

Elektronik beyanname düzenlemesinin amacı, mükelleflerin vergilendir- meye ilişkin ödevlerini yerine getirmede, gelişen bilgi işlem teknolojilerinden yararlanmak, vergi beyannameleri ile bildirim ve eklerinin kolay, hızlı, eko- nomik ve güvenilir bir şekilde idareye intikalini sağlamak, vergi beyannamelerinin doldurulmasındaki hataları en aza indirerek mükellef mağduriyetini önlemek, vergi dairesinin beyanname kabul, tarh, tahakkuk ve tahsilat işlem-

Temmuz-Ağustos2010

(6)

lerini azaltarak iş ve işlemlerini kolaylaştırmak ve diğer alanlarda mükellefe daha iyi hizmet vermesini sağlamaktır.

Söz konusu tebliğ ve sirkülerler ile belirli özellikleri haiz mükelleflere vergi beyannamelerini elektronik ortamda gönderme zorunluluğu getirilmiş- tir. Yapılan düzenlemeler ile halen;

- Ticari, zirai ve mesleki faaliyetlerinden dolayı gerçek usulde vergilendi- rilen gelir vergisi mükellefleri, hiçbir hadle sınırlı olmaksızın, yıllık gelir vergisi, geçici vergi, muhtasar ve katma değer vergisi beyannamelerini,

- Kurumlar vergisi mükellefleri, hiçbir hadle sınırlı olmaksızın kurumlar vergisi, geçici vergi, muhtasar ve katma değer vergisi beyannamelerini,

- Banka ve sigorta muameleleri vergisi mükellefleri, hiçbir hadle sınırlı olmaksızın, hizmet vergisi (banka muameleleri vergisi / sigorta muameleleri vergisi) beyannamelerini,

- İstanbul ilinde kurulan büyük mükellefler vergi dairesi başkanlığı mükellefleri tüm beyannamelerini,

- Özel tüketim, özel iletişim ve şans oyunları vergisi mükellefleri, hiçbir hadle sınırlı olmaksızın, ÖTV (2/a beyannamesi hariç) ÖİV ve Şans Oyunları Vergisi beyannamelerini, elektronik ortamda göndermek zorundadırlar.

VUK’un mükerrer 355’inci maddesinin beşinci fıkrasında 6009 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında; elektronik ortamda beyanname verilmesi mecburiyetine uyulmaması halinde kesilmesi gereken özel usûlsüzlük cezası, beyannamenin kanuni süresinin sonundan başlayarak elektronik ortamda 30 gün içinde verilmesi halinde 1/10 oranında, bu sürenin dolmasını takip eden 30 gün içinde verilmesi halinde ise 1/5 oranında uygulanacaktır.

2.2.3-Altıncı Fıkraya İlişkin Değişiklikler

VUK’un mükerrer 355’inci maddesinin altıncı fıkrasında, 6009 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında anılan fıkranın son hali aşağıdaki gibi olmuştur.

Altıncı Fıkra: “Elektronik ortamda verilme zorunluluğu getirilen bildi- rim veya formlara ilişkin olarak süresinden sonra düzeltme amacıyla verilen

Temmuz-Ağustos2010

(7)

bildirim ve formların, belirlenen sürelerin sonundan itibaren 10 gün içinde verilmesi halinde özel usulsüzlük cezası kesilmez, takip eden 15 gün içinde verilmesi halinde ise kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezası 1/5 oranında uygulanır.”

Beyannameler dışında, elektronik ortamda verilme zorunluluğu bulunan bildirim veya formların en önemlisi ve hatta cari mevzuat hükümleri dikkate alındığında yeganesi Ba-Bs formlarıdır.

VUK’un 148, 149 ve mükerrer 257’nci maddelerinin Maliye Bakanlığı’na verdiği yetkiye dayanılarak yayımlanan 350 sıra no’lu VUK Genel Tebliği ile bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin belirli bir haddi aşan mal ve hizmet alımlarını Form Ba ile; mal ve hizmet satışlarını ise Form Bs ile bil- dirmeleri yükümlülüğü getirilmiş, 362 sıra no’lu Tebliğ ile bu yükümlülüğe ilişkin açıklamalar yapılmıştır. Akabinde yayımlanan 381 sıra no’lu Tebliğ ile yıllık dönemler halinde verilen formların Ocak/2008 döneminden itibaren aylık dönemler halinde verilmesi uygulamasına geçilmiştir. Son olarak yayımlanan 396 sıra no’lu Tebliğ ile Ocak/2010 döneminden itibaren verilecek formlara ilişkin hadler yeniden belirlenmiş ve bildirim yükümlülüğünün yerine getirilmesinde uygulanacak usul ve esaslar açıklanmıştır.

396 sıra no’lu Tebliğ ile yapılan düzenlemeye göre mükellefler, Ocak/2010 döneminden itibaren bir aya ilişkin bildirim formlarını takip eden ayın birinci gününden itibaren son günü akşamı saat 24:00’e kadar sistem üzerinden onaylamak suretiyle göndermekle yükümlüdürler. Mükellefiyetin terki halinde bildirim formları, işin bırakıldığı tarihi izleyen ayın son günü akşamına kadar verilmek zorundadır.

Bildirim formlarını belirlenen süreler içinde vermeyen, eksik veya yanıl- tıcı bildirimde bulunan mükellefler hakkında VUK’un mükerrer 355’inci maddesi hükmü uyarınca cezai işlem uygulanmaktadır. Söz konusu cezai işle- min uygulanmasında, Ba ve Bs bildirim formları tek bir form olarak değer- lendirmekte ve tek özel usulsüzlük cezası kesilmektedir.

VUK’un mükerrer 355’inci maddesinin altıncı fıkrasında 6009 sayılı Kanunla yapılan değişiklik sonrasında; Ba-Bs formlarının belirlenen sürelerin sonundan itibaren 10 gün içinde verilmesi halinde özel usulsüzlük cezası

Temmuz-Ağustos2010

(8)

kesilmeyecek, takip eden 15 gün içinde verilmesi halinde ise kesilmesi gereken özel usulsüzlük cezası 1/5 oranında uygulanacaktır.

2.3-Değişikliklerin Yürürlük Tarihi

VUK’un 353 ve mükerrer 355’inci maddelerinde değişiklik yapan 6009 sayılı Kanun’un 11 ve 12’nci maddelerinin yürürlük tarihi, aynı Kanun’un 62’nci maddesinin (ğ) bendi ile hüküm altına alındığı üzere, Kanun’un Resmî Gazete’de yayım tarihidir. Dolayısıyla söz konusu değişiklikler, 1.8.2010 tari- hinden itibaren hüküm ifade etmekte olup, bu tarihten itibaren değişikliğe konu yükümlülükleri yerine getirmeyen mükelleflere yeni hükümler çerçeve- sinde cezai işlem yapılacaktır.

3-SON SÖZ

Kamuoyunda “Torba Yasa” diye bilinen 6009 sayılı Kanun’un 11 ve 12’nci maddeleri ile VUK’un 353 ve mükerrer 355’inci maddelerinde yer alan ceza hükümlerinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler; belge basımı ile ilgili bildirim görevini tamamen veya kısmen yerine getirmeyen matbaa işletmecilerine; tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurum- ları veya posta idarelerince düzenlenen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayan mükelleflere; elektronik ortamda beyanname verilmesi mecburiyetine uymayan mükelleflere ve son olarak elektronik ortamda süresinden sonra düzeltme amacıyla Ba-Bs formu veren mükelleflere uygulanacak özel usul- süzlük cezalarına ilişkindir.

Yapılan değişikliklerle birlikte, belge basımı ile ilgili bildirim görevini tamamen veya kısmen yerine getirmeyen matbaa işletmecileri ile tahsilat ve ödemelerini banka, benzeri finans kurumları veya posta idarelerince düzenle- nen belgelerle tevsik etme zorunluluğuna uymayan mükelleflere bir takvim yılı içinde kesilebilecek özel usulsüzlük cezalarına üst sınır getirilmiş, bunun yanında bazı durum ve fiiller nedeniyle kesilecek özel usulsüzlük cezalarının tutarı azaltılmıştır.

Temmuz-Ağustos2010

(9)

Değişikliklerin yürürlük tarihi, Kanun’un Resmî Gazete’de yayım tarihi olan 1.8.2010’dur. Dolayısıyla söz konusu değişiklikler, anılan tarihten itibaren hüküm ifade etmekte olup, bu tarihten itibaren değişikliğe konu yüküm- lülükleri yerine getirmeyenler hakkında yeni hükümler dikkate alınarak cezai işlem yapılacaktır.

KAYNAKÇA

Maliye Bakanlığı (01.02.2007). 367 Sıra No’lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği. Ankara: Resmî Gazete (26421 sayılı)

Maliye Bakanlığı (11.03.2005). Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtım Hakkında Yönetmelik. Ankara: Resmî Gazete (25752)

Temmuz-Ağustos2010

(10)

Maliye Bakanlığı (25.05.1999). Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtım Hakkında Yönetmelik. Ankara: Resmî Gazete (23705 sayılı)

Maliye Bakanlığı (26.01.1989). Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtım Hakkında Yönetmelik. Ankara: Resmî Gazete (20061)

Maliye Bakanlığı(02.02.1985). Vergi Usul Kanunu Uyarınca Vergi Mükellefleri Tarafından Kullanılan Belgelerin Basım ve Dağıtım Hakkında Yönetmelik. Ankara: Resmî Gazete (18654 sayılı)

T.C. Yasalar (01.08.2010). 6009 sayılı Kanun. Ankara: Resmî Gazete (27659 sayılı)

T.C. Yasalar (10.01.1961). 213 sayılı Vergi Usul Kanunu. Ankara: Resmî Gazete (10703 sayılı)

Temmuz-Ağustos2010