T.C.
İSTANBUL MEDİPOL ÜNİVERSİTESİ SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
İŞİTME CİHAZI KULLANICILARININ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN CİHAZ MEMNUNİYETİ VE BEKLENTİLERİ İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ
SUDE KAYMAKÇI
ODYOLOJİ ANABİLİM DALI
DANIŞMAN
Prof. Dr. MUSTAFA BÜLENT ŞERBETÇİOĞLU
İSTANBUL-2021
i
TEZ ONAY FORMU
Kurum : İstanbul Medipol Üniversitesi Programın Seviyesi : Yüksek Lisans (X) Doktora ( ) Anabilim Dalı : Odyoloji
Tez Sahibi : Sude KAYMAKÇI
Tez Başlığı : İşitme Cihazı Kullanıcılarının Kişilik Özelliklerinin Cihaz Memnuniyeti ve Beklentileri İle İlişkisinin İncelenmesi
Sınav Yeri : İstanbul Medipol Üniversitesi Güney Yerleşkesi Sınav Tarihi : 12.07.2021
Tez tarafımızdan okunmuş, kapsam ve nitelik yönünden Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
Danışman Kurumu İmza Prof.Dr. Mustafa B. ŞERBETÇİOĞLU İstanbul Medipol Üniversitesi
Sınav Jüri Üyeleri
Dr. Öğr. Üyesi Gül ÖLÇEK İstanbul Medipol Üniversitesi Dr.Öğr.Üyesi Eyyup KARA İstanbul Üniversitesi
Yukarıdaki jüri kararıyla kabul edilen bu Yüksek Lisans tezi, Enstitü Yönetim Kurulu’nun ……/……/ ……… tarih ve ……..…../………. - …..…. sayılı kararı ile
şekil yönünden Tez Yazım Kılavuzuna uygun olduğu onaylanmıştır.
Prof.Dr. Neslin EMEKLİ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Müdür V.
ii
ETİK İLKE VE KURALLARA UYGUNLUK BEYANI
Bu tez çalışmasının kendi çalışmam olduğunu, tezin planlanmasından yazımına kadar bütün safhalarda etik dışı davranışımın olmadığını, bu tezdeki bütün bilgileri akademik ve etik kurallar içerisinde elde ettiğimi, bu tez çalışması ile elde edilmeyen bütün bilgi ve yorumlara kaynak gösterdiğimi ve bu kaynakları da kaynaklar listesine aldığımı, yine bu tez çalışması ve yazımı sırasında patent ve telif haklarını ihlal edici bir davranışımın olmadığını beyan ederim.
Sude KAYMAKÇI
iii
TEŞEKKÜR
Lisans, yüksek lisans ve çalışma hayatım boyunca bilgi ve deneyimlerini paylaşarak bugünlere gelmemde büyük emeği olan, öğrencisi olmaktan gurur duyduğum saygıdeğer tez danışman hocam Sayın Prof. Dr. Bülent Şerbetçioğlu`na,
Eğitim ve çalışma hayatım süresince sevgisini ve desteğini hiçbir zaman esirgemeyen, kıymetli bilgileri ve deneyimleriyle yetiştiğim saygıdeğer hocam Sayın Prof. Dr. Erol Belgin`e,
Çalışma hayatımda bana yol gösteren, desteğini ve güler yüzünü esirgemeyen, birlikte çalışıyor olmaktan mutluluk duyduğum değerli hocam Sayın Dr. Öğr. Üye.
Gül Ölçek’e,
Tez konumun şekillenmesine yardımcı olarak desteklerini esirgemeyen, tanımaktan mutluluk duyduğum değerli hocam Sayın Öğr. Gör. Bahtiyar Çelikgün’e,
Hayatımda olduğu gibi tezimin her aşamasında da bana destek veren, lisans döneminden beri her zaman yanımda olan ve dostluğundan dolayı çok şanslı olduğum meslektaşım Ody. İrem Erol’a ve desteğiyle her zaman yanımda olan, lisans, yüksek lisans ve iş hayatımı birlikte geçirdiğim, beni her daim motive eden sevgili arkadaşım Arş. Gör. Yuşa Başoğlu’na,
Hayatımın her döneminde gösterdikleri sonsuz emek ve sevgilerinden dolayı canım aileme,
Teşekkür ederim...
iv
İÇİNDEKİLER
TEZ ONAY FORMU ... i
ETİK İLKE VE KURALLARA UYGUNLUK BEYANI ....ii
TEŞEKKÜR ... iii
KISALTMALAR VE SİMGELER LİSTESİ ... vi
ŞEKİLLER LİSTESİ ... vii
TABLOLAR LİSTESİ ... viii
1. ÖZET ... 1
2. ABSTRACT ... 2
3. GİRİŞ VE AMAÇ ... 3
4. GENEL BİLGİLER ... 5
4.1. İşitme Sisteminin Anatomi ve Fizyolojisi ... 5
4.1.1. Dış kulak ... 6
4.1.2. Orta kulak ... 6
4.1.3. İç kulak ... 7
4.2. Santral İşitme Sistemi ... 7
4.3. İşitme Kayıpları ... 9
4.3.1. İşitme kaybı tipleri ... 9
4.3.2. İşitme kaybı derecelendirilmesi ... 10
4.3.3. İşitme kaybının etkileri ... 10
4.4. İşitme Cihazları ... 11
4.4.1. İşitme cihazı nedir? ... 11
4.4.2. İşitme cihazı tipleri ... 12
4.4.3. İşitme cihazı uygulamaları ... 13
4.5. İşitme Cihazı Memnuniyetinin Değerlendirilmesi ... 16
4.5.1. Günlük hayattaki amplifikasyon memnuniyetini değerlendirme (Satisfaction with Amplification in Daily Life, SADL) anketi ... 16
4.6. Kişilik ... 18
4.6.1. Kişilik nedir? ... 18
4.6.2. Beş faktör kişilik modeli ... 18
4.6.2.1. Dışa dönüklük ... 19
v
4.6.2.2. Uyumluluk ... 19
4.6.2.3. Sorumluluk ... 20
4.6.2.4. Nevrotiklik ... 20
4.6.2.5. Deneyime açıklık ... 20
4.6.3. Beş faktör kişilik ölçeği ... 21
5. MATERYAL VE METOT ... 22
5.1. Araştırmanın Yeri ve Zamanı... 22
5.2. Etik Kurul Onayı ... 22
5.3. Katılımcılar ... 22
5.4. Çalışma Yöntemi ... 23
5.5. Veri Toplama Araçları ... 24
5.5.1. Bilgi formu ... 24
5.5.2. BFI ... 24
5.5.3. SADL ... 25
5.5.4. Beklenti formu ... 27
5.6. İstatistiksel analiz ... 27
6. BULGULAR ... 28
6.1. Demografik Özellikler ... 28
6.2. Analizler ... 30
7. TARTIŞMA ... 44
7.1. Araştırmanın Sınırlılıkları ve İleri Çalışma Örnekleri ... 51
8.SONUÇ ... 53
9.KAYNAKLAR ... 54
10. EKLER ... 63
11. ETİK KURUL ONAYI ... 69
12. ÖZGEÇMİŞ ... 72
vi
KISALTMALAR VE SİMGELER LİSTESİ
BFI : Big Five Inventory BTE : Behind The Ear CIC : Completely In Canal
dB : Desibel
GHABP : Glasgow Hearing Aid Benefit Profile HAPI : Hearing Aid Performance Inventory HFP : Hearing Functioning Profile
Hz : Hertz
IC : Inferior Colliculus IIC : Invisible In Canal
IOI-HA : International Outcome Inventory for Hearing Aids ITC : In The Canal
ITE : In The Ear
LDL : Loudness Discomfort Level REM : Real Ear Measurement RIE/RITE : Receiver In The Ear
SADL : Satisfaction with Amplification in Daily Life SOC : Superior Olivary Comlex
UCL : Uncomfortable Loudness Level WHO : World Health Organization
vii
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 4.1.1. Periferik İşitme Sistemi (9) ... 5
Şekil 4.2.1. Santral İşitme Sistemi Yolları (9) ... 8
Şekil 4.4.2.1. Kulak Arkası İşitme Cihazları (40)... 12
Şekil 4.4.2.2. Kulak İçi İşitme Cihazları (40) ... 13
Şekil 5.3.1. Katılımcıların Cinsiyet Dağılımları ... 22
Şekil 6.2.1. Cinsiyete Göre Toplam SADL Puan Ortalamaları ... 36
Şekil 6.2.2 Cinsiyete Göre Olumlu Etki Puan Ortalamaları ... 36
Şekil 6.2.3. Toplam Cihaz Deneyimi Süresine Göre Kişisel İmaj ve Görünüm Puan Ortalamaları... 43
viii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 4.3.2.1. Saf Ses Ortalamalarına Göre Yetişkin İşitme Kaybının
Derecelendirilmesi (15) ... 10
Tablo 4.4.3.1. İşitme Cihazı Sonuçlarını Değerlendirmek İçin Kullanılan Bazı Ölçekler ... 16
Tablo 5.5.2.1. BFI Ölçek Puanlaması ... 25
Tablo 5.5.3.1. SADL Ölçek Puanlaması ... 26
Tablo 6.1.1. Katılımcıların Demografik Özellikleri ... 29
Tablo 6.2.1. BFI, SADL ve Alt Boyutlarının Özet İstatistik Değerleri ... 30
Tablo 6.2.2. Yaş, Beklenti, BFI, SADL Ve Alt Boyutları Arasındaki İlişkiye Dair Pearson Korelasyon Analizi Sonuçları... 32
Tablo 6.2.3. Toplam SADL Yordayıcıları Olarak BFI Alt Boyutlarına İlişkin Çoklu Regresyon Analizi Sonuçları... 34
Tablo 6.2.4. Toplam Beklenti Yordayıcıları Olarak BFI Alt Boyutlarına İlişkin Çoklu Regresyon Analizi Sonuçları ... 35
Tablo 6.2.5. Cinsiyete Göre Beklenti Düzeyi, SADL ve Alt Boyutlarına İlişkin T- Testi Sonuçları ... 35
Tablo 6.2.6. İşitme Cihazı Kullanılan Tarafa Göre Beklenti Düzeyi, SADL ve Alt Boyutlarına İlişkin T-Testi Sonuçları ... 37
Tablo 6.2.7. Cihaz Tipine Göre Beklenti Düzeyi, SADL ve Alt Boyutlarına İlişkin T-Testi Sonuçları ... 38
Tablo 6.2.8. Cihaz Ayarlamasında Kullanılan Algoritmaya Göre Beklenti Düzeyi, SADL ve Alt Boyutlarına İlişkin ANOVA Sonuçları... 39
Tablo 6.2.9. Günlük Kullanım Süresine Göre Beklenti Düzeyi, SADL ve Alt Boyutlarına İlişkin T-Testi Sonuçları ... 40
Tablo 6.2.10. Mevcut Cihaz Deneyimi Süresine Göre Beklenti Düzeyi, SADL ve Alt Boyutlarına İlişkin ANOVA Sonuçları ... 41
Tablo 6.2.11. Toplam Cihaz Deneyimi Süresine Göre Beklenti Düzeyi, SADL ve Alt Boyutlarına İlişkin ANOVA Sonuçları ... 42
1
1. ÖZET
İŞİTME CİHAZI KULLANICILARININ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİNİN CİHAZ MEMNUNİYETİ VE BEKLENTİLERİ İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ
Bu tez çalışması kişilik özelliklerinin işitme cihazı memnuniyetini ve işitme cihazından beklentileri nasıl etkilendiğini incelemek adına gerçekleştirildi. Çalışma, İstanbul Medipol Üniversitesi’nde 29 kadın ve 31 erkek olmak üzere 18-65 yaş aralığında toplam 60 işitme cihazı kullanıcısı ile yapıldı. Çalışmaya katılmaya gönüllü kişilere kişilik özelliklerini belirlemeye yönelik Beş Faktör Kişilik Ölçeği (Big Five Inventory, BFI), işitme cihazı memnuniyetini değerlendirmek için Günlük Hayatta Sesi Artırma Memnuniyeti Anketi (Satisfaction with Amplification in Daily Living, SADL) ve kullanıcıların işitme cihazından beklentilerini sorgulamak üzere araştırmacı tarafından hazırlanan Beklenti Formu uygulandı. Beş faktör kişilik ölçeği alt boyutlarından; dışa dönüklük ile toplam SADL (r=0.31, p<0.05) ve alt boyutlarından olumlu etki (r=0.31, p<0.05) ve kişisel imaj ve görünüm (r=0.37, p<0.01) arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulundu.
Sorumluluk ile toplam SADL (r=0.38, p<0.01), olumlu etki (r=0.32, p<0.05) ve maliyet (r=0.27, p<0.05) arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulundu. Toplam SADL (r=-0.39, p<0.01), olumlu etki (r=-0.41, p<0.01) ve maliyet (r=-0.31, p<0.05) ile nevrotiklik arasında ise negatif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulundu. Uyumluluk (r=0.28, p<0.05), sorumluluk (r=0.31, p<0.05) ve deneyime açıklık (r=0.50, p<0.01) ile işitme cihazı beklenti düzeyi arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki; yaş (r=-0.34, p<0.01) ile işitme cihazı beklenti düzeyi arasında ise negatif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulundu.Sonuç olarak, işitme cihazlı rehabilitasyon sürecinin kişilik özellikleri, yaş, beklentiler, cinsiyet ve deneyim gibi bireysel özelliklerin göz önünde bulundurularak planlanması ve yürütülmesinin işitme cihazı memnuniyetine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Beklenti, İşitme cihazı, İşitme kaybı, Kişilik, Memnuniyet
2
2. ABSTRACT
INVESTIGATION OF THE RELATIONSHIP OF PERSONALITY TRAITS OF HEARING AID USERS WITH THEIR SATISFACTION AND EXPECTATIONS
This thesis study was carried out to examine how personality traits affect hearing aid satisfaction and hearing aid expectations. The study was conducted on 29 female and 31 male, a total of 60 hearing aid users between the ages of 18-65 at Istanbul Medipol University. The Big Five Inventory (BFI) to determine personality traits, Satisfaction with Amplification in Daily Living (SADL) to evaluate hearing aid satisfaction and an Expectation Form prepared by the researcher to question the expectations of the users from the hearing aid were applied to the volunteers. A positive and statistically significant relationship was found between extraversion and total SADL (r=0.31, p<0.05) and its sub-dimensions positive effect (r=0.31, p<0.05) and personal image (r=0.37, p<0.01). A positive and statistically significant relationship was found between conscientiousness and total SADL (r=0.38, p<0.01), positive effect (r=0.32, p<0.05) and service and cost (r=0.27, p<0.05). A negative and statistically significant correlation was found between total SADL (r=-0.39, p<0.01), positive effect (r=-0.41, p<0.01), service and cost (r=-0.31, p<0.05) and neuroticism. A positive and statistically significant relationship between agreeableness (r=0.28, p<0.05), conscientiousness (r=0.31, p<0.05) and openness (r=0.50, p<0.01) and hearing aid expectation level; a negative and statistically significant correlation was found between age (r=-0.34, p<0.01) and hearing aid expectation level. As a result, it is thought that planning and executing the rehabilitation process with hearing aids by considering individual characteristics such as personality characteristics, age, expectations, gender and experience might contribute to hearing aid satisfaction.
Key Words: Expectation, Hearing aid, Hearing loss, Personality, Satisfaction
3
3. GİRİŞ VE AMAÇ
İşitme kaybı, periferik veya santral işitme sisteminin herhangi bir basamağında meydana gelen patolojiler nedeniyle seslerin az işitilmesi ve/veya algılanamaması durumudur. Toplumda yaygın olarak her yaş grubunda görülebilen işitme kaybı, kişilerin iletişim becerilerini, sosyal ilişkilerini, yaşam kalitelerini ve psikolojik durumlarını etkileyen önemli bir sağlık problemidir.
Dünya nüfusunun %5'inden fazlasının işitme kaybına sahip olduğu bilinmektedir. WHO’ya göre, 2050 yılına kadar yaklaşık 2,5 milyar insanın işitme kaybına sahip olacağı ve en az 700 milyon kişinin işitme rehabilitasyonuna ihtiyaç duyacağı tahmin edilmektedir (1). İşitme kaybı insidansının artabileceğinin bilinmesi, iletişim becerilerinde ve yaşam kalitesinde sorunlar yaşayacak birçok kişi olabileceğini düşündürmektedir.
İşitme kayıplarının cerrahi ya da medikal yöntemlerle tedavi edilemediği durumlarda, bireylerin yaşadığı iletişim zorluklarının önüne geçmek ve yaşam kalitelerini yükseltmek amacıyla işitme cihazları kullanılmaktadır (2). Uygun işitme cihazı seçimi, odyolojik rehabilitasyon sürecinin birincil hedefidir (3). Her kullanıcının farklı ihtiyaç ve beklentileri bulunduğu için işitme cihazı uygulamaları yapılırken ve memnuniyet belirlenirken tamamen bireysel bir süreç izlenmelidir.
Cihazlandırma ve değerlendirme sürecinin uzmanlar tarafından bireysel ve doğru bir şekilde takip edilmesi, hizmet ve zaman maliyetlerinin azaltılmasını ve kullanıcı memnuniyetinin artırılabilmesini sağlamaktadır (4).
Odyolojik bulguların yanı sıra, kişinin bireysel özellikleri, istek ve beklentileri değerlendirilmeden yürütülen bir cihazlandırma süreci, işitme cihazından istenen memnuniyetin elde edilememesine neden olmaktadır. Aynı işitme kaybına sahip olsa bile iki farklı kişiyi aynı cihaz ve aynı ayar ile memnun etmek pek mümkün olamamaktadır (5). Çünkü memnuniyet, tamamen sübjektif bir kavram olup birçok faktöre bağlıdır. Günümüzde, odyolojik değişkenlere ek olarak işitme cihazı memnuniyetinin kullanıcının motivasyon, beklentiler ve kişilik gibi bireysel özellikleri ile güçlü bir ilişki içerisinde olduğu görüşü öne çıkmaktadır (6).
4 Bu araştırmanın amacı; kişilik özelliklerinin, işitme cihazı kullanan bireylerin cihaz memnuniyeti ve cihazdan beklentileri üzerinde etkilerinin incelenmesidir. Böylece kullanıcılara kendileri için en uygun işitme cihazlı rehabilitasyon sürecinin belirlenmesi ve yürütülmesi sağlanarak işitme kayıplı bireylerin yaşam kalitelerinin arttırılması amaçlanmaktadır.
5
4. GENEL BİLGİLER
4.1. İşitme Sisteminin Anatomi ve Fizyolojisi
Kulak kepçesi tarafından toplanan sesin, orta kulakta amplifiye edilmesi ve santral işitsel yollarda anlamlandırılması sürecine işitme denir (7). İşitme sistemi, periferik ve santral işitme sistemi olarak 2 bölümde incelenmektedir. Periferik işitme sistemi; dış kulak, orta kulak ve iç kulak olmak üzere 3 kısımdan oluşmaktadır.
Şekil 4.1.1. Periferik İşitme Sistemi (9)
6 4.1.1. Dış kulak
Dış kulak, dış ortamdan gelen ses dalgalarının ilk karşılaştığı yer olan kulak kepçesi ve seslerin orta kulağa yönlendirilmesini sağlayan dış kulak yolundan oluşmaktadır. Kulak kepçesi, ses dalgalarını toplayarak dış kulak yoluna iletir. Dış kulak yolu rezonansı sayesinde kulak zarındaki ses basıncı artar ve bu da orta kulağa enerji transferini arttırır (8). Özellikle dış kulak yolunun rezonans frekansı olan 3-4 kHz civarında bu artış yaklaşık 12 dB’e kadar ulaşmaktadır (9,10). Rezonans frekansı, dış kulak yolunun hacmi ve uzunluğuna bağlı olarak değişmektedir (11).
4.1.2. Orta kulak
Dış kulak yolundan gelen akustik enerjinin mekanik enerjiye dönüştürülerek iç kulağa iletilmesinde rol oynayan orta kulak; kulak zarı, orta kulak kavitesi, kemikçikler, Eustachi tüpü, M. Stapedius, M. Tensor tympani kasları ve 2 ligamentten oluşan bir yapıdır. Temel görevi; iç kulağa iletilen seslerin amplifikasyonu ve iç kulağı yüksek şiddetli seslerden korumaktır. Dış kulak ile iç kulak arasındaki bağı oluşturmakta ve bu bağlantı malleus, incus, stapes adı verilen 3 kemikçik aracılığıyla mekanik olarak gerçekleştirilmektedir (12).
Dış kulak ile orta kulağı birbirinden ayıran ve orta kulağın ilk anatomik bölgesi olan kulak zarı, dış kulak yolundan gelen ses dalgalarının oluşturduğu basınç ile titreşerek, kemikçiler aracılığıyla sesleri oval pencereye iletmektedir. En iyi ses iletimi, kulak zarının her iki yüzünde eşit basınç olması durumunda gerçekleşmektedir. Normalde kapalı olan ve orta kulak boşluğu ile nazofarenksi birbirine bağlayan Eustachi tüpü, yutkunma, çiğneme ve esneme ile açılarak orta kulakta bu görevde rol oynayan yapıdır (13,14).
7 4.1.3. İç kulak
İç kulak, temporal kemiğin petröz parçası içerisine yerleştirilmiş, işitme ve vestibüler organlardan oluşan yapıdır (15). Vestibüler organlar; semisirküler kanallar, utrikul ve sakkuldan oluşurken, işitme organı ise koklea olarak adlandırılmaktadır (16).
Koklea, modiolus adı verilen yumuşak bir kemik yapı etrafında 2-3/4 kıvrım yapmış, salyangoza benzeyen primer işitme organıdır. Basilar membran ve Reissner membran ile scala vestibüli, scala media ve scala tympani olarak adlandırılan 3 kanala ayrılmaktadır.
Basilar membran, apikal uçta geniş ve gevşekken, bazal uçta daha dar ve serttir. Kokleada, bazalda tiz frekanslı sesler, apikalde ise pes frekanslı sesler algılanmaktadır. Basilar membrandan başlayarak işitsel kortekse kadar devam eden bu özellik tonotopik organizasyon olarak adlandırılmaktadır (10,17). Basilar membran üzerinde, işitme reseptörleri olan dış tüylü hücreleri ve iç tüylü hücreleri içeren Corti organı yer almaktadır. Korti organında tek sıra halinde dizilmiş yaklaşık 3500 adet dış tüylü hücre ve 3-4 sıra olarak dizilmiş yaklaşık 12000 adet iç tüylü hücre bulunmaktadır. Bu tüylü hücrelerin temel fonksiyonu, mekanik enerjinin elektriksel potansiyellere çevrilmesidir (18–20). Bu elektriksel sinyaller, afferent sinir lifleri aracılığıyla, işitsel nöral yol boyunca ilerleyerek kortekse iletilmektedir (21–23).
4.2. Santral İşitme Sistemi
Santral işitme sistemi, hem basit hem de karmaşık uyaranları tanımlayan ve ayırt edilmesini sağlayan birçok nöral yoldan oluşmuş kompleks bir sistemdir (8,22).
Tüylü hücrelerde, akustik uyaranların mekanik enerjisinin elektrokimyasal enerjiye dönüşmesiyle sinir impulsları oluşur. Bu impulslar, 8.kranial sinir olan vestibülokoklear sinirin (CN VIII) koklear dalı ile akustik uyarıların koklear nucleusa iletilmesini sağlar. Her iki kulağın koklear nucleusundan iletilen işitsel
8 bilgi, CN VIII’in ilk çaprazlaşma bölgesi olan superior olivary complexte (SOC) birleşir (8,24). SOC, seslerin frekans analizi ve şiddet farkının kodlanmasında rol oynar (24). İşitsel bilgi, buradan lateral lemniscus ve inferior colliculusa (IC) ulaşır.
IC’den çıkan lifler, medial geniculat body aracılığıyla işitme korteksine ulaşır ve böylece işitme gerçekleşmiş olur (25).
Şekil 4.2.1. Santral İşitme Sistemi Yolları (9)
9 4.3. İşitme Kayıpları
Seslerin, dış kulak yolu ve orta kulak aracılığıyla, kokleaya iletilmesi, iletilen mekanik enerjinin kokleada elektriksel enerjiye dönüştürülerek koklear sinir ve subkortikal yollar ile üst merkezlerde sentezlenmesi ve yorumlanması sürecine işitme denir. İşitme kaybı, bu basamakların herhangi birinde meydana gelen patolojiler sebebiyle seslerin az işitilmesi ve/veya algılanamaması durumudur.
İşitme kayıpları, genetik nedenlerden, konjenital nedenlerden, kronik kulak enfeksiyonlarından, bazı bulaşıcı hastalıklardan, ilaç kullanımından, gürültüye maruziyetten ya da yaşlanma kaynaklı meydana gelebilmektedir.
İşitme kaybının tipi, derecesi ve konfigürasyonu işitme kaybının tanımlanmasında önemli üç temel faktördür (26).
4.3.1. İşitme kaybı tipleri
Periferik işitme kaybı genel olarak; iletim, sensörinöral veya hem iletim hem sensörinöral komponentleri birlikte bulunduran mikst tip olarak kategorize edilmektedir (27).
İletim tipi işitme kaybı; dış ve/veya orta kulak patolojileri nedeniyle seslerin kokleaya iletimindeki azalma sonucu meydana gelmektedir. Kemik yolu eşikleri normal sınırlardayken hava yolu eşiklerinin düşmesi ile karakterizedir. Genellikle medikal ya da cerrahi yöntemlerle tedavi edilebilse de bazı durumlarda işitme cihazı önerilebilmektedir.
Sensörinöral işitme kaybı; koklea, koklear sinir ve/veya santral işitsel yollardaki patolojiler sonucunda ortaya çıkmaktadır. Çoğu zaman medikal ya da cerrahi tedavi ile düzeltilemez. Özellikle konuşma frekanslarında ve sessiz fonemlerde anlaşılırlığın bozulması nedeniyle konuşmayı algılama bozulmaktadır.
Mikst tip işitme kaybı hem kokleada hem de dış veya orta kulakta bir patolojinin aynı kulakta meydana gelmesi durumunda görülmektedir.
10 4.3.2. İşitme kaybı derecelendirilmesi
İşitme kaybının derecelendirilmesi, bir kulağa ait 500-1000-2000-4000 Hz frekanslarındaki hava yolu eşiklerinin ortalaması hesaplanarak yapılmaktadır (28).
Tablo 4.3.2.1. Saf Ses Ortalamalarına Göre Yetişkin İşitme Kaybının Derecelendirilmesi (15)
Yetişkin İşitme Kaybının Derecelendirilmesi İşitme Kaybı Derecesi Goodman
1965
Northern ve Downs 2002
Jerger ve Jerge 1980
Kayıp yok <26 dB <16 dB <21 dB
Çok hafif 16-25 dB
Hafif 26-40 dB 26-30 dB 21-40 dB
Orta 41-55 dB 30-50 dB 41-60 dB
Orta-ileri 56-70 dB
İleri 71-90 dB 51-70 dB 61-80 dB
Çok ileri >90 dB >70 dB >80 dB
4.3.3. İşitme kaybının etkileri
İşitme kaybı, ekonomik ve sosyal maliyetleri olan önemli bir halk sağlığı sorununu temsil eden, toplumda yaygın olarak görülen bir duyusal eksikliktir (29).
İşitme kaybı, bireylerin, anlama ve konuşma becerilerini bozarak, bilişsel, psikolojik, sosyal ve akademik alanlarda çeşitli sorunların meydana gelmesine yol açmaktadır. Yetişkin işitme kaybının birincil etkisi; bireyin yakın çevresi ile ilişkilerini olumsuz etkileyebilecek ve iş hayatında zorluklar yaratabilecek olan sözel iletişim yetersizliğidir (27). Azalmış işitme duyarlılığı, zorlu dinleme ortamlarında konuşma anlaşılırlığında güçlükler ve ses lokalizasyonunda zorluk işitme kaybının en temel yakınmalarındandır (30).
11 İletişim bozukluklarının yanı sıra, işitme kayıplı bireylerin normal işiten bireylere göre daha yüksek oranda ilişkili sağlık problemleri yaşadığı bildirilmektedir (31–35). Bu etkiler arasında, uyku problemleri, demans, düşme riskleri, diyabet, kardiyovasküler hastalıklar, öz güven eksiklikleri ve iletişim bozukluklarına bağlı gerginlik, stres, sosyal izolasyon ve depresyon bulunmaktadır (36).
İşitme kaybı, yalnızca işitme kayıplı bireyleri değil, aynı zamanda birincil iletişim ortakları olan, bireyin yakın çevresini de etkilemekte ve yaşam kalitesini düşürmektedir (36). Bu nedenle uygun cihazlandırmanın yapılarak bireysel rehabilitasyon sürecinin doğru ve etkili şekilde yürütülmesi büyük önem taşımaktadır.
4.4. İşitme Cihazları
4.4.1. İşitme cihazı nedir?
İşitme cihazı, işitme kayıplarının cerrahi ya da medikal olarak tedavi edilemediği durumlarda, bireylerin yaşadığı iletişim zorluklarının önüne geçmek ve yaşam kalitelerini yükseltmek amacıyla geliştirilen elektronik cihazlardır (2).
Temel çalışma prensibi; mikrofon aracılığıyla alınan sesin elektriksel sinyale dönüştürülmesi, dönüştürülen bu sinyalin amplifikatör sayesinde güçlendirilmesi ve hoparlör tarafından tekrar akustik sinyale dönüştürülerek kulak kanalına iletilmesine dayanır.
İşitme cihazları, düşük şiddetteki seslerin işitilebilirliğini sağlamalı ve orta şiddetteki sesler için konuşma anlaşılırlığını arttırmalı, yüksek şiddetteki seslerin ise rahatsız edici seviyeye yükseltilmesini engellemelidir (37).
İşitme cihazının temel amacı, işitme kayıplı bireylerin iletişim problemlerini azaltmak olsa da işitmeyle ilgili kazanımların yanı sıra işitme kaybının getirdiği ek problemlerde de azalma sağlamaktadır. Bireylerin işitme cihazı kullanımı ile iletişim becerilerinde, aile içi ilişkilerde, hayat olayları üzerinde kontrol hissinde, duygusal
12 dengede, fiziksel sağlıkta, maddi kazanç gücünde, bilişsel fonksiyonlarda ve sosyal etkinliklere katılımda artış yaşadığı bildirilmektedir (38).
4.4.2. İşitme cihazı tipleri
İşitme cihazları birçok farklı şekilde kategorize edilebilse de, en basit ve en genel yolu, yerleşim yeri ve boyutlarına göre sınıflandırılmasıdır (2).
En yaygın olarak kullanılan işitme cihazı tipi olan kulak arkası (Behind The Ear, BTE) cihazlar; hoparlörün işitme cihazı kasası içinde bulunduğu (geleneksel BTE) ve hoparlörün kasadan çıkarılarak bir tüp ucunda kulak kanalının içerisine yerleştirildiği (Receiver-in-The-Canal) cihazlar olarak ikiye ayrılabilir (39).
Geleneksel BTE cihazlar; cihaza bağlı bir plastik hortum ve bu hortumun ucunda, kişiye özel kulak izi alınarak hazırlanan kulak kalıbı ile kullanılır. RIE cihazlar ise, hortum yerine ince bir tel kablo ve bu kablonun ucunda bulunan hoparlörün plastik dome ya da mikro kalıp ile kulak kanalına yerleştirilmesiyle kullanılır. RIE cihazlar aynı zamanda (Receiver-in-The-Ear, RIE/RITE) olarak da adlandırılabilmektedir.
Kulak izi alınarak, kişiye özel olarak hazırlanan kulak içi işitme cihazlarının (In The Ear- ITE) birçok farklı şekli bulunmaktadır. En büyük boyuttaki ITE cihazlar, tamamen konka içerisine yerleşmektedir. Daha küçük stilleri ise, konkayı
Şekil 4.4.2.1. Kulak Arkası İşitme Cihazları (40)
13 kısmen dolduran ve kanal içi (In-The-Canal, ITC) olarak adlandırılan modellerdir.
ITC cihazlar, gürültüde işitmenin iyileşmesi ve yönselliğin sağlanması amacıyla çift mikrofon kullanılabilen, en küçük ITE cihaz tipidir (39).
Tamamen kulak kanalının içerisine yerleşen işitme cihazları, komple kanal içi (Completely-In-the-Canal, CIC) olarak adlandırılmaktadır. Bu cihazlar, hiçbir cihaz parçasının konka dışına çıkmasına gerek kalmayacak kadar küçük bileşenlerden üretilmiştir ve kullanıcının takıp çıkarması için kulak kepçesine uzanan dış kısmında kısa bir misina bulunmaktadır.
Son yıllarda gündeme gelen bir diğer cihaz tipi ise görünmez kanal içi (Invisible-In-the-Canal, IIC) cihazlardır. Kulak zarının hemen yakınına yerleştirilerek kulağın doğal çalışma mekanizmasını koruyan bu cihazlar, ses lokalizasyonu ve seslerin doğala yakın işitilmesini sağlamaktadır.
Şekil 4.4.2.2. Kulak İçi İşitme Cihazları (40)
4.4.3. İşitme cihazı uygulamaları
İşitme kaybı tanılanan her birey, mevcut işitme kaybı medikal ya da cerrahi yöntemlerle tedavi edilemiyorsa işitme cihazı kullanımına adaydır. İşitme cihazı uygulamaları, odyolojik faktörler, fiziksel özellikler ve medikal kontraendikasyonlar
14 göz önünde bulundurularak uygun işitme cihazı seçiminin yapılması ve seçilen cihazın programlanması süreçlerini kapsamaktadır (41).
Cihazlandırma öncesindeki ilk adım, detaylı anamnez, KBB muayenesi ve odyolojik değerlendirme aşamasıdır. Bu aşamada, saf ses odyometri, konuşma odyometrisi, akustik immitansmetri ve gerekirse elektrofizyolojik test yöntemleri ile işitme kaybı tespit edilir. Odyolojik değerlendirmeler sonucu, işitme cihazı adaylığı belirlenir.
İşitme cihazı seçimi yapılırken, işitme kaybının tipi, derecesi, konfigürasyonu, hastanın yaşı, dinleme ortamları, önceki cihaz deneyimi, estetik kaygıları, bilişsel becerileri, motor becerileri, işitme cihazından beklentileri, ekonomik ve sosyo-kültürel düzeyi göz önünde bulundurulmalıdır (2,42,43).
Cihazlandırma sürecinde, hastanın cephesinde işitme cihazı nedeniyle ortaya çıkabilecek sorunlar önceden paylaşılarak, gerçekçi beklentiler ve amplifikasyon sonuçları açısından hasta ve yakınları bilgilendirilmelidir.
İşitme cihazı fittingi, NOAH ara yüzü aracılığıyla cihazın üretici firması tarafından geliştirilmiş yazılım üzerinden gerçekleştirilir. Bu yazılımda hava yolu eşikleri, kemik yolu eşikleri ve UCL/LDL gibi odyolojik bulgulara dayanarak, frekansa spesifik kazançlar hesaplanır ve işitme cihazı fittingi gerçekleştirilir.
Birçok hasta, ilk etapta işitme cihazlı sesleri tolere etmekte güçlük çekmekte ve bu değişen sese alışmakta zamana ihtiyaç duymaktadır. Özellikle işitsel deprivasyonun yıllarca devam ettiği durumlarda, tekrarlayan fitting oturumları ile kazanç ayarları kademeli olarak arttırılarak hastanın cihaza daha kolay adapte olması sağlanabilmektedir. İlk ayar sonrasında, hastanın işitme cihazını günlük yaşantısında kullanmasıyla birlikte, ihtiyaç ve istekleri gözetilerek işitme cihazı ayarlarında ek değişiklikler de yapılabilmektedir (44).
Hastaların işitme cihazından beklentileri şunlardır (45,46):
Normal şiddetteki konuşmalar duyulabilir olmalı ancak yüksek sesle konuşma rahatsız edici olmamalı
15
Gürültülü ortamdaki cihaz performansı sessiz ortamdaki cihaz performansı kadar iyi olmalı
Cihaz ya da kalıpla ilgili sorun yaşanmamalı
Kullanıcının kendi sesi kabul edilebilir olmalı
Hastaların bu beklentilerinin karşılanması ve cihaz memnuniyeti için; uygun cihaz seçimi, doğru fitting, hasta ve yakınları ile işbirliği, belirli aralıklarla takip ve kontrol görüşmelerinin yanı sıra işitme cihazı uygulamalarından sonraki süreçte, seçilen cihazın uygunluğunun kontrolü ve takibi gerekmektedir (47). Bu amaçla, objektif ve sübjektif doğrulama yöntemlerine başvurulabilmektedir.
İşitme cihazında kullanılan kazanç formülünün, kulak kanalında istenen düzeyde kazanç sağlayıp sağlamadığının kontrol edilmesi amacıyla objektif doğrulama yöntemleri kullanılmaktadır (48). İşitme cihazı ve kalıp özelliklerinin performasını belirlemede tek objektif yöntem olan gerçek kulak ölçümü; işitme cihazı ses basıncının, kullanıcının kulağında, timpanik membranın yakınına yerleştirilmiş olan prob mikrofon aracılığıyla ölçülerek doğrulanması yöntemidir.
Gerçek kulak ölçümü; işitme cihazı fittinginin, düşük girdili seslerde duyulabilirliği geri kazandırma, orta girdili seslerde konuşmanın anlaşılırlığını iyileştirme ve yüksek girdili seslerde ise kazancı sınırlayarak hastanın rahatsız olmasını önleme hedefleri doğrultusunda elde edilen yanıtları, 3 temel hedef kazanç eğrisiyle eşleştirerek objektif verilere uygun olarak programlama yapılmasını sağlamaktadır.
Objektif yöntemler faydanın göstergesi olsa da kullanıcıların çeşitli günlük yaşam ortamlarına göre memnuniyetlerinin belirlenmesinde yetersiz kalmaktadır. Bu sebeple, kişisel tercih ve beklentileri ortaya çıkaran, işitme kayıplı bireyin psikososyal, çevresel ve kişisel açıdan ne derece etkilendiği konusunda bilgi veren anketler, işitme cihazı kullanıcılarının yarar ve memnuniyetini ölçmek için son derecede önemlidir (49).
Memnuniyet, kullanıcının istek ve beklentileri başta olmak üzere birçok faktöre bağlı, subjektif bir kavramdır. Bu bağlamda, işitme cihazı kullanımının etkisini göstermek amacıyla kullanılan birçok form ve envanter bulunmaktadır.
16 Tablo 4.4.3.1. İşitme Cihazı Sonuçlarını Değerlendirmek İçin Kullanılan Bazı Ölçekler
Ölçek Amaç Madde Sayısı
GHABP Gatehouse
(1998)
Yetişkin hastalarda rehabilitasyon etkilerinin değerlendirilmesini sağlar.
7
HAPI Walden ve
ark.
(1984)
Amplifikasyon başarısını ölçen bir envanterdir. 64
HFP Singer, Healey ve
Preece (1997)
Amplifikasyon sonrasında kişinin psikososyal ve davranışlarındaki değişikliğin ölçüldüğü bir
ankettir.
10
IOI-HA Cox ve ark.
(2000)
Günlük yaşam içerisinde problemlerin ne kadarının işitme cihazı ile çözülebildiğini
değerlendiren memnuniyetin anketidir.
7
SADL Cox ve Alexander
(1999)
Günlük hayatta işitme cihazının ne derecede işe yaradığını tespit etmeye dayanan bir
değerlendirme skalasıdır.
15
4.5. İşitme Cihazı Memnuniyetinin Değerlendirilmesi
4.5.1. Günlük hayattaki amplifikasyon memnuniyetini değerlendirme (Satisfaction with Amplification in Daily Life, SADL) anketi
SADL anketi, memnuniyeti oluşturan bileşenlerin değerlendirilmesi yoluyla memnuniyetin belirlenmesi ve klinik amaçlı kullanılmak üzere uygun uzunlukta bir ölçeğin geliştirilmesi fikriyle 1999’da Cox ve Alexander tarafından geliştirilmiştir.
Anketin Türkçe geçerlik ve güvenirliği Genç ve ark.(2018) tarafından yapılmıştır.
17 Anket; kısa, basit ve anlaşılır sorularla işitme cihazı kullanımının her yönüyle değerlendirilmesine olanak sağlaması sebebiyle, uygulayıcıya ve uygulanan bireye avantaj sağlamaktadır (5).
15 maddeden oluşan SADL anketi, olumlu etki, hizmet ve maliyet, olumsuz etki ve kişisel imaj olarak dört alt başlıkta gruplandırılmaktadır. Her bir alt ölçeğin puanlanması için ölçek maddelerine verilen cevapların ortalaması alınmakta, bu alt ölçek puanlarına ek olarak, tüm maddelere verilen cevapların puan ortalamasının hesaplanması ile global skor belirlenmektedir (50). SADL anketinin en önemli ve klinik uygulamalarla fayda sağlayacak yönü, kendi ölçeğinin bulunması ve hasta memnuniyetlerinin elle puanlanabilmesidir.
Olumlu Etki: Doğal ses kalitesi, iletişim becerileri ve psikolojik tatmin gibi bileşenleri ölçen dokuz sorudan oluşmaktadır. Bu alt grubun, genel skorlamadaki önemini belirtmek amacıyla diğer alt gruplara göre daha fazla sayıda sorudan oluşmaktadır. (50).
Hizmet ve Maliyet: İşitme cihazları için ödenen toplam maliyeti değerlendiren tek bir sorudan oluşmaktadır.
Olumsuz Özellikler: İşitme cihazlarından alınan sesin yeterliliğini ve rahatsız edici olup olmadığını ölçen iki sorudan oluşmaktadır. Anketin orijinalinde her bir maddenin işitme cihazı kullanımının farklı bir yönünü ele alması nedeniyle sorular arası ilişki oldukça düşük bulunmuştur (50). Türkiye uygulamasında ise bu ilişki yüksek bulunarak bu alt ölçeğin oldukça güvenilir olduğu sonucuna varılmıştır (5).
Kişisel Görünüm ve İmaj: Kişisel görünüm ve işitme cihazının görünümü ile ilgili alanlarla ilişkili üç sorudan oluşmaktadır. İşitme cihazı kullanıcıları tarafından, bu konunun memnuniyet açısından önemli olduğu, ancak hizmet ve fayda gibi diğer konular içinde en az dikkat çekici olduğu belirtilmektedir (50).
18 4.6. Kişilik
4.6.1. Kişilik nedir?
Kişilik kavramı, kaynağını Antik Roma tiyatrolarında, oyuncularının kullandıkları maskelere verilen isimden (persona) almıştır. Oyuncuların temsil ettikleri karakterlerin özelliklerini yansıtan persona, zamanla kişinin gerçekte yansıttığı tavır ve davranışlarının bütününü anlatmak için de kullanılmaya başlanmıştır (51).
Kişilik, bireyin yaşantısına etki eden ve onu diğerlerinden farklılaştıran özelliklerin tümüdür. Psikolojide kullanılan en geniş kavramlardan biridir ve üzerinde uzlaşmaya varılan ortak bir tanımı bulunmamaktadır (52). Ancak genel olarak, kişinin çevreye intibakını belirleyen karakteristik davranış örüntüleri, kalıpları ve düşünme biçimleri olarak tanımlanabilmektedir (53). Kişilik kavramının birçok farklı tanımlaması yapılsa da genellikle bir bütün olarak birey ve bireysel farklılıkların vurgulandığı görülmektedir. Aynı zamanda tanımlamalarda ortak olarak, süreklilik, tutarlılık ve özgünlük kavramları bulunmaktadır (52).
4.6.2. Beş faktör kişilik modeli
Kişilik psikolojisinde sınıflandırma, kişilerin bireysel ve özel niteliklerini ayrı ayrı incelemek yerine, kişilik özelliklerinin belirtilen alanlarını incelemelerine olanak sağlamaktadır. Genel olarak kabul edilen bir sınıflandırma, standart bir isimlendirme sunarak deneysel bulguların bir araya getirilmesini sağlayarak iletişimi büyük ölçüde kolaylaştırmaktadır (54). Yıllarca yapılan araştırmalar sonucu, alanda, çeşitli kişilik tanımlamalarını ortak bir çerçevede temsil edebilen ‘Beş Büyük Kişilik’ (Big Five) faktörü üzerinde fikir birliğine varılmıştır (54,55). Bu beş faktör, Dışa dönüklük, Uyumluluk, Sorumluluk, Nevrotiklik ve Deneyime Açıklık olarak gruplandırılmaktadır.
Büyük Beş Faktör modelinin temeli, bireysel farklılıkların dünyadaki bütün dillerde kodlanacağı, konuşma diline sözcükler halinde yansıyacağı ve bu
19 sözcüklerden yola çıkarak bireyin kişilik yapısını kapsayacak bir sınıflamanın oluşturulabilmesidir.
Büyük Beş Faktör modeli, kişilik farklılıklarının yalnızca beş özelliğe indirgenebileceği anlamına gelmemekle birlikte daha en geniş soyutlama düzeyindeki kişiliği temsil etmekte ve her boyut çok sayıda farklı, daha spesifik alt kişilik özelliklerini içermektedir (55).
4.6.2.1. Dışa dönüklük
Bu faktör, temelde konuşkan, iddialı, enerjik, girişken, sosyal olma, heyecanlı ve hayat dolu özelliklerini içermektedir. Dışa dönüklük-içe dönüklük boyutunun olumlu ucunda bulunan bireyler genellikle enerjik, neşeli, cana yakın, heyecan arayan, sosyal ve baskın kişilik özellikleri taşımaktayken; olumsuz ucunda bulunan bireyler ise genellikle sakin, içe dönük, mesafeli ve yalnızlığı tercih eden özellikleri taşımaktadır (56). Sosyallik, insanlarla birlikte olmayı sevme, eğlenceyi sevme, liderlik, güç, istekli olma ve arkadaşça davranma gibi özellikle bu faktörü temsil etmektedirler.
4.6.2.2. Uyumluluk
Uyumluluk boyutunun olumlu ucunda bulunan bireyler genellikle iyi huylu, samimi, anlayışlı, iş birliğine inanan, insanlara kolayca güvenen, nazik, saygılı ve alçakgönüllü kişilik özelliklerini taşımaktayken; faktörün olumsuz ucunda bulunan bireyler ise genellikle kötümser, dik başlı, inatçı, iş birliğine kapalı, çıkarcı, şüpheci ve ihtiyatlılık (ileriyi düşünen) özelliklerini göstermektedir (54,56).
20 4.6.2.3. Sorumluluk
Sorumluluk faktörü; bireyin ne kadar kontrollü ve disiplinli olduğu, davranışların tutarlılığı ve kontrolü gibi temellere dayanmaktadır (57,58).
Sorumluluk boyutunda yüksek puan elde eden bireyler güvenilir, çalışkan, planlı, azimli, hırslı ve düzenli olarak tanımlanmaktadırlar (59). Bu boyutun olumlu ucunda bulunan bireyler genellikle bir şeyleri başarmak için çabalayan, mükemmeliyetçi, öz- disipline sahipken; olumsuz ucunda bulunan bireyler ise zamanlarını iyi organize edemeyen, sorumluluklara karşı rahat bir tutum sergileyen, diğer kişiler tarafından sıklıkla dikkatsiz ve güvenilmez olarak değerlendirilen kişilerdir (55).
4.6.2.4. Nevrotiklik
Nevrotiklik (duygusal dengesizlik) bireyin yaşadığı sıkıntı, endişe, kızgınlık, güvensizlik, düşünmeden hareket etme, ve depresyonu ifade etmektedir (55). Bu faktörde yüksek puan alan (duygusal dengesiz) bireyler genellikle stresli, endişeli, gergin ve çekingen özellikler göstermekteyken; düşük puan alan (duygusal tutarlı) bireyler ise genellikle sabırlı, strese toleranslı, özgüvenli, eleştiriye açık ve rahat kişilik özellikleri göstermektedir. (56).
4.6.2.5. Deneyime açıklık
Bu faktörün temelinde özgünlük, yaratıcılık, entelektüel merak, estetik duyarlılık, geniş hayal gücü, çeşitli ilgi alanlarına sahip olma, cesaret, davranışsal esneklik, geleneksel olmayan tutumlar gibi özellikler bulunmaktadır (55,60). Bu faktörün olumlu ucunda bulunan bireyler genellikle maceracı, yenilikten keyif alan, yeni düşünce ve değerlere karşı istekli, meraklı, bağımsız düşüncelere sahip ve geleneksel olmayan bir bakış açısına sahipken; olumsuz ucunda bulunan bireyler ise yeni şeylerden ziyade alışılmış ve bildikleri şeyleri tercih eden, geleneksel, sınırlı ilgi alanına sahip, daha az sanatsal ve analitik düşünen kişilerdir (55,57,59,60).
21 4.6.3. Beş faktör kişilik ölçeği
Beş Faktör Ölçeği (Big Five Inventory, BFI) kişilik özelliklerini hızlı ve etkin bir şekilde değerlendirmeye yönelik kısa bir ölçüm aracına olan ihtiyacı karşılamak üzere geliştirilmiştir (61). 56 ülkenin bulunduğu uluslararası bir proje kapsamında Türkçeye uyarlanmıştır (62). Bu çalışmanın sonucunda, Türkiye de dahil olmak üzere birçok farklı kültürde kişiliğin beş farklı boyutunu ölçen geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı olduğu belirlenmiştir.
Ölçekte, maddelerin tutarsız yanıtlanmasının engellenmesi amacıyla sıfatlar tek madde olarak kullanılmamıştır (63). Bunun yerine, örnek sıfatlara dayanan, detaylandırılmış ve açıklayıcı kısa kalıpların olduğu maddeler kullanılmıştır (61).
Örneğin; sorumluluk sıfatı yerine ‘görevi tamamlanıncaya dek sabırlı olabilen’ ya da açıklık sıfatı yerine ‘orijinal, yeni fikirler üreten’ gibi kalıplar kullanılarak belirsiz ve çoklu anlamlar gibi risklerden kaçınarak sıfat ögelerinin kısaltılması ve sade olmasının avantajları korunmuştur (54).
5’li likert tip 44 maddeden oluşan ölçek, kişiliği Dışa dönüklük, Uyumluluk, Sorumluluk, Nevrotiklik ve Deneyime Açıklık olmak üzere 5 ana faktörde değerlendirmektedir. ‘Dışa dönüklük’ alt ölçeğinde 8 madde, ‘Uyumluluk’ alt ölçeğinde 9 madde, ‘Sorumluluk’ alt ölçeğinde 9 madde, ‘Nevrotiklik’ alt ölçeğinde 8 madde ve ‘Deneyime Açıklık’ alt ölçeğinde 10 madde bulunmaktadır.
Ölçeğin 2., 6., 8., 9., 12., 18., 21., 23., 24., 27., 31., 34., 37., 41. ve 43. maddeleri tersten puanlanmaktadır (54).
22
5. MATERYAL VE METOT
5.1. Araştırmanın Yeri ve Zamanı
Bu çalışma, İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Klinik Odyoloji Yüksek Lisans tezi kapsamında, İstanbul Medipol Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Odyoloji bölümünde Mart 2020-Mart 2021 tarihleri arasında gerçekleştirildi.
5.2. Etik Kurul Onayı
Çalışma öncesinde, “İstanbul Medipol Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Çalışmalar Etik Kurulu” tarafından 04.03.2020 tarihli 220 karar numaralı onay alındı. Çalışmaya katılan tüm bireylere çalışmanın amacı ve yöntemi hakkında bilgi verilip, “Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Formu’’ imzalatıldı (EK 1).
5.3. Katılımcılar
Çalışmaya, işitme kaybı tanısı almış ve en az 3 hafta süre ile unilateral ya da bilateral BTE, RIE veya CIC cihaz tiplerinden birini kullanan 18-65 yaş arasında 60 katılımcı dahil edildi. Katılımcıların 29’u kadın, 31’i erkektir.
48%
52%
Kadın Erkek
Şekil 5.3.1. Katılımcıların Cinsiyet Dağılımları
23 Çalışmaya Dahil Edilme Kriterleri
- 18-65 yaş arasında olmak
- Sensörinöral veya mikst tip işitme kaybı tanısı almış ve en az 3 hafta süre ile unilateral ya da bilateral BTE, RIE, CIC cihaz tiplerinden birini kullanıyor olmak
- Okuma-yazma biliyor olmak
- Bilgilendirme sonucu çalışmaya katılmaya onay vermiş olmak
Çalışmadan Dışlanma Kriterleri
- Herhangi bir dış/orta kulak problemi bulunan bireyler - Kooperasyon zorluğu yaşayan bireyler
- Anket/form sorularına güvenilir yanıt vermeyen bireyler
- Nörolojik, psikolojik ya da zihinsel bir rahatsızlığa sahip bireyler
5.4. Çalışma Yöntemi
Çalışmaya dahil edilen tüm katılımcılar için öncelikle Bilgi Formu dolduruldu. Çalışmada, üç farklı ölçek kullanıldı. Tüm katılımcılara kişilik tipinin belirlenmesine yönelik olarak BFI, işitme cihazlarından memnuniyetlerinin değerlendirilmesi amacıyla SADL ve işitme cihazlarından ne beklediklerinin ve önceliklerinin ne olduğunu değerlendirmek üzere araştırmacı tarafından hazırlanan Beklenti Formu uygulandı.
Ölçekler, düzenli işitme cihazı kullanan bireylere, işitme kaybına uygun amplifikasyon yapılması, kullandıkları işitme cihazlarında, kulak kalıplarında ya da filtrelerde herhangi bir problem olmaması hususları değerlendirildikten sonra yüz yüze görüşme yöntemi ile uygulandı. Katılımcılara, ölçeklerin eksiksiz, içten ve doğru bir şekilde doldurulmasının önemi vurgulandı.
24 5.5. Veri Toplama Araçları
5.5.1. Bilgi formu
Tüm katılımcılar için; katılımcıların cinsiyeti, yaşı, işitme kaybının hangi kulakta olduğu, işitme kaybının derecesi, işitme kaybının tipi, işitme cihazı kullanılan taraf, işitme cihazı tipi, işitme cihazı ayarlamasında kullanılan algoritma, mevcut işitme cihazı deneyimi, toplam işitme cihazı deneyimi ve kullanıcının günlük işitme cihazı kullanma süresinin değerlendirilmesine yönelik demografik bilgileri içeren Bilgi Formu dolduruldu (EK 2).
5.5.2. BFI
Katılımcıların kişilik tipini belirlemeye yönelik olarak, kişinin kendi kendisini değerlendirdiği davranışsal, duygusal ve düşünsel özelliklerle ilgili kısa ifadeleri içeren 5’li likert tipte 44 maddeden oluşan, BFI kullanıldı (EK 3). Bu 44 maddede verilen özelliklerin bireyi ne oranda yansıttığı ya da yansıtmadığı her bir özellik ‘1- Hiç katılmıyorum’, ‘2-Katılmıyorum’, ‘3-Ne katılıyorum ne de katılmıyorum (kararsızım)’, ‘4-Katılıyorum’, ‘5-Tamamen katılıyorum’ olmak üzere 1-5 arasında puanlandırılarak belirtildi.
Ölçekteki 5 faktörden; ‘Dışa Dönüklük’ ve ‘Nevrotiklik’ 8, ‘Uyumluluk’ ve
‘Sorumluluk’ 9, ‘Deneyime Açıklık’ 10 madde ile ölçüldü.
Ölçek Puanlaması
Dışa Dönüklük: 1, 6T, 11, 16, 21T, 26, 31T, 36 Uyumluluk: 2T, 7, 12T, 17, 22, 27T, 32, 37T, 42 Sorumluluk: 3, 8T, 13, 18T, 23T, 28, 33, 38, 43T Nevrotiklik: 4, 9T, 14, 19, 24T, 29, 34T, 39
Deneyime Açıklık: 5, 10, 15, 20, 25, 30, 35T, 40, 41T, 44
25 Tablo 5.5.2.1. BFI Ölçek Puanlaması
Cevap Ters Madde
Değil
Ters Madde
1-Hiç katılmıyorum 1 5
2-Katılmıyorum 2 4
3-Ne katılıyorum ne de katılmıyorum (kararsızım)
3 3
4-Katılıyorum 4 2
5-Tamamen katılıyorum 5 1
Her faktördeki maddelere verilen puanlar toplanarak bireyin baskın kişilik tipi belirlendi. 2, 6, 8, 9, 12, 18, 21, 23, 24, 27, 31, 34, 35, 37, 41, 43 numaralı maddeler ters puanlandı. Her bir alt ölçekten alınan yüksek puanlar söz konusu boyuttaki kişilik özelliğinin yüksek olduğu anlamına gelmektedir.
5.5.3. SADL
Katılımcıların işitme cihazlarından memnuniyetlerini değerlendirmek amacıyla 15 maddelik SADL anketi kullanıldı (EK 4). Her bir soruda yer alan kullanıcının işitme cihazıyla ilgili düşünceleri ‘A-Asla’, ‘B-Biraz’, ‘C-Kısmen’, ‘D- Orta’, ‘E-Oldukça’, ‘F-Çok’, ‘G-Son Derece’ olmak üzere değerlendirildi.
Anketin alt boyutlarından ‘Olumlu Etki’ 9, ‘Kişisel İmaj ve Görünüm’ 3,
‘Olumsuz Özellikler’ 2, ‘Maliyet’ 1 soru ile ölçüldü. 2, 4, 7 ve 13.sorular ters puanlandı.
26 Ölçek Puanlaması
Olumlu Etki: 1, 3, 5, 6, 9, 10, 11, 12, 15 Kişisel İmaj ve Görünüm: 4T, 8, 13T Olumsuz Özellikler: 2T, 7T
Maliyet: 14
Tablo 5.5.3.1. SADL Ölçek Puanlaması
Cevap Ters Madde
Değil
Ters Madde
A-Asla 1 7
B-Biraz 2 6
C-Kısmen 3 5
D-Orta 4 4
E-Oldukça 5 3
F-Çok 6 2
G-Son derece 7 1
Her bir ölçekteki sorulara verilen yanıtların ortalaması alınarak 4 farklı ölçeğe ait puanlar ve 15 sorunun tamamına verilen yanıtların ortalaması alınarak ‘Global Memnuniyet Skoru’ ölçeğin orijinalinde olduğu gibi elle puanlama talimatı değerlendirilerek elde edildi. Sonuçlar, kolay anlaşılır bir şekilde yorumlanması amacıyla, her ölçek için ölçek toplam puanlarının maksimum toplam puanına oranlamasıyla yüzdelik değerlere çevrilerek değerlendirildi.
27 5.5.4. Beklenti formu
Bu formda kullanıcıların işitme cihazından bekleyebileceği birtakım özellikler sunularak her bir özelliğin kullanıcı için önemini/önceliğini ‘1-en az’ ‘5-en çok’ olmak üzere 1-5 arasında puanlandırılması istendi (EK 5).
Estetik görünüm, kullanım kolaylığı, pil ömrü, iyi/güçlü duyma, gürültüde konuşma anlaşılırlığı, program özellikleri, kablosuz bağlantı özellikleri, firma hizmeti ve ayar süreci gibi özellikler araştırmacı tarafından hazırlanan 9 soru ile değerlendirildi.
5.6. İstatistiksel analiz
Çalışmadaki verilerin istatistiksel analizleri, “Statistical Package for the Social Sciences version 26 (SPSS v26)” ile gerçekleştirildi.
Verilerin normal dağılım gösterdiği tespit edildiğinden iki bağımsız grubun sürekli değişken olan bağımlı bir değişkene ilişkin puan ortalamaları arasındaki farklılığı tespit etmek için bağımsız örneklemler t-testi; ikiden fazla bağımsız grubun sürekli bir değişkene ilişkin puan ortalamaları arasındaki farklılığı tespit etmek için tek yönlü varyans analizinden (ANOVA) analizinden yararlanıldı. Ölçeklerin kendi aralarındaki ilişkilerini incelemek için “Pearson Korelasyon Analizi” kullanıldı.
Ayrıca, BFI alt boyutlarının Günlük Hayatta Sesi Artırma Memnuniyeti Anketi (SADL) ve cihaz beklenti düzeyini yordayıp yordamadığını sınamak amacıyla Çoklu Doğrusal Regresyon Analizi yapıldı. İstatistiksel anlamlılık seviyesi p≤0.05 olarak kabul edildi.
28
6. BULGULAR
6.1. Demografik Özellikler
Çalışmaya 18-65 yaşları arasındaki 60 işitme cihazı kullanıcısı dahil edildi.
Katılımcıların demografik özellikleri Tablo 6.1.1.`de verilmiştir.
Çalışmaya dahil edilen katılımcıların yaş aralığı 20-65 olup yaş ortalaması 53.02 ± 11.90 olarak hesaplandı. Katılımcıların 29’u (%48.3) kadın ve 31’i (%51.7) erkektir.
Katılımcıların 1’i (%1.7) sağ, 3’ü (%5.0) sol ve 56’sı (%93.3) bilateral işitme kaybına sahiptir. Katılımcıların 4’ü (%6.7) hafif, 18’i (%30) orta, 29’u (%48.3) orta- ileri, 7’si (%11.7) ileri ve 2’si (%3.3) çok ileri derecede işitme kayıplıdır. 53 (%88.3) kişi sensörinöral ve 7 (%11.7) kişi mikst tip işitme kaybına sahiptir.
12 kişi (%20) sağ kulakta, 11 kişi (%18.3) sol kulakta ve 37 kişi (%61.7) bilateral işitme cihazı kullanmaktadır. Katılımcıların 18’i (%30) BTE, 39’u (%65) RIE ve 3’ü (%5) CIC tip işitme cihazı kullanmaktadır. Katılımcıların 38’inin (%63.3) işitme cihazının ayarlamasında kullanılan algoritma NAL-NL1, 10’unun (%16.7) NAL-NL2 ve 12’sinin (%20) diğer algoritmalardır.
Katılımcıların 13’ü (%21.7) 0-1 yıl, 36’sı (%60) 1-5 yıl ve 11’i (%18.3) 5-10 yıl mevut işitme cihazlarıyla deneyime sahiptir. Toplam işitme cihazı deneyimine baktığımızda katılımcıların 11’i (%18.3) 0-1 yıl, 23’ü (%38.3) 1-5 yıl, 14’ü (%23.3) 5-10 yıl ve 12’si (%20.0) 10 yıl üzeri deneyime sahiptir.
Katılımcıların 3’ü (%5) 1-4 saat, 16’sı (%26.7) 4-8 saat ve 41’i (%68.3) 8-16 saat günlük işitme cihazı kullanım süresine sahiptir.
29 Tablo 6.1.1. Katılımcıların Demografik Özellikleri
Ort. Ss.
Yaş 53.02 11.90
n %
Cinsiyet
Kadın 29 48.3
Erkek 31 51.7
İşitme Kaybı
Sağ 1 1.7
Sol 3 5.0
Bilateral 56 93.3
İşitme Kaybı Derecesi
Hafif 4 6.7
Orta 18 30.0
Orta-İleri 29 48.3
İleri 7 11.7
Çok ileri 2 3.3
İşitme Kaybı Tipi
Sensörinöral 53 88.3
Mikst 7 11.7
İşitme Cihazı Kullanılan Taraf
Sağ 12 20.0
Sol 11 18.3
Bilateral 37 61.7
İşitme Cihazı Tipi
BTE 18 30.0
RIE 39 65.0
CIC 3 5.0
İşitme Cihazı Ayarlamasında Kullanılan Algoritma
NAL-NL1 38 63.3
NAL-NL2 10 16.7
Diğer 12 20.0
Mevcut İşitme Cihazı Deneyimi
0-1 Yıl 13 21.7
1-5 Yıl 36 60.0
5-10 Yıl 11 18.3
Toplam İşitme Cihazı Deneyimi
0-1 Yıl 11 18.3
1-5 Yıl 23 38.3
5-10 Yıl 14 23.3
10 yıl üzeri 12 20.0
Günlük Kullanım Süresi
1-4 Saat 3 5.0
4-8 Saat 16 26.7
8-16 Saat 41 68.3
Ort.: Ortalama, Ss: Standart Sapma
30 6.2. Analizler
Temel analizlerden önce veri girişlerinin kontrolü sağlandı ve kayıp veri analizi yapılarak SPSS v26 programı ile analizler gerçekleştirildi.
Verilerin normal dağılımını incelemek için öncelikle Kolmogorov Simirnov ve Shapiro Wilk test sonuçlarına bakıldı. Ayrıca örneklem sayısı göz önünde bulundurularak ölçek puanları için çarpıklık (Skewness) ve basıklık (Kurtosis) değerleri incelendi. Veri gruplarında Skewness–Kurtosis değerlerinin +1, -1 aralığında olması normal dağılım için kabul edilebilir değerler olarak kabul edilmektedir. Çalışmamızda bu değerlerin -1 ile +1 arasında olduğu görüldüğünden ve histogram ile beklenen olasılık grafiklerinin normal dağılıma yakın olduğu görüldüğünden veri setinin normal dağılım gösterdiği kabul edildi. Bu nedenle parametrik olmayan analiz yöntemleri yerine parametrik analiz yöntemleri kullanıldı.
BFI, SADL ve alt boyutlarına ilişkin özet istatistik değerlerine ilişkin sonuçlar Tablo 6.2.1.’de gösterilmiştir.
Tablo 6.2.1. BFI, SADL ve Alt Boyutlarının Özet İstatistik Değerleri
Ort. Ss Min. Maks. Skewness Kurtosis Beş Faktör Kişilik Envanteri
Dışa Dönüklük 29.60 6.42 15.00 40.00 -0.32 -0.66
Uyumluluk 36.22 5.36 22.00 45.00 -0.66 0.39
Sorumluluk 38.03 3.88 30.00 45.00 -0.32 -0.81
Nevrotiklik 19.13 6.20 8.00 37.00 0.39 -0.26
Deneyime Açıklık 34.08 7.38 16.00 45.00 -0.48 -0.30
Toplam SADL 4.75 0.70 3.22 6.26 -0.14 -0.55
Olumlu Etki 5.44 0.81 3.56 6.78 -0.64 -0.05
Kişisel İmaj ve Görünüm 5.69 0.98 3.67 7.00 -0.35 -1.01
Olumsuz Özellikler 4.85 1.36 1.50 7.00 -0.50 -0.42
Maliyet 3.02 1.50 1.00 7.00 0.03 -0.63
N=60, Ort.: Ortalama, Ss: Standart Sapma, Min.: Minimum, Maks.: Maksimum, SADL: Günlük Hayatta Sesi Artırma Memnuniyeti Anketi (Satisfaction with Amplification in Daily Living)
31 Tablo 6.2.1.’de görüldüğü gibi BFI için çarpıklık (skewness) katsayılarına bakıldığında Dışa dönüklük için -0.32, Uyumluluk için -0.66, Sorumluluk için -0.32, Nevrotiklik için 0.39 ve Deneyime Açıklık için -0.48 olarak hesaplandı. Basıklık (Kurtosis) katsayılarına bakıldığında Dışa dönüklük için -0.66, Uyumluluk için 0.39, Sorumluluk için –0.81, Nevrotiklik için -0.26 ve Deneyime Açıklık için -0.30 olarak hesaplandı.
Toplam SADL için çarpıklık (skewness) katsayılarına bakıldığında -0.14, olumlu etki için -0.64, Kişisel İmaj ve Görünüm için -0.35, Olumsuz özellikler için - 0.50 ve Maliyet için ise 0.03 olarak hesaplandı. Basıklık (Kurtosis) katsayılarına bakıldığında -0.55, Olumlu Etki için -0.05, Kişisel İmaj ve Görünüm için -1.01, Olumsuz özellikler için -0.42 ve Maliyet için ise -0.63 olarak hesaplandı.
32
Tablo 6.2.2. Yaş, Beklenti, BFI, SADL ve Alt Boyutları Arasındaki İlişkiye Dair Pearson Korelasyon Analizi Sonuçları
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
1. Yaş -
2. Dışa Dönüklük 0.026 -
3. Uyumluluk -0.192 0.211 -
4. Sorumluluk -0.293* 0.217 0.387** -
5. Nevrotiklik 0.339** -0.372** -0.518** -0.385** -
6. Deneyime açıklık -0.241 0.404** 0.275* 0.218 -0.534** -
7. Toplam SADL -0.002 0.307* 0.252 0.367** -0.388** 0.038 -
8. Olumlu Etki -0.175 0.308* 0.395** 0.318* -0.409** 0.080 0.657** -
9. Kişisel İmaj ve G. 0.058 0.374** 0.037 0.214 -0.200 -0.098 0.529** 0.259* -
10.Olumsuz Özellikler -0.008 0.165 -0.219 0.118 -0.072 0.035 0.596** 0.059 0.307* -
11. Maliyet 0.060 0.015 0.433** 0.268* -0.308* 0.061 0.627** 0.465** -0.085 -0.028 -
12. Toplam Beklenti -0.338** 0.160 0.277* 0.309* -0.226 0.501** -0.002 -0.033 0.096 -0.019 -0.031 -
N = 60, SADL: Günlük Hayatta Sesi Artırma Memnuniyeti Anketi
*p<0.05,**p<0.01
33 Yaş, beklenti, BFI, SADL ve alt boyutları arasındaki ilişkiyi incelemek için Pearson Korelasyon Analizi yapıldı. Tablo 6.2.2. incelendiğinde, yaş ile BFI alt boyutlarından sorumluluk (r=-0.29, p<0.05) arasında negatif yönlü, nevrotiklik (r=0.34, p<0.01) arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulundu. Yaş ile işitme cihazından beklenti düzeyi arasında (r=-0.34, p<0.01) negatif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulundu.
BFI alt boyutlarından dışa dönüklük ile toplam SADL (r=0.31, p<0.05) ve alt boyutları Olumlu Etki (r=0.31, p<0.05) ve Kişisel İmaj ve Görünüm (r=0.37, p<0.01) arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulundu. Dışa dönüklük ile SADL alt boyutları Olumsuz Özellikler ve Maliyet arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunamadı (p>0.05). Dışa Dönüklük ile işitme cihazı beklenti düzeyi arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunamadı (p>0.05).
BFI alt boyutlarından uyumluluk ile SADL alt boyutları Olumlu Etki (r=0.40, p<0.01) ve Maliyet (r=0.43, p<0.01) arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulundu. Uyumluluk ile toplam SADL ve alt boyutları Olumsuz Özellikler ve Kişisel İmaj ve Görünüm arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunamadı (p>0.05). Uyumluluk ile işitme cihazı beklenti düzeyi (r=0.28, p<0.05) arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulundu.
BFI alt boyutlarından sorumluluk ile toplam SADL (r=0.38, p<0.01) ve alt boyutları Olumlu Etki (r=0.32, p<0.05) ve Maliyet (r=0.27, p<0.05) arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulundu. Sorumluluk ile SADL alt boyutları Olumsuz Özellikler ve Kişisel İmaj ve Görünüm arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunamadı (p>0.05). Sorumluluk ile işitme cihazı beklenti düzeyi (r=0.31, p<0.05) arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulundu.
BFI alt boyutlarından nevrotiklik ile toplam SADL (r=-0.39, p<0.01) ve alt boyutları Olumlu Etki (r=-0.41, p<0.01) ve Maliyet (r=-0.31, p<0.05) arasında negatif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulundu. Nevrotiklik ile SADL alt boyutları Olumsuz Özellikler ve Kişisel İmaj ve Görünüm arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunamadı (p>0.05). Nevrotiklik ile işitme cihazı beklenti düzeyi arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunamadı (p>0.05).
34 BFI alt boyutlarından deneyime açıklık ile toplam SADL ve alt boyutları Olumlu Etki, Olumsuz Özellikler, Kişisel İmaj ve Görünüm ve Maliyet arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulunamadı (p>0.05). Deneyime açıklık ile işitme cihazı beklenti düzeyi (r=0.50, p<0.01) arasında pozitif yönlü ve istatistiksel olarak anlamlı ilişki bulundu
Tablo 6.2.3. Toplam SADL Yordayıcıları Olarak BFI Alt Boyutlarına İlişkin Çoklu Regresyon Analizi Sonuçları
Değişkenler B SH β T p 95% CI
(Sabit) 4.11 1.31 0.00 3.14 0.003* [1.49, 6.74]
Dışa Dönüklük 0.03 0.01 0.24 1.90 0.063 [-0.00, 0.05]
Uyumluluk 0.00 0.02 0.00 0.02 0.985 [-0.04, 0.04]
Sorumluluk 0.04 0.02 0.24 1.86 0.068 [-0.00, 0.09]
Nevrotiklik -0.04 0.02 -0.37 -2.36 0.022* [-0.08, -0.01]
Deneyime Açıklık -0.03 0.01 -0.31 -2.21 0.031* [-0.06, 0.00]
Bağımlı değişken: Toplam SADL, F(5,54)=4.50, p=0.002, R2=0.29
BFI alt boyutlarının SADL puanlarını yordayıp yordamadığını belirlemek için Çoklu Regresyon Analizi yapıldı. Tablo 6.2.3. incelendiğinde, BFI alt boyutlarından olan Nevrotiklik (β=-0.04, t(54)=-2.36, p=0.022) ve Deneyime Açıklık (β=-0.03, t(54)=-2.21, p=0.031) boyutlarının bağımlı değişken olan toplam SADL’nin yordayıcısı olduğu bulundu. Bağımlı değişken olan Toplam SADL’deki değişimin
%29’u modeldeki tüm değişkenler tarafından açıklanmaktadır (F(5,54)=4.50, p=0.002, R2=0.29).
